pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śāṁti parva
āpaddharma parva
adhyāya 131
sāra
rājanu kōśavannu saṁgrahisuvudara avaśyakate, dasyu vr̥ttiya niṁdane (1-18).
12131001 bhīṣma uvāca।
12131001a svarāṣṭrātpararāṣṭrācca kōśaṁ saṁjanayēnnr̥paḥ।
12131001c kōśāddhi dharmaḥ kauṁtēya rājyamūlaḥ pravartatē।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “kauṁtēya! nr̥panu svarāṣṭradiṁdalū pararāṣṭradiṁdalū kōśavannu tuṁbisabēku. kōśadiṁdalē dharma mattu rājyamūlavu vr̥ddhiyāguttade.
12131002a tasmātsaṁjanayētkōśaṁ saṁhr̥tya paripālayēt।
12131002c paripālyānugr̥hṇīyādēṣa dharmaḥ sanātanaḥ।।
adudariṁda kōśavannu saṁgrahisabēku. saṁgrahisi adannu rakṣisabēku. kōśavannu paripālisuvudalladē adannu vr̥ddhigoḷisuttalū irabēku. idē sanātana rājadharma.
12131003a na kōśaḥ śuddhaśaucēna na nr̥śaṁsēna jāyatē।
12131003c padaṁ madhyamamāsthāya kōśasaṁgrahaṇaṁ carēt।।
śuddha-śaucanige kōśavannu kūḍiḍalu sādhyavāguvudilla. hāgeyē krūriyiṁdalū adu sādhyavilla. madhyama padavannu āśrayisi kōśasaṁgrahaṇeyannu māḍabēku.
12131004a abalasya kutaḥ kōśō hyakōśasya kutō balam।
12131004c abalasya kutō rājyamarājñaḥ śrīḥ kutō bhavēt।।
abalanige elliya kōśa? kōśavilladavanige elliya bala? abalanige elliya rājya? mattu rājyavilladavanige śrīyu hēge olidāḷu?
12131005a uccairvr̥ttēḥ śriyō hāniryathaiva maraṇaṁ tathā।
12131005c tasmātkōśaṁ balaṁ mitrāṇyatha rājā vivardhayēt।।
unnata sthānadalliruvavana śrīyu hāniyāyiteṁdare adu avanige maraṇakke samanāguttade. ādudariṁda rājanu kōśa, bala mattu mitrarannu vardhisuttirabēku.
12131006a hīnakōśaṁ hi rājānamavajānaṁti mānavāḥ।
12131006c na cāsyālpēna tuṣyaṁti kāryamabhyutsahaṁti ca।।
kōśahīnanāda rājanannu janaru kīḷāgi kāṇuttāre. alpadiṁda avaru tuṣṭarāguvudilla mattu rājana kelasa kāryagaḷannu māḍuvudaralli utsāhitarāgiruvudilla.
12131007a śriyō hi kāraṇādrājā satkriyāṁ labhatē parām।
12131007c sāsya gūhati pāpāni vāsō guhyamiva striyāḥ।।
śrīya kāraṇadiṁdalē rājanu parama satkāragaḷannu paḍeyuttāne. baṭṭeyu strīya guptasthānagaḷannu hēge muccuvudō adē rīti aiśvaryavu rājana pāpagaḷannu aḍagisuttade.
12131008a r̥ddhimasyānuvartaṁtē1 purā viprakr̥tā janāḥ।
12131008c śālāvr̥kā ivājasraṁ jighāṁsūniva viṁdati।
12131008e īdr̥śasya kutō rājñaḥ sukhaṁ bharatasattama2।।
bharatasattama! hiṁde tiraskr̥tarāda janaru, nāyigaḷu tammannu kolluva cāṁḍālanannē hiṁbālisi hōguvaṁte, vr̥ddhihoṁduttiruvavanannu hiṁbālisuttāre. ī rītiyiruvāga rājanige elliya sukha?
12131009a udyaccēdēva na glāyēdudyamō hyēva pauruṣam।
12131009c apyaparvaṇi bhajyēta na namētēha kasya cit।।
oṇagida kaṭṭigeyu muriduhōgabahudu ādare eṁdū bagguvudilla. hāge rājanādavanu yāvāgalū seṭedē niṁtirabēku. talebāgisabāradu. udyamiyāgiruvudē puruṣa lakṣaṇavu.
12131010a apyaraṇyaṁ samāśritya carēddasyugaṇaiḥ3 saha।
12131010c na tvēvōddhr̥tamaryādairdasyubhiḥ sahitaścarēt।
araṇyavannāśrayisi mr̥gagaṇagaḷoḍaneyādarū saṁcarisuttirabahudu. ādare lōkamaryādeyannu mīri naḍeyuttiruva dasyugaḷoḍane eṁdū sērabāradu.
12131010e dasyūnāṁ sulabhā sēnā raudrakarmasu bhārata।।
12131011a ēkāṁtēna hyamaryādātsarvō'pyudvijatē janaḥ।
12131011c dasyavō'pyupaśaṁkaṁtē niranukrōśakāriṇaḥ।।
bhārata! raudrakarmagaḷannu māḍalu dasyugaḷige sulabhavāgi sainyavu siguttade. maryādāśūnyarāda dasyugaḷa viṣayadalli ella janarū udvignarāgiruttāre. krūrakarmagaḷannesaguva dasyugaḷu ellaranū saṁśayagastarāgiyē nōḍuttāre.
12131012a sthāpayēdēva maryādāṁ janacittaprasādinīm।
12131012c alpāpyathēha maryādā lōkē bhavati pūjitā।।
janara cittavannu prasannagoḷisuva maryādeyannu rājanu sthāpisabēku. alpaprayōjanadalliyū kaṭṭupāḍugaḷiruvudu lōkadalli mānyavāguttade.
12131013a nāyaṁ lōkō'sti na para iti vyavasitō janaḥ।
12131013c nālaṁ gaṁtuṁ ca viśvāsaṁ nāstikē bhayaśaṁkini।।
“ihavū illa paravū illa” eṁdu abhiprāyapaḍuva janarū iddāre. ī rītiya nāstikyavu bhaya-śaṁkegaḷige kāraṇavāguttade. ādudariṁda aṁthavaralli viśvāsavanniḍabāradu.
12131014a yathā sadbhiḥ parādānamahiṁsā dasyubhistathā।
12131014c anurajyaṁti bhūtāni samaryādēṣu dasyuṣu।।
dasyugaḷalliyū kūḍa maryādeyiṁda naḍedukoḷḷuvarariddāre. sādhu dasyugaḷu ahiṁseyiṁda innobbara dhanavannu apahisikoḷḷuvaru. maryādeyiṁdiruva dasyugaḷa viṣayadalli janaru anukaṁpatōrisuttāre.
12131015a ayudhyamānasya vadhō dārāmarṣaḥ kr̥taghnatā।
12131015c brahmavittasya cādānaṁ niḥśēṣakaraṇaṁ tathā।
12131015e striyā mōṣaḥ paristhānaṁ dasyuṣvētadvigarhitam।।
12131016a sa ēṣa ēva bhavati dasyurētāni varjayan।
yuddhamāḍadē iruvavannu kolluvudu, strīyannu balātkarisuvudu, kr̥taghnate, brāhmaṇara svattannu apaharisuvudu, kanyeyannu apaharisuvudu, grāmavannu koḷḷehoḍedu tānē adara adhipatiyāguvudu – ivugaḷannu dasyugaḷū niṁdisuttāre. ivugaḷannu dasyugaḷū varjisabēku.
12131016c abhisaṁdadhatē yē na vināśāyāsya bhārata।
12131016e naśēṣamēvōpālabhya na kurvaṁtīti niścayaḥ।।
bhārata! yāra sakala sarvasvavannū dōcikoṁḍu hōgiruvarō avaru samaya baṁdāga ā dasyugaḷa sarvasvavannū apaharisuttāre. idu nija.
12131017a tasmātsaśēṣaṁ kartavyaṁ svādhīnamapi dasyubhiḥ।
12131017c na balasthō'hamasmīti nr̥śaṁsāni samācarēt।।
ādudariṁda dasyugaḷu itarara saṁpūrṇavannū kasidukoḷḷadē avara svādhīnadalli svalpavannādarū irisabēku. tānē baliṣṭhaneṁdu krūrakr̥tyagaḷannu māḍabāradu.
12131018a saśēṣakāriṇastāta śēṣaṁ paśyaṁti sarvataḥ।
12131018c niḥśēṣakāriṇō nityamaśēṣakaraṇādbhayam।।
ayyā! itararige uḷisida darōḍekōraru tammalliyū salpa uḷiyuvannu kāṇuttāre. itarara svattannu niḥśēṣavāgi kasidukoṁḍavarige tamma svattū niḥśēṣavāgi kaḷeduhōguttade eṁba nitya bhayaviruttade.”