പ്രവേശ
।। ഓം ഓം നമോ നാരായണായ।। ശ്രീ വേദവ്യാസായ നമഃ ।।
ശ്രീ കൃഷ്ണദ്വൈപായന വേദവ്യാസ വിരചിത
ശ്രീ മഹാഭാരത
ശല്യ പര്വ
ഹ്രദപ്രവേശ പര്വ
അധ്യായ 20
സാര
സാത്യകിയിംദ ക്ഷേമധൂര്തിയ വധെ (1-8). സാത്യകിയിംദ കൃതവര്മന സോലു (9-29). കൌരവ സേനാ പലായന; ദുര്യോധനനു ശത്രുഗളന്നു എദുരിസി നിംതിദുദു (30-36).
09020001 സംജയ ഉവാച 09020001a തസ്മിംസ്തു നിഹതേ ശൂരേ ശാല്വേ സമിതിശോഭനേ।
09020001c തവാഭജ്യദ്ബലം വേഗാദ്വാതേനേവ മഹാദ്രുമഃ।।
സംജയനു ഹേളിദനു: “ആ സമിതിശോഭന ശൂര ശാല്വനു ഹതനാഗലു ഭിരുഗാളിയിംദ മഹാവൃക്ഷവു മുരിദുബീളുവംതെ നിന്ന സേനെയു ബേഗനെ ഭഗ്നവായിതു.
09020002a തത്പ്രഭഗ്നം ബലം ദൃഷ്ട്വാ കൃതവര്മാ മഹാരഥഃ।
09020002c ദധാര സമരേ ശൂരഃ ശത്രുസൈന്യം മഹാബലഃ।।
ആ സേനെയു ഭഗ്നവാദുദന്നു കംഡു മഹാരഥ ശൂര കൃതവര്മനു സമരദല്ലി നിംതനു.
09020003a സംനിവൃത്താസ്തു തേ ശൂരാ ദൃഷ്ട്വാ സാത്വതമാഹവേ।
09020003c ശൈലോപമം സ്ഥിതം രാജന്കീര്യമാണം ശരൈര്യുധി।।
രാജന്! യുദ്ധദല്ലി ശരഗളന്നു എരചുത്താ പര്വതദംതെ നിംതിദ്ദ ശൂര സാത്വതനന്നു നോഡി നിന്നവരു ഹിംദിരുഗിദരു.
09020004a തതഃ പ്രവവൃതേ യുദ്ധം കുരൂണാം പാംഡവൈഃ സഹ।
09020004c നിവൃത്താനാം മഹാരാജ മൃത്യും കൃത്വാ നിവര്തനം।।
മഹാരാജ! ആഗ മൃത്യുവന്നേ ഹിംദിരുഗുവ സ്ഥാനവന്നാഗി മാഡികൊംഡു ഹിംദിരുഗിദ്ദ കുരു മത്തു പാംഡവ സേനെഗള നഡുവെ യുദ്ധവു പുനഃ പ്രാരംഭവായിതു.
09020005a തത്രാശ്ചര്യമഭൂദ്യുദ്ധം സാത്വതസ്യ പരൈഃ സഹ।
09020005c യദേകോ വാരയാമാസ പാംഡുസേനാം ദുരാസദാം।।
ദുരാസദ പാംഡുസേനെയന്നു ഒബ്ബനേ തഡെയുത്തിദ്ദ സാത്വത മത്തു ശത്രുഗള നഡുവെ ആശ്ചര്യകര യുദ്ധവു നഡെയിതു.
09020006a തേഷാമന്യോന്യസുഹൃദാം കൃതേ കര്മണി ദുഷ്കരേ।
09020006c സിംഹനാദഃ പ്രഹൃഷ്ടാനാം ദിവഃസ്പൃക്സുമഹാനഭൂത്।।
കൃതവര്മന ആ ദുഷ്കര കര്മഗളന്നു നോഡി പ്രഹൃഷ്ട അന്യോന്യ സുഹൃദയരു മാഡിദ സിംഹനാദവു ആകാശവന്നൂ മുട്ടുവഷ്ടു ജോരാഗിത്തു.
09020007a തേന ശബ്ദേന വിത്രസ്താന്പാംചാലാന്ഭരതര്ഷഭ।
09020007c ശിനേര്നപ്താ മഹാബാഹുരന്വപദ്യത സാത്യകിഃ।।
ഭരതര്ഷഭ! ആ ശബ്ധദിംദ പാംചാലരു നഡുഗിദരു. ആഗ ശിനിയ മൊമ്മഗ മഹാബാഹു സാത്യകിയു ശത്രുഗളന്നു ആക്രമണിസിദനു.
09020008a സ സമാസാദ്യ രാജാനം ക്ഷേമധൂര്തിം മഹാബലം।
09020008c സപ്തഭിര്നിശിതൈര്ബാണൈരനയദ്യമസാദനം।।
അവനു മഹാബല രാജാ ക്ഷേമധൂര്തിയന്നു എദുരിസി ഏളു നിശിത ബാണഗളിംദ അവനന്നു യമസാദനക്കെ കളുഹിസിദനു.
09020009a തമായാംതം മഹാബാഹും പ്രവപംതം ശിതാന് ശരാന്।
09020009c ജവേനാഭ്യപതദ്ധീമാന് ഹാര്ദിക്യഃ ശിനിപുംഗവം।।
നിശിത ശരഗളന്നു പ്രയോഗിസുത്താ തന്ന കഡെ ബരുത്തിദ്ദ ശിനിപുംഗവനന്നു ധീമാന് ഹാര്ദിക്യനു വേഗദിംദ തഡെദനു.
09020010a തൌ സിംഹാവിവ നര്ദംതൌ ധന്വിനൌ രഥിനാം വരൌ।
09020010c അന്യോന്യമഭ്യധാവേതാം ശസ്ത്രപ്രവരധാരിണൌ।।
സിംഹഗളംതെ ഗര്ജിസുത്തിദ്ദ ആ ഇബ്ബരു ധന്വി-രഥശ്രേഷ്ഠ-ശസ്ത്രധാരിശ്രേഷ്ഠരിബ്ബരൂ അന്യോന്യരന്നു ആക്രമണിസിദരു.
09020011a പാംഡവാഃ സഹ പാംചാലൈര്യോധാശ്ചാന്യേ നൃപോത്തമാഃ।
09020011c പ്രേക്ഷകാഃ സമപദ്യംത തയോഃ പുരുഷസിംഹയോഃ।।
പാംഡവരൊംദിഗെ പാംചാലരൂ മത്തു അന്യ യോധ-നൃപോത്തമരൂ ആ ഇബ്ബരു പുരുഷസിംഹര യുദ്ധദ പ്രേക്ഷകരാദരു.
09020012a നാരാചൈര്വത്സദംതൈശ്ച വൃഷ്ണ്യംധകമഹാരഥൌ।
09020012c അഭിജഘ്നതുരന്യോന്യം പ്രഹൃഷ്ടാവിവ കുംജരൌ।।
പ്രഹൃഷ്ട ആനെഗളംതെ ആ വൃഷ്ണി-അംധക മഹാരഥരു നാരാച-വത്സദംതഗളിംദ അന്യോന്യരന്നു ഗായഗൊളിസിദരു.
09020013a ചരംതൌ വിവിധാന്മാര്ഗാന് ഹാര്ദിക്യശിനിപുംഗവൌ।
09020013c മുഹുരംതര്ദധാതേ തൌ ബാണവൃഷ്ട്യാ പരസ്പരം।।
വിവിധ മാര്ഗഗളല്ലി സംചരിസുത്താ ഹാര്ദിക്യ-ശിനിപുംഗവരു ബാണഗള മളെസുരിസി മുഹൂര്തകാല പരസ്പരരന്നു അംതര്ധാനഗൊളിസിദരു.
09020014a ചാപവേഗബലോദ്ധൂതാന്മാര്ഗണാന്വൃഷ്ണിസിംഹയോഃ।
09020014c ആകാശേ സമപശ്യാമ പതംഗാനിവ ശീഘ്രഗാന്।।
ആ വൃഷ്ണിസിംഹര ധനുസ്സുഗളിംദ വേഗവാഗി ബരുത്തിദ്ദ മാര്ഗണഗളു ആകാശദല്ലി പതംഗഗളംതെ ശീഘ്രവാഗി ഹോഗുത്തിരുവുദന്നു നാവു നോഡിദെവു.
09020015a തമേകം സത്യകര്മാണമാസാദ്യ ഹൃദികാത്മജഃ।
09020015c അവിധ്യന്നിശിതൈര്ബാണൈശ്ചതുര്ഭിശ്ചതുരോ ഹയാന്।।
ഹൃദികാത്മജനു സത്യകര്മ സാത്യകിയന്നൊബ്ബനന്നേ എദുരിസി നിശിത ബാണഗളിംദ അവന നാല്കു കുദുരെഗളന്നു പ്രഹരിസിദനു.
09020016a സ ദീര്ഘബാഹുഃ സംക്രുദ്ധസ്തോത്ത്രാര്ദിത ഇവ ദ്വിപഃ।
09020016c അഷ്ടാഭിഃ കൃതവര്മാണമവിധ്യത്പരമേഷുഭിഃ।।
അംകുശദിംദ തിവിയല്പട്ട ആനെയംതെ സംക്രുദ്ധനാദ ആ ദീര്ഘബാഹു സാത്യകിയു എംടു പരമ ബാണഗളിംദ കൃതവര്മനന്നു പ്രഹരിസിദനു.
09020017a തതഃ പൂര്ണായതോത്സൃഷ്ടൈഃ കൃതവര്മാ ശിലാശിതൈഃ।
09020017c സാത്യകിം ത്രിഭിരാഹത്യ ധനുരേകേന ചിച്ചിദേ।।
ആഗ കൃതവര്മനു ധനുസ്സന്നു സംപൂര്ണവാഗി സെളെദു ബിട്ട മൂരു ശിലാശിതഗളിംദ സാത്യകിയന്നു ഹൊഡെദു ഒംദരിംദ അവന ധനുസ്സന്നു തുംഡരിസിദനു.
09020018a നികൃത്തം തദ്ധനുഃശ്രേഷ്ഠമപാസ്യ ശിനിപുംഗവഃ।
09020018c അന്യദാദത്ത വേഗേന ശൈനേയഃ സശരം ധനുഃ।।
തുംഡാദ ആ ശ്രേഷ്ഠ ധനുസ്സന്നു എസെദു ശിനിപുംഗവ ശൈനേയനു വേഗദിംദ ശരദൊംദിഗെ ഇന്നൊംദു ധനുസ്സന്നു എത്തികൊംഡനു.
09020019a തദാദായ ധനുഃശ്രേഷ്ഠം വരിഷ്ഠഃ സര്വധന്വിനാം।
09020019c ആരോപ്യ ച മഹാവീര്യോ മഹാബുദ്ധിര്മഹാബലഃ।।
09020020a അമൃഷ്യമാണോ ധനുഷശ്ചേദനം കൃതവര്മണാ।
09020020c കുപിതോഽതിരഥഃ ശീഘ്രം കൃതവര്മാണമഭ്യയാത്।।
കൃതവര്മനു തന്ന ധനുസ്സന്നു കത്തരിസിദുദന്നു സഹിസികൊള്ളലാരദേ കുപിതനാദ അതിരഥ-മഹാവീര്യ-മഹാബുദ്ധി-മഹാബല- സര്വധന്വി വരിഷ്ഠ സാത്യകിയു ആ ശ്രേഷ്ഠ ധനുസ്സന്നു തെഗെദുകൊംഡു സിദ്ധഗൊളിസി ശീഘ്രദല്ലിയേ കൃതവര്മനന്നു ആക്രമണിസിദനു.
09020021a തതഃ സുനിശിതൈര്ബാണൈര്ദശഭിഃ ശിനിപുംഗവഃ।
09020021c ജഘാന സൂതമശ്വാംശ്ച ധ്വജം ച കൃതവര്മണഃ।।
അനംതര ശിനിപുംഗവനു ഹത്തു നിശിത ബാണഗളിംദ കൃതവര്മന സൂത-കുദുരെ-ധ്വജഗളന്നു നാശഗൊളിസിദനു.
09020022a തതോ രാജന്മഹേഷ്വാസഃ കൃതവര്മാ മഹാരഥഃ।
09020022c ഹതാശ്വസൂതം സംപ്രേക്ഷ്യ രഥം ഹേമപരിഷ്കൃതം।।
09020023a രോഷേണ മഹതാവിഷ്ടഃ ശൂലമുദ്യമ്യ മാരിഷ।
09020023c ചിക്ഷേപ ഭുജവേഗേന ജിഘാംസുഃ ശിനിപുംഗവം।।
രാജന്! മാരിഷ! ആഗ ഹേമപരിഷ്കൃത രഥ, കുദുരെ മത്തു സാരഥിഗളു ഹതഗൊംഡിദുദന്നു നോഡി മഹാ രോഷദിംദ ആവിഷ്ടനാദ മഹേഷ്വാസ-മഹാരഥ കൃതവര്മനു ശൂലവന്നെത്തി ഭുജവേഗദിംദ ശിനിപുംഗവനന്നു കൊല്ലലു എസെദനു.
09020024a തച്ചൂലം സാത്വതോ ഹ്യാജൌ നിര്ഭിദ്യ നിശിതൈഃ ശരൈഃ।
09020024c ചൂര്ണിതം പാതയാമാസ മോഹയന്നിവ മാധവം।।
09020024e തതോഽപരേണ ഭല്ലേന ഹൃദ്യേനം സമതാഡയത്।।
സാത്വതനു ആ ശൂലവന്നു നിശിത ശരഗളിംദ ഭേദിസി ചൂരുചൂരുമാഡി മാധവനന്നു മോഹഗൊളിസുവംതെ കെളഗുരുളിസിദനു. അനംതര ഇന്നൊംദു ഭല്ലദിംദ അവന എദെഗെ ഹൊഡെദനു.
09020025a സ യുദ്ധേ യുയുധാനേന ഹതാശ്വോ ഹതസാരഥിഃ।
09020025c കൃതവര്മാ കൃതാസ്ത്രേണ ധരണീമന്വപദ്യത।।
കൃതാസ്ത്ര യുയുധാനനിംദ ഹതാശ്വനൂ ഹതസാരഥിയൂ ആദ കൃതവര്മനു ഭൂമിയ മേലെ ഹാരി നിംതുകൊംഡനു.
09020026a തസ്മിന്സാത്യകിനാ വീരേ ദ്വൈരഥേ വിരഥീകൃതേ।
09020026c സമപദ്യത സര്വേഷാം സൈന്യാനാം സുമഹദ്ഭയം।।
ദ്വൈരഥ യുദ്ധദല്ലി ഹാഗെ സാത്യകിയിംദ വീര കൃതവര്മനു വിരഥനാഗലു സര്വ സേനെഗളല്ലി മഹാ ഭയവുംടായിതു.
09020027a പുത്രസ്യ തവ ചാത്യര്ഥം വിഷാദഃ സമപദ്യത।
09020027c ഹതസൂതേ ഹതാശ്വേ ച വിരഥേ കൃതവര്മണി।।
കൃതവര്മനു ഹതസാരഥിയൂ ഹതാശ്വനൂ വിരഥനൂ ആഗിദുദന്നു നോഡി നിന്ന മഗനിഗൂ വിഷാദവുംടായിതു.
09020028a ഹതാശ്വം ച സമാലക്ഷ്യ ഹതസൂതമരിംദമം।
09020028c അഭ്യധാവത്കൃപോ രാജന്ജിഘാംസുഃ ശിനിപുംഗവം।।
രാജന്! അരിംദമനു ഹതാശ്വനൂ ഹതസൂതനൂ ആദുദന്നു നോഡിദ കൃപനു ശിനിപുംഗവനന്നു സംഹരിസലു വേഗവാഗി ബംദനു.
09020029a തമാരോപ്യ രഥോപസ്ഥേ മിഷതാം സര്വധന്വിനാം।
09020029c അപോവാഹ മഹാബാഹുസ്തൂര്ണമായോധനാദപി।।
സര്വധന്വിഗളൂ നോഡുത്തിദ്ദംതെയേ ആ മഹാബാഹുവു ബേഗനേ കൃതവര്മനന്നു തന്ന രഥദല്ലി ഏരിസികൊംഡു രണദിംദ ദൂര ഹൊരടുഹോദനു.
09020030a ശൈനേയേഽധിഷ്ഠിതേ രാജന്വിരഥേ കൃതവര്മണി।
09020030c ദുര്യോധനബലം സര്വം പുനരാസീത്പരാങ്മുഖം।।
രാജന്! ശൈനേയനു യുദ്ധക്കെ നിംതിരലു മത്തു കൃതവര്മനു വിരഥനാഗലു ദുര്യോധനന സേനെയു പുനഃ പരാങ്മുഖവായിതു.
09020031a തത്പരേ നാവബുധ്യംത സൈന്യേന രജസാവൃതേ।
09020031c താവകാഃ പ്രദ്രുതാ രാജന്ദുര്യോധനം ഋതേ നൃപം।।
ധൂളുതുംബികൊംഡിദ്ദുദരിംദ സേനെഗളു ഓഡിഹോഗുത്തിരുവുദൂ കാണുത്തിരലില്ല. രാജന്! നൃപ ദുര്യോധനനന്നു ബിട്ടു നിന്നവരെല്ലരൂ ഓഡിഹോദരു.
09020032a ദുര്യോധനസ്തു സംപ്രേക്ഷ്യ ഭഗ്നം സ്വബലമംതികാത്।
09020032c ജവേനാഭ്യപതത്തൂര്ണം സര്വാംശ്ചൈകോ ന്യവാരയത്।।
തന്ന സേനെയു ഭഗ്നവാഗുത്തിരുവുദന്നു ഹത്തിരദിംദലേ നോഡിദ ദുര്യോധനനാദരോ ബേഗനേ വേഗദിംദ ഒബ്ബനേ എല്ലരന്നൂ തഡെദനു.
09020033a പാംഡൂംശ്ച സര്വാന്സംക്രുദ്ധോ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം ച പാര്ഷതം।
09020033c ശിഖംഡിനം ദ്രൌപദേയാന്പാംചാലാനാം ച യേ ഗണാഃ।।
09020034a കേകയാന്സോമകാംശ്ചൈവ പാംചാലാംശ്ചൈവ മാരിഷ।
09020034c അസംഭ്രമം ദുരാധര്ഷഃ ശിതൈരസ്ത്രൈരവാരയത്।।
ദുരാധര്ഷ ദുര്യോധനനു സംക്രുദ്ധനാഗി സ്വല്പവൂ ഗാബരിഗൊള്ളദിദ്ദ പാംഡവരെല്ലരന്നൂ, പാര്ഷത ധൃഷ്ടദ്യുമ്ന, ശിഖംഡി, ദ്രൌപദേയരു, പാംചാലഗണഗളു, കേകയ-സോമക-പാംചാലരന്നൂ നിശിത അസ്ത്രഗളിംദ മുസുകിദനു.
09020035a അതിഷ്ഠദാഹവേ യത്തഃ പുത്രസ്തവ മഹാബലഃ।
09020035c യഥാ യജ്ഞേ മഹാനഗ്നിര്മംത്രപൂതഃ പ്രകാശയന്।।
മംത്രഗളിംദ പൂതനാദ മഹാ അഗ്നിയു യജ്ഞദല്ലി ഹേഗോ ഹാഗെ രണദല്ലി നിന്ന മഹാബല പുത്രനു പ്രകാശിസുത്താ നിംതിദ്ദനു.
09020036a തം പരേ നാഭ്യവര്തംത മര്ത്യാ മൃത്യുമിവാഹവേ।
09020036c അഥാന്യം രഥമാസ്ഥായ ഹാര്ദിക്യഃ സമപദ്യത।।
മര്ത്യരു മൃത്യുവന്നു ഹേഗോ ഹാഗെ ശത്രുഗളു രണദല്ലി അവനന്നു മീരി ഹോഗലിക്കാഗലില്ല. ആഗ ഹാര്ദിക്യ കൃതവര്മനു ഇന്നൊംദു രഥവന്നേരി അല്ലി സേരികൊംഡനു.”
സമാപ്തി
ഇതി ശ്രീമഹാഭാരതേ ശല്യപര്വണി ഹ്രദപ്രവേശപര്വണി സാത്യകികൃതവര്മയുദ്ധേ വിംശോഽധ്യായഃ।।
ഇദു ശ്രീമഹാഭാരതദല്ലി ശല്യപര്വദല്ലി ഹ്രദപവേശപര്വദല്ലി സാത്യകികൃതവര്മയുദ്ധ എന്നുവ ഇപ്പത്തനേ അധ്യായവു.