pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śalya parva
sārasvata parva
adhyāya 37
sāra
saptasārasvata varṇane (1-28). maṁkaṇakana kathe (29-50).
09037001 janamējaya uvāca 09037001a saptasārasvataṁ kasmātkaśca maṁkaṇakō muniḥ।
09037001c kathaṁ siddhaśca bhagavānkaścāsya niyamō'bhavat।।
janamējayanu hēḷidanu: “bhagavān! saptasārasvatavu yāva kāraṇadiṁdāyitu? maṁkaṇaka muniyu yāru? avanu hēge siddhanādanu? avanu yāva niyamagaḷannu anusarisuttiddanu?
09037002a kasya vaṁśē samutpannaḥ kiṁ cādhītaṁ dvijōttama।
09037002c ētadiccāmyahaṁ śrōtuṁ vidhivaddvijasattama।।
dvijōttama! avanu yāva vaṁśadalli huṭṭiddanu? avanu ēnannu tiḷidukoṁḍiddanu? dvijasattama! idara kuritu vidhivattāgi kēḷalu bayasuttēne.”
09037003 vaiśaṁpāyana uvāca 09037003a rājansapta sarasvatyō yābhirvyāptamidaṁ jagat।
09037003c āhūtā balavadbhirhi tatra tatra sarasvatī।।
vaiśaṁpāyananu hēḷidanu: “rājan! iḍī jagattē sapta sarasvatiyariṁda vyāptavāgide. ēkeṁdare tapōbalaru karedalliyella sarasvatiyu hōguttiddaḷu.
09037004a suprabhā kāṁcanākṣī ca viśālā mānasahradā।
09037004c sarasvatī ōghavatī suvēṇurvimalōdakā।।
hāge hōguvāga sarasvatiyu ī ēḷu nāmadhēyagaḷannu paḍedaḷu: suprabhā, kāṁcanākṣī, viśālā, manōhrada, ōghavatī, suvēṇu mattu vimalōdaka.
09037005a pitāmahasya mahatō vartamānē mahītalē।
09037005c vitatē yajñavāṭē vai samētēṣu dvijātiṣu।।
mahītaladalli pitāmaha brahmana mahā yajñavu naḍeyuttittu. ā viśāla yajñavāṭiyalli dvijātiyavaru sērikoṁḍiddaru.
09037006a puṇyāhaghōṣairvimalairvēdānāṁ ninadaistathā।
09037006c dēvēṣu caiva vyagrēṣu tasminyajñavidhau tadā।।
puṇyāha ghōṣagaḷiṁda, vimala vēda ninādagaḷiṁda mattu dēvategaḷu yajñavidhigaḷalli tōrisida utsāhagaḷiṁda ā yajñavāṭiyu tuṁbihōgittu.
09037007a tatra caiva mahārāja dīkṣitē prapitāmahē।
09037007c yajatastatra satrēṇa sarvakāmasamr̥ddhinā।।
mahārāja! prapitāmahanu yajamānanāgi dīkṣitanāgidda ā satradalli sarvakāmanegaḷū pūrṇagoḷḷuttiddavu.
09037008a manasā ciṁtitā hyarthā dharmārthakuśalaistadā।
09037008c upatiṣṭhaṁti rājēṁdra dvijātīṁstatra tatra ha।।
rājēṁdra! manassinalli ciṁtisida dharmārtha kuśalagaḷellavū dvijātiyavara baḷi baṁdu eddu nilluttiddavu.
09037009a jaguśca tatra gaṁdharvā nanr̥tuścāpsarōgaṇāḥ।
09037009c vāditrāṇi ca divyāni vādayāmāsuraṁjasā।।
alli gaṁdharvaru hāḍuttiddaru. apsaragaṇagaḷu nartisuttiddavu. divya vādyagaḷannu hitakaravāgi bārisuttiddaru.
09037010a tasya yajñasya saṁpattyā tutuṣurdēvatā api।
09037010c vismayaṁ paramaṁ jagmuḥ kimu mānuṣayōnayaḥ।।
ā yajñada vaibhavadiṁda tr̥ptarāgi dēvategaḷū kūḍa parama vismitarādaru. innu manuṣya yōniyalli huṭṭidavara viṣayadalli ēnu?
09037011a vartamānē tathā yajñē puṣkarasthē pitāmahē।
09037011c abruvannr̥ṣayō rājannāyaṁ yajñō mahāphalaḥ।।
09037011e na dr̥śyatē sariccrēṣṭhā yasmādiha sarasvatī।।
rājan! puṣkaradalli pitāmahana ā mahāyajñavu naḍeyuttiruvāga r̥ṣigaḷu “nadiśrēṣṭhē sarasvatiyu illa kāṇisuvudillavādudariṁda ī yajñada mahāphalavu uṁṭāgilla!” eṁdaru.
09037012a tacchr̥tvā bhagavānprītaḥ sasmārātha sarasvatīṁ।
09037012c pitāmahēna yajatā āhūtā puṣkarēṣu vai।।
09037012e suprabhā nāma rājēṁdra nāmnā tatra sarasvatī।।
adannu kēḷi prītanāda bhagavānanu sarasvatiyannu smarisidanu. rājēṁdra! puṣkaradalli pitāmahana yāgadalli kareyalpaṭṭa sarasvatiyu suprabhā eṁba hesarinavaḷādaḷu.
09037013a tāṁ dr̥ṣṭvā munayastuṣṭā vēgayuktāṁ sarasvatīṁ।
09037013c pitāmahaṁ mānayaṁtīṁ kratuṁ tē bahu mēnirē।।
vēgayuktaḷāda sarasvatiyannu nōḍi munigaḷu tuṣṭarāgi pitāmahana ā kratuvu bahaḷa mānyateyuḷḷaddu eṁdu gauravisidaru.
09037014a ēvamēṣā sariccrēṣṭhā puṣkarēṣu sarasvatī।
09037014c pitāmahārthaṁ saṁbhūtā tuṣṭyarthaṁ ca manīṣiṇāṁ।।
hīge saritaśrēṣṭhe sarasvatiyu pitāmahanigāgi mattu r̥ṣigaḷa saṁtr̥ptigāgi puṣkaradalli kāṇisikoṁḍaḷu.
09037015a naimiṣē munayō rājansamāgamya samāsatē।
09037015c tatra citrāḥ kathā hyāsanvēdaṁ prati janēśvara।।
rājan! janēśvara! naimiṣadalli samāgamisidda munigaḷa madhye vēdada kuritu vicitra carcegaḷu naḍedavu.
09037016a tatra tē munayō hyāsannānāsvādhyāyavēdinaḥ।
09037016c tē samāgamya munayaḥ sasmarurvai sarasvatīṁ।।
allidda nānā svādhyāyagaḷannu tiḷidukoṁḍidda munigaḷu oṁdāgi sarasvatiyannu smarisidaru.
09037017a sā tu dhyātā mahārāja r̥ṣibhiḥ satrayājibhiḥ।
09037017c samāgatānāṁ rājēṁdra sahāyārthaṁ mahātmanāṁ।।
09037017e ājagāma mahābhāgā tatra puṇyā sarasvatī।।
mahārāja! rājēṁdra! sēri satradalli toḍagidda mahātmaru dhyānisalu avara sahāyārthavāgi puṇye mahābhāge sarasvatiyu allige baṁdaḷu.
09037018a naimiṣē kāṁcanākṣī tu munīnāṁ satrayājināṁ।
09037018c āgatā saritāṁ śrēṣṭhā tatra bhārata pūjitā।।
bhārata! naimiṣadalli satrayāji munigaḷa baḷi āgamisida saritaśrēṣṭheyu kāṁcanākṣī eṁdu pūjitaḷādaḷu.
09037019a gayasya yajamānasya gayēṣvēva mahākratuṁ।
09037019c āhūtā saritāṁ śrēṣṭhā gayayajñē sarasvatī।।
gayada rāja gayanū kūḍa mahākratu gayayajñadalli saritaśrēṣṭhe sarasvatiyannu āhvānisidanu.
09037020a viśālāṁ tu gayēṣvāhurr̥ṣayaḥ saṁśitavratāḥ।
09037020c saritsā himavatpārśvātprasūtā śīghragāminī।।
himavatparvatada tappalinalli huṭṭida ā śīghragāminī nadige gayeyalli saṁśitavrata r̥ṣigaḷu viśālā eṁdu karedaru.
09037021a auddālakēstathā yajñē yajatastatra bhārata।
09037021c samētē sarvataḥ sphītē munīnāṁ maṁḍalē tadā।।
bhārata! auddhālakanu yajñavannu yājisuttiddāga allige ellakaḍegaḷiṁda āgamisida munigaḷa maṁḍalavu sērittu.
09037022a uttarē kōsalābhāgē puṇyē rājanmahātmanaḥ।
09037022c auddālakēna yajatā pūrvaṁ dhyātā sarasvatī।।
rājan! kōsalada puṇya uttara bhāgadalli mahātma auddālakanu yajñada modalu sarasvatiyannu dhyānisidanu.
09037023a ājagāma sariccrēṣṭhā taṁ dēśaṁ r̥ṣikāraṇāt।
09037023c pūjyamānā munigaṇairvalkalājinasaṁvr̥taiḥ।।
09037023e manōhradēti vikhyātā sā hi tairmanasā hr̥tā।।
r̥ṣigaḷa kāraṇadiṁda alligaitaṁda sariśrēṣṭheyu valkala-jinadhārī munigaṇagaḷiṁda pūjisalpaṭṭu avara manassannu apaharisidudakkāgi manōhradā eṁdu vikhyātaḷādaḷu.
09037024a suvēṇurr̥ṣabhadvīpē puṇyē rājarṣisēvitē।
09037024c kurōśca yajamānasya kurukṣētrē mahātmanaḥ।।
09037024e ājagāma mahābhāgā saricchrēṣṭhā sarasvatī।।
rājarṣisēvita puṇya r̥ṣabhadvīpadalli avaḷu suvēṇuvenisidaḷu. mahātma kuruvu yajamānanāgidda kurukṣētrakke saritaśrēṣṭhe mahābhāge sarasvatiyu haridubaṁdaḷu.
09037025a ōghavatyapi rājēṁdra vasiṣṭhēna mahātmanā।
09037025c samāhūtā kurukṣētrē divyatōyā sarasvatī।।
rājēṁdra! kurukṣētradalli ā divyanadī sarasvatiyannu mahātma vasiṣṭhanu ōghavati eṁdu karedanu.
09037026a dakṣēṇa yajatā cāpi gaṁgādvārē sarasvatī।
09037026c vimalōdā bhagavatī brahmaṇā yajatā punaḥ।।
09037026e samāhūtā yayau tatra puṇyē haimavatē girau।।
gaṁgādvāradalli dakṣanu yajñamāḍuttiruvāga yajamānanāgidda dakṣabrahmanu kareyalu bhagavatiyu puṇya haimavata girigaḷiṁda vimalōdeyāgi allige haridubaṁdaḷu.
09037027a ēkībhūtāstatastāstu tasmiṁstīrthē samāgatāḥ।
09037027c saptasārasvataṁ tīrthaṁ tatastatprathitaṁ bhuvi।।
ā tīrthadalli oṁdāgi sēri, alliṁda muṁde adu saptasārasvata tīrthaveṁdu bhuviyalli prasiddhavāyitu.
09037028a iti sapta sarasvatyō nāmataḥ parikīrtitāḥ।
09037028c saptasārasvataṁ caiva tīrthaṁ puṇyaṁ tathā smr̥taṁ।।
sarasvatiya ēḷu nāmagaḷannū saptasārasvataveṁdu prakhyātavāda puṇya tīrthada kuritū hēḷiddāyitu.
09037029a śr̥ṇu maṁkaṇakasyāpi kaumārabrahmacāriṇaḥ।
09037029c āpagāmavagāḍhasya rājanprakrīḍitaṁ mahat।।
rājan! īga kaumāra brahmacāri maṁkaṇana mahā krīḍeya kuritu kēḷu.
09037030a dr̥ṣṭvā yadr̥ccayā tatra striyamaṁbhasi bhārata।
09037030c snāyaṁtīṁ rucirāpāṁgīṁ digvāsasamaniṁditāṁ।।
09037030e sarasvatyāṁ mahārāja caskaṁdē vīryamaṁbhasi।।
bhārata! mahārāja! omme suṁdara kaḍegaṇṇina dikkugaḷannē baṭṭegaḷāgi dharisidda aniṁdite strīyobbaḷu sarasvatī nadiya nīrinalli svēccheyiṁda snānamāḍuttiruvudannu nōḍi maṁkaṇakana vīryaskhalanavāgi nīrinalli bidditu.
09037031a tadrētaḥ sa tu jagrāha kalaśē vai mahātapāḥ।
09037031c saptadhā pravibhāgaṁ tu kalaśasthaṁ jagāma ha।।
09037031e tatrarṣayaḥ sapta jātā jajñirē marutāṁ gaṇāḥ।।
ā mahātapasviyu ā rētassannu kalaśadalli saṁgrahisi, kalaśadalliddudannu ēḷu bhāgagaḷannāgisi hōdanu. alliṁda sapta r̥ṣi marudgaṇagaḷu huṭṭidavu.
09037032a vāyuvēgō vāyubalō vāyuhā vāyumaṁḍalaḥ।
09037032c vāyujvālō vāyurētā vāyucakraśca vīryavān।।
09037032e ēvamētē samutpannā marutāṁ janayiṣṇavaḥ।।
alliṁda vāyuvēga, vāyubala, vāyuhā, vāyumaṁḍala, vāyujvāla, vāyurēta mattu vāyucakrareṁba vīryavān maruttaru janisidaru.
09037033a idamanyacca rājēṁdra śr̥ṇvāścaryataraṁ bhuvi।
09037033c maharṣēścaritaṁ yādr̥ktriṣu lōkēṣu viśrutaṁ।।
rājēṁdra! mūru lōkagaḷalliyū viśrutavāda bhuviyallē ati āścaryakaravāda maharṣiya caritreyannu hēḷuttēne. kēḷu.
09037034a purā maṁkaṇakaḥ siddhaḥ kuśāgrēṇēti naḥ śrutaṁ।
09037034c kṣataḥ kila karē rājaṁstasya śākarasō'sravat।।
09037034e sa vi śākarasaṁ dr̥ṣṭvā harṣāviṣṭaḥ pranr̥ttavān।।
rājan! hiṁde siddha maṁkaṇakanu darbheya agrabhāgavu kaige cucci gāyagoṁḍāga alliṁda śākarasavu suriyitu eṁdu kēḷiddēve. ā śākarasavannu nōḍida maṁkaṇakanu harṣāviṣṭanāgi kuṇidāḍatoḍagidanu.
09037035a tatastasminpranr̥ttē vai sthāvaraṁ jaṁgamaṁ ca yat।
09037035c pranr̥ttamubhayaṁ vīra tējasā tasya mōhitaṁ।।
vīra! avanu kuṇiyuttiddāga avana tējassiniṁda mōhagoṁḍa sthāvara-jaṁgamagaḷeraḍū kuṇiyatoḍagidavu.
09037036a brahmādibhiḥ surai rājannr̥ṣibhiśca tapōdhanaiḥ।
09037036c vijñaptō vai mahādēva r̥ṣērarthē narādhipa।।
09037036e nāyaṁ nr̥tyēdyathā dēva tathā tvaṁ kartumarhasi।।
rājan! narādhipa! brahmanē modalgoṁḍu suraru, r̥ṣigaḷu mattu tapōdhanaru ā r̥ṣiya kuritu mahādēvanalli “dēva! ivanu kuṇiyadaṁte ēnādarū māḍabēku!” eṁdu vijñāpisikoṁḍaru.
09037037a tatō dēvō muniṁ dr̥ṣṭvā harṣāviṣṭamatīva ha।
09037037c surāṇāṁ hitakāmārthaṁ mahādēvō'bhyabhāṣata।।
surara hitavannu bayasida dēva mahādēvanu atīva harṣāviṣṭanāgidda muniyannu nōḍi kēḷidanu:
09037038a bhō bhō brāhmaṇa dharmajña kimarthaṁ narinartsi vai।
09037038c harṣasthānaṁ kimarthaṁ vai tavēdaṁ munisattama।।
09037038e tapasvinō dharmapathē sthitasya dvijasattama।।
“bhō! bhō! brāhmaṇa! dharmajña! nīnēke hīge kuṇiyuttiruve? munisattama! iṣṭoṁdu harṣitanāgalu kāraṇavēneṁdu hēḷu! dvijasattama! tapasviyāda nīnu dharmapathadalliyē iddīye!”
09037039 r̥ṣiruvāca 09037039a kiṁ na paśyasi mē brahmankarāccākarasaṁ srutaṁ।
09037039c yaṁ dr̥ṣṭvā vai pranr̥ttō'haṁ harṣēṇa mahatā vibhō।।
r̥ṣiyu hēḷidanu: “brahman! kaiyiṁda śākarasavu suriyuttiruvudu ninage kāṇuttillavē? vibhō! idannu nōḍi nānu mahā harṣadiṁda kuṇiyuttiddēne.”
09037040a taṁ prahasyābravīddēvō muniṁ rāgēṇa mōhitaṁ।
09037040c ahaṁ na vismayaṁ vipra gaccāmīti prapaśya māṁ।।
rāgadiṁda mōhitanāgidda ā munige dēvanu naguttā “vipra! nānu svalpavū vismitanāgilla. nannannu nōḍu!” eṁdu hēḷidanu.
09037041a ēvamuktvā muniśrēṣṭhaṁ mahādēvēna dhīmatā।
09037041c aṁgulyagrēṇa rājēṁdra svāṁguṣṭhastāḍitō'bhavat।।
rājēṁdra! muniśrēṣṭhanige hīge hēḷi dhīmaṁta mahādēvanu beraḷina tudiyiṁda tanna eḍagai hebberaḷannu ottidanu.
09037042a tatō bhasma kṣatādrājannirgataṁ himasannibhaṁ।
09037042c taddr̥ṣṭvā vrīḍitō rājansa muniḥ pādayōrgataḥ।।
rājan! gāyagoṁḍa ā hebberaḷiniṁda himasadr̥śa bhasmavu horahommitu. adannu nōḍi muniyu nāci mahādēvana pādagaḷigeragidanu.
09037043 r̥ṣiruvāca 09037043a nānyaṁ dēvādahaṁ manyē rudrātparataraṁ mahat।
09037043c surāsurasya jagatō gatistvamasi śūladhr̥k।।
r̥ṣiyu hēḷidanu: “rudranigiṁtalū adhikanāda bēre yāva dēvanannū nānu mannisuvudilla. śūlapāṇē! nīnē surāsura jagattina gati!
09037044a tvayā sr̥ṣṭamidaṁ viśvaṁ vadaṁtīha manīṣiṇaḥ।
09037044c tvāmēva sarvaṁ viśati punarēva yugakṣayē।।
ninniṁdalē ī viśvavu sr̥ṣṭisalpaṭṭideyeṁdu manīṣigaḷu hēḷuttāre. punaḥ yugakṣayadalli nīnē ellavannū ninnoḷage sērisikoḷḷuttīye!
09037045a dēvairapi na śakyastvaṁ parijñātuṁ kutō mayā।
09037045c tvayi sarvē sma dr̥śyaṁtē surā brahmādayō'nagha।।
anagha! dēvategaḷigū ninnannu aritukoḷḷalu sādhyavāgadiruvāga nānu hēge ninnannu ariyaballe? brahmādi surarellarū ninnalliyē kāṇuttāre.
09037046a sarvastvamasi dēvānāṁ kartā kārayitā ca ha।
09037046c tvatprasādātsurāḥ sarvē mōdaṁtīhākutōbhayāḥ।।
dēvategaḷa karta mattu ellavannū māḍisuvavanu nīnē āgiruve. ninna prasādadiṁdalē surarellarū bhayavē illadavarāgi ānaṁdisuttāre.”
09037047a ēvaṁ stutvā mahādēvaṁ sa r̥ṣiḥ praṇatō'bravīt।
09037047c bhagavaṁstvatprasādādvai tapō mē na kṣarēditi।।
mahādēvanannu hīge stutisi namaskarisi ā r̥ṣiyu “bhagavan! ninna prasādadiṁda nanna tapassu kṣayavāgadirali!” eṁdu kēḷikoṁḍanu.
09037048a tatō dēvaḥ prītamanāstaṁ r̥ṣiṁ punarabravīt।
09037048c tapastē vardhatāṁ vipra matprasādātsahasradhā।।
09037048e āśramē cēha vatsyāmi tvayā sārdhamahaṁ sadā।।
āga prītamanaskanāda dēvanu punaḥ r̥ṣige hēḷidanu: “vipra! nanna prasādadiṁda ninna tapassu sāvirapaṭṭu vardhisali. mattu ninnoḍane nānū kūḍa ī āśramadalli iddubiḍuttēne!
09037049a saptasārasvatē cāsminyō māmarciṣyatē naraḥ।
09037049c na tasya durlabhaṁ kiṁ cidbhavitēha paratra ca।।
09037049e sārasvataṁ ca lōkaṁ tē gamiṣyaṁti na saṁśayaḥ।।
ī saptasārasvatadalli nannannu arcisuva naranige illi athavā naṁtaradalli yāvudū durlabhavāgalāradu. avanu sārasvata lōkakke hōguttāne ennuvudaralli saṁśayavilla!”
09037050a ētanmaṁkaṇakasyāpi caritaṁ bhūritējasaḥ।
09037050c sa hi putraḥ sajanyāyāmutpannō mātariśvanā।।
idu bhūritējasa maṁkaṇakana caritre. avanē vāyuvige sujanyeyalli huṭṭida maga.”
samāpti
iti śrīmahābhāratē śalyaparvaṇi sārasvataparvaṇi baladēvatirthayātrāyāṁ sārasvatōpākhyānē saptātriṁśō'dhyāyaḥ।।
idu śrīmahābhāratadalli śalyaparvadalli sārasvataparvadalli baladēvatīrthayātrāyāṁ sārasvatōpākhyāna ennuva mūvattēḷanē adhyāyavu.