pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śāṁti parva
rājadharma parva
adhyāya 84
sāra
sabhāsadarē modalādavara lakṣaṇa; guptasamālōcanege arha mattu anarha adhikārigaḷa varṇane; guprasamālōcaneya vidhi mattu sthāna (1-57).
12084001 1bhīṣma uvāca। 12084001a hrīniṣēdhāḥ sadā saṁtaḥ satyārjavasamanvitāḥ।
12084001c śaktāḥ kathayituṁ samyaktē tava syuḥ sabhāsadaḥ।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “lajjāśīlarū, jitēṁdriyarū, satyaniṣṭarū, saraḷa svabhāvadavarū, viṣayagaḷannu cennāgi pratipādisi hēḷalu samartharū ādavarē ninna sabhāsadarāgirabēku.
12084002a atyāḍhyāṁścātiśūrāṁśca brāhmaṇāṁśca bahuśrutān।
12084002c susaṁtuṣṭāṁśca kauṁtēya mahōtsāhāṁśca karmasu।।
12084003a ētānsahāyā'llipsēthāḥ sarvāsvāpatsu bhārata।
kauṁtēya! bhārata! amātyaru, mahāśūraru, bahuśruta brāhmaṇaru, nityasaṁtuṣṭaru, mattu kāryagaḷalli mahōtsāhaviruvavaru – ivarannu ella āpattugaḷalli sahāyakarannāgi apēkṣisabēku.
12084003c kulīnaḥ pūjitō nityaṁ na hi śaktiṁ nigūhati।।
12084004a prasannaṁ hyaprasannaṁ vā pīḍitaṁ hr̥tamēva vā।
12084004c āvartayati bhūyiṣṭhaṁ tadēkō hyanupālitaḥ।।
nityavū pūjitanāda kulīnanu tanna śaktiyannu maremācuvudilla. rājanu prasannanāgirali, aprasannanāgirali, pīḍitanāgirali athavā āhatanē āgirali – avanu rājana anusaraṇeyannē māḍuttiruttāne. aṁthavanē suhr̥danāgalu yōgyanu.
12084005a kulīnā dēśajāḥ prājñā rūpavaṁtō bahuśrutāḥ।
12084005c pragalbhāścānuraktāśca tē tava syuḥ pariccadāḥ।।
ninna pariccadaru (sēnāpatiya modalādavaru) satkula prasūtarāgirabēku. ninna dēśadalliyē huṭṭidavarāgirabēku. prājñarū, rūpavaṁtarū, bahuśrutarū āgirabēku. pratibhānvitarāgirabēku mattu ninnalli anuraktarāgirabēku.
12084006a dauṣkulēyāśca lubdhāśca nr̥śaṁsā nirapatrapāḥ।
12084006c tē tvāṁ tāta niṣēvēyuryāvadārdrakapāṇayaḥ।।
magū! duṣṭa kuladalli huṭṭidavaru, lubdharu, krūraru mattu nācikeyilladavaru ūṭamāḍi kaitoḷedanaṁtara kai oddeyāgiruvavarege mātra ninna sēvemāḍuttāre.
12084007a arthamānārghyasatkārairbhōgairuccāvacaiḥ priyān।
12084007c yānarthabhājō manyēthāstē tē syuḥ sukhabhāginaḥ।।
ninna priyareṁdu yārannu nīnu tiḷidukoṁḍiruveyō avarannu sanmāna-arghya-satkāragaḷiṁdalū nānāvidhada bhōgagaḷiṁdalū saṁtuṣṭigoḷisabēku. ninna priya janaru dhana-sukhagaḷalli ninna sahabhāgigaḷāgirabēku.
12084008a abhinnavr̥ttā vidvāṁsaḥ sadvr̥ttāścaritavratāḥ।
12084008c na tvāṁ nityārthinō jahyurakṣudrāḥ satyavādinaḥ।।
oṁdē tarane naḍedukoḷḷuva, vidvāṁsa, uttama naḍeteyuḷḷa, vratānuṣṭhānagaḷannu māḍuva satyavādī akṣudraru nityavū ninnannu yāva kāraṇakkū biṭṭuhōguvudilla.
12084009a anāryā yē na jānaṁti samayaṁ maṁdacētasaḥ।
12084009c tēbhyaḥ pratijugupsēthā jānīyāḥ samayacyutān।।
anāryarū, pratijñāpālaneyannu tiḷiyada maṁdacētasaru, pratijñāpālaneyannu ullaṁghisuvavaru - ivariṁda nīnu ninnannu rakṣisikoḷḷabēku.
12084010a naikamiccēdgaṇaṁ hitvā syāccēdanyataragrahaḥ।
12084010c yastvēkō bahubhiḥ śrēyānkāmaṁ tēna gaṇaṁ tyajēt।।
obbanē iruva pakṣavannu biṭṭu bahujanariruva pakṣavannu ārisikoḷḷabēku. ādare avanobbanē anēkarigiṁta uttamanāgiddare avana pakṣavannu ārisi bahujanara pakṣavannu tyajisabēku.
12084011a śrēyasō lakṣaṇaṁ hyētadvikramō yasya dr̥śyatē।
12084011c kīrtipradhānō yaśca syātsamayē yaśca tiṣṭhati।।
12084012a samarthānpūjayēdyaśca nāspardhyaiḥ spardhatē ca yaḥ।
12084012c na ca kāmādbhayātkrōdhāllōbhādvā dharmamutsr̥jēt।।
12084013a amānī satyavāk śaktō jitātmā mānyamānitā।
12084013c sa tē maṁtrasahāyaḥ syātsarvāvasthaṁ parīkṣitaḥ।।
yāra parākramavu pratyakṣapramāṇadiṁda siddhavāgideyō, yārige kīrtiyē pradhānavāgiruvudō, yāru pratijñeyannu paripālisuvanō, yāru samartharannu gauravisuvanō, tanage samānaralladavaroḍane yāru spardhisuvudillavō, kāma-bhaya-krōdha-lōbhagaḷiṁda yāru dharmavannu tyajisuvudillavō, yāralli durabhimānavillavō aṁthaha satyaniṣṭha, kṣamāvaṁta, jitēṁdriya mattu māniṣṭhanu sarvāvasthegaḷalli parīkṣegoḷagāda naṁtara rājanoṁdige maṁtrālōcanege arhanāguttāne.
12084014a kulīnaḥ satyasaṁpannastitikṣurdakṣa ātmavān।
12084014c śūraḥ kr̥tajñaḥ satyaśca śrēyasaḥ pārtha lakṣaṇam।।
pārtha! kulīna, satyasaṁpanna, sahanaśīla, dakṣa, jitēṁdriya, śūra, kr̥tajña, satyavaṁta ivu śrēṣṭha puruṣana lakṣaṇavu.
12084015a tasyaivaṁ vartamānasya puruṣasya vijānataḥ।
12084015c amitrāḥ saṁprasīdaṁti tatō mitrībhavaṁtyapi।।
iṁtaha sadguṇasaṁpanna vidvāṁsa puruṣanoṁdige śatrugaḷū prasannārāgi avanoḍane maitriyannu beḷesuttāre.
12084016a ata ūrdhvamamātyānāṁ parīkṣēta guṇāguṇān।
12084016c saṁyatātmā kr̥taprajñō bhūtikāmaśca bhūmipaḥ।।
idara naṁtara saṁyatātma kr̥taprajña aiśvaryakāmī bhūmipanu amātyara guṇāguṇagaḷannu parīkṣisabēku.
12084017a saṁbaddhāḥ puruṣairāptairabhijātaiḥ svadēśajaiḥ।
12084017c ahāryairavyabhīcāraiḥ sarvataḥ suparīkṣitaiḥ।।
saṁbaṁdhigaḷū, āptarū, satkulaprasūtarū, svadēśadalli huṭṭidavarū mattu laṁcategedukoḷḷuvavarū vyabhicāravilladavarū ādavara mūlaka maṁtriyāguvavanannu sarvataḥ cennāgi parīkṣisabēku.
12084018a yōdhāḥ srauvāstathā maulāstathaivānyē'pyavaskr̥tāḥ।
12084018c kartavyā bhūtikāmēna puruṣēṇa bubhūṣatā।।
yōdharū, vēdagaḷannu pālisuvavarū, uttama paraṁpareyuḷḷavarū, ahaṁkāra rahitarū āgiruvavarannu aiśvaryakāmī rājanu maṁtrigaḷannāgi māḍikoḷḷabēku.
12084019a yēṣāṁ vainayikī buddhiḥ prakr̥tā caiva śōbhanā।
12084019c tējō dhairyaṁ kṣamā śaucamanurāga sthitirdhr̥tiḥ।।
12084020a parīkṣitaguṇānnityaṁ prauḍhabhāvāndhuraṁdharān।
12084020c paṁcōpadhāvyatītāṁśca kuryādrājārthakāriṇaḥ।।
nitya parīkṣegaḷiṁda sthirapaḍisikoṁḍu rājana kāryanirvahaṇeyalli prauḍharāgiruva, rājyabhāravannu horalu samartharāgiruva, mattu niṣkapaṭigaḷāda, vinayabuddhiyiruva, saraḷasvabhāvaviruva, tējassu-dhairya-kṣame-pavitrate-prēma-sthirabuddhigaḷiruvavanannu rājanu arthasacivanannāgi niyamisikoḷḷabēku.
12084021a paryāptavacanānvīrānpratipattiviśāradān।
12084021c kulīnānsatyasaṁpannāniṁgitajñānaniṣṭhurān।।
12084022a dēśakālavidhānajñānbhartr̥kāryahitaiṣiṇaḥ।
12084022c nityamarthēṣu sarvēṣu rājā kurvīta maṁtriṇaḥ।।
mātinalli kuśalarāgiruva, vīra, kāryanirvahaṇāviśāradarāgiruva, kulīna, satyasaṁpanna, iṁgitajña, dayāḷu, dēśa-kālavidhānagaḷannu tiḷidiruva, oḍeyana hitaiṣigaḷū kāryakartarū āgiruvavarannu sarvārthasiddhigāgi maṁtrigaḷannāgi niyōjisikoḷḷabēku.
12084023a hīnatējā hyasaṁhr̥ṣṭō naiva jātu vyavasyati।
12084023c avaśyaṁ janayatyēva sarvakarmasu saṁśayān।।
tējōhīna maṁtriya sahavāsadiṁda rājanu saṁtōṣadiṁdiruvudilla. aṁthaha maṁtriyu avaśyavāgiyū sarvakarmagaḷalli saṁśayavannē uṁṭumāḍuttāne.
12084024a ēvamalpaśrutō maṁtrī kalyāṇābhijanō'pyuta।
12084024c dharmārthakāmayuktō'pi nālaṁ maṁtraṁ parīkṣitum।।
hīge alpaśruta maṁtriyu satkulaprasūtanāgiddarū, dharmārthakāmagaḷannu tiḷidavanāgiddarū rahasyaviṣayagaḷannu pariśīlisalu samarthanāguvudilla.
12084025a tathaivānabhijātō'pi kāmamastu bahuśrutaḥ।
12084025c anāyaka ivācakṣurmuhyatyūhyēṣu karmasu।।
hāgeyē satkulaprasūtanāgiradiddarū bahuśrutanu maṁtriyāgaballanē? illa. ēkeṁdare kaihiḍidu naḍesuvavarillade kuruḍunaṁte avanu saṇṇapuṭṭa kāryagaḷalliyū mōhagoṁḍu bhrāṁtanāguttāne.
12084026a yō vā hyasthirasaṁkalpō buddhimānāgatāgamaḥ।
12084026c upāyajñō'pi nālaṁ sa karma yāpayituṁ ciram।।
sthirasaṁkalpavilladiruvudū maṁtriyādavanige mahādōṣavē sari. asthirasaṁkalpanu upāyajñanū buddhivaṁtanū śāstrajñanē āgirali avanu yāvudē kelasavannu māḍimugisalu bahaḷa samayavannu tegedukoḷḷuttāne.
12084027a kēvalātpunarācārātkarmaṇō nōpapadyatē।
12084027c parimarśō viśēṣāṇāmaśrutasyēha durmatēḥ।।
durmatiyū aśrutanū āgiruvavanu viśēṣakāryagaḷa nirvahaṇeyalli māḍuva parāmarśeyu yuktisaṁgatavāgiruvudilla.
12084028a maṁtriṇyananuraktē tu viśvāsō na hi vidyatē।
12084028c tasmādananuraktāya naiva maṁtraṁ prakāśayēt।।
rājanalli anuraktanāgirada maṁtriyu viśvasanīyanāgiruvudilla. ādudariṁda anuraktanāgilladiruvavanalli rahasyagaḷannu horageḍahabāradu.
12084029a vyathayēddhi sa rājānaṁ maṁtribhiḥ sahitō'nr̥juḥ।
12084029c mārutōpahataccidraiḥ praviśyāgniriva drumam।।
kapaṭa maṁtriyu rājarahasyavannu tiḷidukoṁḍare itara maṁtrigaḷoḍane kūḍikoṁḍu marada poṭareyallidda agniyu gāḷiya sahāyadiṁda ā maravannē suṭṭubiḍuvaṁte rājanannu bahaḷavāgi pīḍisuttāne.
12084030a saṁkrudhyatyēkadā svāmī sthānāccaivāpakarṣati।
12084030c vācā kṣipati saṁrabdhastataḥ paścātprasīdati।।
omme rājanu kruddhanāgi maṁtriyannu avana sthānadiṁda tegeduhākabahudu. rōṣapūritanāgi niṁdisabahudu. kaḍeyalli prasannanū āgabahudu.
12084031a tāni tānyanuraktēna śakyānyanutitikṣitum।
12084031c maṁtriṇāṁ ca bhavētkrōdhō visphūrjitamivāśanēḥ।।
rājana aṁtaha svabhāvavannu avanalli anuraktanāgiruva maṁtriyē sahisikoḷḷaballanu. anurāgavillada maṁtriya kōpavu aṁthaha saṁdarbhagaḷalli siḍilige samānavāgi bhayaṁkaravāgiruttade.
12084032a yastu saṁharatē2 tāni bhartuḥ priyacikīrṣayā।
12084032c samānasukhaduḥkhaṁ taṁ pr̥ccēdarthēṣu mānavam।।
oḍeyanige priyavādudannu māḍalu bayasi rājana kṣaṇaruṣṭa-kṣaṇatuṣṭa svabhāvavannu sahisikoḷḷuvavanu rājanalli anuraktanāgiruvavaneṁdu tiḷidukoḷḷabēku. rājana sukha-duḥkagaḷannu tanna sukha-duḥkhagaḷige samānaveṁdu bhāvisuva manuṣyanoḍane ella viṣayagaḷalliyū samālōcane māḍabēku.
12084033a anr̥justvanuraktō'pi saṁpannaścētarairguṇaiḥ।
12084033c rājñaḥ prajñānayuktō'pi na maṁtraṁ śrōtumarhati।।
rājanalli anuraktanāgiddarū, itara guṇagaḷiṁda saṁpannanāgiddarū, prajñānayuktanāgiddarū maṁtriyu kapaṭiyāgiddare avanu rājarahasyagaḷannu kēḷalu anarhanāguttāne.
12084034a yō'mitraiḥ saha saṁbaddhō na paurānbahu manyatē।
12084034c sa suhr̥ttādr̥śō rājñō na maṁtraṁ śrōtumarhati।।
yārige śatrugaḷoḍane saṁbaṁdhaviruvudō, prajegaḷa yōga-kṣēmagaḷu mukhyaveṁdu bhāvisuvudillavo aṁthavaru rājarahasyagaḷannu kēḷalu anarharāguttāre.
12084035a avidvānaśuciḥ stabdhaḥ śatrusēvī vikatthanaḥ।
12084035c sa suhr̥tkrōdhanō lubdhō na maṁtraṁ śrōtumarhati।।
vidvāṁsanallada, aśuci, stabdha, śatrusēvī, ātmaślāghī, krōdhana mattu lubdhanu rājarahasyagaḷannu kēḷalu anarharāguttāre.
12084036a āgaṁtuścānuraktō'pi kāmamastu bahuśrutaḥ।
12084036c satkr̥taḥ saṁvibhaktō vā na maṁtraṁ śrōtumarhati।।
rājanalli anuraktanāgiddarū, bahuśrutanāgiddarū, satkr̥tanū saṁvibhaktanū āgiddarū horadēśadiṁda baṁdavanāgiddare avanu rājarahasyagaḷannu kēḷalu anarhanāguttāne.
12084037a 3yastvalpēnāpi kāryēṇa sakr̥dākṣāritō bhavēt। 12084037c punaranyairguṇairyuktō na maṁtraṁ śrōtumarhati।।
atyalpa anucita kāryakkāgiyādarū daṁḍanegīḍāgi nirdhananādavanu mitranē āgiddarū mattu sakalaguṇasaṁpannanē āgiddarū rājarahasyagaḷannu kēḷalu anarhanāguttāne.
12084038a kr̥taprajñaśca mēdhāvī budhō jānapadaḥ śuciḥ।
12084038c sarvakarmasu yaḥ śuddhaḥ sa maṁtraṁ śrōtumarhati।।
kr̥taprajñanū, mēdhāviyū, buddhivaṁtanō, svadēśadavanō, śuciyō, sarvakarmagaḷalli śuddhanō avanu rājarahasyagaḷannu kēḷalu arhanāguttāne.
12084039a jñānavijñānasaṁpannaḥ prakr̥tijñaḥ parātmanōḥ।
12084039c suhr̥dātmasamō rājñaḥ sa maṁtraṁ śrōtumarhati।।
jñānavijñānasaṁpanna, tanna kaḍeya mattu śatrugaḷa kaḍeyavara svabhāvavannu tiḷidiruva, rājana ātmasama suhr̥danu rājarahasyagaḷannu kēḷalu arhanāguttāne.
12084040a satyavāk śīlasaṁpannō gaṁbhīraḥ satrapō mr̥duḥ।
12084040c pitr̥paitāmahō yaḥ syātsa maṁtraṁ śrōtumarhati।।
satyavāgmi, śīlasaṁpanna, gaṁbhira, lajjāśīla, mr̥du, mattu yāra taṁde-tātaṁdirū rājasēveyalli niratarāgiddarō avanu rājarahasyagaḷannu kēḷalu arhanāguttāne.
12084041a saṁtuṣṭaḥ saṁmataḥ satyaḥ śauṭīrō dvēṣyapāpakaḥ।
12084041c maṁtravitkālaviccūraḥ sa maṁtraṁ śrōtumarhati।।
saṁtuṣṭanū, sammatanū, satyanū, śūranū, pāpavannu dvēṣisuvavanū, maṁtrālōcanemāḍalu tiḷidiruva, kālavannu tiḷidiruva, śūranu rājarahasyagaḷannu kēḷalu arhanāguttāne.
12084042a sarvalōkaṁ samaṁ śaktaḥ sāṁtvēna kurutē vaśē।
12084042c tasmai maṁtraḥ prayōktavyō daṁḍamādhitsatā nr̥pa।।
daṁḍadhāriyāgi prajāpālaneyalli niratanāda nr̥panu sarvalōkagaḷannū sāṁtvanadiṁdalē vaśīkarisaballavanalli maṁtrālōcane māḍabēku.
12084043a paurajānapadā yasminviśvāsaṁ dharmatō gatāḥ।
12084043c yōddhā nayavipaścicca sa maṁtraṁ śrōtumarhati।।
pura-grāmīṇajanaru yāralli dharmataḥ viśvāsavanniṭṭiruvarō, yāru yuddhadalli kuśalanāgiruvanō mattu nīti śāstravannu tiḷidiruvanō avanu rājarahasyavannu kēḷalu arhanāguttāne.
12084044a tasmātsarvairguṇairētairupapannāḥ supūjitāḥ।
12084044c maṁtriṇaḥ prakr̥tijñāḥ syustryavarā mahadīpsavaḥ।।
ādudariṁda ī sarvaguṇasaṁpannarāda supūjitarāda, prajegaḷa svabhāva-guṇagaḷannu tiḷidukoṁḍiruva, mahātvākāṁkṣigaḷāda kaniṣṭha mūrādarū maṁtrigaḷannāgi māḍikoṁḍirabēku.
12084045a svāsu prakr̥tiṣu cidraṁ lakṣayēranparasya ca।
12084045c maṁtriṇō maṁtramūlaṁ hi rājñō rāṣṭraṁ vivardhatē।।
tamma mattu śatrugaḷa prakr̥tigaḷalli dōṣagaḷannu huḍukuttirabēku. aṁthaha maṁtrigaḷa salahegaḷē rājana rāṣṭravannu vardhisuttade.
12084046a nāsya cidraṁ paraḥ paśyēccidrēṣu paramanviyāt।
12084046c gūhētkūrma ivāṁgāni rakṣēdvivaramātmanaḥ।।
tammalliruva dōṣagaḷannu śatrugaḷige kāṇadaṁte āmeyu tanna avayavagaḷannu oḷakke seḷedukoṁḍu muccikoḷḷuvaṁte muccikoṁḍirabēku.
12084047a maṁtragrāhā4 hi rājyasya maṁtriṇō yē manīṣiṇaḥ।
12084047c maṁtrasaṁhananō rājā maṁtrāṁgānītarō janaḥ।।
buddhivaṁta maṁtrigaḷē rājana rahasyagaḷannu hiḍidiṭṭukoṁḍiruttāre. maṁtrālōcaneyē rājana dēha. itara janaru adara aṁgagaḷu.
12084048a rājyaṁ praṇidhimūlaṁ hi maṁtrasāraṁ pracakṣatē।
12084048c svāminaṁ tvanuvartaṁti vr̥ttyarthamiha maṁtriṇaḥ।।
guptacārarē rājyada abhivr̥ddige mūlakāraṇareṁdu hēḷuttāre. maṁtrigaḷādarō tamma jīvikegāgi rājanannē avalaṁbisiruttāre.
12084049a sa vinīya madakrōdhau mānamīrṣyāṁ ca nirvr̥taḥ।
12084049c nityaṁ paṁcōpadhātītairmaṁtrayētsaha maṁtribhiḥ।।
mada-krōdhagaḷannu toredu, māna-īrṣyegaḷiṁda nirvr̥ttanāgi nityavū aidu viṣayagaḷannu5 parīkṣisi maṁtrigaḷoṁdige samālōcane māḍabēku.
12084050a tēṣāṁ trayāṇāṁ vividhaṁ vimarśaṁ budhyēta cittaṁ vinivēśya tatra।
12084050c svaniścayaṁ taṁ paraniścayaṁ ca nivēdayēduttaramaṁtrakālē।।
maṁtrālōcaneyalliruva mūru maṁtrigaḷa pratyēka salahegaḷannu kēḷi, tānū saha ā viṣayavannu cennāgi mathisi, tanna mattu maṁtrigaḷittiruva salahegaḷannu krōḍhīkarisi, ācārya athavā purōhitanoṁdige samālōcane māḍuvāga avara muṁdiḍabēku.
12084051a dharmārthakāmajñamupētya pr̥ccēd yuktō guruṁ brāhmaṇamuttamārtham।
12084051c niṣṭhā kr̥tā tēna yadā saha syāt taṁ tatra mārgaṁ praṇayēdasaktam।।
sāvadhānacittanāgi dharmārthakāmagaḷalli niṣṇāta brāhmaṇaguruvina baḷihōgi uttarārthavāgi praśnisabēku. guruvina aṁtyanirdhāravu nālvara abhiprāyagaḷigū hoṁdikoṁḍiddare kūḍalē ā maṁtrālōcaneya nirdhāravannu kāryarūpakke tarabēku.
12084052a ēvaṁ sadā maṁtrayitavyamāhur yē maṁtratattvārthaviniścayajñāḥ।
12084052c tasmāttvamēvaṁ praṇayēḥ sadaiva maṁtraṁ prajāsaṁgrahaṇē samartham।।
sadā hīgeyē maṁtrālōcane māḍabēkeṁdu maṁtratatvārthaviniścaya tajñaru hēḷuttāre. prajāsaṁgrahaṇege samarthavāda viṣayagaḷannē sadā maṁtrālōcaneya viṣayavannāgi ārisikoḷḷabēku.
12084053a na vāmanāḥ kubjakr̥śā na khaṁjā nāṁdhā jaḍāḥ strī na napuṁsakaṁ ca।
12084053c na cātra tiryaghna purō na paścān nōrdhvaṁ na cādhaḥ pracarēta kaścit।।
rahasya maṁtrālōcane naḍeyuvāga adara hiṁde-muṁde, eḍa-balabhāgagaḷalli, mēle-keḷage – vāmanarū, kubjarū, kr̥śarū, kuṁṭarū, kuruḍarū, jaḍarū, strīyarū, napuṁsakarū suḷidāḍabāradu.
12084054a āruhya vātāyanamēva śūnyaṁ sthalaṁ prakāśaṁ kuśakāśahīnam।
12084054c vāgaṁgadōṣānparihr̥tya maṁtraṁ saṁmaṁtrayētkāryamahīnakālam।।
aramaneya upparigeya mēle, athavā nirjana viśālabeḷakiruva, jaṁḍuhullu-darbhe-garikegaḷilladiruva bayalu pradēśadalliyādarū kuḷitu kelasakke bārada aṁgacēṣṭegaḷannu biṭṭu muṁdina kāryagaḷa viṣayavāgi rājanu maṁtrigaḷoḍane samālōcisabēku.
samāpti
iti śrī mahābhāratē śāṁti parvaṇi rājadharma parvaṇi sabhyādilakṣaṇakathanē caturaśītitamō'dhyāyaḥ।।
idu śrī mahābhārata śāṁti parvada rājadharma parvadalli sabhyādilakṣaṇakathana ennuva eṁbhatnālkanē adhyāyavu.
-
idakke modalu bhāratadarśanadalli ī adhika ślōkavide: yudhiṣṭhira uvāca। sabhāsadaḥ sahāyāśca suhr̥daśca viśāṁpatē। paricchadāstathāmātyāḥ kīdr̥śāḥ syuḥ pitāmaha।। arthāt yudhiṣṭhiranu hēḷidanu: “viśāṁpatē! pitāmaha! rājana sabhāsadarū, sahāyakarū, suhr̥darū, paricchadarū, amātyarū eṁthavarāgirabēku?” ↩︎
-
saṁsahatē eṁba pāṭhāṁtaravide. ↩︎
-
idakke modalu bhārata darśanadalli ī ślōkavide: vidharmatō viprakr̥taḥ pitā yasyābhavatpurā। satkr̥taḥ sthāpitaḥ sō'pi na maṁtraḥ śrōtumarhati।। ↩︎
-
maṁtragūḍhā hi eṁba pāṭhāṁtaravide. ↩︎
-
kāyaka, vācaka, mānasika, karmakr̥ta mattu saṁkētajanita – ivu ā aidu viṣayagaḷu. ↩︎