ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
శల్య పర్వ
శల్యవధ పర్వ
అధ్యాయ 13
సార
అశ్వత్థామ మత్తు త్రిగర్తరొడనె అర్జునన యుద్ధ (1-33). అశ్వత్థామనింద పాంచాల సురథన వధె (34-41). అర్జున పరాక్రమ (42-45).
09013001 సంజయ ఉవాచ 09013001a అర్జునో ద్రౌణినా విద్ధో యుద్ధే బహుభిరాయసైః।
09013001c తస్య చానుచరైః శూరైస్త్రిగర్తానాం మహారథైః।।
09013001e ద్రౌణిం వివ్యాధ సమరే త్రిభిరేవ శిలీముఖైః।।
సంజయను హేళిదను: “ద్రౌణి మత్తు అవనన్ను అనుసరిసి హోగుత్తిద్ద త్రిగర్తర మహారథశూరరు అర్జుననన్ను అనేక లోహమయ బాణగళింద గాయగొళిసిదరు. ఆగ సమరదల్లి అర్జునను ద్రౌణియన్ను మూరు శిలీముఖిగళింద హొడెదను.
09013002a తథేతరాన్మహేష్వాసాన్ద్వాభ్యాం ద్వాభ్యాం ధనంజయః।
09013002c భూయశ్చైవ మహాబాహుః శరవర్షైరవాకిరత్।।
ఇతర మహేష్వాసరన్నూ ఎరెడెరడు బాణగళింద మహాబాహు ధనంజయను హొడెదు పునః అవరన్ను శరవర్షగళింద ముచ్చిబిట్టను.
09013003a శరకంటకితాస్తే తు తావకా భరతర్షభ।
09013003c న జహుః సమరే పార్థం వధ్యమానాః శితైః శరైః।।
భరతర్షభ! ముళ్ళుగళంతిద్ద బాణగళు నాటికొండిద్దరూ పార్థన నిశిత శరగళింద ప్రహరిసల్పడుత్తిద్ద నిన్నవరు సమరదల్లి పార్థనన్ను బిట్టు కదలలిల్ల.
09013004a తేఽర్జునం రథవంశేన ద్రోణపుత్రపురోగమాః।
09013004c అయోధయంత సమరే పరివార్య మహారథాః।।
ద్రోణపుత్రన నాయకత్వదల్లి ఆ మహారథరు రథసమూహగళింద సమరదల్లి అర్జుననన్ను సుత్తువరెదు యుద్ధమాడుత్తిద్దరు.
09013005a తైస్తు క్షిప్తాః శరా రాజన్కార్తస్వరవిభూషితాః।
09013005c అర్జునస్య రథోపస్థం పూరయామాసురంజసా।।
రాజన్! అవరు ప్రయోగిసుత్తిద్ద సువర్ణ విభూషిత శరగళు బేగనే అర్జునన రథపీఠవన్ను తుంబిబిట్టవు.
09013006a తథా కృష్ణౌ మహేష్వాసౌ వృషభౌ సర్వధన్వినాం।
09013006c శరైర్వీక్ష్య వితున్నాంగౌ ప్రహృష్టౌ యుద్ధదుర్మదౌ।।
ఆగ సర్వధన్విగళల్లి వృషభరంతిద్ద యుద్ధదుర్మద మహేష్వాస కృష్ణరిబ్బర అంగగళూ తమ్మ శరగళింద క్షతవిక్షతవాగిరువుదన్ను నోడి అవరు ప్రహృష్టరాదరు.
09013007a కూబరం రథచక్రాణి ఈషా యోక్త్రాణి చాభిభో।
09013007c యుగం చైవానుకర్షం చ శరభూతమభూత్తదా।।
విభో! అర్జునన రథద మూకి, చక్రగళు, హగ్గగళు, నొగ, తోళుమర – ఎల్లవూ బాణమయవాగిద్దవు. అదొందు అభూతపూర్వవాగిత్తు.
09013008a నైతాదృశం దృష్టపూర్వం రాజన్నైవ చ నః శ్రుతం।
09013008c యాదృశం తత్ర పార్థస్య తావకాః సంప్రచక్రిరే।।
రాజన్! అల్లి నిన్నవరు పార్థనిగె కొట్ట ఉపటళవన్ను ఇదక్కూ మొదలు యారూ కండిరలిల్ల మత్తు కేళిరలిల్ల.
09013009a స రథః సర్వతో భాతి చిత్రపుంఖైః శితైః శరైః।
09013009c ఉల్కాశతైః సంప్రదీప్తం విమానమివ భూతలే।।
విచిత్ర పుంఖగళ నిశిత శరగళింద ఎల్లకడె తుంబిహోగిద్ద అవన రథవు రణభూమియల్లి నూరారు ఉల్కెగళు ఉరియుత్తిరువ విమానదంతెయే కాణుత్తిత్తు.
09013010a తతోఽర్జునో మహారాజ శరైః సన్నతపర్వభిః।
09013010c అవాకిరత్తాం పృతనాం మేఘో వృష్ట్యా యథాచలం।।
మహారాజ! ఆగ అర్జునను సన్నతపర్వ శరగళింద మేఘవు పర్వతవన్ను మళెయింద హేగో హాగె సేనాసమూహగళన్ను ముచ్చిబిట్టను.
09013011a తే వధ్యమానాః సమరే పార్థనామాంకితైః శరైః।
09013011c పార్థభూతమమన్యంత ప్రేక్షమాణాస్తథావిధం।।
సమరదల్లి పార్థనామాంకిత శరగళింద వధిసల్పట్ట అవరు పార్థనన్ను బాణరూపదల్లియే కాణుత్తా సర్వవూ పార్థమయవాగిదెయెందే భావిసిదరు.
09013012a తతోఽద్భుతశరజ్వాలో ధనుఃశబ్దానిలో మహాన్।
09013012c సేనేంధనం దదాహాశు తావకం పార్థపావకః।।
ఆగ అద్భుత శరజ్వాలె మత్తు ధనుస్సిన టేంకార శబ్ధద మహా భిరుగాళియింద పార్థనెంబ పావకను నిన్న సేనెయన్ను ఇంధనదంతె సుట్టను.
09013013a చక్రాణాం పతతాం చైవ యుగానాం చ ధరాతలే।
09013013c తూణీరాణాం పతాకానాం ధ్వజానాం చ రథైః సహ।।
09013014a ఈషాణామనుకర్షాణాం త్రివేణూనాం చ భారత।
09013014c అక్షాణామథ యోక్త్రాణాం ప్రతోదానాం చ సర్వశః।।
09013015a శిరసాం పతతాం చైవ కుండలోష్ణీషధారిణాం।
09013015c భుజానాం చ మహారాజ స్కంధానాం చ సమంతతః।।
09013016a చత్రాణాం వ్యజనైః సార్ధం ముకుటానాం చ రాశయః।
09013016c సమదృశ్యంత పార్థస్య రథమార్గేషు భారత।।
భారత! రణభూమియల్లి పార్థన రథమార్గదల్లి రథగళొందిగె చక్రగళు-నొగగళు-తూణీరగళు-పతాకెగళు- ధ్వజగళు-ఈషాదండగళు-హగ్గగళు-త్రివేణుగళు-అచ్చుమరగళు- లగాముగళు-చావటిగళు-కుండల-శిరస్త్రాణగళన్ను ధరిసిద్ద శిరస్సుగళు-భుజగళు-హెగలుగళు-ఛత్ర-వ్యజనగళు-కిరీటగళు రాశి రాశియాగి బిద్దిరువుదు కండుబందితు.
09013017a అగమ్యరూపా పృథివీ మాంసశోణితకర్దమా।
09013017c బభూవ భరతశ్రేష్ఠ రుద్రస్యాక్రీడనం యథా।।
09013017e భీరూణాం త్రాసజననీ శూరాణాం హర్షవర్ధనీ।।
భరతశ్రేష్ఠ! మాంస-రక్తగళ కెసరినింద రణభూమియు తిరుగాడలు దుర్గమవాగి, అదు హేడిగళిగె భయవన్నుంటుమాడువ మత్తు శూరర హర్షవన్ను హెచ్చిసువ, రుద్రదేవన ఆటద మైదానదంతాయితు.
09013018a హత్వా తు సమరే పార్థః సహస్రే ద్వే పరంతప।
09013018c రథానాం సవరూథానాం విధూమోఽగ్నిరివ జ్వలన్।।
సమరదల్లి పరంతప పార్థను ఎరడు సావిర రథగళన్ను ధ్వంసమాడి ధూమరహిత అగ్నిజ్వాలెయంతె ప్రకాశిసిదను.
09013019a యథా హి భగవానగ్నిర్జగద్దగ్ధ్వా చరాచరం।
09013019c విధూమో దృశ్యతే రాజంస్తథా పార్థో మహారథః।।
రాజన్! చరాజరగళొందిగె జగత్తన్నే సుట్ట భగవాన్ అగ్నియు ధూమరహితనాగి కాణువంతె మహారథ పార్థను కండను.
09013020a ద్రౌణిస్తు సమరే దృష్ట్వా పాండవస్య పరాక్రమం।
09013020c రథేనాతిపతాకేన పాండవం ప్రత్యవారయత్।।
సమరదల్లి పాండవన పరాక్రమవన్ను నోడి ద్రౌణియాదరో ఉన్నత ధ్వజవుళ్ళ రథదింద పాండవనన్ను తడెదను.
09013021a తావుభౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ శ్వేతాశ్వౌ ధన్వినాం వరౌ।
09013021c సమీయతుస్తదా తూర్ణం పరస్పరవధైషిణౌ।।
ఆ ఇబ్బరు పురుషవ్యాఘ్ర-శ్వేతాశ్వ ధన్విగళల్లి శ్రేష్ఠరు పరస్పరరన్ను వధిసలు బయసి బేగనే సంఘర్షిసిదరు.
09013022a తయోరాసీన్మహారాజ బాణవర్షం సుదారుణం।
09013022c జీమూతానాం యథా వృష్టిస్తపాంతే భరతర్షభ।।
మహారాజ! భరతర్షభ! ఆగ మళెగాలదల్లి మేఘగళు మళెసురిసువంతె అవర సుదారుణ బాణవర్షవు సురియితు.
09013023a అన్యోన్యస్పర్ధినౌ తౌ తు శరైః సన్నతపర్వభిః।
09013023c తతక్షతుర్మృధేఽన్యోన్యం శృంగాభ్యాం వృషభావివ।।
అన్యోన్యరొందిగె స్పర్ధిసుత్తిరువ అవరిబ్బరూ ఎరడు గూళిగళు తమ్మ కోడుగళింద హేగో హాగె సన్నతపర్వ శరగళింద అన్యోన్యరన్ను గాయగొళిసిదరు.
09013024a తయోర్యుద్ధం మహారాజ చిరం సమమివాభవత్।
09013024c అస్త్రాణాం సంగమశ్చైవ ఘోరస్తత్రాభవన్మహాన్।।
మహారాజ! బహళ సమయదవరెగె అవరిబ్బర యుద్ధవు సమసమవాగియే నడెయితు. అల్లి ఘోర అస్త్రగళ మహా సంగమవు నడెయితు.
09013025a తతోఽర్జునం ద్వాదశభీ రుక్మపుంఖైః సుతేజనైః।
09013025c వాసుదేవం చ దశభిర్ద్రౌణిర్వివ్యాధ భారత।।
భారత! ఆగ ద్రౌణియు అర్జుననన్ను హన్నెరడు రుక్మపుంఖగళ తేజయుక్త బాణగళింద మత్తు వాసుదేవనన్ను హత్తు బాణగళింద హొడెదను.
09013026a తతః ప్రహస్య బీభత్సుర్వ్యాక్షిపద్గాండివం ధనుః।
09013026c మానయిత్వా ముహూర్తం చ గురుపుత్రం మహాహవే।।
ఆ మహాయుద్ధదల్లి ముహూర్తకాల గురుపుత్రనన్ను గౌరవిసి, జోరాగి నగుత్తా బీభత్సువు గాండీవ ధనుస్సన్ను దీర్ఘవాగి సెళెదను.
09013027a వ్యశ్వసూతరథం చక్రే సవ్యసాచీ మహారథః।
09013027c మృదుపూర్వం తతశ్చైనం త్రిభిర్వివ్యాధ సాయకైః।।
మహారథ సవ్యసాచియు అశ్వ-సూత-రథగళింద విహీననన్నాగి మాడి అవనన్ను మూరు సాయకగళింద మృదుపూర్వకవాగియే హొడెదను.
09013028a హతాశ్వే తు రథే తిష్ఠన్ద్రోణపుత్రస్త్వయస్మయం।
09013028c ముసలం పాండుపుత్రాయ చిక్షేప పరిఘోపమం।।
కుదురెగళు హతగొళ్ళలు ద్రోణపుత్రను రథద మేలెయే నింతు లోహమయ పరిఘదంతిద్ద ముసలవన్ను పాండుపుత్రన మేలె ఎసెదను.
09013029a తమాపతంతం సహసా హేమపట్టవిభూషితం।
09013029c చిచ్చేద సప్తధా వీరః పార్థః శత్రునిబర్హణః।।
మేలె బీళుత్తిద్ద ఆ హేమపట్టవిభూషిత ముసలవన్ను తక్షణవే వీర శత్రునిబర్హణ పార్థను ఏళు తుండుగళన్నాగి కత్తరిసిదను.
09013030a స చ్చిన్నం ముసలం దృష్ట్వా ద్రౌణిః పరమకోపనః।
09013030c ఆదదే పరిఘం ఘోరం నగేంద్రశిఖరోపమం।।
09013030e చిక్షేప చైవ పార్థాయ ద్రౌణిర్యుద్ధవిశారదః।
ఆ ముసలవు తుండాగిద్దుదన్ను కండ యుద్ధ విశారద ద్రౌణియు పర్వతశిఖరదంతిద్ద ఘోర పరిఘవన్ను తెగెదుకొండు అదన్ను పార్థన మేలె ఎసెదను.
09013031a తమంతకమివ క్రుద్ధం పరిఘం ప్రేక్ష్య పాండవః।।
09013031c అర్జునస్త్వరితో జఘ్నే పంచభిః సాయకోత్తమైః।
క్రుద్ధ అంతకనంతిద్ద ఆ పరిఘవన్ను నోడిద పాండవ అర్జునను త్వరెమాడి ఐదు ఉత్తమ సాయకగళింద అదన్ను నాశగొళిసిదను.
09013032a స చ్చిన్నః పతితో భూమౌ పార్థబాణైర్మహాహవే।।
09013032c దారయన్పృథివీంద్రాణాం మనః శబ్దేన భారత।
భారత! మహాహవదల్లి పార్థన బాణగళింద కత్తరిసల్పట్ట ఆ పరిఘవు రాజర మనస్సన్ను సీళువంతె శబ్ధమాడుత్తా భూమియ మేలె బిద్దితు.
09013033a తతోఽపరైస్త్రిభిర్బాణైర్ద్రౌణిం వివ్యాధ పాండవః।।
09013033c సోఽతివిద్ధో బలవతా పార్థేన సుమహాబలః।
09013033e న సంభ్రాంతస్తదా ద్రౌణిః పౌరుషే స్వే వ్యవస్థితః।।
అనంతర పాండవను ద్రౌణియన్ను బేరె మూరు బాణగళింద హొడెదను. పార్థనింద బలవాగి ప్రహరిసల్పట్టరూ ఆ సుమహాబల ద్రౌణియు పౌరుషదింద స్వల్వవూ విచలితనాగలిల్ల.
09013034a సుధర్మా తు తతో రాజన్భారద్వాజం మహారథం।
09013034c అవాకిరచ్చరవ్రాతైః సర్వక్షత్రస్య పశ్యతః।।
రాజన్! ఆగ సుధర్మను సర్వ క్షత్రియరూ నోడుత్తిద్దంతెయే భారద్వాజ మహారథ అశ్వత్థామనన్ను శరగళింద ఆచ్ఛాదిసిదను.
09013035a తతస్తు సురథోఽప్యాజౌ పాంచాలానాం మహారథః।
09013035c రథేన మేఘఘోషేణ ద్రౌణిమేవాభ్యధావత।।
ఆగ పాంచాలర మహారథ సురథను మేఘఘోషద రథదింద ద్రౌణియన్ను ఆక్రమణిసిదను.
09013036a వికర్షన్వై ధనుః శ్రేష్ఠం సర్వభారసహం దృఢం।
09013036c జ్వలనాశీవిషనిభైః శరైశ్చైనమవాకిరత్।।
సర్వభారవన్ను సహిసబల్ల దృఢ శ్రేష్ఠ ధనుస్సన్ను సెళెదు సురథను సర్పాగ్నిసదృశ బాణగళింద అశ్వత్థామనన్ను ముచ్చిదను.
09013037a సురథం తు తతః క్రుద్ధమాపతంతం మహారథం।
09013037c చుకోప సమరే ద్రౌణిర్దండాహత ఇవోరగః।।
సమరదల్లి క్రుద్ధనాగి తన్న మేలె ఎరగుత్తిద్ద మహారథ సురథనన్ను నోడి ద్రౌణియు దండదింద పెట్టుతింద సర్పదంతె అతి కుపితనాదను.
09013038a త్రిశిఖాం భ్రుకుటీం కృత్వా సృక్కిణీ పరిలేలిహన్।
09013038c ఉద్వీక్ష్య సురథం రోషాద్ధనుర్జ్యామవమృజ్య చ।।
09013038e ముమోచ తీక్ష్ణం నారాచం యమదండసమద్యుతిం।।
హుబ్బన్ను గంటిక్కి కటవాయియన్ను నెక్కుత్తా సురథనన్ను కోపదింద దిట్టిసి నోడుత్తా ధనుస్సిన శింజనియన్ను తీడి యమదండదంతె బెళగుత్తిద్ద తీక్ష్ణ నారాచవన్ను అవన మేలె ప్రయోగిసిదను.
09013039a స తస్య హృదయం భిత్త్వా ప్రవివేశాతివేగతః।
09013039c శక్రాశనిరివోత్సృష్టా విదార్య ధరణీతలం।।
శక్రనింద ప్రయోగిసల్పట్ట వజ్రాయుధవు భూమియన్ను భేదిసి హోగువంతె అదు అతివేగదింద సురథన హృదయవన్ను భేదిసి భూమియన్ను హొక్కితు.
09013040a తతస్తం పతితం భూమౌ నారాచేన సమాహతం।
09013040c వజ్రేణేవ యథా శృంగం పర్వతస్య మహాధనం।।
వజ్రాయుధ ప్రహారదింద భిన్న పర్వత శిఖరవు కెళక్కె బీళువంతె ఆ నారాచదింద ప్రహృతనాద సురథను భగ్ననాగి భూమియ మేలె బిద్దను.
09013041a తస్మింస్తు నిహతే వీరే ద్రోణపుత్రః ప్రతాపవాన్।
09013041c ఆరురోహ రథం తూర్ణం తమేవ రథినాం వరః।।
ఆ వీరను హతనాగలు రథిగళల్లి శ్రేష్ఠ ప్రతాపవాన్ ద్రోణపుత్రను బేగనే తన్నదే రథవన్ను ఏరిదను.
09013042a తతః సజ్జో మహారాజ ద్రౌణిరాహవదుర్మదః।
09013042c అర్జునం యోధయామాస సంశప్తకవృతో రణే।।
మహారాజ! అనంతర యుద్ధదుర్మద ద్రౌణియు సజ్జాగి రణదల్లి సంశప్తకరింద సుత్తువరెయల్పట్టు అర్జుననొడనె యుద్ధదల్లి తొడగిదను.
09013043a తత్ర యుద్ధం మహచ్చాసీదర్జునస్య పరైః సహ।
09013043c మధ్యందినగతే సూర్యే యమరాష్ట్రవివర్ధనం।।
సూర్యను నడునెత్తిగె బరలు శత్రుగళొందిగె అర్జునన యమరాష్ట్రవన్ను వర్ధిసువ మహా యుద్ధవు నడెయితు.
09013044a తత్రాశ్చర్యమపశ్యామ దృష్ట్వా తేషాం పరాక్రమం।
09013044c యదేకో యుగపద్వీరాన్ సమయోధయదర్జునః।।
ఒబ్బనే అనేక వీర యోధరొడనె యుద్ధమాడుత్తిరువ అర్జునన పరాక్రమవన్ను నోడిదెవు. అదొందు ఆశ్చర్యవాగిత్తు.
09013045a విమర్దస్తు మహానాసీదర్జునస్య పరైః సహ।
09013045c శతక్రతోర్యథా పూర్వం మహత్యా దైత్యసేనయా।।
దైత్యర మహాసేనెయొడనె హిందె శతక్రతువిన యుద్ధవు హేగిత్తో హాగె శత్రుగళొందిగె అర్జునన యుద్ధవు మహా విమర్దనకారియాగిత్తు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి సంకులయుద్ధే త్రయోదశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శల్యపర్వదల్లి శల్యవధపర్వదల్లి సంకులయుద్ధ ఎన్నువ హదిమూరనే అధ్యాయవు.