047 ಭೀಷ್ಮಸ್ತವರಾಜಃ

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

శాంతి పర్వ

రాజధర్మ పర్వ

అధ్యాయ 47

సార

భీష్మస్తవరాజః (1-72).

12047001 జనమేజయ ఉవాచ।
12047001a శరతల్పే శయానస్తు భరతానాం పితామహః।
12047001c కథముత్సృష్టవాన్దేహం కం చ యోగమధారయత్।।

జనమేజయను హేళిదను: “శరతల్పదల్లి మలగిద్ద భరతర పితామహ భీష్మను హేగె దేహత్యాగ మాడిదను మత్తు ఆగ అవను యావ యోగధారణె మాడిద్దను?”

12047002 వైశంపాయన ఉవాచ।
12047002a శృణుష్వావహితో రాజన్శుచిర్భూత్వా సమాహితః।
12047002c భీష్మస్య కురుశార్దూల దేహోత్సర్గం మహాత్మనః।।

వైశంపాయనను హేళిదను: “రాజన్! కురుశార్దూల! శుచియాగి ఏకమనస్కనాగి సావధానదింద మహాత్మ భీష్మన దేహత్యాగద కురితు కేళు.

12047003a నివృత్తమాత్రే త్వయన ఉత్తరే వై దివాకరే।
12047003c సమావేశయదాత్మానమాత్మన్యేవ సమాహితః।।

దివాకరను ఉత్తరాయణక్కె తిరుగిదొడనెయే భీష్మను ఏకాగ్రచిత్తనాగి తన్న మనస్సన్ను బుద్ధియొడనె మత్తు బుద్ధియన్ను ఆత్మనల్లి లీనగొళిసిదను.

12047004a వికీర్ణాంశురివాదిత్యో భీష్మః శరశతైశ్చితః।
12047004c శిశ్యే పరమయా లక్ష్మ్యా వృతో బ్రాహ్మణసత్తమైః।।
12047005a వ్యాసేన వేదశ్రవసా నారదేన సురర్షిణా।
12047005c దేవస్థానేన వాత్స్యేన తథాశ్మకసుమంతునా।।
12047006a ఏతైశ్చాన్యైర్మునిగణైర్మహాభాగైర్మహాత్మభిః।
12047006c శ్రద్ధాదమపురస్కారైర్వృతశ్చంద్ర ఇవ గ్రహైః।।

నూరారు బాణగళింద చుచ్చల్పట్ట భీష్మను కిరణగళన్ను పసరిసువ సూర్యనంతెయూ; వేదగళన్ను తిళిదిద్ద వ్యాస, సురర్షి నారద, దేవస్థాన, వాత్స్య, అశ్మక, సుమంతు మత్తు ఇన్నూ అనేక మహాత్మ మహాభాగ మునిగణగళు, శ్రద్ధె-శమోపేతరాద బ్రాహ్మణసత్తమరింద సుత్తువరెయల్పట్టు, గ్రహగళింద సుత్తువరెయల్పట్ట చంద్రనంతె అపార కాంతియింద ప్రకాశిసుత్తిద్దను.

12047007a భీష్మస్తు పురుషవ్యాఘ్రః కర్మణా మనసా గిరా।
12047007c శరతల్పగతః కృష్ణం ప్రదధ్యౌ ప్రాంజలిః స్థితః।।

శరతల్పదల్లి మలగిద్ద పురుషవ్యాఘ్ర భీష్మనాదరో కైముగిదు కర్మ-మనస్సు-వాణిగళ మూలక కృష్ణనన్ను ధ్యానిసతొడగిదను.

12047008a స్వరేణ పుష్టనాదేన తుష్టావ మధుసూదనమ్।
12047008c యోగేశ్వరం పద్మనాభం విష్ణుం జిష్ణుం జగత్పతిమ్।।

అవను పుష్టనాదద స్వరదల్లి మధుసూదన, యోగేశ్వర, పద్మనాభ, జిష్ణు, జగత్పతి విష్ణువన్ను స్తుతిసతొడగిదను.

12047009a కృతాంజలిః శుచిర్భూత్వా వాగ్విదాం ప్రవరః ప్రభుమ్।
12047009c భీష్మః పరమధర్మాత్మా వాసుదేవమథాస్తువత్।।

శుచియాగి ఆ వాగ్విదరల్లి శ్రేష్ఠ పరమధర్మాత్మ భీష్మను ప్రభు వాసుదేవనన్ను ఈ రీతి స్తుతిసిదను:

12047010a ఆరిరాధయిషుః కృష్ణం వాచం జిగమిషామి యామ్।
12047010c తయా వ్యాససమాసిన్యా ప్రీయతాం పురుషోత్తమః।।

“వివరవాద మత్తు సంక్షేపవాద యావ వాణియింద కృష్ణనన్ను ఆరాధిసువెనో అదరిందలే ఆ పురుషోత్తమను సుప్రీతనాగలి!

12047011a శుచిః శుచిషదం¹ హంసం తత్పరః పరమేష్ఠినమ్।
12047011c యుక్త్వా సర్వాత్మనాత్మానం తం ప్రపద్యే ప్రజాపతిమ్।।

శుచియాగి తత్పరనాగి నన్న సర్వవన్నూ ఆత్మనల్లి యోజిసి ఆ శుచిషద, హంస, పరమేష్టి, ప్రజాపతియన్ను శరణుహోగుత్తేనె.

12047012a ²యస్మిన్విశ్వాని భూతాని తిష్ఠంతి చ విశంతి చ। 12047012c గుణభూతాని భూతేశే సూత్రే మణిగణా ఇవ।।
12047013a యస్మిన్నిత్యే తతే తంతౌ దృఢే స్రగివ తిష్ఠతి।
12047013c సదసద్గ్రథితం విశ్వం విశ్వాంగే విశ్వకర్మణి।।
12047014a హరిం సహస్రశిరసం సహస్రచరణేక్షణమ్।
12047014c ప్రాహుర్నారాయణం దేవం యం విశ్వస్య పరాయణమ్।।
12047015a అణీయసామణీయాంసం స్థవిష్ఠం చ స్థవీయసామ్।
12047015c గరీయసాం గరిష్ఠం చ శ్రేష్ఠం చ శ్రేయసామపి।।
12047016a యం వాకేష్వనువాకేషు నిషత్సూపనిషత్సు చ।
12047016c గృణంతి సత్యకర్మాణం సత్యం సత్యేషు సామసు।।
12047017a చతుర్భిశ్చతురాత్మానం సత్త్వస్థం సాత్వతాం పతిమ్।
12047017c యం దివ్యైర్దేవమర్చంతి గుహ్యైః పరమనామభిః।। 12047018a ³యం దేవం దేవకీ దేవీ వసుదేవాదజీజనత్। 12047018c భౌమస్య బ్రహ్మణో గుప్త్యై దీప్తమగ్నిమివారణిః।।
12047019a యమనన్యో వ్యపేతాశీరాత్మానం వీతకల్మషమ్।
12047019c ఇష్ట్వానంత్యాయ గోవిందం పశ్యత్యాత్మన్యవస్థితమ్।।
12047020a పురాణే పురుషః ప్రోక్తో బ్రహ్మా ప్రోక్తో యుగాదిషు।
12047020c క్షయే సంకర్షణః ప్రోక్తస్తముపాస్యముపాస్మహే।।

దారదల్లి పోణిసల్పట్ట మణిగళంతె విశ్వ-భూతగళు యారల్లి నెలెసి సేరికొండివెయో అవనన్ను; గట్టియాద దారదింద కట్టల్పట్ట హూవిన మాలెయంతె యారల్లి ఈ విశ్వవే దృఢవాగి నింతిరువుదో ఆ విశ్వాంగ విశ్వకర్మియన్ను; విశ్వపరాయణనూ, సహస్రశిరస్సుగళుళ్ళవనూ, సహస్రచరణగళుళ్ళవనూ, సహస్రాక్షనూ, మత్తు నారాయణనెందు కరెయల్పడువ దేవనన్నూ; సూక్ష్మగళల్లి సూక్ష్మనూ, స్థూలగళల్లి స్థూలనూ, భారవాదవుగళిగింత భారవాదవనూ, శ్రేష్ఠవాదవుగళల్లి శ్రేష్ఠనూ ఆగిరువవనన్ను; వాక్⁴, అనువాక్⁵, నిషత్⁶, ఉపనిషత్తు మత్తు సత్య సామ⁷గళల్లి యారన్ను సత్యకర్మనెందు వర్ణిసుత్తారో అవనన్ను; నాల్కరిందాద చతురాత్మనన్ను⁸, సత్యదల్లి నెలెసిరువ సాత్వతర ఒడెయనన్నూ, దివ్యవూ గుహ్యవూ ఆద పరమ నామగళింద యారన్ను అర్చిసుత్తారో ఆ దేవనన్ను; భూమియల్లి బ్రహ్మజ్ఞానవన్న రక్షిసలు అరణియ మంథనదింద ప్రజ్వలిసవ అగ్నియన్ను హుట్టిసువంతె దేవకీ దేవీ మత్తు వసుదేవరు హుట్టిసిద దేవనన్ను; అనంత మోక్షవన్ను బయసి, కామనెగళన్ను త్యజిసి, అనన్యభావదింద ఆత్మనల్లి వ్యవస్థితనాగిరవ యారన్ను కాణుత్తారో ఆ కల్మషరహిత గోవిందనన్ను; పురాణగళల్లి పురుషనెందూ, యుగాదిగళల్లి బ్రహ్మనెందూ, లయకాలగళల్లి సంకర్షణనెందూ కరెయల్పడువ ఆద ఆ ఉపాస్య కృష్ణనన్ను ఉపాసిసుత్తేనె.

12047021a అతివాయ్వింద్రకర్మాణమతిసూర్యాగ్నితేజసమ్।
12047021c అతిబుద్ధీంద్రియాత్మానం తం ప్రపద్యే ప్రజాపతిమ్।।

యారు ఇంద్ర-వాయుగళన్నూ మీరిసిద కార్యగళన్ను మాడువనో, యార తేజస్సు సూర్యన తేజస్సిగింతలూ అధికవాగిరువుదో, ఇంద్రియ-మనస్సు-బుద్ధిగళిగూ యారు అతీతనాగిరువనో ఆ ప్రజాపతిగె శరణు హోగుత్తేనె.

12047022a యం వై విశ్వస్య కర్తారం జగతస్తస్థుషాం పతిమ్।
12047022c వదంతి జగతోఽధ్యక్షమక్షరం పరమం పదమ్।।

యారన్ను విశ్వకర్తారనెందూ, జగత్తినల్లిరువుగళిగె ఒడెయనెందూ, జగత్తిన అధ్యక్షనెందూ కరెయుత్తారో ఆ అక్షర పరమపదనిగె నమస్కారగళు.

12047023a హిరణ్యవర్ణం యం గర్భమదితిర్దైత్యనాశనమ్।
12047023c ఏకం ద్వాదశధా జజ్ఞే తస్మై సూర్యాత్మనే నమః।।

అదితియ గర్భదల్లి ఉదిసి దైత్యరన్ను నాశపడిసిద, ఒబ్బనాగిద్దరూ హన్నెరడాగి జనిసిద, చిన్నద కాంతియన్ను హొందిరువ సూర్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047024a శుక్లే దేవాన్పితృన్కృష్ణే తర్పయత్యమృతేన యః।
12047024c యశ్చ రాజా ద్విజాతీనాం తస్మై సోమాత్మనే నమః।।

శుక్లపక్షగళల్లి దేవతెగళన్నూ కృష్ణపక్షగళల్లి పితృగళన్నూ అమృతదింద తృప్తిపడిసువ, ద్విజాతియవర రాజ సోమాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047025a మహతస్తమసః పారే పురుషం జ్వలనద్యుతిమ్।
12047025c యం జ్ఞాత్వా మృత్యుమత్యేతి తస్మై జ్ఞేయాత్మనే నమః।।

మహా తపస్సిన ఆచె బెళకినింద ప్రజ్చలిసుత్తిరువ యావ పురుషనన్ను తిళిదు మృత్యువన్ను అతిక్రమిసబహుదో ఆ జ్ఞేయాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047026a యం బృహంతం బృహత్యుక్థే యమగ్నౌ యం మహాధ్వరే।
12047026c యం విప్రసంఘా గాయంతి తస్మై వేదాత్మనే నమః।।

మహా ఉక్థయజ్ఞదల్లి బృహంతనెందూ, మహాధ్వరదల్లి అగ్నియెందూ యారన్ను విప్రసంఘగళు హాడుత్తారో ఆ వేదాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047027a ఋగ్యజుఃసామధామానం దశార్ధహవిరాకృతిమ్।
12047027c యం సప్తతంతుం తన్వంతి తస్మై యజ్ఞాత్మనే నమః।।

ఋగ్యజుఃసామగళన్నే ఆశ్రయిసి, ఐదు విధద హవిస్సు⁹గళన్ను హొందిరువ, గాయత్రియే మొదలాద ఐదు ఛందస్సుగళే తంతుగళాగిరువ యజ్ఞవన్ను యారకురితు మాడుత్తారో ఆ యజ్ఞాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047028a ¹⁰యః సుపర్ణో యజుర్నామ చందోగాత్రస్త్రివృచ్చిరాః।
12047028c రథంతరబృహత్యక్షస్తస్మై స్తోత్రాత్మనే నమః।।

యజుస్సెంబ హెసరన్నూ, ఛంధస్సుగళెంబ అంగాంగగళన్నూ, ఋగ్యజుస్సామాత్మిక యజ్ఞవెంబ శిరస్సన్నూ, రథంతర మత్తు బృహత్ గళన్ను ప్రీతివాక్యగళన్నూ హొందిరువ సుపర్ణ ఎన్నువ స్తోత్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047029a యః సహస్రసవే సత్రే జజ్ఞే విశ్వసృజామృషిః।
12047029c హిరణ్యవర్ణః శకునిస్తస్మై హంసాత్మనే నమః।।

ప్రజాపతిగళ సహస్రవర్షపర్యంతద యజ్ఞదల్లి సువర్ణమయ రెక్కెగళ పక్షియ రూపవన్ను ధరిసి ప్రకటవాద ఆ ఋషి హంసాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047030a పదాంగం సంధిపర్వాణం స్వరవ్యంజనలక్షణమ్।
12047030c యమాహురక్షరం నిత్యం తస్మై వాగాత్మనే నమః।।

శ్లోకపాదగళ సమూహగళే అవయవగళాగిరువ, పదగళ సంధిగళే గిణ్ణుగళాగిరువ, స్వరాక్షర-వ్యంజనగళే అలంకారప్రాయవాగిరువ దివ్యాక్షర ఎంబ హెసరినింద కరెయల్పడువ వాగాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047031a ¹¹యశ్చినోతి సతాం సేతుమృతేనామృతయోనినా।
12047031c ధర్మార్థవ్యవహారాంగైస్తస్మై సత్యాత్మనే నమః।।

ధర్మార్థవ్యవహారగళెంబ అంగగళిందలూ, అమృతయోని సత్యదిందలూ సత్పురుషరు అమరత్వవన్ను హొందలు సేతువెయన్ను కల్పిసికొడువ సత్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047032a యం పృథగ్ధర్మచరణాః పృథగ్ధర్మఫలైషిణః।
12047032c పృథగ్ధర్మైః సమర్చంతి తస్మై ధర్మాత్మనే నమః।।

ప్రత్యేక ధర్మాచరణెగళుళ్ళవరు, ప్రత్యేక ధర్మగళ ఫలవన్ను అపేక్షిసువవరు యారన్ను ప్రత్యేక ధర్మగళింద అర్చిసుత్తారో ఆ ధర్మాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047033a ¹²యం తం వ్యక్తస్థమవ్యక్తం విచిన్వంతి మహర్షయః।
12047033c క్షేత్రే క్షేత్రజ్ఞమాసీనం తస్మై క్షేత్రాత్మనే నమః।।

వ్యక్తవాదవుగళల్లి అవ్యక్తనాగిరువ అథవా బుద్ధియల్లిరువ యావ క్షేత్రజ్ఞనన్ను మహర్షిగళు హుడుకుత్తారెయో ఆ క్షేత్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047034a యం దృగాత్మానమాత్మస్థం¹³ వృతం షోడశభిర్గుణైః।
12047034c ప్రాహుః సప్తదశం సాంఖ్యాస్తస్మై సాంఖ్యాత్మనే నమః।।

హదినారు గుణ¹⁴గళింద ఆవృతనాగిరువ హదినేళనెయదాగి ఆత్మా ఎందు సాంఖ్యరు కరెయువ ఆ ఆత్మస్థ సాంఖ్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047035a యం వినిద్రా జితశ్వాసాః సత్త్వస్థాః సంయతేంద్రియాః।
12047035c జ్యోతిః పశ్యంతి యుంజానాస్తస్మై యోగాత్మనే నమః।।

నిద్రెయిల్లదే శ్వాసగళన్ను నియంత్రిసి ఇంద్రియగళన్ను సంయమదల్లిట్టుకొండు సత్త్వదల్లియే నెలెసికొండు మనస్సన్ను బుద్ధియల్లి లీనగొళిసిద యోగిగళు యావ జ్యోతియన్ను కాణుత్తారో ఆ యోగాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047036a అపుణ్యపుణ్యోపరమే యం పునర్భవనిర్భయాః।
12047036c శాంతాః సంన్యాసినో యాంతి తస్మై మోక్షాత్మనే నమః।।

పుణ్య-పాపగళు క్షయహొందిద నంతర పునః హుట్టు-సావుగళ భయవిల్లద శాంత సంన్యాసిగళు యారన్ను సేరుత్తారెయో ఆ మోక్షాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047037a యోఽసౌ యుగసహస్రాంతే ప్రదీప్తార్చిర్విభావసుః।
12047037c సంభక్షయతి భూతాని తస్మై ఘోరాత్మనే నమః।।

సహస్రయుగగళ అంత్యదల్లి ధగధగిసువ జ్వాలెగళొందిగె ప్రళయాగ్నియ రూపవన్ను హొంది ఎల్లవన్నూ భక్షిసువ ఘోరాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047038a సంభక్ష్య సర్వభూతాని కృత్వా చైకార్ణవం జగత్।
12047038c బాలః స్వపితి యశ్చైకస్తస్మై మాయాత్మనే నమః।।

ఇరువ ఎల్లవన్నూ భక్షిసి జగత్తన్ను జలమయవన్నాగిసి అదర మేలె బాలకనాగి మలగువ ఆ మాయాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047039a ¹⁵సహస్రశిరసే తస్మై పురుషాయామితాత్మనే।
12047039c చతుఃసముద్రపర్యాయయోగనిద్రాత్మనే నమః।।

నాల్కు సముద్రగళన్నూ ఒందుగూడిసి హాసిగెయన్నాగిసికొండు అదర మేలె మలగువ ఆ సహస్రశిరస, పురుష, అమితాత్మ, యోగనిద్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047040a అజస్య నాభావధ్యేకం యస్మిన్విశ్వం ప్రతిష్ఠితమ్।
12047040c పుష్కరం పుష్కరాక్షస్య తస్మై పద్మాత్మనే నమః।।

హుట్టే ఇల్లద మత్తు ఇల్లదిరువంతాగద యార మేలె ఈ విశ్వవు ప్రతిష్ఠితవాగిదెయో ఆ పుష్కర పుష్కరాక్ష పద్మాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047041a యస్య కేశేషు జీమూతా నద్యః సర్వాంగసంధిషు।
12047041c కుక్షౌ సముద్రాశ్చత్వారస్తస్మై తోయాత్మనే నమః।।

యార కేశరాశిగళల్లి మేఘగళివెయో, యార సర్వాంగసంధిగళల్లి నదిగళివెయో, మత్తు యార హొట్టెయల్లి నాల్కూ సముద్రగళివెయో ఆ తోయాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047042a ¹⁶యుగేష్వావర్తతే యోఽంశైర్దినర్త్వనయహాయనైః।
12047042c సర్గప్రలయయోః కర్తా తస్మై కాలాత్మనే నమః।।

యారు యుగయుగదల్లియూ యోగమాయెయింద అవతరిసువనో, మాస-ఋతు-ఆయన-సంవత్సరగళు ఉరుళిదంతె సృష్టి-లయగళన్న నడెసుత్తానో ఆ కాలాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047043a బ్రహ్మ వక్త్రం భుజౌ క్షత్రం కృత్స్నమూరూదరం విశః।
12047043c పాదౌ యస్యాశ్రితాః శూద్రాస్తస్మై వర్ణాత్మనే నమః।।

యారిగె బ్రాహ్మణనే ముఖనాగిరువనో, సమస్త క్షత్రియరూ భుజగళాగిరువరో, వైశ్యరు హొట్టె-తొడెగళాగిరువరో మత్తు యార పాదగళల్లి శూద్రరు ఆశ్రితరాగిరువరో ఆ వర్ణాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047044a యస్యాగ్నిరాస్యం ద్యౌర్మూర్ధా ఖం నాభిశ్చరణౌ క్షితిః।
12047044c సూర్యశ్చక్షుర్దిశః శ్రోత్రే తస్మై లోకాత్మనే నమః।।

యారిగె అగ్నియు ముఖనాగిరువనో, స్వర్గవు తలెయాగిరువుదో, ఆకాశవు నాభియాగిరువుదో, భూమియు పాదగళాగిరువుదో, సూర్యనే కణ్ణాగిరువనో, మత్తు దిక్కుగళే కివిగళాగిరువవో ఆ లోకాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047045a విషయే వర్తమానానాం యం తం వైశేషికైర్గుణైః।
12047045c ప్రాహుర్విషయగోప్తారం తస్మై గోప్త్రాత్మనే నమః।।

వైశేషిక గుణగళింద ఆకర్షితరాగి విషయసుఖగళల్లియే ఇరువవరన్ను విషయగళింద రక్షిసువవనెందు యారన్ను కరెయుత్తారో ఆ గోప్త్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047046a అన్నపానేంధనమయో రసప్రాణవివర్ధనః।
12047046c యో ధారయతి భూతాని తస్మై ప్రాణాత్మనే నమః।।

అన్న-పానగళెంబ ఇంధనరూపనాగి రస-ప్రాణగళన్ను వృద్ధిపడిసుత్తా యారు ప్రాణిగళన్ను ధరిసిరువనో ఆ ప్రాణాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047047a పరః కాలాత్పరో యజ్ఞాత్పరః సదసతోశ్చ యః।
12047047c అనాదిరాదిర్విశ్వస్య తస్మై విశ్వాత్మనే నమః।।

యారు కాలాతీతనాగి, యజ్ఞాతీతనాగి, పరక్కింతలూ అత్యంత శ్రేష్ఠనాగి, ఆద్యంతరహితనాగి, విశ్వక్కే ఆదిభూతనాగిరువనో ఆ విశ్వాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047048a ¹⁷యో మోహయతి భూతాని స్నేహరాగానుబంధనైః।
12047048c సర్గస్య రక్షణార్థాయ తస్మై మోహాత్మనే నమః।।

యారు సృష్టిపరంపరెయ రక్షణార్థవాగి ఎల్ల ప్రాణిగళన్నూ స్నేహపాశగళ బంధనగళింద విమోహగొళిసుత్తానెయో ఆ మోహాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047049a ఆత్మజ్ఞానమిదం జ్ఞానం జ్ఞాత్వా పంచస్వవస్థితమ్।
12047049c యం జ్ఞానినోఽధిగచ్చంతి తస్మై జ్ఞానాత్మనే నమః।।

ఈ ఆత్మజ్ఞానవు అన్నమయ-ప్రాణమయ-మనోమయ-విజ్ఞానమయ-ఆనందమయగళెంబ ఐదు కోశగళల్లిరువుదెన్నువుదన్ను తిళిదు జ్ఞానయోగద మూలక యోగిగళు యారన్ను సాక్షాత్కరిసికొళ్ళువరో ఆ జ్ఞానాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047050a అప్రమేయశరీరాయ సర్వతోఽనంతచక్షుషే।
12047050c అపారపరిమేయాయ తస్మై చింత్యాత్మనే¹⁸ నమః।।

యారు అళతెగె విషయవాగదే ఇరువ శరీరవన్ను హొందిరువనో, యార బుద్ధిరూపీ కణ్ణుగళు సర్వత్ర వ్యాపిసిరువవో, యారల్లి అనంత విషయగళ సమావేశవిరువుదో, యార తుదియన్ను కాణలు సాధ్యవిల్లవో ఆ చింత్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047051a జటినే దండినే నిత్యం లంబోదరశరీరిణే।
12047051c కమండలునిషంగాయ తస్మై బ్రహ్మాత్మనే నమః।।

జటెయన్నూ-దండవన్నూ ధరిసిరువ, లంబోదర శరీరీ, యావాగలూ కమండలువన్ను హిడిదిరువ బ్రహ్మాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047052a శూలినే త్రిదశేశాయ త్ర్యంబకాయ మహాత్మనే।
12047052c భస్మదిగ్ధోర్ధ్వలింగాయ తస్మై రుద్రాత్మనే నమః।।

శూలియూ, త్రిదశేశనూ, త్యంబకనూ, మహాత్మనూ, భస్మదిగ్ధనూ, ఊర్ధ్వలింగనూ ఆద రుద్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047053a ¹⁹పంచభూతాత్మభూతాయ²⁰ భూతాదినిధనాత్మనే। 12047053c అక్రోధద్రోహమోహాయ తస్మై శాంతాత్మనే నమః।।

ప్రాణిగళల్లి పంచభూతాత్మనాగిరువ, ప్రాణిగళ హుట్టు-సావుగళిగె కారణనాగిరువ, యారల్లి క్రోధ-ద్రోహ-మోహగళిల్లవో ఆ శాంతాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047054a యస్మిన్సర్వం యతః సర్వం యః సర్వం సర్వతశ్చ యః।
12047054c యశ్చ సర్వమయో నిత్యం తస్మై సర్వాత్మనే నమః।।

యారల్లి సర్వవూ ఇరువవో, యారింద ఈ ఎల్లవూ సృష్టిసల్పట్టిరువవో, యారు ఎల్లదరల్లియూ ఇరువనో, యారు ఎల్ల కడెగళల్లియూ ఇరువనో ఆ సర్వమయ సర్వాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె.

12047055a విశ్వకర్మన్నమస్తేఽస్తు విశ్వాత్మన్విశ్వసంభవ।
12047055c అపవర్గోఽసి భూతానాం పంచానాం పరతః స్థితః।।

విశ్వవన్ను రచిసిరువవనే! విశ్వాత్మనే! విశ్వసంభవనే! నినగె నమస్కార! పంచభూతగళిగూ అతీతనాద నీను ప్రాణిగళిగె మోక్షదాయకనాగిరువె!

12047056a నమస్తే త్రిషు లోకేషు నమస్తే పరతస్త్రిషు।
12047056c నమస్తే దిక్షు సర్వాసు త్వం హి సర్వపరాయణమ్।।

మూరులోకగళల్లియూ వ్యాపిసిరువ నినగె నమస్కార! ఈ మూరు లోకగళ ఆచెయూ ఇరువ నినగె నమస్కార! ఎల్ల దిక్కుగళల్లియూ వ్యాపిసిరువ నినగె నమస్కార! సర్వర పరాయణనాగిరువ నినగె నమస్కార!

12047057a నమస్తే భగవన్విష్ణో లోకానాం ప్రభవాప్యయ।
12047057c త్వం హి కర్తా హృషీకేశ సంహర్తా చాపరాజితః।।

భగవన్ విష్ణో! లోకగళ ఉత్పత్తి-వినాశగళ కర్తనే! నినగె నమస్కార! హృషీకేశ! నీనే సృష్టికర్తనూ సంహారకర్తనూ ఆగిరువె. యారిందలూ నినగె పరాజయవిల్ల!

12047058a తేన పశ్యామి తే దివ్యాన్భావాన్హి త్రిషు వర్త్మసు।
12047058c తచ్చ పశ్యామి తత్త్వేన యత్తే రూపం సనాతనమ్।।

మూరు లోకగళల్లియూ వ్యాప్తవాగిరువ నిన్న దివ్యతె భావగళన్ను నాను కాణలారెను. ఆదరె తత్త్వదృష్టియింద నిన్న సనాతన రూపవన్ను కాణుత్తిద్దేనె.

12047059a దివం తే శిరసా వ్యాప్తం పద్భ్యాం దేవీ వసుంధరా।
12047059c విక్రమేణ త్రయో లోకాః పురుషోఽసి సనాతనః।।

ఆకాశవు నిన్న శిరస్సినింద వ్యాప్తవాగిదె. దేవీ వసుంధరెయు నిన్న పాదగళింద వ్యాప్తళాగిద్దాళె. మూరు లోకగళూ నిన్న విక్రమదింద వ్యాప్తవాగిదె. నీను సనాతన పురుష!

12047060a ²¹అతసీపుష్పసంకాశం పీతవాససమచ్యుతమ్। 12047060c యే నమస్యంతి గోవిందం న తేషాం విద్యతే భయమ్।।

అగసే హూవిన కాంతియన్ను హొందిరువ, పీతవాసస, అచ్యుత గోవిందనన్ను యారు నమస్కరిసుత్తారో అవరిగె భయవెన్నువుదే తిళియదు.

12047061a ²²యథా విష్ణుమయం సత్యం యథా విష్ణుమయం హవిః। 12047061c యథా విష్ణుమయం సర్వం పాప్మా మే నశ్యతాం తథా।।

సత్యవు హేగె విష్ణుమయవాగిరువుదో, జగత్తు హేగె విష్ణుమయవాగిరువుదో, సర్వవూ హేగె విష్ణుమయవాగిరువుదో హాగె ఈ సత్యద ప్రభావదింద నన్న సకల పాపగళూ నాశహొందలి.

12047062a త్వాం ప్రపన్నాయ భక్తాయ గతిమిష్టాం జిగీషవే।
12047062c యచ్చ్రేయః పుండరీకాక్ష తద్ధ్యాయస్వ సురోత్తమ।।

సురోత్తమ! పుండరీకాక్ష! నిన్నన్నే అనన్యశరణనాగి శరణుహొందిరువ భక్తనాద అభీష్ట గతియన్ను ఇచ్ఛిసుత్తిరువ ననగె యావుదు శ్రేయస్కరవెన్నువుదన్ను నీనే యోచిసి నిర్ధరిసు!

12047063a ఇతి విద్యాతపోయోనిరయోనిర్విష్ణురీడితః।
12047063c వాగ్యజ్ఞేనార్చితో దేవః ప్రీయతాం మే జనార్దనః।।

ఈ రీతి విద్యె-తపస్సుగళిగె జన్మస్థాననాద అయోనిజ భగవంత విష్ణువు నన్నింద స్తుతిసల్పట్టు దేవ జనార్దనను నన్నమేలె ప్రసన్ననాగలి!”

12047064a ²³ఏతావదుక్త్వా వచనం భీష్మస్తద్గతమానసః। 12047064c నమ ఇత్యేవ కృష్ణాయ ప్రణామమకరోత్తదా।।

ఈ మాతన్ను హేళి కృష్ణనల్లియే మనస్సిట్టు భీష్మను “నమః కృష్ణాయ!” ఎందు హేళి ప్రణామ మాడిదను.

12047065a అభిగమ్య తు యోగేన భక్తిం భీష్మస్య మాధవః।
12047065c త్రైకాల్యదర్శనం జ్ఞానం దివ్యం దాతుం యయౌ హరిః।।

తన్న యోగబలదింద భీష్మన భక్తియన్ను తిళిదుకొండ మాధవ హరియు అవనిగె త్రికాలదృష్టియ దివ్య జ్ఞానవన్ను నీడలు హొరటను.

12047066a తస్మిన్నుపరతే శబ్దే తతస్తే బ్రహ్మవాదినః।
12047066c భీష్మం వాగ్భిర్బాష్పకంఠాస్తమానర్చుర్మహామతిమ్।।

భీష్మన స్తోత్రవు నిల్లలు సుత్తలూ నెరెదిద్ద బ్రహ్మవాదిగళు ఆనందభాష్పదింద కూడిదవరాగి గద్గదధ్వనియల్లి భీష్మనన్ను ప్రశంసిసిదరు.

12047067a తే స్తువంతశ్చ విప్రాగ్ర్యాః కేశవం పురుషోత్తమమ్।
12047067c భీష్మం చ శనకైః సర్వే ప్రశశంసుః పునః పునః।।

కేశవ పురుషోత్తమనన్ను స్తుతిసుత్తిద్ద ఆ విప్రాగ్ర్యరు ఎల్లరూ మెల్లనె పునః పునః భీష్మనన్ను ప్రశంసిసిదరు.

12047068a విదిత్వా భక్తియోగం తు భీష్మస్య పురుషోత్తమః।
12047068c సహసోత్థాయ సంహృష్టో యానమేవాన్వపద్యత।।

భీష్మన భక్తియోగవన్ను అరిత పురుషోత్తమను సంహృష్టనాగి తక్షణవే మేలెద్దు రథవన్నేరి కుళితుకొండను.

12047069a కేశవః సాత్యకిశ్చైవ రథేనైకేన జగ్మతుః।
12047069c అపరేణ మహాత్మానౌ యుధిష్ఠిరధనంజయౌ।।

కేశవ-సాత్యకియరు ఒందు రథదల్లి మత్తు ఇన్నొందు రథదల్లి మహాత్మ యుధిష్ఠిర-ధనంజయరు హొరటరు.

12047070a భీమసేనో యమౌ చోభౌ రథమేకం సమాస్థితౌ।
12047070c కృపో యుయుత్సుః సూతశ్చ సంజయశ్చాపరం రథమ్।।

భీమసేన మత్తు నకుల-సహదేవరు ఒందే రథదల్లి కుళితిద్దరు. కృప, యుయుత్సు, మత్తు సూత సంజయరు ఇన్నొందు రథదల్లిద్దరు.

12047071a తే రథైర్నగరాకారైః ప్రయాతాః పురుషర్షభాః।
12047071c నేమిఘోషేణ మహతా కంపయంతో వసుంధరామ్।।

ఆ పురుషర్షభరు నగరాకారద రథగళల్లి కుళితు రథచక్రగళ ఘోషదింద భూమియన్నే నడుగిసుత్తా ప్రయాణమాడిదరు.

12047072a తతో గిరః పురుషవరస్తవాన్వితా ద్విజేరితాః పథి సుమనాః స శుశ్రువే।
12047072c కృతాంజలిం ప్రణతమథాపరం జనం స కేశిహా ముదితమనాభ్యనందత।।

ఆగ పురుషోత్తమను మార్గదల్లి అనేక బ్రాహ్మణరు సుమనస్కరాగి స్తుతిసుత్తిద్దుదన్ను కేళిదను. కేశిహంతక కృష్ణను ఆనందతుందిలనాగి కైముగిదు ప్రణామమాడుత్తిద్ద ఇతర జనరన్ను అభినందిసిదను.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే శాంతిపర్వణి రాజధర్మపర్వణి భీష్మస్తవరాజే సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారత శాంతిపర్వద రాజధర్మపర్వదల్లి భీష్మస్తవరాజ ఎన్నువ నల్వత్తేళనే అధ్యాయవు.

శుచిం శుచిపదం ఎన్నువ పాఠాంతరవిదె (భారత దర్శన) ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదర మొదలు ఈ కెళగిన మూరు శ్లోకగళు సేరికొండివె: (౧) అనాద్యంతం పరం బ్రహ్మ న దేవానర్షయో విదుః। ఏకో యం వేద భగవాన్ ధాతా నారాయణో హరిః।। అర్థాత్: ఆది-అంత్యగళిల్లదిరువ, ప్రరబ్రహ్మ స్వరూపనన్ను దేవతెగళాగలీ ఋషిగళాగలి తిళిదుకొండిల్ల. ఎల్లర ధారణె-పోషణెగళన్నూ మాడువ నారాయణ అథవా హరియు ఏకమాత్రను. (౨) నారాణాదృషిగణాస్తథా సిద్ధమహోరగాః। దేవా దేవర్షయశ్చైవ యం విదుః పరమవ్యయం।। అర్థాత్: ఆ నారాయణనిందలే ఋషిగణగళు, సిద్ధరూ, మహాసర్పగళూ, దేవతెగళూ, మత్తు దేవర్షిగళూ ఆవిర్భవిసిరుత్తారె మత్తు అవనన్ను పరమ అవ్యయనెందు తిళిదుకొండిరుత్తారె. (౩) దేవదానవగంధర్వా యక్షరాక్షసపన్నగాః। యం న జానంతి కో హ్యేష కుతో వా భగవానితి।। అర్థాత్: దేవ-దానవ గంధర్వరాగలీ, యక్ష-రాక్షస-పన్నగగళాగలీ ఈ భగవంతను యారు మత్తు ఎల్లింద బందను ఎన్నువదన్ను అరితిల్ల. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఈ శ్లోకద మొదలు ఇన్నొందు శ్లోకవిదె: యస్మిన్నిత్యం తపస్తప్తం యదంగేష్వనుతిష్ఠతి। సర్వాత్మా సర్వవిత్సర్వః సర్వజ్ఞః సర్వభావనః।। అర్థత్: యార అనుగ్రహక్కాగి నిరంతర తపస్సన్నాచరిసువరో, యారు ఎల్లర హృదయగళల్లి విరాజమాననాగిరువనో, యారు సమస్తర ఆత్మస్వరూపనో, అంతహ సర్వజ్ఞ, సర్వభావన, సర్వనూ ఆగిరువవనన్ను శరణుహోగుత్తేనె. ↩︎
కర్మాంగగళిగె సంబంధిసిద వేద మంత్రగళు ↩︎
మంత్రార్థగళన్ను వివరిసువ బ్రాహ్మణవే ఇత్యాదిగళు ↩︎
దేవతాదిగళన్ను స్తుతిసువ మంత్రగళు ↩︎
జ్యేష్ఠ సామ ↩︎
పరమాత్మ-జీవ-మనస్సు-అహంకారగళెంబ నాల్కు తత్త్వగళింద వాసుదేవ-సంకర్షణ-ప్రద్యుమ్న-అనిరుద్ధరెంబ నాల్కు రూపగళన్ను తాళిరువవను ↩︎
ధానాకరంభ-పరివాప-పురోడాశ-పయస్య ఇవు ఐదు విధద హవిస్సుగళు. ↩︎
ఇదక్కె మొదలు భారత దర్శనదల్లి ఈ శ్లోకవిదె: చతుర్భిశ్చ చతుర్భిశ్చ ద్వాభ్యాం పంచభిరేవ చ। హూయతే చ పునర్ద్వాభ్యాం తస్మై హోమాత్మనే నమః।। అర్థాత్: ఆశ్రావయ ఎంబ నాల్కు అక్షరగళు, అస్తుశ్రౌషట్ ఎంబ నాల్కు అక్షరగళు, యజ ఎంబ ఎరడక్షరగళు, యే యజామహే ఎంబ ఐదు అక్షరగళు, వషట్ ఎంబ ఎరడక్షరగళు – ఒట్టు హదినేళు అక్షరగళ మంత్రదింద హోమమాడల్పడువ హోమాత్మనిగె నమస్కరిసత్తేన. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదక్కె మొదలు ఈ ఎరడు శ్లోకగళివె: (౧) యజ్ఞాంగో యో వరాహో వై భూత్వా గాముజ్జహార హ। లోకత్రయహితార్థాయ తస్మై వీరాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యారు మూరులోకగళ హితార్థవాగి యజ్ఞమయ వరాహరూపవన్ను ధరిసి పృథ్వియన్ను రసాతలదింద మేలక్కెత్తిదనో ఆ వీర్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౨) యః శేతే యాగమాస్థాయ పర్యంకే నాగభూషితే। ఫణాసహస్రరచితే తస్మై నిద్రాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యారు యోగమాయెయన్నాశ్రయిసి శేషనాగన సావిర హెడెగళింద రచితవాద దివ్యమంచద మేలె పవడిసిరువనో ఆ నిద్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదక్కె మొదలు ఈ శ్లోకవిదె: యతః సర్వే ప్రసూయంతే హ్యనంగాత్మాంగదేహినః। ఉన్మాదః సర్వభూతానాం తస్మై కామాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యావ అనంగదేహియింద ఎల్లరూ సంతానవన్ను పడెయుత్తారో ఆ సర్వప్రాణిగళన్నూ ఉన్మత్తరన్నాగిసువ కామాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. ↩︎
యం త్రిధాత్మానమాత్మస్థం అర్థాత్ ఆత్మనల్లిరువ సత్వ-రజస్సు-తమో ఎంబ మూరు గుణగళింద కూడిదవను ఎన్నువ పాఠంతరవిదె (భారత దర్శన). ↩︎
హన్నొందు ఇంద్రియగళు (ఐదు జ్ఞానేంద్రియగళు (శ్రోత్ర, త్వక్కు, జక్షుసు, జిహ్వా, మత్తు నాసిక); ఐదు కర్మేంద్రియగళు (వాక్కు, పాణి, పాద, పాయు మత్తు ఉపస్థ); మత్తు మనస్సు) మత్తు పంచభూతగళు (పృథ్వీ, ఆప్, తేజస్సు, వాయు, ఆకాశ) – ఒట్టు హదినారు. ↩︎
ఇదక్కె మొదలు భారతదర్శనదల్లి ఈ శ్లోకవిదె: తద్యస్య నాభ్యాం సంభూతం యస్మిన్విశ్వం ప్రతిష్ఠితం। పుష్కరే పుష్కరాక్షస్య తస్మై పద్మాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యార నాభియింద కమలవు హుట్టితో మత్తు ఆ కమలదల్లియే విశ్వవు ప్రతిష్ఠితవాగిరువుదో ఆ పుష్కరాక్ష పద్మాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. ↩︎
ఇదక్కె మొదలు భారతదర్శనదల్లి ఈ ఐదు శ్లోకగళివె: (౧) యస్మాత్సర్వాః ప్రసూయంతే సర్గప్రలయవిక్రియాః। యస్మింశ్చైవ ప్రలీయంతే తస్మై హేత్వాత్మనే నమః।। అర్థాత్: సృష్టి-ప్రళయ రూపద సమస్త వికారగళూ యారింద హుట్టుత్తవెయో, మత్తు అంత్యదల్లి యారల్లి లీనగొళ్ళుత్తవెయో ఆ హేత్వాత్మ(ఎల్లక్కూ కారణనాదవ) నిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౨) యో నిషణ్ణో భవేద్రాత్రౌ దివా భవతి విష్ఠితః। ఇష్టానిష్టస్య చ ద్రష్టా తస్మై ద్రష్టాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యారు రాత్రియల్లి ప్రాణిగళెల్లవూ మలగి నిద్రిసుత్తిరువాగ ఎల్లర హృదయగళల్లియూ ఇరువ తాను మాత్ర జాగ్రతనాగియే ఇరువనో, యారు హగలినల్లి ప్రాణిగళ కర్మగళిగె సాక్షియాగిరువనో మత్తు యారు సదాకాల ప్రాణిగళ ఇష్టానిష్టగళన్ను గమనిసుత్తిరువనో ఆ ద్రష్టాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౩) అకుంఠం సర్వకార్యేషు ధర్మకార్యార్థముద్యతం। వైకుంఠం స్య చ తద్రూపం తస్మై కార్యాత్మనే నమః।। అర్థాత్: అడగడెగళిల్లదే సర్వకార్యగళన్ను మాడువ, ధర్మార్థకార్యగళల్లియే తొడగిరువ, మత్తు వైకుంఠరూపనాగిరువ కార్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౪) త్రిఃసప్తకృత్వో యః క్షత్రం ధర్మవ్యుత్క్రాంతగౌరవం। క్రుద్ధో నిజఘ్నే సమరే తస్మై శౌర్యాత్మనే నమః।। అర్థాత్: క్రుద్ధనాగి యారు ధర్మగౌరవవన్ను ఉల్లంఘిసిద క్షత్రియ సమూహవన్ను ఇప్పత్తొందు బారి సంహరిసిదనో ఆ శౌర్యాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౫) విభజ్య పంచదాత్మానం వాయుర్భూత్వా శరీరగః। యశ్చేష్టయతి భూతాని తస్మై వాయ్వాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యార వాయుస్వరూపవన్న తాళి ఎల్ల ప్రాణిగళ శరీరగళన్నూ ప్రవేశిసి తన్నన్ను ప్రాణ-అపాన-వ్యాన-ఉదాన-సమానగళెందు ఐదు ప్రకారవాగి విభాగిసికొండు క్రియాశీలరన్నాగి మాడుత్తానో ఆ వాయ్వాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. ↩︎
ఇదక్కె మొదలు భారతదర్శనదల్లి ఈ నాల్కు శ్లోకగళివె: (౧) ప్రాణానాం ధారణార్థాయ యోఽన్నం భుంక్తే చతుర్విధమ్। అంతర్భూతః పచత్యగ్నిస్తస్మై పాకాత్మనే నమః।। ప్రాణగళన్ను ధరిసిరలు చతుర్విధ ఆహారవన్ను సేవిసువ మత్తు తానే ప్రాణిగళల్లి జఠరాగ్నియాగి ఆహారవన్ను పచనమాడువ ఆ పాకాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౨) పింగేక్షణసటం యస్య రూపం దంష్ట్రానఖాయుధం। దానవేంద్రాంతకరణం తస్మై దృప్తాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యార కణ్ణు-కేసరగళు హళదీ బణ్ణద్దాగిత్తో, యార ఆయుధగళు కోరెదాడె-ఉగురుగళాగిద్దవో మత్తు యారు దానవేంద్ర హిరణ్యకశిపువన్ను అంత్యగొళిసిదనో ఆ దృప్తాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౩) యం న దేవా న గంధర్వా న దైత్యా న చ దానవాః। తత్త్వతో హి విజానంతి తస్మై సూక్షాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యారన్ను దేవతెగళాగలీ, గంధర్వరాగలీ, దైత్యరాగలీ, దానవరాగలీ తత్త్వతః అరియలారరో ఆ సూక్ష్మాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౪) రసాతలగతః శ్రీమాననంతో భగవాన్విభుః। జగద్ధారయతే కృత్సం తస్మై వీరాత్మనే నమః।। అర్థాత్: రసాతలక్కె హోగి ఇడీ జగత్తన్నూ హొత్తిరువ శ్రీమాన్ అనంత, భగవాన్, విభు వీరాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. ↩︎
దివ్యాత్మనే నమః ఎన్నువ పాఠాంతరవిదె. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదక్కె మొదలు ఈ శ్లోకవిదె: చంద్రార్ధకృతశీర్షాయ వ్యాలయజ్ఞోపవితినే। పినాకశూలహస్తాయ తస్మై ఉగ్రాత్మనే నమః।। అర్థాత్: యార తలెయల్లి అర్ధచంద్రన ముకుటవిరువుదో, యారు సర్పవన్నే యజ్ఞోపవీతవన్నాగి ధరిసిరువనో, యార కైయల్లి పినాకవూ త్రిశూలవూ ఇరువవో ఆ ఉగ్రాత్మనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. ↩︎
సర్వభూతాత్మభూతాయ ఎంబ పాఠాంతరవిదె. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదక్కె మొదలు ఈ శ్లోకవిదె: దిశో భుజా రవిశ్చక్షుర్వీర్యే శుక్రః ప్రతిష్ఠితః। సప్త మార్గానిరుద్ధాస్తే వాయోరమితతేజసః।। అర్థాత్: దిక్కుగళే నిన్న భుజగళు. సూర్యనే నిన్న కణ్ణుగళల్లిద్దానె. శుక్రను నిన్న వీర్యదల్లిద్దానె. అమితతేజస్వీ వాయువిన ఏళు మార్గగళన్నూ నీను తడెదిరువె. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదక్కె మొదలు ఈ ఐదు శ్లోకగళివె: (౧) ఏకోఽపి కృష్ణస్య కృతః ప్రణామో। దశాశ్వమేధావభృథేన తుల్యః।। దశాశ్వమేధీ పునరేతి జన్మ। కృష్ణప్రణామీ న పునర్భవాయ।। అర్థాత్: కృష్ణనిగె మాడిద ఒందే ప్రణామవు హత్తు అశ్వమేధయాగగళ అవభృథస్నానవన్ను మాడిద ఫలక్కె సమనాగిదె. ఆదరె ఒందే వ్యత్యాస. హత్తు అశ్వమేధయాగగళన్ను మాడిదవనిగె పునర్జన్మవు తప్పిద్దల్ల. కృష్ణనిగె ప్రణామ మాడిదవనిగె పునర్జన్మవే ఇల్ల. (౨) కృష్ణవ్రతాః కృష్ణ మనుస్మరంతో। రాత్రౌ చ కృష్ణం పునరుత్థితా యే।। తే కృష్ణదేహాః ప్రవిశంతి కృష్ణ। మాజ్యం యథామంత్రహుతం హుతాశే।। అర్థాత్: కృష్ణనన్నే వ్రతవన్నాగిట్టుకొండిరువ, కృష్ణనన్నే ధ్యానిసుత్తిరువ, రాత్రియల్లి కృష్ణ మత్తు బెళిగ్గె ఎద్దాగ కృష్ణ ఎందు స్మరిసికొళ్ళుత్తిరువవరు కృష్ణన దేహవన్నే ప్రవేశిసుత్తారె. మంత్రపూర్వకవాగి అగ్నియల్లి హోమమాడల్పట్ట ఆజ్యవు యజ్ఞేశ్వరనల్లియే లీనవాగువంతె కృష్ణనల్లియే లీనరాగుత్తారె. (౩) నమో నరకసంత్రాసరక్షామండలకారిణే। సంసారనిమ్నగావర్తతరికాష్ఠాయ విష్ణవే।। అర్థాత్: నరకభయపీడితరిగె రక్షామండలవన్ను రచిసువవనే! సంసారవెంబ హొళెయల్లి సుళియన్ను దాటలిచ్ఛిసువవరిగె తెప్పద రూపదల్లిరువవనే! మహావిష్ణువే! నినగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౪) నమో బ్రహ్మణ్యదేవాయ గోబ్రాహ్మణహితకరాయ చ। జగద్ధితాయ కృష్ణాయ గోవిందాయ నమో నమః।। అర్థాత్: బ్రహ్మక్కె (తపస్సు, వేద, బ్రాహ్మణ మత్తు జ్ఞానగళిగె) హితనాగిరువ, జగత్తిగె హితవన్నుంటుమాడలు గో-బ్రాహ్మణరిగె హితవన్నుంటుమాడువ కృష్ణ గోవిందనిగె నమస్కరిసుత్తేనె. (౫) ప్రాణకాంతారపాథేయం సంసారోచ్ఛేదభేషజం। దుఃఖశోకపరిత్రాణం హరిరిత్యక్షరద్వయం।। అర్థాత్: హరి ఎంబ ఎరడక్షరవు ప్రాణప్రయాణసమయదల్లి నడుగాడిన బుత్తియ రూపదల్లిరుత్తదె. సంసారవెంబ రోగద నివారణెగె ఔషధప్రాయవాగిదె. సకలవిధద దుఃఖ-శోకగళన్నూ పరిహరిసి రక్షణె నీడుత్తదె. ↩︎
భారతదర్శనదల్లి ఇదక్కె మొదలు ఈ శ్లోకవిదె: నారాయణః పరం బ్రహ్మ నారాయణపరం తపః। నారాయణః పరో దేవః సర్వం నారాయణం సదా।। అర్థాత్: నారాయణనే పరబ్రహ్మను. నారాయణనే పరమ తపస్సు. నారాయణనే ఎల్ల దేవతెగళల్లియూ శ్రేష్ఠ దేవను. సర్వవూ నారాయణనే!” ↩︎