praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śāṃti parva
rājadharma parva
adhyāya 16
sāra
anubhavisida duḥkhagal̤annu nènapisikòḍuttā bhīmasenanu rājanigè mohavannu tòrèdu manassannu niyaṃtrisikòṃḍu rājyaśāsana mattu yajñagal̤igè prerepisuvudu (1-26).
12016001 vaiśaṃpāyana uvāca|
12016001a arjunasya vacaḥ śrutvā bhīmaseno'tyamarṣaṇaḥ|
12016001c dhairyamāsthāya tejasvī jyeṣṭhaṃ bhrātaramabravīt||
vaiśaṃpāyananu hel̤idanu: “arjunana mātannu kel̤i ati asahanaśīlanāda tejasvī bhīmasenanu dhairyavannu tāl̤i hiriyaṇṇanigè hel̤idanu:
12016002a rājanviditadharmo'si na te'styaviditaṃ bhuvi|
12016002c upaśikṣāma te vṛttaṃ sadaiva na ca śaknumaḥ||
“rājan! nīnu dharmavannu til̤ididdīyè. bhuviyalli ninagè til̤iyade iruvudu yāvudū illa. ninniṃdale nāvu sadaiva upadeśagal̤annu paḍèyuttā baṃdiddevè.
12016003a na vakṣyāmi na vakṣyāmītyevaṃ me manasi sthitam|
12016003c atiduḥkhāttu vakṣyāmi tannibodha janādhipa||
“nānu mātanāḍuvudilla! nānu mātanāḍuvudilla!” èṃdu nanna manassina nirdhāravāgittu. ādarè īga ati duḥkhadiṃda hel̤uttiddenè. janādhipa! adannu kel̤u!
12016004a bhavatastu pramohena sarvaṃ saṃśayitaṃ kṛtam|
12016004c viklavatvaṃ ca naḥ prāptamabalatvaṃ tathaiva ca||
ninna mohaparavaśadiṃdāgi nāvu māḍidudèllavū saṃśayāspadavènnisuttidè. nāvu vyākulagòṃḍiddevè mattu durbalarāgiddevè èṃdannisuttidè.
12016005a kathaṃ hi rājā lokasya sarvaśāstraviśāradaḥ|
12016005c mohamāpadyate dainyādyathā kupuruṣastathā||
sarvaśāstraviśāradanū lokada rājanū āgiruva nīnu ekè hīgè heḍiyaṃtè dainyadiṃda mohaparavaśanāgiruvè?
12016006a āgatiśca gatiścaiva lokasya viditā tava|
12016006c āyatyāṃ ca tadātve ca na te'styaviditaṃ prabho||
lokadalli naḍèduhogiruva mattu naḍèyuttiruva èllavū ninagè til̤ide idè. prabho! durmārga-sanmārgagal̤ū ninagè til̤idivè.
12016007a evaṃ gate mahārāja rājyaṃ prati janādhipa|
12016007c hetumatra pravakṣyāmi tadihaikamanāḥ śṛṇu||
mahārāja! janādhipa! hīgiruvāga rājyada kuritu nāvu hel̤uttirudu ekènnuvudannu hel̤uttenè. ekāgracittanāgi kel̤u!
12016008a dvividho jāyate vyādhiḥ śārīro mānasastathā|
12016008c parasparaṃ tayorjanma nirdvaṃdvaṃ nopalabhyate||
śārīraka mattu mānasika ènnuva èraḍu rītiya vyādhigal̤uṃṭāguttavè. òṃdannāśrayisi innòṃdu vyādhiyū huṭṭikòl̤l̤abahudu. ādarè òṃdu huṭṭade innòṃdu huṭṭalāradu.
12016009a śārīrājjāyate vyādhirmānaso nātra saṃśayaḥ|
12016009c mānasājjāyate vyādhiḥ śārīra iti niścayaḥ||
śarīradiṃda vyādhiyu huṭṭi adariṃdale manovyādhiyu huṭṭikòl̤l̤uttadè ènnuvudaralli saṃśayavilla. manovyādhiyiṃda śārīrika vyādhiyū uṃṭāguttadè ènnuvudu niścayavādudu.
12016010a śārīramānase duḥkhe yo'tīte anuśocati|
12016010c duḥkhena labhate duḥkhaṃ dvāvanarthau prapadyate||
mugiduhogiruva śārīrika mattu mānasika duḥkhagal̤annu nènapisikòṃḍu śokisuvavanigè duḥkhadiṃda duḥkhavu dòrakuvude hòratu dharmārthagal̤u dòrakuvudilla.
12016011a śītoṣṇe caiva vāyuśca trayaḥ śārīrajā guṇāḥ|
12016011c teṣāṃ guṇānāṃ sāmyaṃ ca tadāhuḥ svasthalakṣaṇam||
śīta, uṣṇa mattu vāyu ī mūru śarīradalliruva guṇagal̤u. ī guṇagal̤a samānatèyannu ārogyada lakṣaṇavèṃdu hel̤uttārè.
12016012a teṣāmanyatamotseke vidhānamupadiṣyate|
12016012c uṣṇena bādhyate śītaṃ śītenoṣṇaṃ prabādhyate||
avugal̤alli yāvudādarū òṃdu udrekagòṃḍarè adara cikitsèkègè ī vidhānavannu hel̤iddārè: uṣṇadiṃda śītavannū śītadiṃda uṣṇavannū pariharisabahudu.
12016013a sattvaṃ rajastamaścaiva mānasāḥ syustrayo guṇāḥ| 12016013c 1harṣeṇa bādhyate śoko harṣaḥ śokena bādhyate||
satva, rajassu mattu tama ī mūru manassina guṇagal̤u. harṣadiṃda śokavu upaśamanagòl̤l̤uttadè mattu śokadiṃda harṣavu kuṃduttadè.
12016014a kaścitsukhe vartamāno duḥkhasya smartumiccati|
12016014c kaścidduḥkhe vartamānaḥ sukhasya smartumiccati||
vartamānadalli sukhadiṃdiddarè kal̤èduhoda duḥkhavannu nènapisikòl̤l̤abeku. hāgèye vartamānadalli duḥkhadiṃdiddarè hiṃdè paṭṭiruva sukhavannu nènapisikòl̤l̤abeku.
12016015a sa tvaṃ na duḥkhī duḥkhasya na sukhī ca sukhasya ca|
12016015c na duḥkhī sukhajātasya na sukhī duḥkhajasya vā||
ādarè nīnu mātra īga duḥkhiyāgiddu hiṃdina namma duḥkhagal̤annu smarisuttilla athavā īga sukhiyāgiddu hiṃdina namma sukhagal̤annu smarisuttilla athavā īga duḥkhiyāgiddu namma hiṃdina sukhagal̤annu smarisuttilla athavā īga sukhiyāgiddu hiṃdina namma duḥkhagal̤annu smarisikòl̤l̤uttilla.
12016016a smartumarhasi kauravya diṣṭaṃ tu balavattaram|
12016016c atha vā te svabhāvo'yaṃ yena pārthiva kṛṣyase||
kauravya! daivavu èṣṭu balavattaravāgidè ènnuvudannu smarisikòl̤l̤abeku. pārthiva! athavā svabhāvataḥ nīnu śokapaḍuvavanāgiruvudariṃda ī rīti śokisuttiruvè!
12016017a dṛṣṭvā sabhāgatāṃ kṛṣṇāmekavastrāṃ rajasvalām|
12016017c miṣatāṃ pāṃḍuputrāṇāṃ na tasya smartumarhasi||
pāṃḍuputraru noḍuttiddaṃtèye rajasvalèyāgi ekavastral̤āgidda kṛṣṇèyannu sabhègè èl̤ètaṃdiruvudannu noḍiyū nīnu adannu nènapisikòl̤l̤uttilla!
12016018a pravrājanaṃ ca nagarādajinaiśca nivāsanam|
12016018c mahāraṇyanivāsaśca na tasya smartumarhasi||
jinavastragal̤annuḍisi nagaradiṃda hòragaṭṭidudannu mattu mahā araṇyadalli namma vāsavannu nīnu nènapisikòl̤l̤uttilla!
12016019a jaṭāsurātparikleśaṃ citrasenena cāhavam|
12016019c saiṃdhavācca parikleśaṃ kathaṃ vismṛtavānasi||
12016019e punarajñātacaryāyāṃ kīcakena padā vadham2||
jaṭāsuraniṃdāda kaṣṭavannū, citrasenanòḍanè māḍida yuddhavannū mattu saiṃdhavana upaṭal̤avannū nīnu hegè marètubiṭṭiddīyè? anaṃtara ajñātavāsadalli kīcakanu draupadiyannu kāliniṃda òdèdanu.
12016020a 3yacca te droṇabhīṣmābhyāṃ yuddhamāsīdariṃdama| 12016020c manasaikena te yuddhamidaṃ ghoramupasthitam||
ariṃdama! droṇa-bhīṣmaròḍanè hegè yuddhavannu naḍèsidèyo hāgè ninna manassinalliyū ī ghora yuddhavu naḍèyuttidè.
12016021a yatra nāsti śaraiḥ kāryaṃ na mitrairna ca baṃdhubhiḥ|
12016021c ātmanaikena yoddhavyaṃ tatte yuddhamupasthitam||
īga baṃdòdagiruva yuddhadalli nīnu ninna ātmadòṃdige yuddhamāḍabekāguttadè. ī yuddhadalli bāṇagal̤a athavā mitra-baṃdhugal̤a kèlasavenū illa.
12016022a tasminnanirjite yuddhe prāṇānyadi ha mokṣyase|
12016022c anyaṃ dehaṃ samāsthāya punastenaiva yotsyase||
nīnenādarū ī yuddhadalli sotu prāṇagal̤annu tòrèdarè anya dehavannu hòttu punaḥ ī śatrugal̤òḍanè horāḍabekāguttadè!
12016023a tasmādadyaiva gaṃtavyaṃ yuddhasya bharatarṣabha| 12016023c 4etajjitvā mahārāja kṛtakṛtyo bhaviṣyasi||
bharatarṣabha! mahārāja! ādudariṃda iṃde nīnu ī yuddhavannu māḍabeku. idannu gèddu nīnu kṛtakṛtyanāguvè!
12016024a etāṃ buddhiṃ viniścitya bhūtānāmāgatiṃ gatim|
12016024c pitṛpaitāmahe vṛtte śādhi rājyaṃ yathocitam||
iruvavugal̤u baruttiruttavè mattu hoguttiruttavè èṃba niścayavannu māḍi pitṛ-pitāmaharu naḍèdukòṃḍa rītiyalli manassu māḍi yathocitavāda rājyavannu āl̤u!
12016025a diṣṭyā duryodhanaḥ pāpo nihataḥ sānugo yudhi|
12016025c draupadyāḥ keśapakṣasya diṣṭyā tvaṃ padavīṃ gataḥ||
daivavu naḍèsidaṃtè yuddhadalli pāpī duryodhananu avana anuyāyigal̤òṃdigè hatanādanu. saubhāgyavaśāt nīnu draupadiya keśapāśada adhikāravannu punaḥ paḍèdukòṃḍiruvè!
12016026a yajasva vājimedhena vidhivaddakṣiṇāvatā|
12016026c vayaṃ te kiṃkarāḥ pārtha vāsudevaśca vīryavān||
pārtha! vividha dakṣiṇāyuktavāda aśvamedhavannu yājisu. nāvu mattu vīryavān vāsudevanū ninna kiṃkararāgiddevè!”
samāpti
iti śrī mahābhārate śāṃtiparvaṇi rājadharmaparvaṇi bhīmavākye ṣoḍaśo'dhyāyaḥ||
idu śrī mahābhārata śāṃtiparvada rājadharmaparvadalli bhīmavākya ènnuva hadinārane adhyāyavu.
-
hiṃdè śīta-uṣṇa-vāyugal̤a kuritu hel̤uvāga iddaṃtè satva-raja-tamoguṇagal̤a kuritu hel̤uvāgalū ī ślokārdhagal̤annu bhārata darśana prakāśanadalli nīḍalāgidè: teṣāṃ guṇānāṃ sāmyaṃ yattadāhuḥ svasthalakṣaṇaṃ|| teṣāmanyatamotseke vidhānamupadiśyate| arthāt ī mūru guṇagal̤a samatèyannu ārogyada lakṣaṇavèṃdu hel̤uttārè. avugal̤alli yāvudādarū òṃdu udrekagòṃḍarè adara cikitsègè vidhānavannu hel̤iddārè. ↩︎
-
idara naṃtara ī òṃdu adhika ślokārdhavidè: draupadyā rājaputryāśca kathaṃ vismṛtavānasi| (gītā près) ↩︎
-
dakṣiṇātya pāṭhadalli idakkè mòdalu ī òṃdu adhika ślokavidè: balino hi vayaṃ rājan devairapi sudurjayāḥ| kathaṃ bhṛtyatvamāpannā virāṭanagare smara|| (gītā près). ↩︎
-
idakkè mòdalu ī òṃdu adhika ślokavidè: paramavyaktarūpasya vyaktaṃ tyaktvā svakarmabhiḥ| tasminnanirjite yuddhe kāmavasthāṃ gamiṣyasi|| (gītā près). ↩︎