pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śāṁti parva
rājadharma parva
adhyāya 25
sāra
vyāsanu yudhiṣṭhiranige rāja hayagrīvana katheyannu hēḷi rājōcita kartavyavannu pālisalu ottāyisidudu (1-33).
12025001 vaiśaṁpāyana uvāca।
12025001a punarēva maharṣistaṁ kr̥ṣṇadvaipāyanō'bravīt।
12025001c ajātaśatruṁ kauṁtēyamidaṁ vacanamarthavat।।
vaiśaṁpāyananu hēḷidanu: “ajātaśatru kauṁtēyanige maharṣi kr̥ṣṇadvaipāyananu punaḥ ī arthavattāda mātugaḷannāḍidanu:
12025002a araṇyē vasatāṁ tāta bhrātr̥ṇāṁ tē tapasvinām।
12025002c manōrathā mahārāja yē tatrāsanyudhiṣṭhira।।
12025003a tānimē bharataśrēṣṭha prāpnuvaṁtu mahārathāḥ।
12025003c praśādhi pr̥thivīṁ pārtha yayātiriva nāhuṣaḥ।।
“yudhiṣṭhira! magū! bharataśrēṣṭha! araṇyadalli vāsisuttiruvāga tapasvigaḷāgidda ninna mahāratha sahōdararu iṭṭukoṁḍidda manōrathagaḷannu īga pūraisikoḷḷali! pārtha! nahuṣana maga yayātiyaṁte ī bhūmiya mēle śāsana māḍu!
12025004a araṇyē duḥkhavasatiranubhūtā tapasvibhiḥ।
12025004c duḥkhasyāṁtē naravyāghrāḥ sukhaṁ tvanubhavaṁtvimē।।
ā tapasvigaḷu araṇyadalli vāsisuttiruvāga duḥkhagaḷannu anubhavisidaru. ā duḥkhada aṁtyadalli naravyāghraru īgalādarū sukhavannu anubhavisali.
12025005a dharmamarthaṁ ca kāmaṁ ca bhrātr̥bhiḥ saha bhārata।
12025005c anubhūya tataḥ paścātprasthātāsi viśāṁ patē।।
bhārata! viśāṁpatē! dharma, artha, mattu kāmagaḷannu sahōdararoṁdige anubhavisi, adara naṁtara nīnu vānaprasthavannu kaigoḷḷabahudu.
12025006a atithīnāṁ ca pitr̥ṇāṁ dēvatānāṁ ca bhārata।
12025006c ānr̥ṇyaṁ gacca kauṁtēya tataḥ svargaṁ gamiṣyasi।।
bhārata! kauṁtēya! atithigaḷa, pitr̥gaḷa mattu dēvategaḷa r̥ṇamuktanāda naṁtara hōgu! āga svargakkē hōguttīye!
12025007a sarvamēdhāśvamēdhābhyāṁ yajasva kurunaṁdana।
12025007c tataḥ paścānmahārāja gamiṣyasi parāṁ gatim।।
kurunaṁdana! mahārāja! sarvamēdha-aśvamēdha yajñagaḷannu yājisu. adaranaṁtara parama gatiyannu paḍeyuviyaṁte.
12025008a bhrātr̥ṁśca sarvānkratubhiḥ saṁyōjya bahudakṣiṇaiḥ।
12025008c saṁprāptaḥ kīrtimatulāṁ pāṁḍavēya bhaviṣyasi।।
pāṁḍavēya! bahudakṣiṇegaḷiṁda yuktavāda ā ella kratugaḷalli ninna sahōdararannū jōḍisikō! idariṁda nīnu apāra kīrtiyannu paḍeyuttīye.
12025009a vidma tē puruṣavyāghra vacanaṁ kurunaṁdana।
12025009c śr̥ṇu macca yathā kurvandharmānna cyavatē nr̥paḥ।।
puruṣavyāghra! kurunaṁdana! ninna mātugaḷu namage cennāgi arthavāguttive. ēnu māḍidare nr̥panu dharmacyutanāguvudilla ennuvudannu kēḷu.
12025010a ādadānasya ca dhanaṁ nigrahaṁ ca yudhiṣṭhira।
12025010c samānaṁ dharmakuśalāḥ sthāpayaṁti narēśvara।।
yudhiṣṭhira! narēśvara! dhana saṁgrahaṇe mattu duṣṭa nigraha iveraḍū samāna kṣatriya dharmagaḷeṁdu dharmakuśalaru siddhapaḍisiddāre. 4012025011a dēśakālapratīkṣē yō dasyōrdarśayatē nr̥paḥ।
12025011c śāstrajāṁ buddhimāsthāya nainasā sa hi yujyatē।।
dēśakālagaḷannu nōḍikoṁḍu śāstragaḷalli tōrisiruva buddhiyannu baḷasi dasyugaḷannu kāṇuva nr̥panige pāpavu tagaluvudilla.
12025012a ādāya baliṣaḍbhāgaṁ yō rāṣṭraṁ nābhirakṣati।
12025012c pratigr̥hṇāti tatpāpaṁ caturthāṁśēna pārthivaḥ।।
prajegaḷa āraneya oṁdu bhāgavannu paḍedū yāva rājanu rāṣṭravannu rakṣisuvudillavō avanu prajegaḷu māḍuva pāpagaḷa nālkaneya oṁdu bhāgavannū anubhavisuttāne.
12025013a nibōdha ca yathātiṣṭhandharmānna cyavatē nr̥paḥ।
12025013c nigrahāddharmaśāstrāṇāmanurudhyannapētabhīḥ।।
hēgiddare rājanu dharmagaḷiṁda cyutanāguvudilla, dharmaśāstragaḷaṁte naḍedukoṁḍare athavā avugaḷige virōdhavāgi naḍedukoṁḍare yāva adhōgatigiḷiyuttāne ennuvudannu kēḷu.
12025013e kāmakrōdhāvanādr̥tya pitēva samadarśanaḥ।।
12025014a daivēnōpahatē rājā karmakālē mahādyutē।
12025014c pramādayati tatkarma na tatrāhuratikramam।।
kāma-krōdhagaḷannu anādarisi taṁdeyaṁte ellarannū samanāgi kāṇuvavanige pāpavilla. mahādyutē! prajegaḷa karmavannu māḍuttiruvāgalē rājanu daivavaśanādare adannu pramādaveṁdāgalī dharmada atikramaveṁdāgalī hēḷalāguvudilla.
12025015a tarasā buddhipūrvaṁ vā nigrāhyā ēva śatravaḥ।
12025015c pāpaiḥ saha na saṁdadhyādrāṣṭraṁ paṇyaṁ na kārayēt।।
modalē yōcisiyō athavā takṣaṇavō śatrugaḷannu nigrahisalēbēku. pāpigaḷoṁdige saṁdhimāḍikoḷḷabāradu. rāṣṭravannu mārukaṭṭeya vastuvannāgi māḍabāradu.
12025016a śūrāścāryāśca satkāryā vidvāṁsaśca yudhiṣṭhira।
12025016c gōmatō dhaninaścaiva paripālyā viśēṣataḥ।।
yudhiṣṭhira! śūrarannū, āryarannū, vidvāṁsarannū satkarisabēku. gōvugaḷannu paḍediruvavarigū dhanigaḷigū viśēṣavāda rakṣaṇeyannu nīḍabēku.
12025017a vyavahārēṣu dharmyēṣu niyōjyāśca bahuśrutāḥ।
4112025017c guṇayuktē'pi naikasminviśvasyācca vicakṣaṇaḥ।।
dharmada vyavahāragaḷalli sakalaśāstrajñarannū niyōjisabēku. guṇayuktanādarū obbanalliyē rājanu viśvāsavanniḍabāradu.
12025018a arakṣitā durvinītō mānī stabdhō'bhyasūyakaḥ।
12025018c ēnasā yujyatē rājā durdāṁta iti cōcyatē।।
prajegaḷannu rakṣisada, uddhatanāda, durabhimānī, mānyaralli avinītanāgiruva, anyaralli dōṣavannē huḍukuva rājanu pāpayuktananeṁdu hēḷuttāre.
12025019a yē'rakṣyamāṇā hīyaṁtē daivēnōpahatē nr̥pē।
12025019c taskaraiścāpi hanyaṁtē sarvaṁ tadrājakilbiṣam।।
rājaniṁda rakṣisalpaḍada prajegaḷu daivika āpattiniṁdalū kaḷḷa-kākariṁdalū vināśahoṁduttāre. avara vināśakke kāraṇanāda nr̥panē mahāpāpakke guriyāguttāne.
12025020a sumaṁtritē sunītē ca vidhivaccōpapāditē।
12025020c pauruṣē karmaṇi kr̥tē nāstyadharmō yudhiṣṭhira।।
yudhiṣṭhira! cennāgi samālōcisi, nītiyannanusarisi, sarvaprakāradiṁdalū manuṣyaprayatnavannu māḍidare rājanu adharmiyeṁdenisikoḷḷuvudilla.
12025021a vipadyaṁtē samāraṁbhāḥ sidhyaṁtyapi ca daivataḥ।
12025021c kr̥tē puruṣakārē tu nainaḥ spr̥śati pārthivam।।
uttamavāgi āraṁbhisida kāryagaḷu daivavaśadiṁda siddhiyāgadeyū irabahudu. ādare puruṣaprayatnavannu māḍida pārthivanige pāpavu tagaluvudilla.
12025022a atra tē rājaśārdūla vartayiṣyē kathāmimām।
12025022c yadvr̥ttaṁ pūrvarājarṣērhayagrīvasya pārthiva।।
12025023a śatrūnhatvā hatasyājau śūrasyākliṣṭakarmaṇaḥ।
12025023c asahāyasya dhīrasya nirjitasya yudhiṣṭhira।।
rājaśārdūla! pārthiva! idakke saṁbaṁdhisidaṁte hiṁdina rājarṣi hayagrīvana katheyannu ninage hēḷuttēne. yudhiṣṭhira! ā akliṣṭakarmiyu asahāyakanāgiddū dhīranāgi śūratanadiṁda śatrugaḷannu saṁharisi jayisidudannu hēḷuttēne.
12025024a yatkarma vai nigrahē śātravāṇāṁ yōgaścāgryaḥ pālanē mānavānām।
12025024c kr̥tvā karma prāpya kīrtiṁ suyuddhē vājigrīvō mōdatē dēvalōkē।।
mānavara yōgapālaneyalli agragaṇyanāda avanu śatrugaḷannu nigrahisuva karmavannesagidanu. uttama yuddhadalli ī karmavannesagi hayagrīvanu dēvalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025025a saṁtyaktātmā samarēṣvātatāyī śastraiścinnō dasyubhirardyamānaḥ।
12025025c aśvagrīvaḥ karmaśīlō mahātmā saṁsiddhātmā mōdatē dēvalōkē।।
samaradalli dasyugaḷa śastragaḷiṁda chinnanāgi ī ātatāyiyu asunīgida ī karmaśīla mahātma siddhātma hayagrīvanu dēvalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025026a dhanuryūpō raśanā jyā śaraḥ sruk sruvaḥ khaḍgō rudhiraṁ yatra cājyam।
12025026c rathō vēdī kāmagō yuddhamagniś cāturhōtraṁ caturō vājimukhyāḥ।।
12025027a hutvā tasminyajñavahnāvathārīn pāpānmuktō rājasiṁhastarasvī।
12025027c prāṇānhutvā cāvabhr̥thē raṇē sa vājigrīvō mōdatē dēvalōkē।।
dhanussē yūpastaṁbhavāgidda, maurviyē rajjuvāgidda, bāṇavē srukkāgidda, khaḍgavē sruvavāgidda, raktavē ājyavāgidda, bēkādalli hōguttidda rathavē vēdiyāgidda, yuddhavē agniyāgidda, nālku kuduregaḷu nālku hōtr̥gaḷāgidda ā yajñadalli vēgaśālī rājasiṁhanu śatrugaḷannu āhutiyannāgittu pāpadiṁda muktanāgi raṇada avabhr̥tadalli tanna prāṇavannē hōmamāḍida hayagrīyanu dēvalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025028a rāṣṭraṁ rakṣanbuddhipūrvaṁ nayēna saṁtyaktātmā yajñaśīlō mahātmā।
12025028c sarvā'llōkānvyāpya kīrtyā manasvī vājigrīvō mōdatē dēvalōkē।।
yajñaśīla mahātma mananaśīla hayagrīvanu buddhipūrvaka sunītiyiṁda rāṣṭravannu rakṣisuttā prāṇavannu toredu tanna kīrtiyu sarva lōkagaḷalli vyāpisuvaṁte māḍi dēvalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025029a daivīṁ siddhiṁ mānuṣīṁ daṁḍanītiṁ yōganyāyaiḥ pālayitvā mahīṁ ca।
12025029c tasmādrājā dharmaśīlō mahātmā hayagrīvō mōdatē svargalōkē।।
dharmaśīla mahātma rājā hayagrīvanu daivī siddhiyannū mānuṣa daṁḍanītiyannū baḷasi yōga-nyāyagaḷiṁda bhūmiyannu āḷi svargalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025030a vidvāṁstyāgī śraddadhānaḥ kr̥tajñas tyaktvā lōkaṁ mānuṣaṁ karma kr̥tvā।
12025030c mēdhāvināṁ viduṣāṁ saṁmatānāṁ tanutyajāṁ lōkamākramya rājā।।
vidvāṁsanū, tyāgiyū, śaddhāḷuvū, kr̥tajñanū āgidda rājā hayagrīvanu mānuṣa karmavannu māḍi dēhavannu tyajisi mēdhāvigaḷigū, sarvasanmānyarigū, jñānigaḷigū dorakuva lōkavannu ākramaṇisiddāne.
12025031a samyagvēdānprāpya śāstrāṇyadhītya samyagrāṣṭraṁ pālayitvā mahātmā।
12025031c cāturvarṇyaṁ sthāpayitvā svadharmē vājigrīvō mōdatē dēvalōkē।।
sarvavēdagaḷannū paḍedu śāstragaḷannu tiḷidukoṁḍu saṁpūrṇa rāṣṭravannu pālisutta, svadharmadiṁda cāturvarṇagaḷannu saṁsthāpisi ā mahātma hayagrīvanu dēvalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025032a jitvā saṁgrāmānpālayitvā prajāśca sōmaṁ pītvā tarpayitvā dvijāgryān।
12025032c yuktyā daṁḍaṁ dhārayitvā prajānāṁ yuddhē kṣīṇō mōdatē dēvalōkē।।
saṁgrāmagaḷannu geddu, prajegaḷannu pālisi, sōmavannu kuḍidu, dvijāgrarige tarpaṇegaḷannittu, daṁḍanītiyannu dharisi prajegaḷannu pālisi, yuddhadalli asunīgida hayagrīvanu dēvalōkadalli mōdisuttiddāne.
12025033a vr̥ttaṁ yasya ślāghanīyaṁ manuṣyāḥ saṁtō vidvāṁsaścārhayaṁtyarhaṇīyāḥ।
12025033c svargaṁ jitvā vīralōkāṁśca gatvā siddhiṁ prāptaḥ puṇyakīrtirmahātmā।।
saṁtarū vidvāṁsarū āda manuṣyaru yāra naḍateyannu arharītiyalli ślāghisuttiruvarō ā mahātmanu svargavannu geddu, vīralōkagaḷannu sēri, siddhiyannu paḍedu puṇyakīrtiyannū paḍedanu.””
samāpti
iti śrī mahābhāratē śāṁtiparvaṇi rājadharmaparvaṇi vyāsavākyē paṁcaviṁśō'dhyāyaḥ।।
idu śrī mahābhārata śāṁtiparvada rājadharmaparvadalli vyāsavākya ennuva ippattaidanē adhyāyavu.