ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
స్త్రీ పర్వ
విశోక పర్వ
అధ్యాయ 4
సార
సంసారతత్త్వవన్ను హేళి విదురను ధృతరాష్ట్రనన్ను సంతవిసిదుదు (1-15).
11004001 ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
11004001a కథం సంసారగహనం విజ్ఞేయం వదతాం వర।
11004001c ఏతదిచ్చామ్యహం శ్రోతుం తత్త్వమాఖ్యాహి పృచ్చతః।।
ధృతరాష్ట్రను హేళిదను: “మాతునాడువవరల్లి శ్రేష్ఠ! ఈ అగాధ సంసారవన్ను హేగె తిళిదుకొళ్ళబేకు? ఇదన్ను కేళలు బయసుత్తేనె. కేళుత్తిరువ ననగె ఈ తత్త్వవన్ను హేళు.”
11004002 విదుర ఉవాచ।
11004002a జన్మప్రభృతి భూతానాం క్రియాః సర్వాః శృణు ప్రభో।
11004002c పూర్వమేవేహ కలలే వసతే కిం చిదంతరమ్।।
విదురను హేళిదను: “ప్రభో! జన్మప్రభృతి భూతగళ క్రియెగళెల్లవన్నూ కేళు. జన్మక్కె మొదలు స్వల్పకాల గర్భవు కలలదల్లి వాసిసిరుత్తదె.
11004003a తతః స పంచమేఽతీతే మాసే మాంసం ప్రకల్పయేత్।
11004003c తతః సర్వాంగసంపూర్ణో గర్భో మాసే ప్రజాయతే।।
అనంతర ఐదు తింగళు కళెయలు మాంసద రూపవన్ను పడెయుత్తదె. ఆగ గర్భవు సర్వాంగగళన్ను పడెదు సంపూర్ణవాగుత్తదె.
11004004a అమేధ్యమధ్యే వసతి మాంసశోణితలేపనే।
11004004c తతస్తు వాయువేగేన ఊర్ధ్వపాదో హ్యధఃశిరాః।।
మాంసరక్తగళింద లేపనగొండు అదు అమేధ్యద మధ్యదల్లి వాసమాడుత్తదె. అనంతర వాయువేగద కారణదింద గర్భవు తలెకెళగె కాలు మేలె మాడికొళ్ళుత్తదె.
11004005a యోనిద్వారముపాగమ్య బహూన్ క్లేశాన్సమృచ్చతి।
11004005c యోనిసంపీడనాచ్చైవ పూర్వకర్మభిరన్వితః।।
యోనిద్వారక్కె బందు అదు అనేక క్లేశగళన్ను అనుభవిసుత్తదె. పూర్వకర్మగళన్ను హొత్తుతందిరువ అదు యోనిపీడనెయన్ను అనుభవిసుత్తదె.
11004006a తస్మాన్ముక్తః స సంసారాదన్యాన్పశ్యత్యుపద్రవాన్।
11004006c గ్రహాస్తముపసర్పంతి సారమేయా ఇవామిషమ్।।
యోనిపీడెయింద బిడుగడెహొంది సంసారదల్లి అన్య ఉపద్రవగళన్ను కాణుత్తదె. నాయిగళు మాంసవన్ను హుడుకికొండు హోగువంతె గ్రహగళు హుట్టిద మగువన్ను కాడుత్తవె.
11004007a తతః ప్రాప్తోత్తరే కాలే వ్యాధయశ్చాపి తం తథా।
11004007c ఉపసర్పంతి జీవంతం బధ్యమానం స్వకర్మభిః।।
సమయవు కళెయుత్తిద్దంతె తన్న కర్మగళిందలే బంధితనాద జీవవన్ను వ్యాధిగళు సమీపిసుత్తవె.
11004008a బద్ధమింద్రియపాశైస్తం సంగస్వాదుభిరాతురమ్।
11004008c వ్యసనాన్యుపవర్తంతే వివిధాని నరాధిప।
11004008e బధ్యమానశ్చ తైర్భూయో నైవ తృప్తిముపైతి సః।।
నరాధిప! ఇంద్రియగళెంబ హగ్గగళింద బంధితనాద మత్తు విషయగళిగె అంటికొండిరువ ఆ జీవవన్ను వ్యసనగళూ కాడుత్తవె. అవుగళింద బంధితనాద అవను తృప్తియన్నే హొందువుదిల్ల.
11004009a అయం న బుధ్యతే తావద్యమలోకమథాగతమ్।
11004009c యమదూతైర్వికృష్యంశ్చ మృత్యుం కాలేన గచ్చతి।।
ఆగ అవనిగె యమలోకక్కె హోగువెనెంబ అరివెయే ఇరువుదిల్ల. సమయబందాగ యమదూతరింద ఎళెయల్పట్ట అవను మృత్యువన్ను హొందుత్తానె.
11004010a వాగ్ఘీనస్య చ యన్మాత్రమిష్టానిష్టం కృతం ముఖే।
11004010c భూయ ఏవాత్మనాత్మానం బధ్యమానముపేక్షతే।।
మాతనాడలూ శక్యనాగిరద అవన ముందె తాను మాడిద ఇష్టానిష్ట కర్మగళు నిల్లుత్తవె. మత్తొమ్మె ఆ కర్మగళు అవనన్ను బంధిసుత్తిద్దరూ అవను సుమ్మనే నోడుత్తిరబేకాగుత్తదె.
11004011a అహో వినికృతో లోకో లోభేన చ వశీకృతః।
11004011c లోభక్రోధమదోన్మత్తో నాత్మానమవబుధ్యతే।।
అయ్యో! లోభక్కె అధీనవాగి లోకవు మోసహోగిబిట్టిదె! లోభ-క్రోధ-మదోన్మత్తవాగి తన్నన్ను తానే తిళిదుకొళ్ళదాగిదె.
11004012a కులీనత్వేన రమతే దుష్కులీనాన్వికుత్సయన్।
11004012c ధనదర్పేణ దృప్తశ్చ దరిద్రానపరికుత్సయన్।।
ఉత్తమ కులదల్లి హుట్టిదవను కీళుకులదల్లి హుట్టిదవనన్ను నిందిసుత్తా రమిసుత్తానె. ధనద దర్పదింద గర్వితరాగి దరిద్రరన్ను అపహాస్యమాడుత్తారె.
11004013a మూర్ఖానితి పరానాహ నాత్మానం సమవేక్షతే।
11004013c శిక్షాం క్షిపతి చాన్యేషాం నాత్మానం శాస్తుమిచ్చతి।।
ఇతరరు మూర్ఖరెందు హేళుత్తానెయే హొరతు తన్నన్ను తాను పరీక్షిసికొళ్ళువుదిల్ల. ఇతరర మేలె దోషగళన్ను హొరిసుత్తానెయే హొరతు తన్నన్ను తాను హిడితదల్లిట్టుకొళ్ళువుదిల్ల.
11004014a అధ్రువే జీవలోకేఽస్మిన్యో ధర్మమనుపాలయన్।
11004014c జన్మప్రభృతి వర్తేత ప్రాప్నుయాత్పరమాం గతిమ్।।
అశాశ్వతవాద ఈ జగత్తినల్లి యారు జన్మప్రభృతి ధర్మవన్ను అనుసరిసి జీవన నడెసుత్తారో అవరు పరమ గతియన్ను హొందుత్తారె.
11004015a ఏవం సర్వం విదిత్వా వై యస్తత్త్వమనువర్తతే।
11004015c స ప్రమోక్షాయ లభతే పంథానం మనుజాధిప।।
మనుజాధిప! హీగె సర్వవన్నూ తిళిదుకొండు ఆ తత్త్వదంతెయే వర్తిసువవను మోక్షద దారియన్ను పడెయుత్తానె.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే స్త్రీపర్వణి విశోకపర్వణి ధృతరాష్ట్రశోకకరణే చతుర్థోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి స్త్రీపర్వదల్లి విశోకపర్వదల్లి ధృతరాష్ట్రశోకకరణ ఎన్నువ నాల్కనే అధ్యాయవు.