ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
శల్య పర్వ
శల్యవధ పర్వ
అధ్యాయ 12
సార
ధర్మరాజ-సాత్యకి-భీమసేన-మాద్రీపుత్రరొందిగె శల్యన యుద్ధ (1-45).
09012001 సంజయ ఉవాచ 09012001a పీడితే ధర్మరాజే తు మద్రరాజేన మారిష।
09012001c సాత్యకిర్భీమసేనశ్చ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।।
09012001e పరివార్య రథైః శల్యం పీడయామాసురాహవే।।
సంజయను హేళిదను: “మారిష! ధర్మరాజను హాగె మద్రరాజనింద పీడితనాగిరలు సాత్యకి, భీమసేన మత్తు మాద్రీపుత్ర పాండవరీర్వరు రథగళింద శల్యనన్ను సుత్తువరెదు యుద్ధదల్లి అవనన్ను పీడిసతొడగిదరు.
09012002a తమేకం బహుభిర్దృష్ట్వా పీడ్యమానం మహారథైః।
09012002c సాధువాదో మహాన్జజ్ఞే సిద్ధాశ్చాసన్ప్రహర్షితాః।।
09012002e ఆశ్చర్యమిత్యభాషంత మునయశ్చాపి సంగతాః।
అవనొబ్బనన్ను అనేక మహారథరు పీడిసుత్తిరువుదన్ను కండు సాధు సాధువెన్నువ జోరాద కూగుగళు కేళిబందవు. సిద్ధరు ప్రహర్షితరాదరు. సేరిద మునిగళూ కూడ ఆశ్చర్యదింద మాతనాడికొళ్ళుత్తిద్దరు.
09012003a భీమసేనో రణే శల్యం శల్యభూతం పరాక్రమే।।
09012003c ఏకేన విద్ధ్వా బాణేన పునర్వివ్యాధ సప్తభిః।
రణదల్లి భీమసేనను తన్న పరాక్రమక్కె కంటకప్రాయనాగిద్ద శల్యనన్ను ఒందే బాణదింద హొడెదు పునః ఏళరింద హొడెదను.
09012004a సాత్యకిశ్చ శతేనైనం ధర్మపుత్రపరీప్సయా।।
09012004c మద్రేశ్వరమవాకీర్య సింహనాదమథానదత్।
సాత్యకియూ కూడ ధర్మపుత్రనన్ను రక్షిసలోసుగ మద్రేశ్వరనన్ను నూరు బాణగళింద ముచ్చి సింహనాదగైదను.
09012005a నకులః పంచభిశ్చైనం సహదేవశ్చ సప్తభిః।।
09012005c విద్ధ్వా తం తు తతస్తూర్ణం పునర్వివ్యాధ సప్తభిః।
నకులను ఐదు మత్తు సహదేవను ఏళు బాణగళింద అవనన్ను హొడెదు నంతర తక్షణవే పునః ఏళరింద హొడెదరు.
09012006a స తు శూరో రణే యత్తః పీడితస్తైర్మహారథైః।।
09012006c వికృష్య కార్ముకం ఘోరం వేగఘ్నం భారసాధనం।
09012007a సాత్యకిం పంచవింశత్యా శల్యో వివ్యాధ మారిష।।
09012007c భీమసేనం త్రిసప్తత్యా నకులం సప్తభిస్తథా।
మారిష! రణదల్లి మహారథరింద పీడితనాద శూర శల్యను -వేగవాగి కొల్లువ ఘోర భారసాధన కార్ముకవన్ను సెళెదు సాత్యకియన్ను ఇప్పత్తైదు బాణగళింద, భీమనన్ను ఎప్పత్తు బాణగళింద మత్తు నకులనన్ను ఏళరింద హొడెదను.
09012008a తతః సవిశిఖం చాపం సహదేవస్య ధన్వినః।।
09012008c చిత్త్వా భల్లేన సమరే వివ్యాధైనం త్రిసప్తభిః।
ఆగ ధన్వి శల్యను సమరదల్లి విశిఖదొందిగె సహదేవన ధనుస్సన్ను భల్లదింద తుండరిసి అవనన్ను ఎప్పత్మూరు బాణగళింద హొడెదను.
09012009a సహదేవస్తు సమరే మాతులం భూరివర్చసం।।
09012009c సజ్యమన్యద్ధనుః కృత్వా పంచభిః సమతాడయత్।
09012009e శరైరాశీవిషాకారైర్జ్వలజ్జ్వలనసంనిభైః।।
సహదేవనాదరో సమరదల్లి ఇన్నొందు ధనుస్సన్ను సజ్జుగొళిసి ప్రజ్వలిత అగ్ని సమాన సర్పవిషదాకారద ఐదు శరగళింద తన్న భూరివర్చస సోదరమావనన్ను హొడెదను.
09012010a సారథిం చాస్య సమరే శరేణానతపర్వణా।
09012010c వివ్యాధ భృశసంక్రుద్ధస్తం చ భూయస్త్రిభిః శరైః।।
సమరదల్లి అవను నతపర్వ శరదింద అవన సారథియన్ను హొడెదు పునః క్రుద్ధనాగి మూరు బాణగళింద శల్యనన్ను హొడెదను.
09012011a భీమసేనస్త్రిసప్తత్యా సాత్యకిర్నవభిః శరైః।
09012011c ధర్మరాజస్తథా షష్ట్యా గాత్రే శల్యం సమర్పయత్।।
భీమసేనను ఎప్పత్మూరు శరగళిందలూ, సాత్యకియు ఒంభత్తరిందలూ, హాగెయే ధర్మరాజను అరవత్తు శరగళిందలూ శల్యన దేహవన్ను చుచ్చిదరు.
09012012a తతః శల్యో మహారాజ నిర్విద్ధస్తైర్మహారథైః।
09012012c సుస్రావ రుధిరం గాత్రైర్గైరికం పర్వతో యథా।।
మహారాజ! ఆ మహారథరింద చెన్నాగి ప్రహరిసల్పట్ట శల్యన దేహదింద రక్తవు గైరకాది ధాతుగళుళ్ళ కెంపు నీరు పర్వతదింద సురియువంతె సురియితు.
09012013a తాంశ్చ సర్వాన్మహేష్వాసాన్పంచభిః పంచభిః శరైః।
09012013c వివ్యాధ తరసా రాజంస్తదద్భుతమివాభవత్।।
రాజన్! కూడలే అవను ఆ ఎల్ల మహారథరన్నూ ఐదైదు శరగళింద హొడెదను. అదొందు అద్భుతవాగిత్తు.
09012014a తతోఽపరేణ భల్లేన ధర్మపుత్రస్య మారిష।
09012014c ధనుశ్చిచ్చేద సమరే సజ్యం స సుమహారథః।।
మారిష! అనంతర ఇన్నొందు భల్లదింద ఆ సుమహారథను సమరదల్లి ధర్మపుత్రన ధనుస్సన్ను తుండరిసిదను.
09012015a అథాన్యద్ధనురాదాయ ధర్మపుత్రో మహారథః।
09012015c సాశ్వసూతధ్వజరథం శల్యం ప్రాచ్చాదయచ్చరైః।।
ఆగ మహారథ ధర్మపుత్రను ఇన్నొందు ధనుస్సన్ను ఎత్తికొండు శరగళింద కుదురెగళు, సారథి, ధ్వజ మత్తు రథగళ సహిత శల్యనన్ను ముచ్చిబిట్టను.
09012016a స చ్చాద్యమానః సమరే ధర్మపుత్రస్య సాయకైః।
09012016c యుధిష్ఠిరమథావిధ్యద్దశభిర్నిశితైః శరైః।।
సమరదల్లి ధర్మపుత్రన సాయకగళింద ముచ్చిహోద శల్యను కూడలే యుధిష్ఠిరనన్ను హత్తు నిశిత శరగళింద ప్రహరిసిదను.
09012017a సాత్యకిస్తు తతః క్రుద్ధో ధర్మపుత్రే శరార్దితే।
09012017c మద్రాణామధిపం శూరం శరౌఘైః సమవారయత్।।
ధర్మపుత్రనన్ను శరగళింద పీడిసలు, క్రుద్ధనాద సాత్యకియు శూర మద్రాధిపనన్ను శరసమూహగళింద తుంబిబిట్టను.
09012018a స సాత్యకేః ప్రచిచ్చేద క్షురప్రేణ మహద్ధనుః।
09012018c భీమసేనముఖాంస్తాంశ్చ త్రిభిస్త్రిభిరతాడయత్।।
శల్యను క్షురప్రదింద సాత్యకియ మహా ధనుస్సన్ను కత్తరిసిదను మత్తు భీమసేననే మొదలాదవరన్ను మూరు మూరు బాణగళింద హొడెదను.
09012019a తస్య క్రుద్ధో మహారాజ సాత్యకిః సత్యవిక్రమః।
09012019c తోమరం ప్రేషయామాస స్వర్ణదండం మహాధనం।।
మహారాజ! ఆగ క్రుద్ధ సత్యవిక్రమి సాత్యకియు మహాబెలెబాళువ స్వర్ణదండద తోమరవన్ను శల్యన మేలె ప్రయోగిసిదను.
09012020a భీమసేనోఽథ నారాచం జ్వలంతమివ పన్నగం।
09012020c నకులః సమరే శక్తిం సహదేవో గదాం శుభాం।।
09012020e ధర్మరాజః శతఘ్నీం తు జిఘాంసుః శల్యమాహవే।
యుద్ధదల్లి శల్యనన్ను సంహరిసలోసుగ భీమసేనను సర్పదంతె ప్రజ్చలిసుత్తిద్ద నారాచవన్నూ, నకులను శక్తియన్నూ, సహదేవను శుభ గదెయన్నూ మత్తు ధర్మరాజను శతఘ్నియన్నూ ప్రయోగిసిదరు.
09012021a తానాపతత ఏవాశు పంచానాం వై భుజచ్యుతాన్।।
09012021c సాత్యకిప్రహితం శల్యో భల్లైశ్చిచ్చేద తోమరం।
ఈ ఐవర భుజగళింద హొరట అస్త్రగళు తన్న మేలె బీళువుదరొళగే శల్యను అవుగళన్ను నివారిసిదను. సాత్యకియు కళుహిసిద తోమరవన్ను భల్లగళింద తుండరిసిదను.
09012022a భీమేన ప్రహితం చాపి శరం కనకభూషణం।।
09012022c ద్విధా చిచ్చేద సమరే కృతహస్తః ప్రతాపవాన్।
భీమను ప్రయోగిసిద కనకభూషణ శరవన్ను కూడ సమరదల్లి కృతహస్త ప్రతాపవాన్ శల్యను ఎరడాగి తుండరిసిదను.
09012023a నకులప్రేషితాం శక్తిం హేమదండాం భయావహాం।।
09012023c గదాం చ సహదేవేన శరౌఘైః సమవారయత్।
శరౌఘగళింద నకులను ప్రయోగిసిద భయవన్నుంటుమాడువ హేమదండయుక్త శక్తియన్ను మత్తు సహదేవన గదెయన్ను నివారిసిదను.
09012024a శరాభ్యాం చ శతఘ్నీం తాం రాజ్ఞశ్చిచ్చేద భారత।।
09012024c పశ్యతాం పాండుపుత్రాణాం సింహనాదం ననాద చ।
09012024e నామృష్యత్తం తు శైనేయః శత్రోర్విజయమాహవే।।
భారత! ధర్మరాజన శరగళన్నూ శతఘ్నియన్నూ తుండరిసి, పాండుపుత్రరు నోడుత్తిద్దంతెయే సింహనాదగైదను. యుద్ధదల్లి శత్రువిన ఆ విజయవన్ను శైనేయనిగె సహిసికొళ్ళలాగలిల్ల.
09012025a అథాన్యద్ధనురాదాయ సాత్యకిః క్రోధమూర్చితః।
09012025c ద్వాభ్యాం మద్రేశ్వరం విద్ధ్వా సారథిం చ త్రిభిః శరైః।।
ఆగ క్రోధమూర్ఛిత సాత్యకియు ఇన్నొందు ధనుస్సన్నెత్తికొండు ఎరడు బాణగళింద మద్రేశ్వరనన్నూ మూరరింద అవన సారథియన్నూ హొడెదను.
09012026a తతః శల్యో మహారాజ సర్వాంస్తాన్దశభిః శరైః।
09012026c వివ్యాధ సుభృశం క్రుద్ధస్తోత్త్రైరివ మహాద్విపాన్।।
మహారాజ! ఆగ క్రుద్ధ శల్యను అవరెల్లరన్ను – మహాగజగళన్ను అంకుశగళింద హేగో హాగె – హత్తు బాణగళింద ప్రహరిసిదను.
09012027a తే వార్యమాణాః సమరే మద్రరాజ్ఞా మహారథాః।
09012027c న శేకుః ప్రముఖే స్థాతుం తస్య శత్రునిషూదనాః।।
సమరదల్లి మద్రరాజనింద తడెయల్పడుత్తిద్ద ఆ శత్రునిషూదన మహారథరు అవన ఎదిరు నిల్లలు శక్యరాగిరలిల్ల.
09012028a తతో దుర్యోధనో రాజా దృష్ట్వా శల్యస్య విక్రమం।
09012028c నిహతాన్పాండవాన్మేనే పాంచాలానథ సృంజయాన్।।
ఆగ శల్యన విక్రమవన్ను నోడి రాజా దుర్యోధనను పాండవ-పాంచాల-సృంజయరు హతరాదరెందే భావిసిదను.
09012029a తతో రాజన్మహాబాహుర్భీమసేనః ప్రతాపవాన్।
09012029c సంత్యజ్య మనసా ప్రాణాన్మద్రాధిపమయోధయత్।।
రాజన్! ఆగ ప్రతాపవాన్ మహాబాహు భీమసేనను మనసా ప్రాణగళన్నే పరిత్యజిసి మద్రాధిపనొడనె యుద్ధమాడిదను.
09012030a నకులః సహదేవశ్చ సాత్యకిశ్చ మహారథః।
09012030c పరివార్య తదా శల్యం సమంతాద్వ్యకిరన్ శరైః।।
నకుల, సహదేవ మత్తు మహారథ సాత్యకియరు ఎల్లకడెగళల్లి శరగళన్ను ఎరచుత్తా శల్యనన్ను తడెదరు.
09012031a స చతుర్భిర్మహేష్వాసైః పాండవానాం మహారథైః।
09012031c వృతస్తాన్యోధయామాస మద్రరాజః ప్రతాపవాన్।।
ప్రతాపవాన్ మద్రరాజను ఆ నాల్కు పాండవ మహేష్వాస మహారథరింద సుత్తువరెయల్పట్టు యుద్ధమాడిదను.
09012032a తస్య ధర్మసుతో రాజన్ క్షురప్రేణ మహాహవే।
09012032c చక్రరక్షం జఘానాశు మద్రరాజస్య పార్థివ।।
రాజన్! మహాయుద్ధదల్లి పార్థివ ధర్మసుతను మద్రరాజన చక్రరక్షకనన్ను క్షురప్రదింద సంహరిసిదను.
09012033a తస్మింస్తు నిహతే శూరే చక్రరక్షే మహారథే।
09012033c మద్రరాజోఽతిబలవాన్సైనికానస్తృణోచ్చరైః।।
చక్రరక్షకను హతనాగలు శూర మహారథి బలవాన్ మద్రరాజను శరగళింద సైనికరన్ను ముచ్చిబిట్టను.
09012034a సమాచ్చన్నాంస్తతస్తాంస్తు రాజన్వీక్ష్య స సైనికాన్।
09012034c చింతయామాస సమరే ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।।
రాజన్! సైనికరు శల్యన బాణగళింద ముచ్చిహోగిరువుదన్ను వీక్షిసిద ధర్మరాజ యుధిష్ఠిరను సమరదల్లి చింతిసతొడగిదను:
09012035a కథం ను న భవేత్సత్యం తన్మాధవవచో మహత్।
09012035c న హి క్రుద్ధో రణే రాజా క్షపయేత బలం మమ।।
“మాధవన మహా వచనవు హేగె తానే సత్యవాగబల్లదు? రణదల్లి క్రుద్ధనాద ఈ రాజను నన్న సేనెయన్ను సంపూర్ణవాగి నాశమాడదే ఇరువనే?”
09012036a తతః సరథనాగాశ్వాః పాండవాః పాండుపూర్వజ।
09012036c మద్రేశ్వరం సమాసేదుః పీడయంతః సమంతతః।।
పాండువిన అణ్ణనే! అనంతర రథ-గజ-అశ్వ సేనా సమేతరాద పాండవరు మద్రేశ్వరనన్ను ఎల్ల కడెగళింద పీడిసుత్తా అవన మేలె ధాళినడెసిదరు.
09012037a నానాశస్త్రౌఘబహులాం శస్త్రవృష్టిం సముత్థితాం।
09012037c వ్యధమత్సమరే రాజన్మహాభ్రాణీవ మారుతః।।
రాజన్! మేలెద్ద దొడ్డ దొడ్డ మేఘగళన్ను భిరుగాళియు హేగో హాగె అవను సమరదల్లి నానా శస్త్రగళింద కూడిద్ద ఆ అనేక శరవృష్టియన్ను నాశగొళిసిదను.
09012038a తతః కనకపుంఖాం తాం శల్యక్షిప్తాం వియద్గతాం।
09012038c శరవృష్టిమపశ్యామ శలభానామివాతతిం।।
శల్యను ప్రయోగిసిద సువర్ణమయ బుడగళిద్ద బాణగళ వృష్టియు మిడతెగళ హిండుగళంతె ఆకాశవన్నే తుంబిదుదన్ను నావు నోడిదెవు.
09012039a తే శరా మద్రరాజేన ప్రేషితా రణమూర్ధని।
09012039c సంపతంతః స్మ దృశ్యంతే శలభానాం వ్రజా ఇవ।।
మద్రరాజనింద ప్రయోగిసల్పట్ట ఆ బాణగళు మిడతెగళ గుంపుగళంతె రణమూర్ధనియల్లి బీళుత్తిరువుదన్ను నావు నోడిదెవు.
09012040a మద్రరాజధనుర్ముక్తైః శరైః కనకభూషణైః।
09012040c నిరంతరమివాకాశం సంబభూవ జనాధిప।।
జనాధిప! మద్రరాజన ధనుస్సినింద హొరట ఆ కనకభూషణ శరగళింద తుంబిహోద ఆకాశదల్లి స్వల్పవూ స్థళావకాశవిల్లదంతాయితు.
09012041a న పాండవానాం నాస్మాకం తత్ర కశ్చిద్వ్యదృశ్యత।
09012041c బాణాంధకారే మహతి కృతే తత్ర మహాభయే।।
అవను సృష్టిసిద మహా బాణాంధకారదింద నమ్మవరిగాగలీ పాండవరిగాగలీ ఏనూ కాణుత్తిరలిల్ల. అల్లి మహాభయవే ఉత్పన్నవాయితు.
09012042a మద్రరాజేన బలినా లాఘవాచ్చరవృష్టిభిః।
09012042c లోడ్యమానం తథా దృష్ట్వా పాండవానాం బలార్ణవం।
09012042e విస్మయం పరమం జగ్ముర్దేవగంధర్వదానవాః।।
బలశాలీ మద్రరాజన హస్తలాఘవదింద సృష్టిసల్పట్ట ఆ శరవృష్టియింద పాండవర సేనాసాగరవు అల్లోలకల్లోలవాగుత్తిరువుదన్ను నోడి దేవ-గంధర్వ-దానవరల్లియూ పరమ విస్మయవుంటాయితు.
09012043a స తు తాన్సర్వతో యత్తాన్ శరైః సంపీడ్య మారిష।
09012043c ధర్మరాజమవచ్చాద్య సింహవద్వ్యనదన్ముహుః।।
మారిష! శల్యను ఆ ప్రయత్నశీలరెల్లరన్నూ శరగళింద పీడిసి, ధర్మరాజనన్నూ శరగళింద ముచ్చి, పునః పునః సింహనాదగైదను.
09012044a తే చన్నాః సమరే తేన పాండవానాం మహారథాః।
09012044c న శేకుస్తం తదా యుద్ధే ప్రత్యుద్యాతుం మహారథం।।
సమరదల్లి అవనింద ముసుకల్పట్ట పాండవ మహారథరు ఆగ యుద్ధదల్లి ఆ మహారథ శల్యనన్ను ఎదురిసి యుద్ధమాడలు శక్యరాగిరలిల్ల.
09012045a ధర్మరాజపురోగాస్తు భీమసేనముఖా రథాః।
09012045c న జహుః సమరే శూరం శల్యమాహవశోభినం।।
ఆదరూ ధర్మరాజన నాయకత్వదల్లిద్ద భీమసేననే మొదలాద మహారథరు సమరదల్లి ఆహవశోభీ శూర శల్యనన్ను బిట్టు హిందె సరియలిల్ల.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీమహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి శల్యయుద్ధే ద్వాదశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీమహాభారతదల్లి శల్యపర్వదల్లి శల్యవధపర్వదల్లి శల్యయుద్ధ ఎన్నువ హన్నెరడనే అధ్యాయవు.