પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
શલ્ય પર્વ
શલ્યવધ પર્વ
અધ્યાય 5
સાર
શલ્યસેનાપત્યાભિષેક (1-27).
09005001 સંજય ઉવાચ 09005001a અથ હૈમવતે પ્રસ્થે સ્થિત્વા યુદ્ધાભિનંદિનઃ।
09005001c સર્વ એવ મહારાજ યોધાસ્તત્ર સમાગતાઃ।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “મહારાજ! હિમાલયદ તપ્પલિનલ્લિ યુદ્ધાભિનંદિ યોધરॆલ્લરૂ સેરિ તંગિદરુ.
09005002a શલ્યશ્ચ ચિત્રસેનશ્ચ શકુનિશ્ચ મહારથઃ।
09005002c અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।।
09005003a સુષેણોઽરિષ્ટસેનશ્ચ ધૃતસેનશ્ચ વીર્યવાન્।
09005003c જયત્સેનશ્ચ રાજાનસ્તે રાત્રિમુષિતાસ્તતઃ।।
શલ્ય, ચિત્રસેન, મહારથ શકુનિ, અશ્વત્થામ, કૃપ, સાત્વત કૃતવર્મ, સુષેણ, અરિષ્ટસેન, વીર્યવાન્ ધૃતસેન, રાજા જયત્સેન – ઇવરુ રાત્રિયન્નુ અલ્લિ કળॆદરુ.
09005004a રણે કર્ણે હતે વીરે ત્રાસિતા જિતકાશિભિઃ।
09005004c નાલભન્ શર્મ તે પુત્રા હિમવંતં ઋતે ગિરિં।।
રણદલ્લિ વીર કર્ણનુ હતનાગલુ જયદિંદ ઉબ્બિદ્દ પાંડવર ભયદિંદ તત્તરિસિદ્દ નિન્ન મક્કળિગॆ આ હિમાલયદ તપ્પલિનલ્લિયૂ સમાધાનવુ દॊરકલિલ્લ.
09005005a તેઽબ્રુવન્સહિતાસ્તત્ર રાજાનં સૈન્યસંનિધૌ।
09005005c કૃતયત્ના રણે રાજન્સંપૂજ્ય વિધિવત્તદા।।
રાજન્! રણદલ્લિ પ્રયત્નમાડિ અલ્લિ નॆરॆદિદ્દ અવરુ સૈન્ય સન્નિધિયલ્લિ રાજનન્નુ વિધિવત્તાગિ ગૌરવિસિ અવનિગॆ હેળિદરુ:
09005006a કૃત્વા સેનાપ્રણેતારં પરાંસ્ત્વં યોદ્ધુમર્હસિ।
09005006c યેનાભિગુપ્તાઃ સંગ્રામે જયેમાસુહૃદો વયં।।
“સેનાનાયકનન્નુ માડિકॊંડુ શત્રુગળॊંદિગॆ નીનુ યુદ્ધમાડબેકુ. સેનાપતિય રક્ષણॆયડિયલ્લિ નાવુ સંગ્રામદલ્લિ જયવન્નુ ગળિસબલ્લॆવુ!”
09005007a તતો દુર્યોધનઃ સ્થિત્વા રથે રથવરોત્તમં।
09005007c સર્વયુદ્ધવિભાગજ્ઞમંતકપ્રતિમં યુધિ।।
09005008a સ્વંગં પ્રચ્ચન્નશિરસં કંબુગ્રીવં પ્રિયંવદં।
09005008c વ્યાકોશપદ્માભિમુખં વ્યાઘ્રાસ્યં મેરુગૌરવં।।
09005009a સ્થાણોર્વૃષસ્ય સદૃશં સ્કંધનેત્રગતિસ્વરૈઃ।
09005009c પુષ્ટશ્લિષ્ટાયતભુજં સુવિસ્તીર્ણઘનોરસં।।
09005010a જવે બલે ચ સદૃશમરુણાનુજવાતયોઃ।
09005010c આદિત્યસ્ય ત્વિષા તુલ્યં બુદ્ધ્યા ચોશનસા સમં।।
09005011a કાંતિરૂપમુખૈશ્વર્યૈસ્ત્રિભિશ્ચંદ્રમસોપમં।
09005011c કાંચનોપલસંઘાતૈઃ સદૃશં શ્લિષ્ટસંધિકં।।
09005012a સુવૃત્તોરુકટીજંઘં સુપાદં સ્વંગુલીનખં।
09005012c સ્મૃત્વા સ્મૃત્વૈવ ચ ગુણાન્ધાત્રા યત્નાદ્વિનિર્મિતં।।
09005013a સર્વલક્ષણસંપન્નં નિપુણં શ્રુતિસાગરં।
09005013c જેતારં તરસારીણામજેયં શત્રુભિર્બલાત્।।
09005014a દશાંગં યશ્ચતુષ્પાદમિષ્વસ્ત્રં વેદ તત્ત્વતઃ।
09005014c સાંગાંશ્ચ ચતુરો વેદાન્સંયગાખ્યાનપંચમાન્।।
09005015a આરાધ્ય ત્ર્યંબકં યત્નાદ્વ્રતૈરુગ્રૈર્મહાતપાઃ।
09005015c અયોનિજાયામુત્પન્નો દ્રોણેનાયોનિજેન યઃ।।
09005016a તમપ્રતિમકર્માણં રૂપેણાસદૃશં ભુવિ।
09005016c પારગં સર્વવિદ્યાનાં ગુણાર્ણવમનિંદિતં।।
09005016e તમભ્યેત્યાત્મજસ્તુભ્યમશ્વત્થામાનમબ્રવીત્।।
આગ નિન્ન મગ દુર્યોધનનુ શ્રેષ્ઠ ઉત્તમ રથદલ્લિ નિંતુ સર્વયુદ્ધવિભાવજ્ઞનૂ, યુદ્ધદલ્લિ અંતકનંતિરુવ, સુંદરાંગ, શિરદલ્લિ કેશરાશિયિદ્દ, કંબુગ્રીવ, પ્રિયવદન, અરળિદ કમલદળગળંતિરુવ કણ્ણુગળિદ્દ, વ્યાઘ્રદંતॆ વિશાલ મુખવિદ્દ, મેરુપર્વદંતॆ ગંભીરનાગિદ્દ, સ્થાણુવિન નંદિય હॆગલુ-કણ્ણુગળુ-નડિગॆ-ગર્જનॆગળિદ્દ, પુષ્ટ-સુસંઘટિત-નીળ તોળુગળિદ્દ, વિશાલ-શ્રેષ્ઠ વક્ષસ્થળવિદ્દ, અરુણાનુજ ગરુડ મત્તુ વાયુવિનંથહ બલ-વેગવુળ્ળ, સૂર્યન તેજસ્સુ મત્તુ શુક્રાચાર્યન બુદ્ધિયુળ્ળ, ચંદ્રન મુખકાંતિ-રૂપૈશ્વર્યયુક્ત, સુવર્ણશિલॆય કાંતિય શરીરવુળ્ળ, સુઘટિત સંધિગળિંદ કૂડિદ્દ, વૃત્તાકારદ તॊડॆ-કટિ-મॊણકાલુગળિદ્દ, સુંદર પાદ-બॆરળુ-ઉગુરુગળન્નુ પડॆદિદ્દ, બ્રહ્મનુ ऒળ્ળॊળ્ળॆય ગુણગળન્નુ સ્મરણॆગॆ તંદુકॊંડુ પ્રયત્નપૂર્વકવાગિ નિર્મિસિદંતિદ્દ સુંદર અવયવગળિદ્દ, સર્વલક્ષણ સંપન્ન, નિપુણ, શ્રુતિસાગર, શત્રુગળન્નુ બહુબેગ જયિસબલ્લ, શત્રુગળિગॆ દુર્લભ, ધનુર્વેદદ હત્તુ અંગગળન્નુ મત્તુ નાલ્કુ પાદગળન્નુ તિળિદિદ્દ, ઇષ્વસ્ત્રગળ તત્વગળન્નુ તિળિદિદ્દ, નાલ્કુ વેદગળન્નુ સાંગવાગિ તિળિદિદ્દ, ઐદનॆય વેદવન્નુ તિળિદિદ્દ, ઉગ્ર વ્રતાનુષ્ટાનગળિંદ પ્રયત્નપટ્ટુ ત્ર્યંબકનન્નુ આરાધિસિ અનુગ્રહ પડॆદુકॊંડિદ્દ, અયોનિજॆ કૃપॆ મત્તુ અયોનિજ દ્રોણરિંદ ઉત્પન્નનાગિદ્દ, અપ્રતિમ કર્મગળન્નॆસગિદ્દ, રૂપદલ્લિ ભુવિયલ્લિયે અસદૃશનાગિદ્દ, સર્વવિદ્યા પારંગ, ગુણગળ સાગર, અનિંદિત અશ્વત્થામનિગॆ ઈ રીતિ હેળિદનુ:
09005017a યં પુરસ્કૃત્ય સહિતા યુધિ જેષ્યામ પાંડવાન્।
09005017c ગુરુપુત્રોઽદ્ય સર્વેષામસ્માકં પરમા ગતિઃ।।
09005017e ભવાંસ્તસ્માન્નિયોગાત્તે કોઽસ્તુ સેનાપતિર્મમ।।
“ગુરુપુત્ર! યારન્નુ મુંદિટ્ટુકॊંડુ ऒટ્ટાગિ નાવુ યુદ્ધદલ્લિ પાંડવરન્નુ જયિસબલ્લॆવો અંતહ નીને નમ્મॆલ્લર પરમ ગતિયુ. આદુદરિંદ નિન્ન નિર્દેશનદંતॆયે નાવુ નડॆદુકॊળ્ળુત્તેવॆ. યારુ નન્ન સેનાપતિયાગબહુદુ?”
09005018 દ્રૌણિરુવાચ 09005018a અયં કુલેન વીર્યેણ તેજસા યશસા શ્રિયા।
09005018c સર્વૈર્ગુણૈઃ સમુદિતઃ શલ્યો નોઽસ્તુ ચમૂપતિઃ।।
દ્રૌણિયુ હેળિદનુ: “ઈ શલ્યનુ કુલ, વીર્ય, તેજસ્સુ, યશસ્સુ મત્તુ શ્રી ઈ સર્વગુણગળિંદ સમુદિતનાગિરુવનુ. અવને નમ્મ સેનાપતિયાગલિ!
09005019a ભાગિનેયાન્નિજાંસ્ત્યક્ત્વા કૃતજ્ઞોઽસ્માનુપાગતઃ।
09005019c મહાસેનો મહાબાહુર્મહાસેન ઇવાપરઃ।।
કૃતજ્ઞનાદ ઇવનુ તંગિય મક્કળન્નૂ પરિત્યજિસિ નમ્મન્નુ અનુસરિસિ બંદિદ્દાનॆ. ઈ મહાબાહુવુ મત્તॊબ્બ કાર્તિકેયનંતॆ મહાસેનાનિયાગિદ્દાનॆ.
09005020a એનં સેનાપતિં કૃત્વા નૃપતિં નૃપસત્તમ।
09005020c શક્યઃ પ્રાપ્તું જયોઽસ્માભિર્દેવૈઃ સ્કંદમિવાજિતં।।
નૃપસત્તમ! અપરાજિત દેવતॆગળુ સ્કંદનન્નુ પડॆદુ જયવન્નુ ગળિસિદંતॆ નાવૂ કૂડ ઈ નૃપતિયન્નુ સેનાપતિયન્નાગિ માડિ જયગળિસુત્તેવॆ.”
09005021a તથોક્તે દ્રોણપુત્રેણ સર્વ એવ નરાધિપાઃ।
09005021c પરિવાર્ય સ્થિતાઃ શલ્યં જયશબ્દાંશ્ચ ચક્રિરે।।
09005021e યુદ્ધાય ચ મતિં ચક્રૂરાવેશં ચ પરં યયુઃ।।
દ્રોણપુત્રનુ હીગॆ હેળલુ સર્વ નરાધિપરૂ શલ્યનન્નુ સુત્તુવરॆદુ નિંતુ જયકાર માડિદરુ. યુદ્ધમાડબેકॆંદુ નિર્ધરિસિ પરમ આવેશપૂર્ણરાદરુ.
09005022a તતો દુર્યોધનઃ શલ્યં ભૂમૌ સ્થિત્વા રથે સ્થિતં।
09005022c ઉવાચ પ્રાંજલિર્ભૂત્વા રામભીષ્મસમં રણે।।
અનંતર દુર્યોધનનુ નॆલદ મેલॆયે નિંતુ રથદલ્લિ કુળિતિદ્દ, રણદલ્લિ પરશુરામ-ભીષ્મર સમનાગિદ્દ શલ્યનિગॆ કૈમુગિદુ હેળિદનુ:
09005023a અયં સ કાલઃ સંપ્રાપ્તો મિત્રાણાં મિત્રવત્સલ।
09005023c યત્ર મિત્રમમિત્રં વા પરીક્ષંતે બુધા જનાઃ।।
“મિત્રવત્સલ! વિધ્વાંસરુ મિત્રરુ યારુ મત્તુ અમિત્રરુ યારુ ऎંદુ પરીક્ષિસુવંતહ, મિત્રરિગॆ સરિયાદ, કાલવુ બંદॊદગિદॆ.
09005024a સ ભવાનસ્તુ નઃ શૂરઃ પ્રણેતા વાહિનીમુખે।
09005024c રણં ચ યાતે ભવતિ પાંડવા મંદચેતસઃ।।
09005024e ભવિષ્યંતિ સહામાત્યાઃ પાંચાલાશ્ચ નિરુદ્યમાઃ।।
શૂરનાદ નીનુ સેનામુખદલ્લિ નમ્મ પ્રણેતનાગુ. નીનુ યુદ્ધક્કॆ હોદॆયાદરॆ અમાત્યરॊંદિગॆ મંદબુદ્ધિય પાંડવરૂ મત્તુ પાંચાલરૂ ઉદ્યોગશૂન્યરાગુત્તારॆ!” 1709005025 શલ્ય ઉવાચ
09005025a યત્તુ માં મન્યસે રાજન્કુરુરાજ કરોમિ તત્।
09005025c ત્વત્પ્રિયાર્થં હિ મે સર્વં પ્રાણા રાજ્યં ધનાનિ ચ।।
શલ્યનુ હેળિદનુ: “રાજન્! કુરુરાજ! નીનુ નનગॆ હॊરિસુવ કાર્યવન્નુ માડુત્તેનॆ. નન્ન પ્રાણ, રાજ્ય, ધન સર્વવૂ નિન્ન પ્રીત્યર્થવાગિયે ઇવॆ!”
09005026 દુર્યોધન ઉવાચ 09005026a સેનાપત્યેન વરયે ત્વામહં માતુલાતુલં।
09005026c સોઽસ્માન્પાહિ યુધાં શ્રેષ્ઠ સ્કંદો દેવાનિવાહવે।।
દુર્યોધનનુ હેળિદનુ: “માતુલ! અતુલ પરાક્રમિયાગિરુવ નિન્નન્નુ નાનુ સેનાપતિયન્નાગિ આરિસુત્તેનॆ. યોધરલ્લિ શ્રેષ્ઠ સ્કંદનુ દેવતॆગળન્નુ હેગો હાગॆ નીનુ નમ્મન્નુ યુદ્ધદલ્લિ રક્ષિસુવવનાગુ!
09005027a અભિષિચ્યસ્વ રાજેંદ્ર દેવાનામિવ પાવકિઃ।
09005027c જહિ શત્રૂન્રણે વીર મહેંદ્રો દાનવાનિવ।।
રાજેંદ્ર! પાવકિયન્નુ દેવતॆગળુ હેગો હાગॆ નાનુ નિન્નન્નુ સેનાપતિયાગિ અભિષેકિસુત્તેનॆ. વીર! મહેંદ્રનુ દાનવરન્નુ હેગો હાગॆ રણદલ્લિ શત્રુગળન્નુ સંહરિસુ!””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રીમહાભારતે શલ્યપર્વણિ શલ્યવધપર્વણિ શલ્યદુર્યોધનસંવાદે પંચમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રીમહાભારતદલ્લિ શલ્યપર્વદલ્લિ શલ્યવધપર્વદલ્લિ શલ્યદુર્યોધનસંવાદ ऎન્નુવ ઐદને અધ્યાયવુ.