024 వ్యాసవాక్యః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

శాంతి పర్వ

రాజధర్మ పర్వ

అధ్యాయ 24

సార

వ్యాసను శంఖ-లిఖితర కథెయన్ను హేళి యుధిష్ఠిరనిగె రాజధర్మదల్లియే దృఢనాగిరలు ఆజ్ఞెయన్ను నీడిదుదు (1-30).

12024001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
12024001a భగవన్కర్మణా కేన సుద్యుమ్నో వసుధాధిపః।
12024001c సంసిద్ధిం పరమాం ప్రాప్తః శ్రోతుమిచ్చామి తం నృపమ్।।

యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “భగవన్! వసుధాధిప నృప సుద్యుమ్నను యావ కర్మదింద పరమ సంసిద్ధియన్ను పడెదను ఎన్నువుదన్ను కేళలు బయసుత్తేనె.”

12024002 వ్యాస ఉవాచ।
12024002a అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనమ్।
12024002c శంఖశ్చ లిఖితశ్చాస్తాం భ్రాతరౌ సంయతవ్రతౌ।।

వ్యాసను హేళిదను: “ఈ విషయదల్లి సంయతవ్రతరాగిద్ద శంఖ మత్తు లిఖిత ఎన్నువ సహోదరర పురాతన ఇతిహాసవన్ను ఉదాహరిసుత్తారె.

12024003a తయోరావసథావాస్తాం రమణీయౌ పృథక్ పృథక్।
12024003c నిత్యపుష్పఫలైర్వృక్షైరుపేతౌ బాహుదామను।।

అవరిగె బాహుదానదియ తీరదల్లి నిత్యపుష్ప-ఫలగళ వృక్షగళింద తుంబిద్ద రమణీయవాద ప్రత్యేక ఆశ్రమగళిద్దవు.

12024004a తతః కదా చిల్లిఖితః శంఖస్యాశ్రమమాగమత్।
12024004c యదృచ్చయాపి శంఖోఽథ నిష్క్రాంతోఽభవదాశ్రమాత్।।

హీగిరలు ఒమ్మె లిఖితను శంఖన ఆశ్రమక్కె బందను. అకస్మాత్తాగి అదే సమదల్లి శంఖను ఆశ్రమద హొరగె హోగిద్దను.

12024005a సోఽభిగమ్యాశ్రమం భ్రాతుః శంఖస్య లిఖితస్తదా।
12024005c ఫలాని శాతయామాస సమ్యక్పరిణతాన్యుత।।

అణ్ణ శంఖన ఆశ్రమక్కె బందు లిఖితను అల్లి చెన్నాగి హణ్ణాగిద్ద ఫలగళన్ను వృక్షదింద కెళక్కె బీళిసిదను.

12024006a తాన్యుపాదాయ విస్రబ్ధో భక్షయామాస స ద్విజః।
12024006c తస్మింశ్చ భక్షయత్యేవ శంఖోఽప్యాశ్రమమాగమత్।।

అవుగళన్ను ఒట్టుహాకి ఒందెడెయల్లి కుళితు ఆ ద్విజను నిశ్చింతెయింద తిన్నుత్తిద్దను. అవుగళన్ను తిన్నుత్తిరువాగలే శంఖను ఆశ్రమక్కె హిందిరుగిదను.

12024007a భక్షయంతం తు తం దృష్ట్వా శంఖో భ్రాతరమబ్రవీత్।
12024007c కుతః ఫలాన్యవాప్తాని హేతునా కేన ఖాదసి।।

హణ్ణుగళన్ను తిన్నుత్తిరువ అవనన్ను నోడి శంఖను “ఈ హణ్ణుగళు ఎల్లి దొరకిదవు? ఏకె ఇవుగళన్ను తిన్నుత్తిరువె?” ఎందు తమ్మనన్ను కేళిదను.

12024008a సోఽబ్రవీద్భ్రాతరం జ్యేష్ఠముపస్పృశ్యాభివాద్య చ।
12024008c ఇత ఏవ గృహీతాని మయేతి ప్రహసన్నివ।।

అవను అణ్ణన బళిహోగి, పాదగళన్ను ముట్టి నమస్కరిసి, నగుత్తా “ఇవుగళన్ను నాను ఇల్లిందలే తెగెదుకొండె!” ఎందను.

12024009a తమబ్రవీత్తదా శంఖస్తీవ్రకోపసమన్వితః।
12024009c స్తేయం త్వయా కృతమిదం ఫలాన్యాదదతా స్వయమ్।।
12024009e గచ్చ రాజానమాసాద్య స్వకర్మ ప్రథయస్వ వై।।

ఇదన్ను కేళి శంఖను తీవ్ర శోకసమన్వితనాగి తమ్మనిగె హేళిదను: “స్వయం నీనే ఈ హణ్ణుగళన్ను తెగెదుకొండిదుదరింద నీను కళ్ళతన మాడిరువె. హోగు! రాజనల్లిగె హోగి నీను మాడిద కెలసవన్ను హేళికో!

12024010a అదత్తాదానమేవేదం కృతం పార్థివసత్తమ।
12024010c స్తేనం మాం త్వం విదిత్వా చ స్వధర్మమనుపాలయ।।
12024010e శీఘ్రం ధారయ చౌరస్య మమ దండం నరాధిప।।

“పార్థివసత్తమ! దానవాగి కొట్టిరద, యారన్నూ కేళదే మత్తు యారిగూ హేళదే నాను ఫలవన్ను తిందుబిట్టెను. నన్నన్ను నీను కళ్ళనెందు తిళిదు స్వధర్మవన్ను అనుసరిసు. నరాధిప! కళ్ళనిగె దొరకువ శిక్షెయన్ను ననగూ శీఘ్రవాగి నీడు!””

12024011a ఇత్యుక్తస్తస్య వచనాత్సుద్యుమ్నం వసుధాధిపమ్।
12024011c అభ్యగచ్చన్మహాబాహో లిఖితః సంశితవ్రతః।।

మహాబాహో! అవన మాతినంతె సంశితవ్రత లిఖితను వసుధాధిప సుద్యుమ్ననల్లిగె హోదను.

12024012a సుద్యుమ్నస్త్వంతపాలేభ్యః శ్రుత్వా లిఖితమాగతమ్।
12024012c అభ్యగచ్చత్సహామాత్యః పద్భ్యామేవ నరేశ్వరః।।

లిఖితన బరువికెయన్ను ద్వారపాలరింద కేళిద నరేశ్వర సుద్యుమ్నను అమాత్యరొందిగె కాల్నడుగెయల్లియే బందను.

12024013a తమబ్రవీత్సమాగత్య స రాజా బ్రహ్మవిత్తమమ్।
12024013c కిమాగమనమాచక్ష్వ భగవన్కృతమేవ తత్।।

ఆ బ్రహ్మవిత్తమనన్ను స్వాగతిసి రాజను “భగవన్! నీను యావ కారణదింద ఇల్లిగె ఆగమిసిరువెయో ఆ కార్యవు ఆదంతెయే తిళి” ఎందను.

12024014a ఏవముక్తః స విప్రర్షిః సుద్యుమ్నమిదమబ్రవీత్।
12024014c ప్రతిశ్రౌషి కరిష్యేతి శ్రుత్వా తత్కర్తుమర్హసి।।

హీగె హేళలు ఆ విప్రర్షియు సుద్యుమ్ననిగె హేళిదను: “మాడుత్తేనె ఎందు మాతుకొట్టమేలె, నాను హేళువుదన్ను కేళి అదరంతెయే మాడబేకాగుత్తదె!

12024015a అనిసృష్టాని గురుణా ఫలాని పురుషర్షభ।
12024015c భక్షితాని మయా రాజంస్తత్ర మాం శాధి మాచిరమ్।।

పురుషర్షభ! రాజన్! అవను కొడదెయే మత్తు అవనన్ను కేళదెయే నాను అణ్ణన ఫలగళన్ను తిందిద్దేనె. ఆ అపరాధక్కె కూడలే నన్నన్ను శిక్షిసు!”

12024016 సుద్యుమ్న ఉవాచ।
12024016a ప్రమాణం చేన్మతో రాజా భవతో దండధారణే।
12024016c అనుజ్ఞాయామపి తథా హేతుః స్యాద్బ్రాహ్మణర్షభ।।

సుద్యుమ్నను హేళిదను: “బ్రాహ్మణర్షభ! నిన్నన్ను శిక్షిసలు రాజను మాత్ర అర్హనెందు ఇరువుదాదరె నిన్నన్ను క్షమిసి కళుహిసికొడలూ అవను అర్హనల్లవే?

12024017a స భవానభ్యనుజ్ఞాతః శుచికర్మా మహావ్రతః।
12024017c బ్రూహి కామానతోఽన్యాంస్త్వం కరిష్యామి హి తే వచః।।

శుచికర్మా! మహావ్రత! నిన్నన్ను నాను క్షమిసిద్దేనె మత్తు హిందిరుగలు అనుమతియిత్తిద్దేనె. మత్తేనాదరూ అభిలాషెగళిద్దరె అదన్నూ హేళు. నిన్న ఆ మాతన్నూ నడెసికొడుత్తేనె.””

12024018 వ్యాస ఉవాచ।
12024018a చంద్యమానోఽపి బ్రహ్మర్షిః పార్థివేన మహాత్మనా।
12024018c నాన్యం వై వరయామాస తస్మాద్దండాదృతే వరమ్।।

వ్యాసను హేళిదను: “మహాత్మ పార్థివను సమాధాన పడిసుత్తిద్దరూ బ్రహ్మర్షియు “శిక్షెయ వరవన్నల్లదే బేరె యావ వరవన్నూ నిన్నింద నాను స్వీకరిసువుదిల్ల” ఎందు హఠహిడిదను.

12024019a తతః స పృథివీపాలో లిఖితస్య మహాత్మనః।
12024019c కరౌ ప్రచ్చేదయామాస ధృతదండో జగామ సః।।

ఆగ ఆ పృథివీపాలను మహాత్మ లిఖితన ఎరడూ కైగళన్నూ కత్తరిసుంతె మాడిదను. శిక్షెయన్ను పడెద అవను హొరటుహోదను.

12024020a స గత్వా భ్రాతరం శంఖమార్తరూపోఽబ్రవీదిదమ్।
12024020c ధృతదండస్య దుర్భుద్ధేర్భగవన్ క్షంతుమర్హసి।।

అవను అణ్ణ శంఖన బళి హోగి ఆర్తరూపనాగి “భగవన్! శిక్షెయన్ను పడెద ఈ దుర్బుద్ధియన్ను క్షమిసబేకు” ఎందు కేళికొండను.

12024021 శంఖ ఉవాచ।
12024021a న కుప్యే తవ ధర్మజ్ఞ న చ దూషయసే మమ।
12024021c ధర్మస్తు తే వ్యతిక్రాంతస్తతస్తే నిష్కృతిః కృతా।।

శంఖను హేళిదను: “ధర్మజ్ఞ! నిన్నమేలె కోపవిల్ల. నిన్నన్ను దూషిసువుదూ ఇల్ల. ధర్మవన్ను అతిక్రమిసిదుదరింద నినగె ఈ ప్రాయశ్చిత్తవాయితు.

12024022a స గత్వా బాహుదాం శీఘ్రం తర్పయస్వ యథావిధి।
12024022c దేవాన్పితృనృషీంశ్చైవ మా చాధర్మే మనః కృథాః।।

శీఘ్రదల్లియే నీను బహుదానదిగె హోగి యథావిధియాగి దేవతెగళిగూ, పితృగళిగూ, ఋషిగళిగూ తర్పణగళన్ను నీడు. నిన్న మనస్సన్ను అధర్మదల్లి తొడగిసబేడ!””

12024023 వ్యాస ఉవాచ।
12024023a తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా శంఖస్య లిఖితస్తదా।
12024023c అవగాహ్యాపగాం పుణ్యాముదకార్థం ప్రచక్రమే।।

వ్యాసను హేళిదను: “శంఖన ఆ మాతన్ను కేళిద లిఖితను పుణ్య నదియల్లి మిందు తర్పణగళన్ను కొడలు ప్రారంభిసిదను.

12024024a ప్రాదురాస్తాం తతస్తస్య కరౌ జలజసంనిభౌ।
12024024c తతః స విస్మితో భ్రాతుర్దర్శయామాస తౌ కరౌ।।

కూడలే అవనిగె కమలదంతహ కైగళు హుట్టికొండవు. విస్మితనాద అవను తన్న ఆ ఎరడూ కైగళన్నూ అణ్ణనిగె తోరిసిదను.

12024025a తతస్తమబ్రవీచ్చంఖస్తపసేదం కృతం మయా।
12024025c మా చ తేఽత్ర విశంకా భూద్దైవమేవ విధీయతే।।

ఆగ శంఖను “నన్న తపస్సినిందాగి నానే ఇదన్ను హీగె మాడిదెను. ఇదరల్లి శంకెతాళదిరు. దైవవే ఎల్లవన్నూ మాడిసుత్తదె!” ఎందు హేళిదను.

12024026 లిఖిత ఉవాచ।
12024026a కిం ను నాహం త్వయా పూతః పూర్వమేవ మహాద్యుతే।
12024026c యస్య తే తపసో వీర్యమీదృశం ద్విజసత్తమ।।

లిఖితను హేళిదను: “మహాద్యుతే! ద్విజసత్తమ! నిన్న తపస్సిన వీర్యవు ఈ తరహనాగిత్తెందరె మొదలే నీను నన్నన్ను పవిత్రనన్నాగి మాడబహుదిత్తల్లవే?”

12024027 శంఖ ఉవాచ।
12024027a ఏవమేతన్మయా కార్యం నాహం దండధరస్తవ।
12024027c స చ పూతో నరపతిస్త్వం చాపి పితృభిః సహ।।

శంఖను హేళిదను: “హీగె మాడువుదే నన్న కర్తవ్యవాగిత్తు. నినగె శిక్షెయన్ను విధిసువవను నానల్ల! నినగె దండవన్నిత్తు ఆ నరపతియూ, పితృగళొందిగె నీనూ పవిత్రరాదిరి!””

12024028 వ్యాస ఉవాచ।
12024028a స రాజా పాండవశ్రేష్ఠ శ్రేష్ఠో వై తేన కర్మణా।
12024028c ప్రాప్తవాన్పరమాం సిద్ధిం దక్షః ప్రాచేతసో యథా।।

వ్యాసను హేళిదను: “పాండవశ్రేష్ఠ! దండధారణెయ ఆ శ్రేష్ఠ కర్మదిందాగి రాజా సుద్యుమ్నను దక్ష ప్రాచేతసనంతె పరమ సిద్ధియన్ను పడెదను.

12024029a ఏష ధర్మః క్షత్రియాణాం ప్రజానాం పరిపాలనమ్।
12024029c ఉత్పథేఽస్మిన్మహారాజ మా చ శోకే మనః కృథాః।।

మహారాజ! ప్రజెగళ పరిపాలనెయే క్షత్రియర ధర్మ. ఆదుదరింద ఇదర కురితు శోకిసబేడ!

12024030a భ్రాతురస్య హితం వాక్యం శృణు ధర్మజ్ఞసత్తమ।
12024030c దండ ఏవ హి రాజేంద్ర క్షత్రధర్మో న ముండనమ్।।

ధర్మజ్ఞ! సత్తమ! తమ్మన హితవాక్యవన్ను కేళు. రాజేంద్ర! దండవే క్షత్రధర్మ. ముండనవల్ల!””

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే శాంతిపర్వణి రాజధర్మపర్వణి వ్యాసవాక్యే చతుర్వింశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారత శాంతిపర్వద రాజధర్మపర్వదల్లి వ్యాసవాక్య ఎన్నువ ఇప్పత్నాల్కనే అధ్యాయవు.