ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
శాంతి పర్వ
ఆపద్ధర్మ పర్వ
అధ్యాయ 152
సార
సమస్త పాపగళిగె లోభవే కారణవెందు హేళువుదు మత్తు శిష్ట పురుషర వర్ణనె (1-32).
12152001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
12152001a పాపస్య యదధిష్ఠానం యతః పాపం ప్రవర్తతే।
12152001c ఏతదిచ్చామ్యహం జ్ఞాతుం తత్త్వేన భరతర్షభ।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “భరతర్షభ! పాపద అధిష్ఠాన1వేను మత్తు యావుదరింద అదు హుట్టుత్తదె ఎన్నువుదన్ను యథార్థరూపదల్లి తిళియలు బయసుత్తేనె.”
12152002 భీష్మ ఉవాచ।
12152002a పాపస్య యదధిష్ఠానం తచ్చృణుష్వ నరాధిప।
12152002c ఏకో లోభో మహాగ్రాహో లోభాత్పాపం ప్రవర్తతే।।
భీష్మను హేళిదను: “నరాధిప! పాపద అధిష్ఠానవిదె. అదన్ను కేళు. ఏకమాత్ర లోభవే పాపద అధిష్ఠానవు. మనుష్యను ముందెహోగువుదన్ను హిడిదు తడెయువుదే అదు. లోభదిందలే పాపవు హుట్టుత్తదె.
12152003a అతః పాపమధర్మశ్చ తథా దుఃఖమనుత్తమమ్।
12152003c నికృత్యా మూలమేతద్ధి యేన పాపకృతో జనాః।।
లోభదిందలే పాప, అధర్మ మత్తు మహా దుఃఖద ఉత్పత్తియాగుత్తదె. మోస మత్తు కపటతనద మూల కారణవూ లోభవే. ఇదర కారణదిందలే మనుష్యరు పాపాచారిగళాగుత్తారె.
12152004a లోభాత్క్రోధః ప్రభవతి లోభాత్కామః ప్రవర్తతే।
12152004c లోభాన్మోహశ్చ మాయా చ మానస్తంభః పరాసుతా।।
లోభదింద క్రోధవుంటాగుత్తదె. లోభదింద కామవు హుట్టుత్తదె. లోభదింద మోహ, మాయె, అభిమాన, ఉద్ధండతె మత్తు పరాధీనతె మొదలాద దోషగళు ప్రకటవాగుత్తవె.
12152005a అక్షమా హ్రీపరిత్యాగః శ్రీనాశో ధర్మసంక్షయః।
12152005c అభిధ్యాప్రజ్ఞతా చైవ సర్వం లోభాత్ ప్రవర్తతే।।
అసహనశీలతె, నిర్లజ్జతె, సంపత్తినాశ, ధర్మక్షయ, చింతె మత్తు అపయశ – ఇవెల్లవూ లోభదిందలే ఉంటాగుత్తవె.
12152006a అన్యాయశ్చావితర్కశ్చ2 వికర్మసు చ యాః క్రియాః।
12152006c కూట3విద్యాదయశ్చైవ రూపైశ్వర్యమదస్తథా।।
12152007a సర్వభూతేష్వవిశ్వాసః సర్వభూతేష్వనార్జవమ్।
12152007c సర్వభూతేష్వభిద్రోహః సర్వభూతేష్వయుక్తతా4।
లోభదింద అన్యాయ, తర్కవిల్లదిరువికె, శాస్త్రవిరుద్ధ కర్మగళ ప్రవృత్తి, పంగడ-విద్యె-రూప మత్తు ఐశ్వర్య మద, సమస్త ప్రాణిగళ మేలూ అవిశ్వాస, సర్వ్వప్రాణిగళొందిగూ కుటిలతెయింద వర్తిసువుదు, సర్వభూతగళ మేలూ ద్రోహ, మత్తు సర్వభూతగళ తిరస్కార ఇవే మొదలాద పాపగళు ఉంటాగువవు.
12152007e హరణం పరవిత్తానాం పరదారాభిమర్శనమ్।।
12152008a వాగ్వేగో మానసో వేగో నిందావేగస్తథైవ చ।
12152008c ఉపస్థోదరయోర్వేగో మృత్యువేగశ్చ దారుణః।।
12152009a ఈర్ష్యావేగశ్చ బలవాన్మిథ్యావేగశ్చ దుస్త్యజః।
12152009c రసవేగశ్చ దుర్వారః శ్రోత్రవేగశ్చ దుఃసహః।।
12152010a కుత్సా వికత్థా మాత్సర్యం పాపం దుష్కరకారితా।
12152010c సాహసానాం చ సర్వేషామకార్యాణాం క్రియాస్తథా।।
పరధనద అపహరణ, పరస్త్రీయొడనె బలాత్కార, వేగవాగి మాతనాడువుదు, వేగవాగి యోచిసువుదు, నిందిసువ విశేష ప్రవృత్తి, జననేంద్రియద వేగ, హొట్టెయ వేగ, మృత్యువిన భయంకర వేగ అర్థాత్ ఆత్మహత్యె, ఈర్షెయ ప్రబల వేగ, సుళ్ళిన దుర్జయ వేగ, అనివార్య రసనేంద్రియద వేగ, దుఃస్సహ శ్రోత్రేంద్రియద వేగ, ఘృణ, ఆత్మప్రశంసనె, మాత్సర్య, పాప, దుష్కర కర్మగళ ప్రవృత్తి, అయోగ్య కర్మగళన్ను మాడువుదు ఇవెల్లవుగళ కారణవూ లోభవే.
12152011a జాతౌ బాల్యేఽథ కౌమారే యౌవనే చాపి మానవః।
12152011c న సంత్యజత్యాత్మకర్మ యన్న జీర్యతి జీర్యతః।।
12152012a యో న పూరయితుం శక్యో లోభః ప్రాప్త్యా కురూద్వహ।
12152012c నిత్యం గంభీరతోయాభిరాపగాభిరివోదధిః।
కురూద్వహ! మనుష్యను హుట్టువాగ, బాల్యావస్థెయల్లి, కుమారావస్థెయల్లి మత్తు యౌవనదల్లి లోభద కారణదిందలే తన్న పాప కర్మగళన్ను త్యజిసలు అసమర్థనాగుత్తానె మత్తు మనుష్యన వృద్ధాప్యదల్లియూ లోభవు జీర్ణవాగువుదిల్ల. తుంబిహరియువ నదిగళు సేరికొండరూ సముద్రవు హేగె తుంబువుదిల్లవో హాగె ఎష్టే పదార్థగళ లాభవాదరూ లోభద హొట్టెయు ఎందూ తుంబువుదిల్ల.
12152012e న ప్రహృష్యతి లాభైర్యో యశ్చ కామైర్న తృప్యతి।।
12152013a యో న దేవైర్న గంధర్వైర్నాసురైర్న మహోరగైః।
12152013c జ్ఞాయతే నృప తత్త్వేన సర్వైర్భూతగణైస్తథా।
లోభియు అతియాద లాభవన్ను పడెదుకొండరూ సంతుష్టనాగువుదిల్ల. కామభోగగళింద అవను ఎందూ తృప్తనాగువుదిల్ల. నృప! దేవతెగళాగలీ గంధర్వరాగలీ, అసురరరాగలీ, మహా ఉరగగళాగలీ మత్తు సర్వభూతగణగళే ఆగలీ లోభద స్వరూపవన్ను యథార్థవాగి తిళిదుకొళ్ళలారరు.
12152013e స లోభః సహ మోహేన విజేతవ్యో జితాత్మనా।।
12152014a దంభో ద్రోహశ్చ నిందా చ పైశున్యం మత్సరస్తథా।
12152014c భవంత్యేతాని కౌరవ్య లుబ్ధానామకృతాత్మనామ్।।
కౌరవ్య! యారు తన్న ఇంద్రియగళన్ను నియంత్రిసికొండిద్దానో ఆ పురుషను మోహసహిత లోభవన్నూ గెల్లబేకు. దంభ, ద్రోహ, నిందె, చాడిహేళువుదు, మత్తు మాత్సర్య – ఈ ఎల్ల దోషగళూ అజితాత్మ లోభిగళల్లియే ఇరుత్తవె.
12152015a సుమహాంత్యపి శాస్త్రాణి ధారయంతి బహుశ్రుతాః।
12152015c చేత్తారః సంశయానాం చ క్లిశ్యంతీహాల్పబుద్ధయః।।
బహుశ్రుత విద్వాంసరు దొడ్డ దొడ్డ శాస్త్రగళన్నూ బాయిపాఠ మాడికొళ్ళుత్తారె. ఎల్లర శంకెగళన్నూ నివారిసుత్తారె. ఆదరె లోభక్కె ఒళగాదరె అవరు బుద్ధియన్ను కళెదుకొండు కష్టపడుత్తారె.
12152016a ద్వేషక్రోధప్రసక్తాశ్చ శిష్టాచారబహిష్కృతాః।
12152016c అంతఃక్షురా వాఙ్మధురాః కూపాశ్చన్నాస్తృణైరివ।
12152016e ధర్మవైతంసికాః క్షుద్రా ముష్ణంతి ధ్వజినో జగత్।।
ద్వేష-క్రోధగళల్లి సిలుకి శిష్టాచారగళన్ను బిట్టుబిడుత్తారె మత్తు మేలింద సిహిమాతుగళన్నాడి ఒళగినింద అత్యంత కఠోరరాగిబిడుత్తారె. అవర పరిస్థితియు హుల్లుగళింద ముచ్చల్పట్ట బావియంతాగిబిడుత్తదె. ధర్మద హెసరినల్లి అవరు ప్రపంచక్కే మోసమాడుత్తారె. ఆ క్షుద్ర మనుష్యరు ధర్మధ్వజిగళాగి జగత్తిన లూటిమాడుత్తారె.
12152017a కుర్వతే చ బహూన్మార్గాంస్తాంస్తాన్ హేతుబలాశ్రితాః।
12152017c సర్వం మార్గం విలుంపంతి లోభాజ్ఞానేషు నిష్ఠితాః।।
యుక్తిబలవన్నాశ్రయిసి అనేక అసత్యమార్గగళన్ను తందొడ్డుత్తారె మత్తు లోభ-అజ్ఞానగళల్లి ముళుగి సత్పురుషరు స్థాపిసిద మార్గగళన్ను నాశమాడుత్తారె.
12152018a ధర్మస్యాహ్రియమాణస్య లోభగ్రస్తైర్దురాత్మభిః।
12152018c యా యా విక్రియతే సంస్థా తతః సాభిప్రపద్యతే।।
లోభగ్రస్త దురాత్మరు అపహరిసి వికృతగొళిసిద ధర్మద ఆయా అంశగళు అదే రూపగళల్లి ప్రచలితవాగిబిడుత్తదె.
12152019a దర్పః క్రోధో మదః స్వప్నో హర్షః శోకోఽతిమానితా।
12152019c తత ఏవ హి కౌరవ్య దృశ్యంతే లుబ్ధబుద్ధిషు।
కౌరవ్య! లోభదల్లి ముళుగిరువవరల్లి దర్ప, క్రోధ, మద, దుఃస్వప్న, హర్ష, శోక మత్తు అతి అభిమాన ఇవెల్ల దోషగళూ కండుబరుత్తవె.
12152019e ఏతానశిష్టాన్బుధ్యస్వ నిత్యం లోభసమన్వితాన్।।
12152020a శిష్టాంస్తు పరిపృచ్చేథా యాన్వక్ష్యామి శుచివ్రతాన్।
సదా లోభదల్లి ముళుగిరువవరన్ను అశిష్టరెందు తిళి. శిష్ట పురుషరల్లియే నిన్న శంకెగళన్ను కేళబేకు. పవిత్ర నియమగళన్ను పాలిసువ ఆ శిష్ట పురుషర పరిచయవన్ను నినగె నీడుత్తేనె.
12152020c యేషు వృత్తిభయం5 నాస్తి పరలోకభయం న చ।।
12152021a నామిషేషు ప్రసంగోఽస్తి న ప్రియేష్వప్రియేషు చ।
ఇవరిగె వృత్తిభయవిరువుదిల్ల. పరలోకద భయవూ ఇరువుదిల్ల. అవరిగె భోగగళల్లి ఆసక్తియిరువుదిల్ల మత్తు ప్రియ-అప్రియ సంగతిగళే ఇరువుదిల్ల.
12152021c శిష్టాచారః ప్రియో యేషు దమో యేషు ప్రతిష్ఠితః।।
12152022a సుఖం దుఃఖం పరం యేషాం సత్యం యేషాం పరాయణమ్।
అవరిగె శిష్టాచారవు ప్రియవాగిరుత్తదె. అవరల్లి ఇంద్రియసంయమవిరుత్తదె. అవరిగె సుఖ-దుఃఖగళు సమానవాగిరుత్తవె. సత్యవే అవర పరమ ఆశ్రయవాగిరుత్తదె.
12152022c దాతారో న గృహీతారో దయావంతస్తథైవ చ।।
12152023a పితృదేవాతిథేయాశ్చ నిత్యోద్యుక్తాస్తథైవ చ।
అవరు కొడుత్తారె; తెగెదుకొళ్ళువుదిల్ల. అవరు స్వభావదల్లియే దయావంతరాగిరుత్తారె. అవరు దేవతెగళు, పితృగళు మత్తు అతిథిగళ సేవకరాగిరుత్తారె మత్తు సత్కర్మ మాడువుదరల్లి సదా ఉద్యతరాగిరుత్తారె.
12152023c సర్వోపకారిణో ధీరాః సర్వధర్మానుపాలకాః।।
12152024a సర్వభూతహితాశ్చైవ సర్వదేయాశ్చ భారత।
భారత! ఆ ధీరరు సర్వోపకారిగళాగిరుత్తారె. సర్వధర్మగళన్నూ పాలిసువవరాగిరుత్తారె. సర్వభూతగళ హితదల్లియే ఇరుత్తారె మత్తు సర్వవన్నూ కొడువవరాగిరుత్తారె.
12152024c న తే చాలయితుం శక్యా ధర్మవ్యాపారపారగాః।।
12152025a న తేషాం భిద్యతే వృత్తం యత్పురా సాధుభిః కృతమ్।
అవరన్ను సత్కర్మగళింద విచలితరన్నాగి మాడలిక్కాగువుదిల్ల. అవరు కేవల ధర్మానుష్ఠానగళల్లి తత్పరరాగిరుత్తారె. హిందిన శ్రేష్ఠ పురుషరు పాలిసుత్తిద్ద సదాచారగళన్నే అవరూ పాలిసుత్తారె. అవర ఈ ఆచారవు ఎందూ నష్టవాగువుదిల్ల.
12152025c న త్రాసినో న చపలా న రౌద్రాః సత్పథే స్థితాః।।
12152026a తే సేవ్యాః సాధుభిర్నిత్యం యేష్వహింసా ప్రతిష్ఠితా।
అవరు యారన్నూ హెదరిసువుదిల్ల. చపలతెయన్ను తోరిసువుదిల్ల. అవర స్వభావవు యారిగూ భయంకరవాగిరువుదిల్ల. అవరు సదా సత్పథదల్లియే ఇరుత్తారె. అవరల్లి అహింసెయు నిత్యవూ ప్రతిష్ఠితగొండిరుత్తదె. అంథహ సాధుపురుషర సేవెయన్ను మాడు.
12152026c కామక్రోధవ్యపేతా యే నిర్మమా నిరహంకృతాః।
12152026e సువ్రతాః స్థిరమర్యాదాస్తానుపాస్స్వ చ పృచ్చ చ।।
యారు కామ-క్రోధరహితరాగిరువరో, మమతె మత్తు అహంకార శూన్యరాగిరువరో, ఉత్తమ వ్రతవన్ను పాలిసుత్తిరువరో మత్తు ధర్మమర్యాదెయన్ను స్థిరవాగి ఉళిసికొళ్ళువరో ఆ మహాపురుషర సంగవన్ను మాడికో. అవరల్లి నిన్న సందేహగళన్ను కేళికో.
12152027a న గవార్థం6 యశోర్థం వా ధర్మస్తేషాం యుధిష్ఠిర।
12152027c అవశ్యకార్య ఇత్యేవ శరీరస్య క్రియాస్తథా।।
యుధిష్ఠిర! యారిగె ధర్మపాలనెయు ధనక్కాగి అథవా కీర్తిగాగి ఇల్లవో అవరు శారీరక క్రియగళన్ను అవశ్యక కర్తవ్యగళెందే తిళిదు మాడుత్తారె.
12152028a న భయం క్రోధచాపల్యం న శోకస్తేషు విద్యతే।
12152028c న ధర్మధ్వజినశ్చైవ న గుహ్యం కిం చిదాస్థితాః।।
యారల్లి భయ, క్రోధ, చాపల్య మత్తు శోకగళిరువుదిల్లవో అవరు ధర్మధ్వజిగళు అందరె పాఖండిగళాగిరువుదిల్ల. అవరు యావుదే గోపనీయ పాఖండపూర్ణ ధర్మవన్ను ఆచరిసుత్తిరువుదిల్ల.
12152029a యేష్వలోభస్తథామోహో యే చ సత్యార్జవే రతాః।
12152029c తేషు కౌంతేయ రజ్యేథా యేష్వతంద్రీకృతం మనః।।
కౌంతేయ! యారల్లి లోభ-మోహగళ అభావవిరువుదో, యారు సత్య మత్తు సరళతెయల్లి స్థితరాగిరువరో మత్తు ఎందూ సదాచారగళింద భ్రష్టరాగద పురుషరొందిగె నీను స్నేహవన్నిట్టుకొళ్ళబేకు.
12152030a యే న హృష్యంతి లాభేషు నాలాభేషు వ్యథంతి చ।
12152030c నిర్మమా నిరహంకారాః సత్త్వస్థాః సమదర్శినః।।
12152031a లాభాలాభౌ సుఖదుఃఖే చ తాత ప్రియాప్రియే మరణం జీవితం చ।
12152031c సమాని యేషాం స్థిరవిక్రమాణాం బుద్ధాత్మనాం సత్త్వమవస్థితానామ్।।
12152032a సుఖప్రియైస్తాన్సుమహాప్రతాపాన్ యత్తోఽప్రమత్తశ్చ సమర్థయేథాః7।
12152032c దైవాత్సర్వే గుణవంతో భవంతి శుభాశుభా వాక్ప్రలాపా యథైవ।।
అయ్యా! యారు లాభవాదాగ హర్షితరాగువుదిల్లవో మత్తు నష్టవాదాగ వ్యథితరాగువుదిల్లవో ఆ నిర్మమ, నిరహంకార, సత్త్వస్థ సమదర్శిగళు; హాగూ యారిగె లాభ-నష్టగళు, సుఖ-దుఃఖగళు, ప్రియ-అప్రియగళు మత్తు మరణ-జీవితగళు సమానవాగిరువవో ఆ సుదృఢ పరాక్రమి, ఆత్మబుద్ధిశాలీ, సత్త్వదల్లియే నెలెసిరువవరూ ఆద సుఖప్రియ మహాప్రతాపవాన్, అప్రమత్తరు సమర్థరు. ఇవరెల్లరూ దైవదిందలే గుణవంతరాగిరుత్తారె. శుభ-అశుభగళ కురితు అవర మాతుగళు యథార్థవాగిరుత్తవె. అన్యరు కేవల వార్తాలాపమాడుత్తిరుత్తారె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతి పర్వణి ఆపద్ధర్మ పర్వణి ఆపన్మూలభూతదోషకథనే ద్వాపంచాశదధికశతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శాంతి పర్వదల్లి ఆపద్ధర్మ పర్వదల్లి ఆపన్మూలభూతదోషకథన ఎన్నువ నూరాఐవత్తెరడనే అధ్యాయవు.
-
వాసస్థాన . ↩︎
-
అత్యాగశ్చాతితర్షశ్చ ఎంబ పాఠాంతరవిదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎
-
కుల ఎంబ పాఠాంతరవిదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎
-
సర్వభూతేష్వసత్కృతిః ఎంబ పాఠాంతరవిదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎
-
యేష్వావృత్తిభయం ఎంబ పాఠాంతరవిదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎
-
ధనార్థం ఎంబ పాఠాంతరవిదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎
-
ధర్మప్రియాంస్తాన్ సుమహానుభావాన్ దాంతోఽప్రమత్తశ్చ సమర్చయేథాః। ఎంబ పాఠాంతరవిదె (గీతా ప్రెస్). ↩︎