પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
શાંતિ પર્વ
આપદ્ધર્મ પર્વ
અધ્યાય 158
સાર
નૃશંસ અથવા ક્રૂરિય લક્ષણગળુ (1-13).
12158001 યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
12158001a આનૃશંસ્યં વિજાનામિ દર્શનેન સતાં સદા।
12158001c નૃશંસાન્ન વિજાનામિ તેષાં કર્મ ચ ભારત।।
યુધિષ્ઠિરનુ હેળિદનુ: “ભારત! સદા સત્પુરુષર દર્શનદિંદ કોમલવાગિ વર્તિસુવવર કુરિતુ તિળિદિદ્દેનॆ. આદરॆ ક્રૂરિયાગિરુવવર મત્તુ અવર કર્મગળ કુરિતુ નનગॆ તિળિદિલ્લ.
12158002a કંટકાન્કૂપમગ્નિં ચ વર્જયંતિ યથા નરાઃ।
12158002c તથા નૃશંસકર્માણં વર્જયંતિ નરા નરમ્।।
મુળ્ળુ, બાવિ મત્તુ અગ્નિયન્નુ હેગॆ વર્જિસુત્તારો હાગॆ નરરુ ક્રૂર કર્મગળન્નॆસગુવ મનુષ્યરન્નૂ વર્જિસુત્તારॆ.
12158003a નૃશંસો હ્યધમો નિત્યં પ્રેત્ય ચેહ ચ ભારત।
12158003c તસ્માદ્બ્રવીહિ કૌરવ્ય તસ્ય ધર્મવિનિશ્ચયમ્।।
ભારત! કૌરવ્ય! ક્રૂરિગળુ નિત્યવૂ ઇલ્લિ મત્તુ મરણાનંતરવૂ અધમરાગિયે ઇરુત્તારॆ. આદુદરિંદ અંથવર ધર્મવિનિશ્ચયવન્નુ હેળુ.”
12158004 ભીષ્મ ઉવાચ।
12158004a સ્પૃહાસ્યાંતર્હિતા ચૈવ વિદિતાર્થા ચ કર્મણા1।
12158004c આક્રોષ્ટા ક્રુશ્યતે ચૈવ બંધિતા બધ્યતે ચ યઃ2।।
12158005a દત્તાનુકીર્તિર્વિષમઃ ક્ષુદ્રો નૈકૃતિકઃ શઠઃ।
12158005c અસંભોગી3 ચ માની ચ તથા સંગી વિકત્થનઃ।।
12158006a સર્વાતિશંકી પરુષો4 બાલિશઃ કૃપણસ્તથા।
12158006c વર્ગપ્રશંસી સતતમાશ્રમદ્વેષસંકરી।।
12158007a હિંસાવિહારી સતતમવિશેષગુણાગુણઃ।
12158007c બહ્વલીકોઽમનસ્વી ચ લુબ્ધોઽત્યર્થં નૃશંસકૃત્।।
ભીષ્મનુ હેળિદનુ: “મનસ્સિનલ્લિ અત્યંત ગાઢ આસॆગળન્નિટ્ટુકॊંડિરુવ, કુત્સિત કॆલસગળન્નુ માડબયસુવ, ઇતરરન્નુ નિંદિસુવ મત્તુ ઇતરર નિંદનॆગॊળગાગુવ, ઇતરરિંદ બંધિતનાગિરુવ મત્તુ ઇતરરન્નુ બંધિસુવ, તાનુ માડિદ દાનગળ કુરિતુ મત્તॆ મત્તॆ હેળિકॊળ્ળુવ, ક્ષુદ્ર, નીચકર્મગળન્નॆસગુવ, શઠ, અસંભોગી, અતિમાનવંત, વિષયાસક્ત, જંબકॊચ્ચિકॊળ્ળુવ, ऎલ્લરન્નૂ અતિયાગિ શંકિસુવ, ક્રૂરવાગિ માતનાડુવ, મૂઢ, કૃપણ, તન્નદે વર્ગદવરન્નુ પ્રશંસિસુવ, આશ્રમદ્વેષિયાગિ સતતવૂ વર્ણસંકરગળન્નુંટુમાડુવ, હિંસાવિહારી, સતતવૂ ગુણ-અવગુણગળન્નુ સમાનવॆંદુ તિળિદુકॊળ્ળુવ, અતિયાગિ સુળ્ળુહેળુવ, ઉદાર મનસ્સિલ્લદ, લુબ્ધ – મનુષ્યનુ ક્રૂર કર્મિયॆંદુ હેળિદ્દારॆ.
12158008a ધર્મશીલં ગુણોપેતં પાપ ઇત્યવગચ્ચતિ।
12158008c આત્મશીલાનુમાનેન5 ન વિશ્વસિતિ કસ્ય ચિત્।।
અવનુ ધર્મશીલ ગુણોપેતરન્ને પાપિગળॆંદુ અપમાનિસુત્તાનॆ. તન્ન સ્વભાવવન્ને આદર્શવॆંદુ તિળિદુ યાર મેલૂ વિશ્વાસનવન્નિટ્ટિરુવુદિલ્લ.
12158009a પરેષાં યત્ર દોષઃ સ્યાત્તદ્ગુહ્યં સંપ્રકાશયેત્।
12158009c સમાનેષ્વેવ દોષેષુ વૃત્ત્યર્થમુપઘાતયેત્।।
ઇતરર અવહેળનવાગુત્તદॆયॆંદરॆ અવર ગુપ્ત દોષગળન્નૂ બહિરંગગॊળિસિબિડુત્તાનॆ. અવન મત્તુ ઇતરર અપરાધગળુ ऒંદે આગિદ્દરૂ તન્ન વૃત્તિગાગિ ઇતરરન્નુ નાશપડિસુત્તાનॆ.
12158010a તથોપકારિણં ચૈવ મન્યતે વંચિતં પરમ્।
12158010c દત્ત્વાપિ ચ ધનં કાલે સંતપત્યુપકારિણે।।
તનગॆ ઉપકારમાડિદવરન્નૂ તન્ન પરમ વંચનॆય જાલદલ્લિ ઇરિસિકॊળ્ળુત્તાનॆ. અવરિગॆ ધનવન્નિત્તિદ્દરૂ બહુકાલદ વરॆગॆ પશ્ચાત્તાપપડુત્તિરુત્તાનॆ.
12158011a ભક્ષ્યં ભોજ્યમથો લેહ્યં યચ્ચાન્યત્સાધુ ભોજનમ્।
12158011c પ્રેક્ષમાણેષુ યોઽશ્નીયાન્નૃશંસ ઇતિ તં વિદુઃ।।
ભક્ષ્ય, ભોજ્ય, લેહગળુ, મત્તુ અન્ય ઉત્તમ ભોજનવન્નુ ઇન્નॊબ્બરુ નોડુત્તિદ્દરૂ અવરિગॆ કॊડદે તાનॊબ્બને તિન્નુવવનન્નુ ક્રૂરિ ऎંદુ તિળિયબેકુ.
12158012a બ્રાહ્મણેભ્યઃ પ્રદાયાગ્રં યઃ સુહૃદ્ભિઃ સહાશ્નુતે।
12158012c સ પ્રેત્ય લભતે સ્વર્ગમિહ ચાનંત્યમશ્નુતે।।
મॊદલુ બ્રાહ્મણરિગॆ કॊટ્ટુ નંતર સુહૃદયરॊંદિગॆ ઊટ માડુવવનુ ઇલ્લિ અનંત સુખવન્નુ ભોગિસુત્તાનॆ મત્તુ મરણાનંતર સ્વર્ગલોકવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
12158013a એષ તે ભરતશ્રેષ્ઠ નૃશંસઃ પરિકીર્તિતઃ।
12158013c સદા વિવર્જનીયો વૈ પુરુષેણ બુભૂષતા।।
ભરતશ્રેષ્ઠ! હીગॆ નિનગॆ નૃશંસન કુરિતુ હેળિદ્દેનॆ. કલ્યાણવન્નુ બયસુવ પુરુષનુ સદા નૃશંસરન્નુ વર્જિસબેકુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે શાંતિ પર્વણિ આપદ્ધર્મ પર્વણિ નૃશંસાખ્યાને અષ્ટપંચાશદધિકશતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ શાંતિ પર્વદલ્લિ આપદ્ધર્મ પર્વદલ્લિ નૃશંસાખ્યાન ऎન્નુવ નૂરાઐવત્તॆંટને અધ્યાયવુ.