પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
સ્ત્રી પર્વ
વિશોક પર્વ
અધ્યાય 7
સાર
વિદુરનુ ધૃતરાષ્ટ્રનન્નુ તત્ત્વયુક્ત માતુગળિંદ સંતવિસિદુદુ (1-20).
11007001 ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
11007001a અહોઽભિહિતમાખ્યાનં ભવતા તત્ત્વદર્શિના।
11007001c ભૂય એવ તુ મે હર્ષઃ શ્રોતું વાગમૃતં તવ।।
ધૃતરાષ્ટ્રનુ હેળિદનુ: “અય્યા! તત્ત્વદર્શિયાદ નિન્નિંદ ઈ અદ્ભુત આખ્યાનવન્નુ કેળિદॆનુ. નિન્ન વચનામૃતવન્નુ ઇન્નૂ કેળલુ નનગॆ હર્ષવાગુત્તદॆ.”
11007002 વિદુર ઉવાચ।
11007002a શૃણુ ભૂયઃ પ્રવક્ષ્યામિ માર્ગસ્યૈતસ્ય વિસ્તરમ્।
11007002c યચ્ચ્રુત્વા વિપ્રમુચ્યંતે સંસારેભ્યો વિચક્ષણાઃ।।
વિદુરનુ હેળિદનુ: “ઇદર માર્ગવન્નુ વિસ્તારવાગિ ઇન્નॊમ્મॆ હેળુત્તેનॆ. કેળુ. ઇદન્નુ કેળિદ વિચક્ષણરુ સંસારબંધનદિંદ વિમુક્તરાગુત્તારॆ.
11007003a યથા તુ પુરુષો રાજન્દીર્ઘમધ્વાનમાસ્થિતઃ।
11007003c ક્વ ચિત્ક્વ ચિચ્ચ્રમાત્ સ્થાતા કુરુતે વાસમેવ વા।।
11007004a એવં સંસારપર્યાયે ગર્ભવાસેષુ ભારત।
11007004c કુર્વંતિ દુર્બુધા વાસં મુચ્યંતે તત્ર પંડિતાઃ।।
રાજન્! દીર્ઘ યાત્રॆયન્નુ કૈગॊંડિરુવ પુરુષનુ હેગॆ મધ્યદલ્લિ સ્વલ્પ સ્વલ્પ સમય કॆલવॆડॆગળલ્લિ તંગુત્તાનો હાગॆ ઈ સંસારવॆંબ પયણદલ્લિ અનેક ગર્ભગળલ્લિ જીવનુ તંગુત્તાનॆ. ભારત! આદરॆ તિળુવળિકॆયિલ્લદવરુ માડુવ ઈ વિશ્રાંતિય વાસદિંદ પંડિતરાદવરુ મુક્તરાગિરુત્તારॆ.
11007005a તસ્માદધ્વાનમેવૈતમાહુઃ શાસ્ત્રવિદો જનાઃ।
11007005c યત્તુ સંસારગહનં વનમાહુર્મનીષિણઃ।।
સંસારવન્નુ ગહન વનક્કॆ હેગॆ મનીષિણરુ હોલિસુત્તારો હાગॆ શાસ્ત્રગળન્નુ તિળિદવરુ ગર્ભાવાસવન્નુ દીર્ઘયાત્રॆય તંગુદાણવॆંદુ નિરૂપિસિરુત્તારॆ.
11007006a સોઽયં લોકસમાવર્તો મર્ત્યાનાં ભરતર્ષભ।
11007006c ચરાણાં સ્થાવરાણાં ચ ગૃધ્યેત્તત્ર ન પંડિતઃ।।
ભરતર્ષભ! ઈ રીતિ મર્ત્યર, સ્થાવર-ચરગળ લોકચક્રવુ તિરુગુત્તિરુત્તદॆ. પંડિતરુ ઇદરલ્લિ આસક્તરાગુવુદિલ્લ.
11007007a શારીરા માનસાશ્ચૈવ મર્ત્યાનાં યે તુ વ્યાધયઃ।
11007007c પ્રત્યક્ષાશ્ચ પરોક્ષાશ્ચ તે વ્યાલાઃ કથિતા બુધૈઃ।।
મનુષ્યર શારીરિક મત્તુ માનસિક, પ્રત્યક્ષ મત્તુ પરોક્ષ વ્યાધિગળન્નુ વિષસર્પગળॆંદુ તિળિદવરુ હેળુત્તારॆ.
11007008a ક્લિશ્યમાનાશ્ચ તૈર્નિત્યં હન્યમાનાશ્ચ ભારત।
11007008c સ્વકર્મભિર્મહાવ્યાલૈર્નોદ્વિજંત્યલ્પબુદ્ધયઃ।।
ભારત! સ્વકર્મગળ ફલગળાગિરુવ ઇવુગળિંદ નિત્યવૂ પીડિસલ્પટ્ટુ સાયુત્તિદ્દરૂ અલ્પબુદ્ધિયવરુ ઈ વિષસર્પગળિંદ ઉદ્વિગ્નરાગુવુદિલ્લ.
11007009a અથાપિ તૈર્વિમુચ્યેત વ્યાધિભિઃ પુરુષો નૃપ।
11007009c આવૃણોત્યેવ તં પશ્ચાજ્જરા રૂપવિનાશિની।।
નૃપ! પુરુષનુ વ્યાધિગળિંદ બિડુગડॆ હॊંદિદરૂ, નંતર અવનન્નુ રૂપવિનાશિની મુપ્પુ આવરિસુવુદુ નિશ્ચિત!
11007010a શબ્ધરૂપરસસ્પર્શૈર્ગંધૈશ્ચ વિવિધૈરપિ।
11007010c મજ્જમાનં મહાપંકે નિરાલંબે સમંતતઃ।।
11007011a સંવત્સરર્તવો માસાઃ પક્ષાહોરાત્રસંધયઃ।
11007011c ક્રમેણાસ્ય પ્રલુમ્પંતિ રૂપમાયુસ્તથૈવ ચ।।
વિવિધ શબ્ધ-રૂપ-રસ-સ્પર્શ-ગંધગળॆંબ મહા કॆસરિનલ્લિ સુત્તલૂ આશ્રયવિલ્લદે મુળુગુત્તિરુવવન રૂપ-વયસ્સુગળન્નુ સંવત્સર-માસ-પક્ષ-આહો-રાત્રિ-સંધ્યાકાલગળુ ક્રમેણવાગિ ક્ષીણિસુત્તા બરુત્તવॆ.
11007012a એતે કાલસ્ય નિધયો નૈતાન્જાનંતિ દુર્બુધાઃ।
11007012c અત્રાભિલિખિતાન્યાહુઃ સર્વભૂતાનિ કર્મણા।।
ઇવે કાલદ પ્રતિનિધિગળુ. દુર્બુધરુ ઇવુગળન્નુ અરિતુકॊંડિરુવુદિલ્લ. સર્વભૂતગળ કર્મગળન્નુ મॊદલે બરॆદિડલાગિદॆ ऎંદુ હેળુત્તારॆ.
11007013a રથં શરીરં ભૂતાનાં સત્ત્વમાહુસ્તુ સારથિમ્।
11007013c ઇંદ્રિયાણિ હયાનાહુઃ કર્મ બુદ્ધિશ્ચ રશ્મયઃ।।
ભૂતગળ શરીરવન્નુ રથવॆંદૂ, સારથિયન્નુ અદરॊળગિરુવ સત્ત્વવॆંદૂ હેળુત્તારॆ. ઇંદ્રિયગળન્નુ કુદુરॆગળॆંદૂ કર્મમાડુવ બુદ્ધિયન્નુ કડિવાણગળॆંદૂ હેળુત્તારॆ.
11007014a તેષાં હયાનાં યો વેગં ધાવતામનુધાવતિ।
11007014c સ તુ સંસારચક્રેઽસ્મિંશ્ચક્રવત્પરિવર્તતે।।
આ કુદુરॆગળુ યાવ વેગદલ્લિ હોગુત્તિરુત્તવॆયો અદે વેગદલ્લિ હોગુત્તિરુવવનુ ઈ સંસાર ચક્રદલ્લિ ચક્રદંતॆ તિરુગુત્તિરુત્તાનॆ.
11007015a યસ્તાન્યમયતે બુદ્ધ્યા સ યંતા ન નિવર્તતે।
11007015c યામ્યમાહૂ રથં હ્યેનં મુહ્યંતે યેન દુર્બુધાઃ।।
બુદ્ધિયિંદ યારુ ઇદન્નુ નિયંત્રણદલ્લિટ્ટુકॊંડિરુત્તાનો અવનુ સંસારચક્રક્કॆ હિંદિરુગુવુદિલ્લ. યામ્યરથવॆંદુ કરॆયલ્પડુવ ઇદરિંદ મૂઢરુ વ્યામોહિતરાગિરુત્તારॆ.
11007016a સ ચૈતત્પ્રાપ્નુતે રાજન્યત્ત્વં પ્રાપ્તો નરાધિપ।
11007016c રાજ્યનાશં સુહૃન્નાશં સુતનાશં ચ ભારત।।
રાજન્! નરાધિપ! ભારત! નીનુ પડॆદિરુવ રાજ્યનાશ, સુહૃદયર નાશ મત્તુ મક્કળ નાશ મॊદલાદ અવસ્થॆયન્ને અવરૂ પડॆયુત્તારॆ.
11007017a અનુતર્ષુલમેવૈતદ્દુઃખં ભવતિ ભારત।
11007017c સાધુઃ પરમદુઃખાનાં દુઃખભૈષજ્યમાચરેત્।।
ભારત! અતિવ્યામોહવે દુઃખક્કॆ કારણવાગુત્તદॆ. સાધુવાદવનુ પરમદુઃખગળિગॆ દુઃખદ ચિકિત્સॆયન્નુ માડિકॊળ્ળબેકુ.
11007018a ન વિક્રમો ન ચાપ્યર્થો ન મિત્રં ન સુહૃજ્જનઃ।
11007018c તથોન્મોચયતે દુઃખાદ્યથાત્મા સ્થિરસંયમઃ।।
આત્મદ સ્થિર-સંયમગળિંદ દॊરॆયુવ દુઃખાદિગળ બિડુગડॆયુ વિક્રમદિંદાગલી, સંપત્તિનિંદાલી, મિત્ર-સુહૃજ્જનરિંદાગલી દॊરॆયુવુદિલ્લ.
11007019a તસ્માન્મૈત્રં સમાસ્થાય શીલમાપદ્ય ભારત।
11007019c દમસ્ત્યાગોઽપ્રમાદશ્ચ તે ત્રયો બ્રહ્મણો હયાઃ।।
આદુદરિંદ ભારત! સર્વત્ર સર્વરલ્લિયૂ મૈત્રીભાવવન્નુ હॊંદિ શીલવન્નુ પડॆદુકો! દમ, ત્યાગ મત્તુ અપ્રમાદ ઈ મૂરુ બ્રહ્મન સ્થાનક્કॊય્યુવ કુદુરॆગળુ.
11007020a શીલરશ્મિસમાયુક્તે સ્થિતો યો માનસે રથે।
11007020c ત્યક્ત્વા મૃત્યુભયં રાજન્બ્રહ્મલોકં સ ગચ્ચતિ।।
રાજન્! મનસ્સિનલ્લિ શીલવॆંબ કડિવાણવન્નુ હિડિદુ રથદલ્લિ કુળિતિરુવવનુ મૃત્યુભયવન્નુ ત્યજિસિ બ્રહ્મલોકક્કॆ હોગુત્તાનॆ.””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ વિશોકપર્વણિ ધૃતરાષ્ટ્રશોકકરણે સપ્તમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ સ્ત્રીપર્વદલ્લિ વિશોકપર્વદલ્લિ ધૃતરાષ્ટ્રશોકકરણ ऎન્નુવ એળને અધ્યાયવુ.