പ്രവേശ
।। ഓം ഓം നമോ നാരായണായ।। ശ്രീ വേദവ്യാസായ നമഃ ।।
ശ്രീ കൃഷ്ണദ്വൈപായന വേദവ്യാസ വിരചിത
ശ്രീ മഹാഭാരത
ശാംതി പര്വ
രാജധര്മ പര്വ
അധ്യായ 83
സാര
മംത്രിഗള പരീക്ഷാവിഷയദല്ലി കാലകവൃക്ഷീയോഽപാഖ്യാന (1-67).
12083001 ഭീഷ്മ ഉവാച।
12083001a ഏഷാ പ്രഥമതോ വൃത്തിര്ദ്വിതീയാം ശൃണു ഭാരത।
12083001c യഃ കശ്ചിജ്ജനയേദര്ഥം രാജ്ഞാ രക്ഷ്യഃ സ മാനവഃ।।
ഭീഷ്മനു ഹേളിദനു: “ഭാരത! ഇദു രാജന പ്രഥമ വൃത്തി. അവന എരഡനെയ വൃത്തിയന്നു കേളു. രാജന സംപത്തന്നു വൃദ്ധിഗൊളിസുവവനന്നു രാജനു സദാ രക്ഷിസബേകു.
12083002a ഹ്രിയമാണമമാത്യേന ഭൃതോ വാ യദി വാഭൃതഃ।
12083002c യോ രാജകോശം നശ്യംതമാചക്ഷീത യുധിഷ്ഠിര।।
12083003a ശ്രോതവ്യം തസ്യ ച രഹോ രക്ഷ്യശ്ചാമാത്യതോ ഭവേത്।
12083003c അമാത്യാ ഹ്യുപഹംതാരം ഭൂയിഷ്ഠം ഘ്നംതി ഭാരത।।
യുധിഷ്ഠിര! ഭാരത! അമാത്യനേ രാജഭംഡാരവന്നു കൊള്ളെഹൊഡെയുവ സംദര്ഭദല്ലി അദന്നു ഗമനിസിദ രാജസേവകനോ അഥവാ സേവകനല്ലദവനോ രാജകോശവു നഷ്ടവാഗുത്തിരുവുദന്നു രാജനിഗെ ഹേളിദരെ അവനു അദന്നു രഹസ്യദല്ലി കേളി വിഷയ തിളിസിദവനന്നു അമാത്യനിംദ രക്ഷിസബേകു. ഈ വിഷയവന്നു തിളിസിദവനന്നു അമാത്യനു പ്രായശഃ കൊംദേ ബിഡുത്താരെ.
12083004a രാജകോശസ്യ ഗോപ്താരം രാജകോശവിലോപകാഃ।
12083004c സമേത്യ സര്വേ ബാധംതേ സ വിനശ്യത്യരക്ഷിതഃ।।
രാജകോശവന്നു കൊള്ളെഹൊഡെയുവവരു എല്ലരൂ ഒട്ടാഗി രാജകോശദ രക്ഷകനന്നു ബാധിസുത്തിരുത്താരെ. രാജകോശദ രക്ഷകനന്നു രക്ഷിസദേ ഇദ്ദരെ അവനു വിനാശവന്നേ ഹൊംദുത്താനെ.
12083005a അത്രാപ്യുദാഹരംതീമമിതിഹാസം പുരാതനമ്।
12083005c മുനിഃ കാലകവൃക്ഷീയഃ കൌസല്യം യദുവാച ഹ।।
ഇദക്കെ സംബംധിസിദംതെ പുരാതന ഇതിഹാസവാദ മുനി കാലവൃക്ഷീയ മത്തു കൌസല്യര സംവാദവന്നു ഉദാഹരിസുത്താരെ.
12083006a കോസലാനാമാധിപത്യം സംപ്രാപ്തേ ക്ഷേമദര്ശിനി।
12083006c മുനിഃ കാലകവൃക്ഷീയ ആജഗാമേതി നഃ ശ്രുതമ്।।
ക്ഷേമദര്ശിനിയു കോസലദ അധിപത്യവന്നു പഡെദുകൊംഡാഗ മുനി കാലകവൃക്ഷീയനു അല്ലിഗെ ബംദനെംദു കേളിദ്ദേവെ.
12083007a സ കാകം പംജരേ ബദ്ധ്വാ വിഷയം ക്ഷേമദര്ശിനഃ।
12083007c പൂര്വം പര്യചരദ്യുക്തഃ പ്രവൃത്ത്യര്ഥീ പുനഃ പുനഃ।।
ആ മുനിയു ഒംദു കാഗെയന്നു പംജരദല്ലി ബംധിസി ക്ഷേമദര്ശിനിയ ദേശദ പരിസ്ഥിതിയന്നു തിളിയലോസുഗ രാജ്യാദംത അനേക ബാരി സംചരിസിദനു.
12083008a അധീയേ വായസീം വിദ്യാം ശംസംതി മമ വായസാഃ।
12083008c അനാഗതമതീതം ച യച്ച സംപ്രതി വര്തതേ।।
“വായസീവിദ്യെയന്നു കലിയിരി. നന്ന കാഗെഗളു ഹിംദിന, മുംദാഗുവ മത്തു ഈഗ ആഗുത്തിരുവ വിഷയ എല്ലവന്നൂ നനഗെ യഥാവത്താഗി ഹേളുത്തവെ.”
12083009a ഇതി രാഷ്ട്രേ പരിപതന്ബഹുശഃ പുരുഷൈഃ സഹ।
12083009c സര്വേഷാം രാജയുക്താനാം ദുഷ്കൃതം പരിപൃഷ്ടവാന്।।
ഹീഗെ ഹേളുത്താ അവനു തിരുഗാഡി അനേക പുരുഷര അഭിപ്രായഗളന്നു സംഗ്രഹിസിദനു. ഹാഗെയേ അവനു രാജകാര്യദല്ലി നിയുക്തരാഗിദ്ദ സമസ്ത കര്മചാരിഗള ദുഷ്കര്മഗളന്നൂ പ്രത്യക്ഷ നോഡിദനു.
12083010a സ ബുദ്ധ്വാ തസ്യ രാഷ്ട്രസ്യ വ്യവസായം ഹി സര്വശഃ।
12083010c രാജയുക്താപചാരാംശ്ച സര്വാന്ബുദ്ധ്വാ തതസ്തതഃ।।
12083011a തമേവ കാകമാദായ രാജാനം ദ്രഷ്ടുമാഗമത്।
12083011c സര്വജ്ഞോഽസ്മീതി വചനം ബ്രുവാണഃ സംശിതവ്രതഃ।।
ആ സംശിതവ്രതനു ആ രാഷ്ട്രദ എല്ല ആഗുഹോഗുഗളന്നൂ തിളിദുകൊംഡു മത്തു അല്ലല്ലി രാജകാര്യയുക്തര അപചാരഗളെല്ലവന്നൂ തിളിദുകൊംഡു അവനു ആ കാഗെയന്നു ഹിഡിദുകൊംഡു രാജനന്നു നോഡലു നാനു സര്വജ്ഞ എംദു ഹേളികൊള്ളുത്താ ആഗമിസിദനു.
12083012a സ സ്മ കൌസല്യമാഗമ്യ രാജാമാത്യമലംകൃതമ്।
12083012c പ്രാഹ കാകസ്യ വചനാദമുത്രേദം ത്വയാ കൃതമ്।।
12083013a അസൌ ചാസൌ ച ജാനീതേ രാജകോശസ്ത്വയാ ഹൃതഃ।
12083013c ഏവമാഖ്യാതി കാകോഽയം തച്ചീഘ്രമനുഗമ്യതാമ്।।
അവനു രാജാ കൌസല്യന ബളിബംദു സമലംകൃതനാഗിദ്ദ അമാത്യനിഗെ കാഗെയ മാതോ എന്നുവംതെ ഈ മാതുഗളന്നാഡിദനു: “ഇംതഹ സ്ഥളദല്ലി നീനു രാജധനവന്നു അപഹരിസിരുവെ. നീനു അപഹരിസിരുവുദന്നു ഇംതിംതഹ അധികാരിഗളു തിളിദിരുത്താരെ. നീനീഗ രാജകോശദ കള്ളനാഗിദ്ദീയെ എംദു നന്ന ഈ കാഗെയു ഹേളുത്തിദെ. നീനു ഈഗലേ ഈ അപരാദവന്നു ഒപ്പികോ.”
12083014a തഥാന്യാനപി സ പ്രാഹ രാജകോശഹരാന്സദാ।
12083014c ന ചാസ്യ വചനം കിം ചിദകൃതം ശ്രൂയതേ ക്വ ചിത്।।
അവനു അന്യ രാജകോശാപഹാരകര ഹെസരുഗളന്നൂ ഹേളിദനു. അവന മാതു യാവുദൂ സുള്ളാഗിദ്ദുദു എല്ലിംദലൂ കേളിബംദിരലില്ല.
12083015a തേന വിപ്രകൃതാഃ സര്വേ രാജയുക്താഃ കുരൂദ്വഹ।
12083015c തമതിക്രമ്യ സുപ്തസ്യ നിശി കാകമപോഥയന്।।
കുരൂദ്വഹ! അവനിംദ അപമാനിതരാദ എല്ല രാജകര്മചാരിഗളൂ രാത്രിയല്ലി അവനു മലഗിദ്ദാഗ കാലകവൃക്ഷീയന അ കാഗെയന്നു കൊംദുഹാകിദരു.
12083016a വായസം തു വിനിര്ഭിന്നം ദൃഷ്ട്വാ ബാണേന പംജരേ।
12083016c പൂര്വാഹ്ണേ ബ്രാഹ്മണോ വാക്യം ക്ഷേമദര്ശിനമബ്രവീത്।।
ബെളിഗ്ഗെ പംജരദല്ലി ബാണദിംദ ഹൊഡെയല്പട്ട കാഗെയന്നു നോഡി ബ്രാഹ്മണനു ക്ഷേമദര്ശിഗെ ഈ മാതന്നാഡിദനു:
12083017a രാജംസ്ത്വാമഭയം യാചേ പ്രഭും പ്രാണധനേശ്വരമ്।
12083017c അനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ ബ്രൂയാം വചനം ത്വത്പുരോ ഹിതമ്।।
“രാജന്! പ്രഭു പ്രാണധനേശ്വരനാദ നിന്നല്ലി അഭയവന്നു യാചിസുത്തിദ്ദേനെ. നീനു അനുജ്ഞെയന്നു നീഡിദരെ നിനഗെ ഹിതകരവാദ മാതന്നു ഹേളുത്തേനെ.
12083018a മിത്രാര്ഥമഭിസംതപ്തോ ഭക്ത്യാ സര്വാത്മനാ ഗതഃ।
12083018c അയം തവാര്ഥം ഹരതേ യോ ബ്രൂയാദക്ഷമാന്വിതഃ।।
മിത്രാര്ഥ സര്വഭാവദിംദ ബംദിരുവ നാനു രാജകര്മചാരിഗളിംദ സംതപ്തനാഗിദ്ദേനെ. ഇവരു നിന്ന ധനവന്നു അപഹരിസുത്താരെ എംദു എച്ചരിസലു ബംദിദ്ദേനെ.
12083019a സംബുബോധയിഷുര്മിത്രം സദശ്വമിവ സാരഥിഃ।
12083019c അതിമന്യുപ്രസക്തോ ഹി പ്രസജ്യ ഹിതകാരണമ്।।
സാരഥിയാദവനു ഉത്തമ കുദുരെയന്നു ഹുരിദുംബിസുവംതെ പ്രജെഗള ഹിതക്കാഗി മത്തു മിത്രനിഗാഗുത്തിദ്ദ ഹാനിയന്നു സഹിസലാരദേ എച്ചരിസലു ബംദിദ്ദേനെ.
12083020a തഥാവിധസ്യ സുഹൃദഃ ക്ഷംതവ്യം സംവിജാനതാ।
12083020c ഐശ്വര്യമിച്ചതാ നിത്യം പുരുഷേണ ബുഭൂഷതാ।।
ഐശ്വര്യവന്നു ബയസുവവനു നിത്യവൂ തന്ന ഒളിതന്നേ ബയസുവ പുരുഷന മത്തു സുഹൃദയന വിഷയദല്ലി ക്ഷമെയന്നു താളബേകു.”
12083021a തം രാജാ പ്രത്യുവാചേദം യന്മാ കിം ചിദ്ഭവാന്വദേത്।
12083021c കസ്മാദഹം ന ക്ഷമേയമാകാംക്ഷന്നാത്മനോ ഹിതമ്।।
12083022a ബ്രാഹ്മണ പ്രതിജാനീഹി പ്രബ്രൂഹി യദി ചേച്ചസി।
12083022c കരിഷ്യാമി ഹി തേ വാക്യം യദ്യന്മാം വിപ്ര വക്ഷ്യസി।।
രാജനു അവനിഗെ ഉത്തരിസിദനു: “ഇദേനു നീനു നന്നല്ലി ഹേളുത്തിരുവുദു? നന്ന ഹിതദല്ലി നിരതനാദവനന്നു നാനു ഹേഗെ താനേ ക്ഷമിസദിരലി? ബ്രാഹ്മണ! ഹേളബേകെംദിരുവുദന്നു ഭയവില്ലദേ ഹേളു. വിപ്ര! നീനു നനഗെ ഏനന്നു ഹേളുത്തീയോ അദന്നു മാഡുത്തേനെ.”
12083023 മുനിരുവാച।
12083023a ജ്ഞാത്വാ നയാനപായാംശ്ച ഭൃത്യതസ്തേ ഭയാനി ച।
12083023c ഭക്ത്യാ വൃത്തിം സമാഖ്യാതും ഭവതോഽംതികമാഗമമ്।।
മുനിയു ഹേളിദനു: “നിന്ന സേവകരു നിനഗെ മാഡുത്തിരുവ അന്യായഗളന്നു മത്തു അവര കഡെയിംദ നിനഗിരുവ ഭയവന്നു തിളിദുകൊംഡു ഭക്തിയിംദ അദര കുരിതു ഹേളലു നിന്ന ബളി ബംദെ.
12083024a പ്രാഗേവോക്തശ്ച ദോഷോഽയമാചാര്യൈര്നൃപസേവിനാമ്।
12083024c അഗതീകഗതിര്ഹ്യേഷാ യാ രാജ്ഞാ സഹ ജീവികാ।।
രാജസേവകര കാര്യവു ദോഷയുക്തവാദുദെംദു മൊദലേ ആചാര്യരു ഹേളിരുത്താരെ. രാജനൊംദിഗെ ജീവിസുവുദു ഗതിയില്ലദവരു ഗതിബേകെംദു മാഡുവ കെലസവു.
12083025a ആശീവിഷൈശ്ച തസ്യാഹുഃ സംഗതം യസ്യ രാജഭിഃ।
12083025c ബഹുമിത്രാശ്ച രാജാനോ ബഹ്വമിത്രാസ്തഥൈവ ച।।
രാജന സംഗവു സര്പഗളൊഡനെ സരസവാഡുവംതെ മത്തു രാജനിഗെ അനേക മിത്രരൂ ശത്രുഗളൂ ഇരുത്താരെംദൂ ഹേളുത്താരെ.
12083026a തേഭ്യഃ സര്വേഭ്യ ഏവാഹുര്ഭയം രാജോപസേവിനാമ്।
12083026c അഥൈഷാമേകതോ രാജന്മുഹൂര്താദേവ ഭീര്ഭവേത്।।
രാജോപജീവിഗളിഗെ അവരെല്ലര ഭയവൂ ഇരുത്തദെ എംദു ഹേളുത്താരെ. അല്ലദേ രാജനിംദലൂ ക്ഷണ-ക്ഷണക്കൂ ഭയവിദ്ദേ ഇരുത്തദെ.
12083027a നൈകാംതേനാപ്രമാദോ ഹി കര്തും ശക്യോ മഹീപതൌ।
12083027c ന തു പ്രമാദഃ കര്തവ്യഃ കഥം ചിദ്ഭൂതിമിച്ചതാ।।
മഹീപതിയ സമീപദല്ലിരുവവനു യാവാഗലൂ യാവുദേ പ്രമാദവന്നു മാഡബാരദു. തനഗെ ഒള്ളെയദന്നു ബയസുവവരു പ്രമാദവാദുദന്നു എംദൂ മാഡബാരദു.
12083028a പ്രമാദാദ്ധി സ്ഖലേദ്രാജാ സ്ഖലിതേ നാസ്തി ജീവിതമ്।
12083028c അഗ്നിം ദീപ്തമിവാസീദേദ്രാജാനമുപശിക്ഷിതഃ।।
എച്ചരതപ്പി നഡെദുകൊംഡരെ രാജനു സ്ഖലിതനാഗബഹുദു. അവനു സ്ഖലിതനാദരെ ജീവിതവേ ഇല്ലവാഗബഹുദു. രാജന ബളിയിരുവവനു ധഗ-ധഗിസുവ ബെംകിയ സമീപദല്ലി ഹേഗോ ഹാഗെ എച്ചരദിംദിരബേകു.
12083029a ആശീവിഷമിവ ക്രുദ്ധം പ്രഭും പ്രാണധനേശ്വരമ്।
12083029c യത്നേനോപചരേന്നിത്യം നാഹമസ്മീതി മാനവഃ।।
പ്രാണ-ധനേശ്വര പ്രഭു രാജനന്നു ക്രുദ്ധ സര്പദംതെയേ നിത്യവൂ പ്രയത്നപട്ടു, ഇല്ലദിദ്ദരെ നാനേ ഇല്ലവാഗുത്തേനെംബ ഭയദിംദ, ഉപചാര മാഡബേകു.
12083030a ദുര്വ്യാഹൃതാച്ചംകമാനോ ദുഷ്കൃതാദ്ദുരധിഷ്ഠിതാത്।
12083030c ദുരാസിതാദ്ദുര്വ്രജിതാദിംഗിതാദംഗചേഷ്ടിതാത്।।
ബായിംദ കെട്ട മാതു ബരബാരദു. കെട്ട കെലസവന്നു മാഡബാരദു. യാവുദന്നു മാഡിദരെ ഏനാഗുവുദോ എംദു ശംകെയിംദലേ ഇരബേകു. രാജന എദിരു ബേകാദ ഹാഗെ നിംതുകൊള്ളബാരദു. ബേകാദ ഹാഗെ കുളിതുകൊള്ളബാരദു. ഹേഗാദരൂ ഓഡാഡികൊംഡിരബാരദു. രാജന എദിരു അംഗചേഷ്ടെഗളന്നൂ സംകേതഗളന്നൂ മാഡബാരദു.
12083031a ദേവതേവ ഹി സര്വാര്ഥാന്കുര്യാദ്രാജാ പ്രസാദിതഃ।
12083031c വൈശ്വാനര ഇവ ക്രുദ്ധഃ സമൂലമപി നിര്ദഹേത്।
പ്രസാദിത രാജനു ദേവതെയംതെയേ എല്ലവന്നൂ മാഡുത്താനെ. ഇല്ലവാദരെ വൈശ്വാനരനംതെ ക്രുദ്ധനാഗി കുലസമേത സുട്ടുബിഡബഹുദു.
12083031e ഇതി രാജന്മയഃ പ്രാഹ വര്തതേ ച തഥൈവ തത്।।
12083032a അഥ ഭൂയാംസമേവാര്ഥം കരിഷ്യാമി പുനഃ പുനഃ।
രാജന്! ഹീഗെ മയനു ഹേളിദനു. അവനു ഹേളിദുദു യഥാര്ഥവാഗിരുവുദരിംദ നാനൂ നിനഗെ ഇദന്ന് പുനഃ പുനഃ ഹേളുത്തിദ്ദേനെ.
12083032c ദദാത്യസ്മദ്വിധോഽമാത്യോ ബുദ്ധിസാഹായ്യമാപദി।।
12083033a വായസശ്ചൈവ മേ രാജന്നംതകായാഭിസംഹിതഃ।
രാജന്! നന്നംതഹ അമാത്യനു ആപത്കാലദല്ലി രാജനിഗെ ബുദ്ധിസഹായ മാഡുത്താരെ. നന്ന കാഗെയൂ ഹാഗെയേ ഇത്തു. ആദരെ ഈഗ അദു സത്തുഹോഗിദെ.
12083033c ന ച മേഽത്ര ഭവാന്ഗര്ഹ്യോ ന ച യേഷാം ഭവാന്പ്രിയഃ।
12083033e ഹിതാഹിതാംസ്തു ബുധ്യേഥാ മാ പരോക്ഷമതിര്ഭവ।।
ഈ കാഗെയു സത്തിദുദക്കെ നാനു നിന്നന്നു നിംദിസലാരെ. നിനഗെ പ്രിയരാദവരന്നൂ നാനു നിംദിസുവുദില്ല. നിനഗെ ഹിതരു മത്തു അഹിതരു യാരു എന്നുവുദന്നു നീനു പ്രത്യക്ഷവാഗി തിളിദുകൊള്ളബേകു. പരോക്ഷമതിയാഗബേഡ.
12083034a യേ ത്വാദാനപരാ ഏവ വസംതി ഭവതോ ഗൃഹേ।
12083034c അഭൂതികാമാ ഭൂതാനാം താദൃശൈര്മേഽഭിസംഹിതമ്।।
നിന്ന ധനവന്നു കദിയുവവരു നിന്ന ഭവനദല്ലിയേ വാസവാഗിദ്ദാരെ. അവരു പ്രജെഗള അഭിവൃദ്ധിയന്നു ബയസുത്തില്ല. അംഥവരൊംദിഗെ നന്ന വൈരവുംടാഗിദെ.
12083035a യേ വാ ഭവദ്വിനാശേന രാജ്യമിച്ചംത്യനംതരമ്।
12083035c അംതരൈരഭിസംധായ രാജന്സിധ്യംതി നാന്യഥാ।।
രാജന്! നിന്ന വിനാശദ നംതര രാജ്യവന്നു ബയസുവവരു ഒളഗിനവര സഹായദിംദലേ കാര്യസിദ്ധിയന്നു പഡെയുത്താരെ. അന്യഥാ അല്ല.
12083036a തേഷാമഹം ഭയാദ്രാജന്ഗമിഷ്യാമ്യന്യമാശ്രമമ്।
12083036c തൈര്ഹി മേ സംധിതോ ബാണഃ കാകേ നിപതിതഃ പ്രഭോ।।
രാജന്! പ്രഭോ! അംഥഹ ഒളഗിനവര ഭയദിംദലേ നാനു അന്യ ആശ്രമക്കെ ഹോഗുത്തേനെ. നന്ന മേലെ അവരു ബിട്ട ബാണവു ഈ കാഗെയ മേലെ ബിദ്ദുബിട്ടിതു.
12083037a ചദ്മനാ മമ കാകശ്ച ഗമിതോ യമസാദനമ്।
12083037c ദൃഷ്ടം ഹ്യേതന്മയാ രാജംസ്തപോദീര്ഘേണ ചക്ഷുഷാ।।
രാജന്! മോസഗാരരു നന്ന കാഗെയന്നു യമസാദനക്കെ കളുഹിസിദരു. നന്ന തപോദീര്ഘ ദൃഷ്ടിയിംദ നാനു ഇദന്നു കംഡെ.
12083038a ബഹുനക്രഝഷഗ്രാഹാം തിമിംഗിലഗണായുതാമ്।
12083038c കാകേന ബഡിശേനേമാമതാര്ഷം ത്വാമഹം നദീമ്।।
ബഡപായി കാഗെയ സഹായദിംദ നാനു മീനു, മൊസളെ, തിമി, മത്തു തിമിംഗിലഗണഗളിംദ തുംബിരുവ ഈ നദിയന്നു ദാടിദ്ദേനെ.
12083039a സ്ഥാണ്വശ്മകംടകവതീം വ്യാഘ്രസിംഹഗജാകുലാമ്।
12083039c ദുരാസദാം ദുഷ്പ്രവേശാം ഗുഹാം ഹൈമവതീമിവ।।
മോടുമരഗളിംദലൂ, കല്ലു-മുള്ളുഗളിംദലൂ, വ്യാഘ്ര-സിംഹ-ആനെഗള ഗുംപുഗളിംദലൂ ഹിമവത്പര്വതദ ഗുഹെയംതി ഈ നിന്ന രാജ്യവു ദുരാസദവൂ പ്രവേശിസലു കഷ്ടസാദ്യവൂ ആഗിബിട്ടിദെ.
12083040a അഗ്നിനാ താമസം ദുര്ഗം നൌഭിരാപ്യം ച ഗമ്യതേ।
12083040c രാജദുര്ഗാവതരണേ നോപായം പംഡിതാ വിദുഃ।।
പംജിന ബെളകിനിംദ അംധകാരമയ ദുര്ഗവന്നു പ്രവേശിസബഹുദു. ദോണിയിംദ നീരന്നു ദാടബഹുദു. ആദരെ രാജദുര്ഗവന്നു പ്രവേശിസുവ ഉപായവന്നു പംഡിതരു തിളിദില്ല.
12083041a ഗഹനം ഭവതോ രാജ്യമംധകാരതമോവൃതമ്।
12083041c നേഹ വിശ്വസിതും ശക്യം ഭവതാപി കുതോ മയാ।।
നിന്ന ഈ രാജ്യവു അതിഗഹനവാഗിദെ. അംധകാരദ കത്തലെയിംദ ആവൃതവാഗിദെ. നീനേ വിശ്വാസവന്നിഡലു ശക്യനാഗദിരലു നന്ന വിഷയദല്ലി ഹേളുവുദേനിദെ?
12083042a അതോ നായം ശുഭോ വാസസ്തുല്യേ സദസതീ ഇഹ।
12083042c വധോ ഹ്യേവാത്ര സുകൃതേ ദുഷ്കൃതേ ന ച സംശയഃ।।
ആദുദരിംദ ഈ ദേശദല്ലി വാസമാഡുവുദരിംദ യാരിഗൂ കല്യാണവുംടാഗുവുദില്ല. ഏകെംദരെ ഇല്ലി സുകൃതരിഗൂ ദുഷ്കൃതരിഗൂ വധെയേ ദൊരെയുത്തദെ എന്നുവുദരല്ലി സംശയവില്ല.
12083043a ന്യായതോ ദുഷ്കൃതേ ഘാതഃ സുകൃതേ സ്യാത്കഥം വധഃ।
12083043c നേഹ യുക്തം ചിരം സ്ഥാതും ജവേനാതോ വ്രജേദ്ബുധഃ।।
ന്യായവാഗി നോഡിദരെ ദുഷ്കൃതനിഗെ ശിക്ഷെയാഗബേകു. യാവുദേ കാരണദിംദലൂ സുകൃതനിഗെ വധെയാഗബാരദു. ആദുദരിംദ നിന്ന ദേശദല്ലി ബഹള കാല ഇരുവുദു യുക്തവല്ല. തിളിദവരു ബേഗനേ നിന്ന രാജ്യവന്നു ബിട്ടു ഹോഗബേകു.
12083044a സീതാ നാമ നദീ രാജന് പ്ലവോ യസ്യാം നിമജ്ജതി।
12083044c തഥോപമാമിമാം മന്യേ വാഗുരാം സര്വഘാതിനീമ്।।
രാജന്! സീതാ എംബ ഹെസരിന നദിയല്ലി ദോണിഗളേ മുളുഗിഹോഗുത്തവെ. ഹാഗെയേ ഇല്ലിയൂ കൂഡ രാജനന്നു ആപത്തിനിംദ പാരുമാഡബേകെംദു ബയസുവവരു നാശഹൊംദുത്താരെ. നിന്ന ഈ രാജ്യവു എല്ലരന്നൂ ഘാതിഗൊളിസുവ ഒംദു ദൊഡ്ഡ ബലെയംതിദെ.
12083045a മധുപ്രപാതോ ഹി ഭവാന്ഭോജനം വിഷസംയുതമ്।
12083045c അസതാമിവ തേ ഭാവോ വര്തതേ ന സതാമിവ।
12083045e ആശീവിഷൈഃ പരിവൃതഃ കൂപസ്ത്വമിവ പാര്ഥിവ।।
നീനു പ്രപാതദല്ലി കട്ടിരുവ ജേനുഗൂഡിനംതിരുവെ. വിഷസംയുത ഭോജനദംതിരുവെ. നിന്ന ഭാവവു ദുര്ജനരദ്ദംതിദെ. സത്പുരുഷരംതെ നീനു വര്തിസുത്തില്ല. പാര്ഥിവ! ഹാവുഗളിംദ പരിവൃതവാദ ബാവിയംതിരുവെ!
12083046a ദുര്ഗതീര്ഥാ ബൃഹത്കൂലാ കരീരീവേത്രസംയുതാ।
12083046c നദീ മധുരപാനീയാ യഥാ രാജംസ്തഥാ ഭവാന്।
12083046e ശ്വഗൃധ്രഗോമായുയുതോ രാജഹംസസമോ ഹ്യസി।।
രാജന്! എത്തര തീരവുള്ള ജല്ലെ-ബെത്തഗളിംദ മുച്ചല്പട്ട, നീരന്നു കുഡിയലു കഷ്ടസാധ്യവാദ മധുര പാനീയ നദിയംതെ നീനിദ്ദീയെ. നായി, ഹദ്ദു മത്തു ഗുള്ളേനരിഗളിംദ ആവൃതവാഗിരുവ രാജഹംസദംതിരുവെ.
12083047a യഥാശ്രിത്യ മഹാവൃക്ഷം കക്ഷഃ സംവര്ധതേ മഹാന്।
12083047c തതസ്തം സംവൃണോത്യേവ തമതീത്യ ച വര്ധതേ।।
മഹാവൃക്ഷദ ബളിയല്ലി ഹുട്ടിദ ഗിഡവൊംദു അദന്നേ അവലംബിസി ബെളെദു ആ മരവന്നേ സംപൂര്ണവാഗി ആവരിസി ബിഡുത്തദെ.
12083048a തേനൈവോപേംധനോ നൂനം ദാവോ ദഹതി ദാരുണഃ।
12083048c തഥോപമാ ഹ്യമാത്യാസ്തേ രാജംസ്താന്പരിശോധയ।।
അഗ്നിയു ഒണഗിദ ആ ഗിഡക്കെ ഹത്തികൊംഡു ക്ഷണമാത്രദല്ലി അദക്കെ ആശ്രയവന്നിത്തിദ്ദ മഹാവൃക്ഷവന്നേ സുട്ടുഹാകുത്തദെ. ഈ ഉപമെയു നിനഗ അന്വയിസുത്തദെ. ആദുദരിംദ പരിശോധിസു!
12083049a ഭവതൈവ കൃതാ രാജന്ഭവതാ പരിപാലിതാഃ।
12083049c ഭവംതം പര്യവജ്ഞായ ജിഘാംസംതി ഭവത്പ്രിയമ്।।
രാജന്! നിന്നിംദലേ അധികാരിഗളാഗി മാഡല്പട്ട മത്തു നിന്നിംദലേ പരിപാലിതരാദ അവരു കപടതനദിംദ നിനഗെ പ്രിയവാദവുഗളന്നു നാശമാഡുത്തിദ്ദാരെ.
12083050a ഉഷിതം ശംകമാനേന പ്രമാദം പരിരക്ഷതാ।
12083050c അംതഃസര്പ ഇവാഗാരേ വീരപത്ന്യാ ഇവാലയേ।
12083050e ശീലം ജിജ്ഞാസമാനേന രാജ്ഞശ്ച സഹജീവിനാ।।
രാജന സഹജീവിഗള ശീലവന്നു പരീക്ഷിസലു നാനു യാരിഗൂ ശംകെയുംടാഗദംതെ അപ്രമത്തനാഗിദ്ദുകൊംഡു – സര്പവിരുവ മനെയല്ലി അഥവാ വീരപത്നിയ മനെയല്ലി ഇരുവംതെ – നിന്ന അരമനെയല്ലി ഉളിദുകൊംഡെനു.
12083051a കച്ചിജ്ജിതേംദ്രിയോ രാജാ കച്ചിദഭ്യംതരാ ജിതാഃ।
12083051c കച്ചിദേഷാം പ്രിയോ രാജാ കച്ചിദ്രാജ്ഞഃ പ്രിയാഃ പ്രജാഃ।।
12083052a ജിജ്ഞാസുരിഹ സംപ്രാപ്തസ്തവാഹം രാജസത്തമ।
രാജസത്തമ! രാജനു ജിതേംദ്രിയനേ? സേവകരു ഇവന അധീനരാഗിരുവരേ? പ്രജെഗളിഗെ രാജന മേലെ പ്രീതിയിദെയേ? രാജനാദരോ പ്രജെഗളന്നു പ്രീതിസുത്തിദ്ദാനെയേ? ഇദന്നു തിളിദുകൊള്ളലേ നാനു നിന്ന ബളി ബംദെനു.
12083052c തസ്യ മേ രോചസേ രാജന് ക്ഷുധിതസ്യേവ ഭോജനമ്।।
12083053a അമാത്യാ മേ ന രോചംതേ വിതൃഷ്ണസ്യ യഥോദകമ്।।
ഹസിവെയാദവനിഗെ ഭോജനവു ഹേഗോ ഹാഗെ നീനു നനഗെ അത്യംത പ്രിയനാഗിരുവെ. ആദരെ നിന്ന അമാത്യരു നനഗെ – ബായാരികയില്ലദവനിഗെ നീരു ഹേഗോ ഹാഗെ – രുചിസുത്തില്ല.
12083053c ഭവതോഽര്ഥകൃദിത്യേവ മയി ദോഷോ ഹി തൈഃ കൃതഃ।
12083053e വിദ്യതേ കാരണം നാന്യദിതി മേ നാത്ര സംശയഃ।।
നാനു നിന്ന ഹിതചിംതകനാഗിരുവെനെംബ കാരണദിംദലേ നിന്ന അധികാരിഗളു നന്നല്ലി ദോഷവെണിസിദ്ദാരെ. ഇദല്ലദേ ബേരെ യാവ കാരണവൂ ഇല്ലവെന്നുവുദരല്ലി സംശയവില്ല.
12083054a ന ഹി തേഷാമഹം ദ്രുഗ്ധസ്തത്തേഷാം ദോഷവദ്ഗതമ്।
12083054c അരേര്ഹി ദുര്ഹതാദ്ഭേയം ഭഗ്നപൃഷ്ഠാദിവോരഗാത്।।
അവരിഗെ ദ്രോഹവെന്നസഗദിദ്ദരൂ അവരിഗെ നന്ന മേലെ ദോഷദൃഷ്ടിയേ ഇദെ. ബാലവന്നു കളെദുകൊംഡു കുപിതവാഗിരുവ സര്പക്കെ ഭയപഡുവംതെ കെട്ട ശത്രുവിന കുരിതു ഭയപഡബേകു.”
12083055 രാജോവാച।
12083055a ഭൂയസാ പരിബര്ഹേണ സത്കാരേണ ച ഭൂയസാ।
12083055c പൂജിതോ ബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠ ഭൂയോ വസ ഗൃഹേ മമ।।
രാജനു ഹേളിദനു: “ബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠ! നിനഗെ വിശേഷ രക്ഷണെയന്നു കൊഡുത്തേനെ. വിശേഷവാഗി സത്കരിസുത്തേനെ. നന്നിംദ പൂജിതനാഗി നന്ന അരമനെയല്ലി ഇന്നൂ ഹെച്ചു സമയ വാസിസിരു.
12083056a യേ ത്വാം ബ്രാഹ്മണ നേച്ചംതി ന തേ വത്സ്യംതി മേ ഗൃഹേ।
12083056c ഭവതൈവ ഹി തജ്ജ്ഞേയം യദിദാനീമനംതരമ്।।
ബ്രാഹ്മണ! നീനു നന്ന മനെയല്ലിരുവുദന്നു യാരു ഇച്ഛസുവുദില്ലവോ അവരു ഇന്നു മുംദെ നന്ന മനെയല്ലിയേ ഇരലാരരു. അവരന്നു ദമനമാഡലു ഏനു മാഡബേകെംദു നീനേ യോചിസി ഹേളബേകു.
12083057a യഥാ സ്യാദ്ദുഷ്കൃതോ ദംഡോ യഥാ ച സുകൃതം കൃതമ്।
12083057c തഥാ സമീക്ഷ്യ ഭഗവന് ശ്രേയസേ വിനിയുംക്ഷ്വ മാമ്।।
ഭഗവന്! ദുഷ്കൃതരിഗെ ഹേഗെ ദംഡിസബേകു മത്തു സുകൃതവന്നു ഹേഗെ മാഡബേകു എന്നുവുദന്നു നീനേ യോചിസി നന്നന്നു തൊഡഗിസു.”
12083058 മുനിരുവാച।
12083058a അദര്ശയന്നിമം ദോഷമേകൈകം ദുര്ബലം കുരു।
12083058c തതഃ കാരണമാജ്ഞായ പുരുഷം പുരുഷം ജഹി।।
മുനിയു ഹേളിദനു: “ഈ ദോഷവന്നു ബഹിരംഗ പഡിസബേഡ. ഒബ്ബൊബ്ബരന്നൂ ദുര്ബലരന്നാഗി മാഡു. അനംതര കാരണവന്നു തിളിദു പ്രതിയൊബ്ബ പുരുഷനന്നൂ ശിക്ഷിസു.
12083059a ഏകദോഷാ ഹി ബഹവോ മൃദ്നീയുരപി കംടകാന്।
12083059c മംത്രഭേദഭയാദ്രാജംസ്തസ്മാദേതദ്ബ്രവീമി തേ।।
ഒംദേ ദോഷദിംദ കൂഡിദ അനേകരു ഒംദാഗി മുള്ളുഗള രാശിയന്നേ പുഡിമാഡബല്ലരു. രാജന്! നമ്മ ഈ മംത്രാലോചനെയു ബഹിരംഗവാഗിബിഡബഹുദെംബ ഭയദിംദലേ നാനു നിനഗെ ഈ മാതന്നു ഹേളുത്തിദ്ദേനെ.
12083060a വയം തു ബ്രാഹ്മണാ നാമ മൃദുദംഡാഃ കൃപാലവഃ।
12083060c സ്വസ്തി ചേച്ചാമി ഭവതഃ പരേഷാം ച യഥാത്മനഃ।।
നാവാദരോ ബ്രാഹ്മണരു. മൃദുദംഡരു. കൃപാലുഗളു. നമഗെ ഹേഗോ ഹാഗെ നിനഗൂ മത്തു ഇതരരിഗൂ ശുഭവന്നേ ബയസുത്തേവെ.
12083061a രാജന്നാത്മാനമാചക്ഷേ സംബംധീ ഭവതോ ഹ്യഹമ്।
12083061c മുനിഃ കാലകവൃക്ഷീയ ഇത്യേവമഭിസംജ്ഞിതഃ।।
രാജന്! നാന്യാരെംദു ഹേളുത്തേനെ. നാനു നിന്ന സംബംധിയു. മുനി കാലകവൃക്ഷീയനെംദു നന്ന ഹെസരു.
12083062a പിതുഃ സഖാ ച ഭവതഃ സംമതഃ സത്യസംഗരഃ।
12083062c വ്യാപന്നേ ഭവതോ രാജ്യേ രാജന്പിതരി സംസ്ഥിതേ।।
നിന്ന തംദെയ സമ്മത സത്യസംഗര സഖനാഗിദ്ദെനു. രാജന്! നിന്ന തംദെയു സ്വര്ഗഗതനാദ നംതര നിന്ന രാജ്യക്കെ ദൊഡ്ഡ ആപത്തു ഒദഗി ബംദിതു.
12083063a സര്വകാമാന്പരിത്യജ്യ തപസ്തപ്തം തദാ മയാ।
12083063c സ്നേഹാത്ത്വാം പ്രബ്രവീമ്യേതന്മാ ഭൂയോ വിഭ്രമേദിതി।।
ആഗ സര്വകാമനെഗളന്നൂ പരിത്യജിസി തപസ്സന്നു തപിസിദെനു. നിന്ന മേലിന സ്നേഹദിംദ പുനഃ നിന്ന ബളി ബംദിദ്ദേനെ. പുനഃ നീനു വിപത്തിനല്ലി സിലുകബാരദെംദു നിനഗെ ഇദന്നു ഹേളുത്തിദ്ദേനെ.
12083064a ഉഭേ ദൃഷ്ട്വാ ദുഃഖസുഖേ രാജ്യം പ്രാപ്യ യദൃച്ചയാ।
12083064c രാജ്യേനാമാത്യസംസ്ഥേന കഥം രാജന് പ്രമാദ്യസി।।
ദുഃഖ-സുഖഗളെരഡന്നൂ നീനു കംഡിരുവെ. ദൈവയോഗദിംദ രാജ്യവന്നൂ പഡെദുകൊംഡിരുവെ. രാജന്! രാജ്യഭാരവന്നു അമാത്യരിഗെ വഹിസി നീനു ഇംതഹ പ്രമാദവന്നേകെ മാഡുത്തിരുവെ?””
12083065 ഭീഷ്മ ഉവാച।
12083065a തതോ രാജകുലേ നാംദീ സംജജ്ഞേ ഭൂയസീ പുനഃ।
12083065c പുരോഹിതകുലേ ചൈവ സംപ്രാപ്തേ ബ്രാഹ്മണര്ഷഭേ।।
ഭീഷ്മനു ഹേളിദനു: “ആ ബ്രാഹ്മണര്ഷഭനന്നു പുരോഹിതനന്നാഗി മാഡികൊംഡ നംതര ആ രാജകുലദല്ലി പുനഃ അഭിവൃദ്ധിയ നാംദിയായിതു.
12083066a ഏകച്ചത്രാം മഹീം കൃത്വാ കൌസല്യായ യശസ്വിനേ।
12083066c മുനിഃ കാലകവൃക്ഷീയ ഈജേ ക്രതുഭിരുത്തമൈഃ।।
മുനി കാലകവൃക്ഷീയനു യശസ്വീ കൌസല്യനന്നു ഭൂമിയ ഏകച്ഛത്ര സാമ്രാടനന്നാഗി മാഡി അവനിംദ ഉത്തമ ക്രതുഗളന്നു മാഡിസിദനു.
12083067a ഹിതം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ കൌസല്യോഽന്വശിഷന്മഹീമ്।
12083067c തഥാ ച കൃതവാന്രാജായഥോക്തം തേന ഭാരത।।
ഭാരത! അവന ഹിതവചനവന്നു കേളി കൌസല്യനു ഭൂമിയന്നേ ജയിസിദനു. അവനു ഹേളിദംതെയേ രാജനു നഡെദുകൊംഡനു.”