પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
સ્ત્રી પર્વ
વિશોક પર્વ
અધ્યાય 5
સાર
વિદુરનુ બુદ્ધિમાર્ગદ કુરિતુ હેળુત્તા સંસારવન્નુ ગહન વનક્કॆ હોલિસિ ધૃતરાષ્ટ્રનન્નુ સંતવિસિદુદુ (1-22).
11005001 ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
11005001a યદિદં ધર્મગહનં બુદ્ધ્યા સમનુગમ્યતે।
11005001c એતદ્વિસ્તરશઃ સર્વં બુદ્ધિમાર્ગં પ્રશંસ મે।।
ધૃતરાષ્ટ્રનુ હેળિદનુ: “ગહનવાદ ઈ ધર્મવન્નુ બુદ્ધિયિંદલે અર્થમાડિકॊળ્ળબહુદાદરॆ બુદ્ધિમાર્ગવન્નુ નનગॆ વિસ્તારવાગિ ऎલ્લવન્નૂ હેળુ!”
11005002 વિદુર ઉવાચ।
11005002a અત્ર તે વર્તયિષ્યામિ નમસ્કૃત્વા સ્વયંભુવે।
11005002c યથા સંસારગહનં વદંતિ પરમર્ષયઃ।।
વિદુરનુ હેળિદનુ: “સ્વયંભુવિગॆ નમસ્કરિસિ પરમ ઋષિગળુ સંસારવન્નુ ગહન અરણ્યવॆંદુ વર્ણિસિરુવુદન્નુ નિનગॆ હેળુત્તેનॆ.
11005003a કશ્ચિન્મહતિ સંસારે વર્તમાનો દ્વિજઃ કિલ।
11005003c વનં દુર્ગમનુપ્રાપ્તો મહત્ક્રવ્યાદસંકુલમ્।।
ઈ મહાસંસારદલ્લિ વાસિસુત્તિદ્દ ઓર્વ દ્વિજનુ માંસાહારી મૃગગળિંદ તુંબિદ્દ દુર્ગમ વનવॊંદન્નુ સેરિદનુ.
11005004a સિંહવ્યાઘ્રગજાકારૈરતિઘોરૈર્મહાશનૈઃ।
11005004c સમંતાત્સંપરિક્ષિપ્તં મૃત્યોરપિ ભયપ્રદમ્।।
ऎલ્લકડॆગળિંદ અતિ ઘોર સિંહ, હુલિ, આનॆ મત્તુ કરડિગળ મહા ગર્જનॆગળિંદ કૂડિદ્દ આ વનવુ મૃત્યુવિગૂ ભયવન્નુંટુમાડુવંતિત્તુ.
11005005a તદસ્ય દૃષ્ટ્વા હૃદયમુદ્વેગમગમત્પરમ્।
11005005c અભ્યુચ્ચ્રયશ્ચ રોમ્ણાં વૈ વિક્રિયાશ્ચ પરંતપ।।
પરંતપ! અદન્નુ નોડિ પરમ ઉદ્વેગવુ અવન હૃદયવન્નુ આવરિસિતુ. રોમગળુ નિમિરિ નિંતુ અનેક વિકારગળન્નુ અવનુ અનુભવિસિદનુ.
11005006a સ તદ્વનં વ્યનુસરન્વિપ્રધાવનિતસ્તતઃ।
11005006c વીક્ષમાણો દિશઃ સર્વાઃ શરણં ક્વ ભવેદિતિ।।
આ વનદલ્લિ અલ્લિંદિલ્લિગॆ ધાવિસુત્તા આ વિપ્રનુ ऎલ્લિયાદરૂ રક્ષણॆયુ સિક્કીતે ऎંદુ ऎલ્લ દિક્કુગળલ્લિયૂ નોડતॊડગિદનુ.
11005007a સ તેષાં ચિદ્રમન્વિચ્ચન્પ્રદ્રુતો ભયપીડિતઃ।
11005007c ન ચ નિર્યાતિ વૈ દૂરં ન ચ તૈર્વિપ્રયુજ્યતે।।
ભયપીડિતનાદ અવનુ ભયગળિલ્લદ ऒંદુ દારિયન્ને હિડિદુ ઓડતॊડગિદનુ. આદરॆ આ વિપ્રનિગॆ બહળ દૂર ઓડલિક્કાગલિલ્લ.
11005008a અથાપશ્યદ્વનં ઘોરં સમંતાદ્વાગુરાવૃતમ્।
11005008c બાહુભ્યાં સંપરિષ્વક્તં સ્ત્રિયા પરમઘોરયા।।
કૂડલે આ ઘોર વનવુ સુત્તલૂ બલॆયિંદ આવૃતવાગિરુવુદન્નૂ, પરમ ઘોર સ્ત્રીયॊબ્બળુ તન્નॆરડુ કૈગળિંદ બલॆયન્નુ ऎળॆદુ વનવન્નુ મુચ્ચુત્તિરુવુદન્નુ અવનુ નોડિદનુ.
11005009a પંચશીર્ષધરૈર્નાગૈઃ શૈલૈરિવ સમુન્નતૈઃ।
11005009c નભઃસ્પૃશૈર્મહાવૃક્ષૈઃ પરિક્ષિપ્તં મહાવનમ્।।
આ મહાવનવુ પર્વતગળષ્ટુ ऎત્તરવાગિરુવ ઐદુ હॆડॆગળ નાગગળિંદલૂ આકાશવન્નુ મુટ્ટુવ મહા વૃક્ષગળિંદલૂ વ્યાપ્તવાગિત્તુ.
11005010a વનમધ્યે ચ તત્રાભૂદુદપાનઃ સમાવૃતઃ।
11005010c વલ્લીભિસ્તૃણચન્નાભિર્ગૂઢાભિરભિસંવૃતઃ।।
આ વનદ મધ્યદલ્લિ હુલ્લુ મત્તુ બળ્ળિગળિંદ મુચ્ચિ કાણદંતિદ્દ બાવિયॊંદિદ્દિતુ.
11005011a પપાત સ દ્વિજસ્તત્ર નિગૂઢે સલિલાશયે।
11005011c વિલગ્નશ્ચાભવત્તસ્મિઽલ્લતાસંતાનસંકટે।।
નિગૂઢવાગિદ્દ આ બાવિયલ્લિ દ્વિજનુ બિદ્દનુ. આદરॆ ગટ્ટિયાદ બળ્ળિગળ બલॆયલ્લિ સિક્કિહાકિકॊંડનુ.
11005012a પનસસ્ય યથા જાતં વૃંતબદ્ધં મહાફલમ્।
11005012c સ તથા લંબતે તત્ર ઊર્ધ્વપાદો હ્યધઃશિરાઃ।।
દॊડ્ડ હલસિન હણ્ણુ તન્ન તॊટ્ટિનિંદ હિડિયલ્પટ્ટુ મરદલ્લિ નેતાડુવંતॆ અવનુ કાલુ મેલॆ મત્તુ તલॆ કॆળગાગિ નેતાડુત્તિદ્દનુ.
11005013a અથ તત્રાપિ ચાન્યોઽસ્ય ભૂયો જાત ઉપદ્રવઃ।
11005013c કૂપવીનાહવેલાયામપશ્યત મહાગજમ્।।
આ પરિસ્થિતિયલ્લિ કૂડ અવનિગॆ ઇન્નॊંદુ ઉપદ્રવવુ ऒદગિ બંદિતુ. બાવિય દડદ મેલॆ દॊડ્ડ આનॆયॊંદન્નુ નોડિદનુ.
11005014a ષડ્વક્ત્રં કૃષ્ણશબલં દ્વિષટ્કપદચારિણમ્।
11005014c ક્રમેણ પરિસર્પંતં વલ્લીવૃક્ષસમાવૃતમ્।।
અદક્કॆ આરુ મુખગળિદ્દવુ. કપ્પાગિયૂ બિળુપાગિયૂ ઇત્તુ. અદક્કॆ હન્નॆરડુ કાલુગળિદ્દવુ. અદુ બળ્ળિ-મરગળિંદ તુંબિદ્દ આ બાવિય કડॆ ક્રમેણ બરુત્તિત્તુ.
11005015a તસ્ય ચાપિ પ્રશાખાસુ વૃક્ષશાખાવલંબિનઃ।
11005015c નાનારૂપા મધુકરા ઘોરરૂપા ભયાવહાઃ।
11005015e આસતે મધુ સંભૃત્ય પૂર્વમેવ નિકેતજાઃ।।
અવનુ નેતુબિદ્દિદ્દ મરદ રॆંબॆગળ શાપોપશાખॆગળલ્લિ નાનારૂપદ, ઘોરરૂપદ, ભયવન્નુંટુમાડુવ જેનુહુળુગળુ ગૂડુકટ્ટિદ્દવુ. મॊદલે સંગ્રહિસિદ્દ જેનુતુપ્પવન્નુ અવુગળુ સવિયુત્તિદ્દવુ.
11005016a ભૂયો ભૂયઃ સમીહંતે મધૂનિ ભરતર્ષભ।
11005016c સ્વાદનીયાનિ ભૂતાનાં ન યૈર્બાલોઽપિ તૃપ્યતે।।
ભરતર્ષભ! જીવિગળિગॆ સ્વાદનીયવાદ મત્તુ બાલકરિગॆ તૃપ્તિયન્નીડુવ આ જેનુતુપ્પવન્નુ અવુગળુ પુનઃ પુનઃ હીરુત્તિદ્દવુ.
11005017a તેષાં મધૂનાં બહુધા ધારા પ્રસ્રવતે સદા।
11005017c તાં લંબમાનઃ સ પુમાન્ધારાં પિબતિ સર્વદા।
11005017e ન ચાસ્ય તૃષ્ણા વિરતા પિબમાનસ્ય સંકટે।।
આ જેનુગૂડુગળિંદ ધારાકારવાગિ બહળષ્ટુ જેનુતુપ્પવુ સુરિયુત્તિદ્દુ. અલ્લિ નેતાડુત્તિદ્દ આ બ્રાહ્મણનુ જેનુતુપ્પિન ધારॆયન્નુ કુડિયુત્તિદ્દનુ. સંકટદલ્લિદ્દરૂ જેનુતુપ્પવન્નુ કુડિયુત્તિદ્દ અવનિગॆ તૃપ્તિયે આગલિલ્લ.
11005018a અભીપ્સતિ ચ તાં નિત્યમતૃપ્તઃ સ પુનઃ પુનઃ।
11005018c ન ચાસ્ય જીવિતે રાજન્નિર્વેદઃ સમજાયત।।
રાજન્! આગલૂ કૂડ અવનુ નિત્યવૂ અતૃપ્તનાગિ પુનઃ પુનઃ જેનુતુપ્પવન્નુ બયસુત્તિદ્દનુ. આગલૂ કૂડ અવનિગॆ જીવનદલ્લિ વૈરાગ્યવુંટાગલિલ્લ.
11005019a તત્રૈવ ચ મનુષ્યસ્ય જીવિતાશા પ્રતિષ્ઠિતા।
11005019c કૃષ્ણાઃ શ્વેતાશ્ચ તં વૃક્ષં કુટ્ટયંતિ સ્મ મૂષકાઃ।।
અલ્લિ કૂડ મનુષ્યન જીવિતદ આસॆયુ દૃઢવાગિત્તુ. બિળિ મત્તુ કપ્પુ બણ્ણદ ઇલિગળુ આ મરવન્નુ કડિયુત્તિદ્દવુ.
11005020a વ્યાલૈશ્ચ વનદુર્ગાંતે સ્ત્રિયા ચ પરમોગ્રયા।
11005020c કૂપાધસ્તાચ્ચ નાગેન વીનાહે કુંજરેણ ચ।।
11005021a વૃક્ષપ્રપાતાચ્ચ ભયં મૂષકેભ્યશ્ચ પંચમમ્।
11005021c મધુલોભાન્મધુકરૈઃ ષષ્ઠમાહુર્મહદ્ભયમ્।।
દુર્ગમ વનદલ્લિદ્દ ક્રૂર મૃગગળુ, પરમ ઉગ્રરૂપદ સ્ત્રી, બાવિયॊળગિદ્દ નાગ મત્તુ બાવિય મેલિદ્દ આનॆ, ઐદનॆયદુ ઇલિગળિંદ કડિયલ્પડુત્તિદ્દ મરવુ બીળુવ ભય, મત્તુ આરનॆયદાગિ જેનુતુપ્પવન્નુ સવિયુત્તિદ્દ તન્નન્નુ જેનુહુળુગળુ કડિયુવ મહાભય!
11005022a એવં સ વસતે તત્ર ક્ષિપ્તઃ સંસારસાગરે।
11005022c ન ચૈવ જીવિતાશાયાં નિર્વેદમુપગચ્ચતિ।।
ઈ રીતિ સંસારવॆંબ મહાસાગરદલ્લિ મુળુગિદવનુ જીવિસિરુત્તાનॆ. જીવદ આસॆયિંદ અવનુ ખંડિતવાગિયૂ વૈરાગ્યવન્નુ હॊંદુવુદિલ્લ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ વિશોકપર્વણિ ધૃતરાષ્ટ્રશોકકરણે પંચમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ સ્ત્રીપર્વદલ્લિ વિશોકપર્વદલ્લિ ધૃતરાષ્ટ્રશોકકરણ ऎન્નુવ ઐદને અધ્યાયવુ.