ปฺรวเศ
ฯฯ โอํ โอํ นมโ นารายณายฯฯ ศฺรี วเทวฺยาสาย นมห์ ฯฯ
ศฺรี กฺฤษฺณทฺวไปายน วเทวฺยาส วิรจิต
ศฺรี มหาภารต
สเาปฺติก ปรฺว
สเาปฺติก ปรฺว
อธฺยาย 3
สาร
อศฺวตฺถามนุ อา ราตฺริ มลคิรุว ปาํจาลรนฺนุ ตานุ สํหริสุวเะนเะํทุ ปุนห์ หเฬิกโะํฑิทุทุ (1-35).
10003001 สํชย อุวาจฯ
10003001a กฺฤปสฺย วจนํ ศฺรุตฺวา ธรฺมารฺถสหิตํ ศุภํฯ
10003001c อศฺวตฺถามา มหาราช ทุห์ขศโกสมนฺวิตห์ฯฯ
10003002a ทหฺยมานสฺตุ ศโกเน ปฺรทีปฺตเนาคฺนินา ยถาฯ
10003002c กฺรูรํ มนสฺตตห์ กฺฤตฺวา ตาวุภเา ปฺรตฺยภาษตฯฯ
สํชยนุ หเฬิทนุ: “มหาราช! กฺฤปน อา ธรฺมารฺถสํหิต ศุภ มาตุคฬนฺนุ กเฬิ ทุห์ขศโกสมนฺวิตนาท อศฺวตฺถามนุ ปฺรชฺวลิสุตฺติรุว อคฺนิยํตเะ ศโกทิํท ทหิสุตฺตา มนสฺสนฺนุ กฺรูรวนฺนาคิสิกโะํฑุ อวริพฺพริคู อุตฺตริสิทนุ:
10003003a ปุรุษเ ปุรุษเ พุทฺธิห์ สา สา ภวติ ศโภนาฯ
10003003c ตุษฺยํติ จ ปฺฤถกฺ สรฺวเ ปฺรชฺญยา ตเ สฺวยา สฺวยาฯฯ
“ปฺรติยโะพฺพ ปุรุษนิคู อวนิคิรุว พุทฺธิยุ อุตฺตมวาทุทเะํทุ อนฺนิสุตฺตทเะ. เอะลฺลรู ตมฺม ตมฺม ปฺรตฺยเก พุทฺธิคฬิํท ตฺฤปฺตราคิรุตฺตารเะ.
10003004a สรฺวโ หิ มนฺยตเ ลโก อาตฺมานํ พุทฺธิมตฺตรํฯ
10003004c สรฺวสฺยาตฺมา พหุมตห์ สรฺวาตฺมานํ ปฺรศํสติฯฯ
ลโกทลฺลิ เอะลฺลรู ตมฺมนฺนุ ตาวเ อติ พุทฺธิวํตรเะํทุ ติฬิทุกโะํฑิรุตฺตารเะ. เอะลฺลรู ตมฺม มตวเ พหุมตวเะํทุ ติฬิทุกโะํฑิรุตฺตารเะ. เอะลฺลรู ตมฺม พุทฺธิยนฺนเ ปฺรศํสเะมาฑิกโะฬฺฬุตฺตารเะ.
10003005a สรฺวสฺย หิ สฺวกา ปฺรชฺญา สาธุวาทเ ปฺรติษฺฐิตาฯ
10003005c ปรพุทฺธิํ จ นิํทํติ สฺวาํ ปฺรศํสํติ จาสกฺฤตฺฯฯ
เอะลฺลรู ตมฺม ปฺรชฺญเะยเ สาธุวาทุทเะํทู ปฺรติษฺฐิตวาทุทเะํทู หเฬิกโะฬฺฬุตฺติรุตฺตารเะ. อิตรร พุทฺธิยนฺนุ นิํทิสุตฺตารเะ. มตฺตุ ตมฺมทนฺนุ ปฺรศํสิสิกโะฬฺฬุตฺติรุตฺตารเะ.
10003006a การณาํตรยโคเน ยโคเ ยเษาํ สมา มติห์ฯ
10003006c ตเ'นฺยโนฺยเน จ ตุษฺยํติ พหุ มนฺยํติ จาสกฺฤตฺฯฯ
การณาํตรทิํท ยโควศาตฺ อิพฺพร พุทฺธิยู หโะํทิกโะํฑรเะ อาค อวรุ อนฺยโนฺยริํท สํตุษฺฏราคุตฺตารเะ. โอะพฺพรุ มตฺตโะพฺพรนฺนุ คเารวิสุตฺตารเะ.
10003007a ตสฺยไว ตุ มนุษฺยสฺย สา สา พุทฺธิสฺตทา ตทาฯ
10003007c กาลยโควิปรฺยาสํ ปฺราปฺยานฺยโนฺยํ วิปทฺยตเฯฯ
อาทรเะ กาลยโคทิํท อทเ มนุษฺยร วิจารคฬลฺลิ วิปรฺยาสคฬุํฏาทรเะ อนฺยโนฺยรลฺลิ โอะฑกุ อุํฏาคุตฺตทเะ.
10003008a อจิํตฺยตฺวาทฺธิ จิตฺตานาํ มนุษฺยาณาํ วิศเษตห์ฯ
10003008c จิตฺตวไกลฺยมาสาทฺย สา สา พุทฺธิห์ ปฺรชายตเฯฯ
วิศเษวาคิ มนุษฺยร จิตฺตคฬนฺนุ อรฺถมาฑิกโะฬฺฬุวุทุ กษฺฏ. จิตฺตคฬ วฺยตฺยาสคฬิํทาคิ โอะพฺพโะพฺพริคเะ โอะํทโะํทุรีติย ยโจนเะคฬุํฏาคุตฺตวเะ.
10003009a ยถา หิ วไทฺยห์ กุศลโ ชฺญาตฺวา วฺยาธิํ ยถาวิธิฯ
10003009c ภเษชํ กุรุตเ ยโคาตฺปฺรศมารฺถมิหาภิภโฯฯ
10003010a เอวํ การฺยสฺย ยโคารฺถํ พุทฺธิํ กุรฺวํติ มานวาห์ฯ
10003010c ปฺรชฺญยา หิ สฺวยา ยุกฺตาสฺตาํ จ นิํทํติ มานวาห์ฯฯ
กุศล วไทฺยนุ ยถาวิธิยาคิ วฺยาธิยนฺนุ ติฬิทุกโะํฑุ อา รโคกฺกเะ ตกฺกุทาท จิกิตฺสเะยนฺนุ มาฑุว หาคเะ มนุษฺยรุ ปฺรติยโะํทุ อุทฺทเศกฺกู ยโจนเะมาฑิ การฺยคตราคุตฺตารเะ. อาทรเะ สฺวยํ พุทฺธิยนฺนุปยโคิสุววนนฺนุ อิตร มนุษฺยรุ นิํทิสุตฺตารเะ!
10003011a อนฺยยา ยเาวนเ มรฺตฺยโ พุทฺธฺยา ภวติ มโหิตห์ฯ
10003011c มธฺยเ'นฺยยา ชรายาํ ตุ สโ'นฺยาํ รโจยตเ มติํฯฯ
มนุษฺยนุ ยเาวนทลฺลิ พเรโะํทุ รีติย พุทฺธิยิํท มโหิตนาคุตฺตานเะ. มธฺยวยสฺสินลฺลิ พเรโะํทริํท มตฺตุ วฺฤทฺธาปฺยทลฺลิ อินฺนโะํทริํท อวน พุทฺธิยุ ปฺรภาวิตคโะฬฺฬุตฺตทเะ.
10003012a วฺยสนํ วา ปุนรฺฆโรํ สมฺฤทฺธิํ วาปิ ตาทฺฤศีํฯ
10003012c อวาปฺย ปุรุษโ ภโช กุรุตเ พุทฺธิวไกฺฤตํฯฯ
ภโช! มนุษฺยนุ ฆโร วฺยสนวนฺนุ อถวา อษฺฏเ มหตฺตร สมฺฤทฺธิยนฺนุ หโะํทิทาค อวน พุทฺธิยุ วิกฺฤตวาคุตฺตทเะ.
10003013a เอกสฺมินฺนเว ปุรุษเ สา สา พุทฺธิสฺตทา ตทาฯ
10003013c ภวตฺยนิตฺยปฺรชฺญตฺวาตฺสา ตสฺยไว น รโจตเฯฯ
หีคเะ โอะพฺพนเ มนุษฺยนลฺลิ วยสฺสิคเะ ตกฺกํตเะ มตฺตุ สํทรฺภกฺกเะ ตกฺกํตเะ พุทฺธิยุ พทลาคุตฺตา อิรุตฺตทเะยาทุทริํท เอะษฺฏโ วเฬเะ อวน นิรฺธารคฬุ อวนิคเ อิษฺฏวาคุวุทิลฺล.
10003014a นิศฺจิตฺย ตุ ยถาปฺรชฺญํ ยาํ มติํ สาธุ ปศฺยติฯ
10003014c ตสฺยาํ ปฺรกุรุตเ ภาวํ สา ตสฺยโทฺยโคการิกาฯฯ
ตนคเะ ติฬิทํตเะ ยาวุทุ โอะฬฺฬเะยทเะํทุ กาณุตฺตานโ อทนฺนเ นิศฺจยิสุตฺตานเะ. อา พุทฺธิยเ อวนนฺนุ การฺยปฺรวฺฤตฺตนนฺนาคิ มาฑุตฺตทเะ.
10003015a สรฺวโ หิ ปุรุษโ ภโช สาธฺวเตทิติ นิศฺจิตห์ฯ
10003015c กรฺตุมารภตเ ปฺรีตโ มรณาทิษุ กรฺมสุฯฯ
ภโช! อาทุทริํท เอะลฺล มนุษฺยรุ ตมคเะ โอะฬฺฬเะยทเะํทุ นิศฺจยิสิทุทนฺนุ – อทุ มรณวนฺนเ ตรุวํตหุทาทรู, สํตโษทิํท กไคโะฬฺฬุตฺตารเะ.
10003016a สรฺวเ หิ ยุกฺติํ วิชฺญาย ปฺรชฺญาํ จาปิ สฺวกาํ นราห์ฯ
10003016c จเษฺฏํตเ วิวิธาศฺจเษฺฏา หิตมิตฺยเว ชานตเฯฯ
หาคเะ เอะลฺลรู ตมฺม ตมฺม ยุกฺติ มตฺตุ ปฺรชฺญเะคเะ ตกฺกํตเะ วิวิธ กรฺมคฬลฺลิ ตโะฑคุตฺตารเะ มตฺตุ อวุ ตมฺม หิตทลฺลิยเ อิทเะ เอะํทุ ติฬิยุตฺตารเะ.
10003017a อุปชาตา วฺยสนชา ยเยมทฺย มติรฺมมฯ
10003017c ยุวยโสฺตาํ ปฺรวกฺษฺยามิ มม ศโกวินาศินีํฯฯ
อิํทุ วฺยสนทิํท นนฺน มติยลฺลิ หุฏฺฏิท, ศโกวินาศินี วิจารวนฺนุ นิมคเะ หเฬุตฺตเนเะ.
10003018a ปฺรชาปติห์ ปฺรชาห์ สฺฤษฺฏฺวา กรฺม ตาสุ วิธาย จฯ
10003018c วรฺณเ วรฺณเ สมาธตฺต เอกไกํ คุณวตฺตรํฯฯ
ปฺรชาปติยุ ปฺรชเะคฬนฺนุ สฺฤษฺฏิสิ อวุคฬิคเะ กรฺมคฬนฺนุ วิภชิสิ กโะฏฺฏนุ. โอะํทโะํทุ วรฺณกฺกู วิศเษ คุณคฬนฺนู กลฺปิสิทนุ.
10003019a พฺราหฺมณเ ทมมวฺยคฺรํ กฺษตฺริยเ ตเช อุตฺตมํฯ
10003019c ทากฺษฺยํ วไศฺยเ จ ศูทฺรเ จ สรฺววรฺณานุกูลตาํฯฯ
พฺราหฺมณนิคเะ อวฺยคฺร ทมวนฺนู, กฺษตฺริยนิคเะ อุตฺตม ตเชสฺสนฺนู, วไศฺยนิคเะ ทกฺษตเะยนฺนู มตฺตุ ศูทฺรนิคเะ สรฺววรฺณทวริคเะ อนุกูลวาคิรุวํถห คุณคฬนฺนิตฺตนุ.
10003020a อทาํตโ พฺราหฺมณโ'สาธุรฺนิสฺตเชาห์ กฺษตฺริยโ'ธมห์ฯ
10003020c อทกฺษโ นิํทฺยตเ วไศฺยห์ ศูทฺรศฺจ ปฺรติกูลวานฺฯฯ
นิยํตฺรณทลฺลิรท พฺราหฺมณนุ โอะฬฺฬเะยวนลฺล. ตเชสฺสิลฺลท กฺษตฺริยนุ อธมนุ. ทกฺษนลฺลท วไศฺย มตฺตุ ปฺรติกูลนาท ศูทฺร อิวรุ นิํทนียรุ.
10003021a สโ'สฺมิ ชาตห์ กุลเ ศฺรเษฺฐเ พฺราหฺมณานาํ สุปูชิตเฯ
10003021c มํทภาคฺยตยาสฺมฺยเตํ กฺษตฺรธรฺมมนุ ษฺฐิตห์ฯฯ
นานุ สุปูชิต ศเษฺฐ พฺราหฺมณร กุลทลฺลิ หุฏฺฏิทเะนุ. อาทรเะ มํทภาคฺยวุ นนฺนนฺนุ กฺษตฺรธรฺมวนฺนุ อนุสริสุวํตเะ มาฑิตุ.
10003022a กฺษตฺรธรฺมํ วิทิตฺวาหํ ยทิ พฺราหฺมณฺยสํศฺริตํฯ
10003022c ปฺรกุรฺยาํ สุมหตฺกรฺม น มเ ตตฺสาธุ สํมตํฯฯ
กฺษตฺรธรฺมวนฺนุ จเะนฺนาคิ ติฬิทุกโะํฑิรุว นานุ โอะํทุ วเฬเะ พฺราหฺมณฺยธรฺมวนฺนุ อนุสริสิ อตฺยํต มหตฺตร การฺยวนฺนุ มาฑิทรู อทุ สตฺปุรุษร มานฺยตเะยนฺนุ ปฑเะยุวุทิลฺล.
10003023a ธารยิตฺวา ธนุรฺทิวฺยํ ทิวฺยานฺยสฺตฺราณิ จาหวเฯ
10003023c ปิตรํ นิหตํ ทฺฤษฺฏฺวา กิํ นุ วกฺษฺยามิ สํสทิฯฯ
ยุทฺธทลฺลิ ทิวฺย ธนุสฺสนฺนู ทิวฺย อสฺตฺรคฬนฺนู ธริสิท มตฺตุ ตํทเะย กโะลเะยนฺนุ ปฺรตฺยกฺษ กํฑ นานุ, อีค หเคเะ ตานเ ยาคคฬลฺลิ มํตฺรคฬนฺนุ หเฬิกโะํฑิรลิ?4
10003024a สโ'หมทฺย ยถากามํ กฺษตฺรธรฺมมุปาสฺย ตํฯ
10003024c คํตาสฺมิ ปทวีํ ราชฺญห์ ปิตุศฺจาปิ มหาทฺยุตเห์ฯฯ
อาทุทริํท อิํทุ นนคิษฺฏวาท กฺษตฺรธรฺมวนฺนุ คเารวิสิ ราช ทุรฺยโธนน มตฺตุ มหาทฺยุติ ตํทเะย หเะชฺชเะคฬลฺลิ นฑเะยุตฺตเนเะ.
10003025a อทฺย สฺวปฺสฺยํติ ปาํจาลา วิศฺวสฺตา ชิตกาศินห์ฯ
10003025c วิมุกฺตยุคฺยกวจา หรฺษเณ จ สมนฺวิตาห์ฯ
10003025e วยํ ชิตา มตาศฺจไษาํ ศฺราํตา วฺยายมนเน จฯฯ
วิชยทิํท อุพฺพิรุว ปาํจาลรุ อิํทุ นมฺมนฺนุ คเะทฺทเะวเะํทุ ติฬิทุ หรฺษสมนฺวิตราคิ มตฺตุ หโราฏทิํท พฬลิ กุทุรเะคฬนฺนู กวจคฬนฺนู กฬจิ อาตํกท ภยวเนู อิลฺลทเ นิทฺริสุตฺติทฺทารเะ.
10003026a ตเษาํ นิศิ ปฺรสุปฺตานาํ สฺวสฺถานาํ ศิพิรเ สฺวกเฯ
10003026c อวสฺกํทํ กริษฺยามิ ศิพิรสฺยาทฺย ทุษฺกรํฯฯ
ราตฺริยลฺลิ ตมฺม ศิพิรคฬลฺลิ ตมฺมวรโะํทิคเะ มลคิรุว อวร ศิพิรคฬ มเลเะ อิํทุ ทุษฺกร มุตฺติคเะยนฺนุ หากิ อวรนฺนุ สํหริสุตฺตเนเะ.
10003027a ตานวสฺกํทฺย ศิพิรเ ปฺรเตภูตานฺวิจเตสห์ฯ
10003027c สูทยิษฺยามิ วิกฺรมฺย มฆวานิว ทานวานฺฯฯ
เอะจฺจรวิลฺลทเะ ปฺรเตคฬํตเะ มลคิรุว อวรนฺนุ วิกฺรมทิํท มฆวานฺ อิํทฺรนุ ทานวรนฺนุ หเคโ หาคเะ สํหริสุตฺตเนเะ.
10003028a อทฺย ตานฺสหิตานฺสรฺวานฺธฺฤษฺฏทฺยุมฺนปุรโคมานฺฯ
10003028c สูทยิษฺยามิ วิกฺรมฺย กกฺษํ ทีปฺต อิวานลห์ฯ
10003028e นิหตฺย จไว ปาํจาลานฺ ศาํติํ ลพฺธาสฺมิ สตฺตมฯฯ
ธฺฤษฺฏทฺยุมฺนน นายกตฺวทลฺลิรุว อวรเะลฺลรนฺนู โอะฏฺฏิคเ อิํทุ วิกฺรมทิํท โอะณหุลฺลิน มเะทเะคฬนฺนุ พเะํกิยุ ภสฺมมาฑุวํตเะ สํหริสุตฺตเนเะ. สตฺตม! ปาํจาลรนฺนุ สํหริสิท นํตรวเ นานุ มนห์ศาํติยนฺนุ ปฑเะยุตฺตเนเะ.
10003029a ปาํจาลเษุ จริษฺยามิ สูทยนฺนทฺย สํยุคเฯ
10003029c ปินากปาณิห์ สํกฺรุทฺธห์ สฺวยํ รุทฺรห์ ปศุษฺวิวฯฯ
สํกฺรุทฺธ สฺวยํ ปินากปาณิ รุทฺรนุ ปฺราณิคฬ มธฺยเะ สํจริสุวํตเะ อิํทุ นานุ รณทลฺลิ ปาํจาลรนฺนุ สํหริสุตฺตา สํจริสุตฺตเนเะ.
10003030a อทฺยาหํ สรฺวปาํจาลานฺนิหตฺย จ นิกฺฤตฺย จฯ
10003030c อรฺทยิษฺยามิ สํกฺรุทฺธโ รณเ ปาํฑุสุตาํสฺตถาฯฯ
อิํทุ สํกฺรุทฺธนาคิ ปาํจาลรเะลฺลรนฺนุ กตฺตริสิ กโะํทุ รณทลฺลิ ปาํฑุสุตรนฺนุ กาฑุตฺตเนเะ.
10003031a อทฺยาหํ สรฺวปาํจาลไห์ กฺฤตฺวา ภูมิํ ศรีริณีํฯ
10003031c ปฺรหฺฤตฺยไกไกศสฺตเภฺยโ ภวิษฺยามฺยนฺฤณห์ ปิตุห์ฯฯ
อิํทุ อวรลฺลิ โอะพฺพโะพฺพรนฺนู สํหริสิ, ภูมิยุ ปาํจาลรเะลฺลร มฺฤตศรีรคฬนฺนุ หโะรุวํตเะ มาฑิ นนฺน ตํทเะย ฤณวนฺนุ ตีริสิกโะฬฺฬุตฺตเนเะ.
10003032a ทุรฺยโธนสฺย กรฺณสฺย ภีษฺมสไํธวยโรปิฯ
10003032c คมยิษฺยามิ ปาํจาลานฺปทวีมทฺย ทุรฺคมาํฯฯ
ทุรฺยโธน, กรฺณ, ภีษฺม มตฺตุ สไํธวรุ หโท ทุรฺคม มารฺคทลฺลิ อิํทุ ปาํจาลรนฺนุ กูฑ กฬุหิสุตฺตเนเะ.
10003033a อทฺย ปาํจาลราชสฺย ธฺฤษฺฏทฺยุมฺนสฺย วไ นิศิฯ
10003033c วิราตฺรเ ปฺรมถิษฺยามิ ปศโริว ศิรโ พลาตฺฯฯ
อิํทิน ราตฺริยุ กฬเะยุวุทรลฺลิ กตฺตลเะยลฺลิ นานุ ปาํจาลราช ธฺฤษฺฏทฺยุมฺนน ศิรวนฺนุ พลวนฺนุปยโคิสิ ปศุวโะํทร ศิรทํตเะ อรเะยุตฺตเนเะ.
10003034a อทฺย ปาํจาลปาํฑูนาํ ศยิตานาตฺมชานฺนิศิฯ
10003034c ขฑฺคเน นิศิตเนาชเา ปฺรมถิษฺยามิ คเาตมฯฯ
คเาตม! อิํทิน ราตฺริ มลคิรุว ปาํจาล-ปาํฑวรนฺนุ นานุ เอะฬเะท นิศิต ขฑฺคทิํท ตุํฑริสุตฺตเนเะ.
10003035a อทฺย ปาํจาลสเนาํ ตาํ นิหตฺย นิศิ สเาปฺติกเฯ
10003035c กฺฤตกฺฤตฺยห์ สุขี จไว ภวิษฺยามิ มหามตเฯฯ
มหามตเ! อิํทิน ราตฺริ มลคิรุว อา ปาํจาลสเนเะยนฺนุ สํหริสิ นานุ กฺฤตกฺฤตฺยนู สุขิยู อาคุตฺตเนเะ!”
สมาปฺติ
อิติ ศฺรีมหาภารตเ สเาปฺติกปรฺวณิ ทฺรเาณิมํตฺรณายาํ ตฺฤตียโ'ธฺยายห์ฯฯ
อิทุ ศฺรีมหาภารตทลฺลิ สเาปฺติกปรฺวทลฺลิ ทฺรเาณิมํตฺรณ เอะนฺนุว มูรนเ อธฺยายวุ.