પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
શલ્ય પર્વ
સારસ્વત પર્વ
અધ્યાય 39
સાર
સિંધુદ્વીપદલ્લિ આર્ષ્ટિષેણનુ સિદ્ધનાદ કથॆ (1-9). બ્રહ્મયોનિયલ્લિ વિશ્વામિત્રનિગॆ બ્રાહ્મણત્વ પ્રાપ્તિ (10-32).
09039001 જનમેજય ઉવાચ 09039001a કથમાર્ષ્ટિષેણો ભગવાન્વિપુલં તપ્તવાંસ્તપઃ।
09039001c સિંધુદ્વીપઃ કથં ચાપિ બ્રાહ્મણ્યં લબ્ધવાંસ્તદા।।
જનમેજયનુ હેળિદનુ: “ભગવાન્ આર્ષ્ટિષેણનુ હેગॆ વિપુલ તપસ્સન્નુ તપિસિદનુ? સિંધુદ્વીપનૂ કૂડ હેગॆ બ્રાહ્મણ્યવન્નુ પડॆદનુ?
09039002a દેવાપિશ્ચ કથં બ્રહ્મન્વિશ્વામિત્રશ્ચ સત્તમ।
09039002c તન્મમાચક્ષ્વ ભગવન્પરં કૌતૂહલં હિ મે।।
બ્રહ્મન્! સત્તમ! હેગॆ દેવાપિ મત્તુ વિશ્વામિત્રરુ બ્રાહ્મણ્યવન્નુ પડॆદરુ? ભગવન્! અદરકુરિતુ નનગॆ હેળુ. અત્યંત કુતૂહલવાગુત્તિદॆ.”
09039003 વૈશંપાયન ઉવાચ 09039003a પુરા કૃતયુગે રાજન્નાર્ષ્ટિષેણો દ્વિજોત્તમઃ।
09039003c વસન્ગુરુકુલે નિત્યં નિત્યમધ્યયને રતઃ।।
વૈશંપાયનનુ હેળિદનુ: “રાજન્! હિંદॆ કૃતયુગદલ્લિ દ્વિજોત્તમ આર્ષ્ટિષેણનુ ગુરુકુલદલ્લિ વાસિસિકॊંડુ નિત્યવૂ અધ્યયનદલ્લિ તॊડગુત્તિદ્દનુ.
09039004a તસ્ય રાજન્ગુરુકુલે વસતો નિત્યમેવ હ।
09039004c સમાપ્તિં નાગમદ્વિદ્યા નાપિ વેદા વિશાં પતે।।
રાજન્! વિશાંપતે! નિત્યવૂ ગુરુકુલદલ્લિ વાસિસિકॊંડિદ્દરૂ અવન વેદ-આગમગળ વિદ્યॆયુ સંપૂર્ણવાગલે ઇલ્લ.
09039005a સ નિર્વિણ્ણસ્તતો રાજંસ્તપસ્તેપે મહાતપાઃ।
09039005c તતો વૈ તપસા તેન પ્રાપ્ય વેદાનનુત્તમાન્।।
રાજન્! નિર્વિણ્ણનાદ અવનુ મહાતપસ્સન્નુ તપિસિદનુ. અવન આ તપસ્સિનિંદ અવનિગॆ અનુત્તમ વેદગળુ પ્રાપ્તવાદવુ.
09039006a સ વિદ્વાન્વેદયુક્તશ્ચ સિદ્ધશ્ચાપ્ય ઋષિસત્તમઃ।
09039006c તત્ર તીર્થે વરાન્પ્રાદાત્ત્રીનેવ સુમહાતપાઃ।।
આ ઋષિસત્તમનુ વિદ્વાંસનૂ, વેદયુક્તનૂ સિદ્ધનૂ આદનુ. અલ્લિદ્દ તીર્થક્કॆ આ સુમહાતપસ્વિયુ ઈ મૂરુ વરગળન્નિત્તનુ:
09039007a અસ્મિંસ્તીર્થે મહાનદ્યા અદ્યપ્રભૃતિ માનવઃ।
09039007c આપ્લુતો વાજિમેધસ્ય ફલં પ્રાપ્નોતિ પુષ્કલં।।
“ઇંદિનિંદ મહાનદિય ઈ તીર્થદલ્લિ સ્નાનમાડુવ મનુષ્યનુ અશ્વમેધદ પુષ્કલ ફલવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
09039008a અદ્યપ્રભૃતિ નૈવાત્ર ભયં વ્યાલાદ્ભવિષ્યતિ।
09039008c અપિ ચાલ્પેન યત્નેન ફલં પ્રાપ્સ્યતિ પુષ્કલં।।
ઇંદિનિંદ ઇલ્લિ સર્પભયવુ ઇરુવુદિલ્લ. મત્તુ અલ્પ યત્નદિંદલે પુષ્કલ ફલવુ પ્રાપ્તવાગુત્તદॆ.”
09039009a એવમુક્ત્વા મહાતેજા જગામ ત્રિદિવં મુનિઃ।
09039009c એવં સિદ્ધઃ સ ભગવાનાર્ષ્ટિષેણઃ પ્રતાપવાન્।।
હીગॆ હેળિ આ મહાતેજસ્વિ મુનિયુ ત્રિદિવક્કॆ તॆરળિદનુ. હીગॆ આ ભગવાન્ પ્રતાપવાન્ આર્ષ્ટિષેણનુ સિદ્ધનાદનુ.
09039010a તસ્મિન્નેવ તદા તીર્થે સિંધુદ્વીપઃ પ્રતાપવાન્।
09039010c દેવાપિશ્ચ મહારાજ બ્રાહ્મણ્યં પ્રાપતુર્મહત્।।
મહારાજ! અદે તીર્થદલ્લિ પ્રતાપવાન્ સિંધુદ્વીપ મત્તુ દેવાપિગળુ મહા બ્રાહ્મણ્યવન્નુ પડॆદરુ.
09039011a તથા ચ કૌશિકસ્તાત તપોનિત્યો જિતેંદ્રિયઃ।
09039011c તપસા વૈ સુતપ્તેન બ્રાહ્મણત્વમવાપ્તવાન્।।
મગૂ! અલ્લિયે જિતેંદ્રિય કૌશિકનૂ કૂડ તપોનિરતનાગિદ્દુ, ઉત્તમવાગિ તપિસિદ તપસ્સિનિંદ બ્રાહ્મણત્વવન્નુ પડॆદુકॊંડનુ.
09039012a ગાધિર્નામ મહાનાસીત્ ક્ષત્રિયઃ પ્રથિતો ભુવિ।
09039012c તસ્ય પુત્રોઽભવદ્રાજન્વિશ્વામિત્રઃ પ્રતાપવાન્।।
રાજન્! ભૂમિય મેલॆ ગાધિ ऎંબ હॆસરિન પ્રસિદ્ધ ક્ષત્રિયનિદ્દનુ. અવન પુત્રને પ્રતાપવાન્ વિશ્વામિત્રનાગિદ્દનુ.
09039013a સ રાજા કૌશિકસ્તાત મહાયોગ્યભવત્કિલ।
09039013c સ પુત્રમભિષિચ્યાથ વિશ્વામિત્રં મહાતપાઃ।।
મહાતપસ્વિયૂ મહાયોગિયૂ આગિદ્દ આ કૌશિક રાજનુ મગ વિશ્વામિત્રનન્નુ અભિષેકિસિદનુ.
09039014a દેહન્યાસે મનશ્ચક્રે તં ઊચુઃ પ્રણતાઃ પ્રજાઃ।
09039014c ન ગંતવ્યં મહાપ્રાજ્ઞ ત્રાહિ ચાસ્માન્મહાભયાત્।।
દેહન્યાસદ મનસ્સુ માડિદ્દ અવનિગॆ પ્રીતિયિંદ પ્રજॆગળુ હેળિદરુ: “મહાપ્રાજ્ઞ! હોગબેડ! મહાભયદિંદ નમ્મન્નુ કાપાડુ!”
09039015a એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ તતો ગાધિઃ પ્રજાસ્તદા।
09039015c વિશ્વસ્ય જગતો ગોપ્તા ભવિષ્યતિ સુતો મમ।।
અદક્કॆ પ્રતિયાગિ ગાધિયુ પ્રજॆગળિગॆ હેળિદનુ: “નન્ન મગનુ વિશ્વદ રક્ષકનાગુત્તાનॆ!”
09039016a ઇત્યુક્ત્વા તુ તતો ગાધિર્વિશ્વામિત્રં નિવેશ્ય ચ।
09039016c જગામ ત્રિદિવં રાજન્વિશ્વામિત્રોઽભવન્નૃપઃ।।
09039016e ન ચ શક્નોતિ પૃથિવીં યત્નવાનપિ રક્ષિતું।।
હીગॆ હેળિ ગાધિયુ વિશ્વામિત્રનન્નુ સિંહાસનદલ્લિ કુળ્ળિરિસિ ત્રિદિવક્કॆ હॊરટુહોદનુ. રાજન્! આગ વિશ્વામિત્રનુ રાજનાદનુ. આદરॆ પ્રયત્નપટ્ટરૂ અવનિગॆ પૃથ્વિયન્નુ રક્ષિસલુ આગલિલ્લ.
09039017a તતઃ શુશ્રાવ રાજા સ રાક્ષસેભ્યો મહાભયં।
09039017c નિર્યયૌ નગરાચ્ચાપિ ચતુરંગબલાન્વિતઃ।।
ऒમ્મॆ આ રાજનુ રાક્ષસર મહાભયદ કુરિતુ કેળિ, ચતુરંગબલાન્વિતનાગિ નગરદિંદ હॊરટનુ.
09039018a સ ગત્વા દૂરમધ્વાનં વસિષ્ઠાશ્રમમભ્યયાત્।
09039018c તસ્ય તે સૈનિકા રાજંશ્ચક્રુસ્તત્રાનયાન્બહૂન્।।
બહળ દૂર ગમિસિ અવનુ વસિષ્ઠન આશ્રમદ બળિ હોદનુ. રાજન્! અલ્લિ અવન સૈનિકરુ અનીતિયિંદ અનેક અપચારગળન્નॆસગિદરુ.
09039019a તતસ્તુ ભગવાન્વિપ્રો વસિષ્ઠોઽશ્રમમભ્યયાત્।
09039019c દદૃશે ચ તતઃ સર્વં ભજ્યમાનં મહાવનં।।
ભગવાન્ વિપ્ર વસિષ્ઠનુ આશ્રમક્કॆ હિંદિરુગલુ અલ્લિ મહાવનવॆલ્લવૂ ધ્વંસવાદુદન્નુ નોડિદનુ.
09039020a તસ્ય ક્રુદ્ધો મહારાજ વસિષ્ઠો મુનિસત્તમઃ।
09039020c સૃજસ્વ શબરાન્ઘોરાનિતિ સ્વાં ગામુવાચ હ।।
મહારાજ! અદરિંદ ક્રુદ્ધનાદ મુનિસત્તમ વસિષ્ઠનુ “ઘોર શબરરન્નુ સૃષ્ટિસુ!” ऎંદુ તન્ન ગોવિગॆ હેળિદનુ.
09039021a તથોક્તા સાસૃજદ્ધેનુઃ પુરુષાન્ઘોરદર્શનાન્।
09039021c તે ચ તદ્બલમાસાદ્ય બભંજુઃ સર્વતોદિશં।।
હાગॆ હેળલુ આ હસુવુ ઘોરરાગિ કાણુત્તિદ્દ પુરુષરન્નુ સૃષ્ટિસિદળુ. અવરુ વિશ્વામિત્રન સેનॆયન્નુ ऎલ્લકડॆગળિંદ આક્રમણિસિ નાશપડિસિદરુ.
09039022a તદ્દૃષ્ટ્વા વિદ્રુતં સૈન્યં વિશ્વામિત્રસ્તુ ગાધિજઃ।
09039022c તપઃ પરં મન્યમાનસ્તપસ્યેવ મનો દધે।।
પલાયનમાડુત્તિદ્દ તન્ન સેનॆયન્નુ નોડિ ગાધિય મગ વિશ્વામિત્રનુ તપોબલવે હॆચ્ચિનદॆંદુ તિળિદુ તપસ્સન્નાચરિસલુ મનસ્સુમાડિદનુ.
09039023a સોઽસ્મિંસ્તીર્થવરે રાજન્સરસ્વત્યાઃ સમાહિતઃ।
09039023c નિયમૈશ્ચોપવાસૈશ્ચ કર્શયન્દેહમાત્મનઃ।।
રાજન્! અવનુ સરસ્વતિય આ શ્રેષ્ઠ તીર્થક્કॆ હોગિ અલ્લિ ઉપવાસ નિયમગળિંદ તન્ન દેહવન્નુ કૃશગॊળિસિદનુ.
09039024a જલાહારો વાયુભક્ષઃ પર્ણાહારશ્ચ સોઽભવત્।
09039024c તથા સ્થંડિલશાયી ચ યે ચાન્યે નિયમાઃ પૃથક્।।
જલાહારિયાગિ, વાયુભક્ષકનાગિ, પર્ણાહારિયાગિદ્દનુ. હાગॆયે નॆલદ મેલॆયે મલગુવુદુ મુંતાદ અન્ય અનેક નિયમગળન્નૂ આચરિસિદનુ.
09039025a અસકૃત્તસ્ય દેવાસ્તુ વ્રતવિઘ્નં પ્રચક્રિરે।
09039025c ન ચાસ્ય નિયમાદ્બુદ્ધિરપયાતિ મહાત્મનઃ।।
દેવતॆગળાદરો અવન વ્રતવિઘ્નવન્નુંટુ માડલુ બહળવાગિ પ્રયત્નિસિદરુ. આદરૂ આ મહાત્મન બુદ્ધિયુ નિયમગળિંદ વિચલિતગॊળ્ળલિલ્લ.
09039026a તતઃ પરેણ યત્નેન તપ્ત્વા બહુવિધં તપઃ।
09039026c તેજસા ભાસ્કરાકારો ગાધિજઃ સમપદ્યત।।
આગ પરમ પ્રયત્નદિંદ બહુવિધદ તપસ્સન્નુ તપિસિ ગાધિજનુ તેજસ્સિનલ્લિ ભાસ્કરાકારનાગિ બॆળॆદનુ.
09039027a તપસા તુ તથા યુક્તં વિશ્વામિત્રં પિતામહઃ।
09039027c અમન્યત મહાતેજા વરદો વરમસ્ય તત્।।
હાગॆ તપસ્સિનલ્લિ યુક્તનાગિદ્દ વિશ્વામિત્રનિગॆ મહાતેજસ્વિ વરદ પિતામહનુ વરવન્નીયલુ નિશ્ચયિસિદનુ.
09039028a સ તુ વવ્રે વરં રાજન્સ્યામહં બ્રાહ્મણસ્ત્વિતિ।
09039028c તથેતિ ચાબ્રવીદ્બ્રહ્મા સર્વલોકપિતામહઃ।।
રાજન્! “નાનુ બ્રાહ્મણનાગબેકુ!” ऎંદુ અવનુ વરવન્નુ કેળિકॊળ્ળલુ સર્વલોકપિતામહ બ્રહ્મનુ “હાગॆયે આગલિ!” ऎંદનુ.
09039029a સ લબ્ધ્વા તપસોગ્રેણ બ્રાહ્મણત્વં મહાયશાઃ।
09039029c વિચચાર મહીં કૃત્સ્નાં કૃતકામઃ સુરોપમઃ।।
ઉગ્રતપસ્સિનિંદ બાહ્મણત્વવન્નુ પડॆદુ આ મહાયશસ્વિયુ સુરરંતॆ આસॆયન્નીડેરિસિકॊંડુ ઇડી પૃથ્વિયલ્લિ સંચરિસિદનુ.
09039030a તસ્મિંસ્તીર્થવરે રામઃ પ્રદાય વિવિધં વસુ।
09039030c પયસ્વિનીસ્તથા ધેનૂર્યાનાનિ શયનાનિ ચ।।
આ શ્રેષ્ઠ તીર્થદલ્લિ રામનુ વિવિધ સંપત્તુગળન્નુ – હાલુનીડુવ હસુગળન્નૂ, વાહનગળન્નૂ, હાસિગॆગળન્નૂ, દાનવન્નાગિત્તનુ.
09039031a તથા વસ્ત્રાણ્યલંકારં ભક્ષ્યં પેયં ચ શોભનં।
09039031c અદદાન્મુદિતો રાજન્પૂજયિત્વા દ્વિજોત્તમાન્।।
રાજન્! હાગॆયે દ્વિજોત્તમરન્નુ પૂજિસિ અવનુ શોભિસુવ વસ્ત્રાલંકારગળન્નૂ, ભક્ષ્ય-પાનીયગળન્નૂ સંતોષદિંદ દાનવિત્તનુ.
09039032a યયૌ રાજંસ્તતો રામો બકસ્યાશ્રમમંતિકાત્।
09039032c યત્ર તેપે તપસ્તીવ્રં દાલ્ભ્યો બક ઇતિ શ્રુતિઃ।।
રાજન્! અનંતર રામનુ બકન આશ્રમદ બળિ બંદનુ. અલ્લિ દાલ્ભ્ય બકનુ તીવ્ર તપસ્સન્નાચરિસિદનુ ऎંદુ કેળિદ્દેવॆ.”