pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
śalya parva
śalyavadha parva
adhyāya 3
sāra
kr̥pa-duryōdhana saṁvāda (1-50)
09003001 saṁjaya uvāca 09003001a śr̥ṇu rājannavahitō yathā vr̥ttō mahān kṣayaḥ।
09003001c kurūṇāṁ pāṁḍavānāṁ ca samāsādya parasparaṁ।।
saṁjayanu hēḷidanu: “rājan! kuru-pāṁḍavaru paraspararannu edurisidāga ā mahākṣayavu hēge naḍeyitu ennuvudannu ēkāgrateyiṁda kēḷu!
09003002a nihatē sūtaputrē tu pāṁḍavēna mahātmanā।
09003002c vidrutēṣu ca sainyēṣu samānītēṣu cāsakr̥t।।
mahātma pāṁḍavaniṁda sūtaputranu hatanāgalu, oṁdugūḍisalu prayatnisidarū, sēnegaḷu ōḍihōdavu. 1009003003a vimukhē tava putrē tu śōkōpahatacētasi।
09003003c bhr̥śōdvignēṣu sainyēṣu dr̥ṣṭvā pārthasya vikramaṁ।।
śōkadiṁda cētanavannē kaḷedukoṁḍa ninna maganu vimukhanāgiddanu mattu pārthana vikramavannu nōḍi sēnegaḷalli tuṁbā bhaya-udvēgagaḷuṁṭāgiddavu.
09003004a dhyāyamānēṣu sainyēṣu duḥkhaṁ prāptēṣu bhārata।
09003004c balānāṁ mathyamānānāṁ śrutvā ninadamuttamaṁ।।
09003005a abhijñānaṁ narēṁdrāṇāṁ vikr̥taṁ prēkṣya samyugē।
09003005c patitānrathanīḍāṁśca rathāṁścāpi mahātmanāṁ।।
09003006a raṇē vinihatānnāgāndr̥ṣṭvā pattīṁśca māriṣa।
09003006c āyōdhanaṁ cātighōraṁ rudrasyākrīḍasaṁnibhaṁ।।
09003007a aprakhyātiṁ gatānāṁ tu rājñāṁ śatasahasraśaḥ।
09003007c kr̥pāviṣṭaḥ kr̥pō rājanvayaḥśīlasamanvitaḥ।।
09003008a abravīttatra tējasvī sō'bhisr̥tya janādhipaṁ।
09003008c duryōdhanaṁ manyuvaśādvacanaṁ vacanakṣamaḥ।।
rājan! bhārata! duḥkhavannu paḍedu ciṁtisuttiruva sēneyannu nōḍi, sēneyannu sadebaḍiyuttiruvavara siṁhanādagaḷannu kēḷi, yuddhabhūmiyalli narēṁdrara dhvajagaḷu chinnavicchinnavādudannu nōḍi, mahātmara rathanīḍagaḷū rathagaḷū biddiruvudannu nōḍi, raṇadalli hatarāgi biddidda ānegaḷannū padātigaḷannū nōḍi, rudrana āṭada maidānavāda smaśānadaṁte kāṇuttidda ā raṇabhūmiyannu nōḍi, lakṣagaṭṭale rājarugaḷu nirnāmavādudannu nōḍi, kr̥pāviṣṭanāda, vayassige takkaṁtaha naḍategaḷannuḷḷa, mātanāḍuvudaralli caturanāgidda tējasvi kr̥panu janādhipa duryōdhanana baḷisāri dainyadiṁda ī mātugaḷannāḍidanu:
09003009a duryōdhana nibōdhēdaṁ yattvā vakṣyāmi kaurava।
09003009c śrutvā kuru mahārāja yadi tē rōcatē'nagha।।
“duryōdhana! kaurava! nānu hēḷuvudannu kēḷu! mahārāja! anagha! adannu kēḷi ninage yāvudu sūktaveṁdu tōruvudō adaraṁteyē māḍu!
09003010a na yuddhadharmāccrēyānvai paṁthā rājēṁdra vidyatē।
09003010c yaṁ samāśritya yudhyaṁtē kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabha।।
kṣatriyarṣabha! rājēṁdra! yuddhadharmavannāśrayisi yuddhamāḍuvudakkiṁta śrēyaskaravāda innoṁdu mārgavu kṣatriyarigilla!
09003011a putrō bhrātā pitā caiva svasrēyō mātulastathā।
09003011c saṁbaṁdhibāṁdhavāścaiva yōdhyā vai kṣatrajīvinā।।
kṣatriyanāgi jīvisuvavanige putra, bhrātā, pita, sōdaraḷiya, sōdara māva, mattu itara baṁdhu-bāṁdhavaroḍane yuddhamāḍuvudu anivāryavāguttade.
09003012a vadhē caiva parō dharmastathādharmaḥ palāyanē।
09003012c tē sma ghōrāṁ samāpannā jīvikāṁ jīvitārthinaḥ।।
yuddhadalli śatrugaḷannu vadhisuvudu athavā avariṁda vadhisalpaḍuvudu parama dharmavenisikoḷḷuttade. palāyanamāḍuvudu adharma. kṣatriyanāgi jīvisuvavanu ī rītiya ghōra jīvanaśailiyannu pālisuttāne.
09003013a tatra tvāṁ prativakṣyāmi kiṁ cidēva hitaṁ vacaḥ।
09003013c hatē bhīṣmē ca drōṇē ca karṇē caiva mahārathē।।
09003014a jayadrathē ca nihatē tava bhrātr̥ṣu cānagha।
09003014c lakṣmaṇē tava putrē ca kiṁ śēṣaṁ paryupāsmahē।।
adakke saṁbaṁdhisidaṁte ninage oṁdiṣṭu hitavacanavannu hēḷuttēne. anagha! mahāratharāda bhīṣma, drōṇa, karṇa, jayadratha, ninna sahōdararu mattu ninna maga lakṣmaṇaru hatarāgiralu nāvu bēre yārannu āśrayisōṇa?
09003015a yēṣu bhāraṁ samāsajya rājyē matimakurmahi।
09003015c tē saṁtyajya tanūryātāḥ śūrā brahmavidāṁ gatiṁ।।
nāvu yāra yāra mēle bhāravannu horisi ī rājyada āseyanniṭṭukoṁḍiddevō ā śūrarellarū tamma dēhagaḷannu tyāgamāḍi brahmavidara gatiyannu hoṁdidaru.
09003016a vayaṁ tviha vinābhūtā guṇavadbhirmahārathaiḥ।
09003016c kr̥paṇaṁ vartayiṣyāma pātayitvā nr̥pānbahūn।।
guṇavattarāda mahārathariṁda īga nāvu vihīnarāgiddēve. anēka nr̥parannu baligoṭṭu nāvīga śōkasthitiyalliddēve.
09003017a sarvairapi ca jīvadbhirbībhatsuraparājitaḥ।
09003017c kr̥ṣṇanētrō mahābāhurdēvairapi durāsadaḥ।।
avarellarū jīvitarāgiddu oṭṭāgi seṇesiddarū bībhatsuvannu sōlisalāguttiralilla. kr̥ṣṇanannē kaṇṇāguḷḷa ā mahābāhuvu dēvategaḷigū kaṣṭasādhyanu.
09003018a iṁdrakārmukavajrābhamiṁdrakētumivōccritaṁ।
09003018c vānaraṁ kētumāsādya saṁcacāla mahācamūḥ।।
iṁdradhanussinaṁte hoḷeyuttiruva, iṁdradhvajadaṁte ettaravāgiruva vānaradhvajavannu edurisi mahāsēneyu naḍugide.
09003019a siṁhanādēna bhīmasya pāṁcajanyasvanēna ca।
09003019c gāṁḍīvasya ca nirghōṣātsaṁhr̥ṣyaṁti manāṁsi naḥ।।
bhīmana siṁhanāda, pāṁcajanyada dhvani mattu gāṁḍīvada nirghōṣadiṁda nammavara manassugaḷu mōhagoḷḷuttive.
09003020a caraṁtīva mahāvidyunmuṣṇaṁti nayanaprabhāṁ।
09003020c alātamiva cāviddhaṁ gāṁḍīvaṁ samadr̥śyata।।
kaṇṇina prabheyannu apaharisi tiruguttiruva mahā miṁcinaṁte mattu koḷḷiya cakradaṁte arjunana gāṁḍīvavu kāṇuttide.
09003021a jāṁbūnadavicitraṁ ca dhūyamānaṁ mahaddhanuḥ।
09003021c dr̥śyatē dikṣu sarvāsu vidyudabhraghanēṣviva।।
seḷeyalpaḍuttiruva ā cinna-citrita mahā dhanussu mōḍagaḷa madhyadalli kāṇisikoḷḷuva miṁcinaṁte sarva dikkugaḷalli kāṇisuttide.
1109003022a uhyamānaśca kr̥ṣṇēna vāyunēva balāhakaḥ।
1209003022c tāvakaṁ tadbalaṁ rājannarjunō'stravidāṁ varaḥ।।
09003022e gahanaṁ śiśirē kakṣaṁ dadāhāgnirivōtthitaḥ।।
rājan! kr̥ṣṇaniṁda naḍesalpaḍuttiruva vāyuvinaṁteyē ativēgavuḷḷa rathadalli kuḷitu astravidaralli śrēṣṭha arjunanu śiśira r̥tuvinalli gahanavāgi hullu medegaḷannu hēgō hāge ninna sēneyannu dahisibiṭṭiddāne.
09003023a gāhamānamanīkāni mahēṁdrasadr̥śaprabhaṁ।
09003023c dhanaṁjayamapaśyāma caturdaṁtamiva dvipaṁ।।
mahēṁdrana prabheyuḷḷa dhanaṁjayanu nālku daṁtagaḷiruva salagadaṁte sēnegaḷalli nuggi hōguttiruvudannu nāvu nōḍidevu.
09003024a vikṣōbhayaṁtaṁ sēnāṁ tē trāsayaṁtaṁ ca pārthivān।
09003024c dhanaṁjayamapaśyāma nalinīmiva kuṁjaraṁ।।
kamalagaḷa sarōvarakke āneyu hēgō hāge dhanaṁjayanu ninna sēnegaḷannu nuggi allōlakallōlagoḷisi pārthivarannu naḍugisidudannu nāvu nōḍidevu.
09003025a trāsayaṁtaṁ tathā yōdhāndhanurghōṣēṇa pāṁḍavaṁ।
09003025c bhūya ēnamapaśyāma siṁhaṁ mr̥gagaṇā iva।।
siṁhavu mr̥gagaṇagaḷannu hēgō hāge pāṁḍavanu tanna dhanurṣōṣadiṁda yōdharannu punaḥ punaḥ bhayagoḷisuttiruvudannu nāvu nōḍidevu.
09003026a sarvalōkamahēṣvāsau vr̥ṣabhau sarvadhanvināṁ।
09003026c āmuktakavacau kr̥ṣṇau lōkamadhyē virējatuḥ।।
sarvalōka mahēṣvāsarāda, sarvadhanvigaḷalli vr̥ṣabharāda, kavacagaḷannu dharisiruva kr̥ṣṇaribbarū lōkamadhyadalli virājisuttiddāre.
09003027a adya saptadaśāhāni vartamānasya bhārata।
09003027c saṁgrāmasyātighōrasya vadhyatāṁ cābhitō yudhi।।
bhārata! yuddhadalli vadheyāguttiruva ī ati ghōra saṁgrāmada hadinēḷanē dinavu iṁdu naḍeyuttide.
09003028a vāyunēva vidhūtāni tavānīkāni sarvaśaḥ।
09003028c śaradaṁbhōdajālāni vyaśīryaṁta samaṁtataḥ।।
śaratkālada mōḍa samūhagaḷu gāḷiyiṁda cadurihōguvaṁte ninna sēnegaḷellavū ella kaḍe cadurihōgive.
09003029a tāṁ nāvamiva paryastāṁ bhrāṁtavātāṁ mahārṇavē।
09003029c tava sēnāṁ mahārāja savyasācī vyakaṁpayat।।
mahārāja! mahāsamudradalli bhirugāḷige siluki naḍuguttiruva haḍaginaṁte savyasāciyu ninna sēneyannu naḍugisuttiddāne!
09003030a kva nu tē sūtaputrō'bhūtkva nu drōṇaḥ sahānugaḥ।
09003030c ahaṁ kva ca kva cātmā tē hārdikyaśca tathā kva nu।।
09003030e duḥśāsanaśca bhrātā tē bhrātr̥bhiḥ sahitaḥ kva nu।।
09003031a bāṇagōcarasaṁprāptaṁ prēkṣya caiva jayadrathaṁ।
jayadrathanu avana bāṇada lakṣyavāgiddāga sūtaputranu elliddanu? anuyāyigaḷoḍane drōṇanu elliddanu? nānu athavā nīnu elliddevu? hāgeyē hārdikyanu elliddanu? ninna bhrātā duḥśāsananu sahōdararoṁdige elliddanu?
09003031c saṁbaṁdhinastē bhrātr̥̄ṁśca sahāyānmātulāṁstathā।।
09003032a sarvānvikramya miṣatō lōkāṁścākramya mūrdhani।
09003032c jayadrathō hatō rājankiṁ nu śēṣamupāsmahē।।
rājan! ninna sahāyakarāgidda saṁbaṁdhigaḷu, sahōdararu, sōdara māvaṁdiru mattu ellara nettiya mēle kāliṭṭu arjunanu oṁdē kṣaṇadalli jayadrathananu saṁharisidanu. innēnu nāvu māḍabahudākittu?
09003033a kō vēha sa pumānasti yō vijēṣyati pāṁḍavaṁ।
09003033c tasya cāstrāṇi divyāni vividhāni mahātmanaḥ।।
09003033e gāṁḍīvasya ca nirghōṣō vīryāṇi haratē hi naḥ।
pāṁḍavanannu jayisaballa puruṣanu nammavaralli yāriddāre? ā mahātmana vividha divyāstragaḷu mattu gāṁḍīvada nirghōṣavu namma vīryagaḷannu apaharisibiṭṭive!
09003034a naṣṭacaṁdrā yathā rātriḥ sēnēyaṁ hatanāyakā।
09003034c nāgabhagnadrumā śuṣkā nadīvākulatāṁ gatā।।
nāyakanannu kaḷedukoṁḍa namma ī sēneyu caṁdranillada rātriyaṁte, ānegaḷiṁda vr̥kṣagaḷu nāśavāgidda vanadaṁte mattu battihōda nadiyaṁte vyākulagoṁḍide.
09003035a dhvajinyāṁ hatanētrāyāṁ yathēṣṭaṁ śvētavāhanaḥ।
09003035c cariṣyati mahābāhuḥ kakṣē'gniriva saṁjvalan।।
nētāranannu kaḷedukoṁḍa namma sēneyoḷage nuggi mahābāhu śvētavāhananu agniyu hullumedegaḷannu hēgō hāge suḍuttā saṁcarisuttiddāne.
09003036a sātyakēścaiva yō vēgō bhīmasēnasya cōbhayōḥ।
09003036c dārayēta girīnsarvān śōṣayēta ca sāgarān।।
sātyaki mattu bhīmasēnaribbarū mahā vēgaśāligaḷu mattu ivaru girigaḷellavannū sīḷaballaru mattu sāgaragaḷannu battisaballaru.
09003037a uvāca vākyaṁ yadbhīmaḥ sabhāmadhyē viśāṁ patē।
09003037c kr̥taṁ tatsakalaṁ tēna bhūyaścaiva kariṣyati।।
viśāṁpatē! sabhāmadhyadalli bhīmanu ēnella mātugaḷannu āḍiddanō avellavannu māḍiddāne mattu muṁde māḍuttāne kūḍa!
09003038a pramukhasthē tadā karṇē balaṁ pāṁḍavarakṣitaṁ।
09003038c durāsadaṁ tathā guptaṁ gūḍhaṁ gāṁḍīvadhanvanā।।
gāṁḍīva dhanviyiṁda vyūhisalpaṭṭu rakṣitagoṁḍiruva mattu pāṁḍavariṁda rakṣitavāda ā sēneyu karṇana nāyakatvadalli kūḍa durāsadavāgittu.
09003039a yuṣmābhistāni cīrṇāni yānyasādhūni sādhuṣu।
09003039c akāraṇakr̥tānyēva tēṣāṁ vaḥ phalamāgataṁ।।
sādhugaḷoṁdige akāraṇavāgi asādhugaḷaṁte vartisidudakkāgi adara phalavu namage doreyuttide.
09003040a ātmanō'rthē tvayā lōkō yatnataḥ sarva āhr̥taḥ।
09003040c sa tē saṁśayitastāta ātmā ca bharatarṣabha।।
ayyā bharatarṣabha! ninagōskaravāgi nīnu karediruva ellarū prayatnapaṭṭarū avarāgalī athavā nīnāgalī uḷiyuvudu saṁśayavē āgide.
09003041a rakṣa duryōdhanātmānamātmā sarvasya bhājanaṁ।
09003041c bhinnē hi bhājanē tāta diśō gaccati tadgataṁ।।
magū! duryōdhana! ninnannu nīnu rakṣisikō! ī śarīravē sarva sukhagaḷa anubhavasthānavāgide. pātreyu oḍedāga adaralliruva nīru ella kaḍe hariduhōguvaṁte śarīravu nāśavāgalu sarva sukhagaḷū aṁtyagoḷḷuttave.
09003042a hīyamānēna vai saṁdhiḥ paryēṣṭavyaḥ samēna ca।
09003042c vigrahō vardhamānēna nītirēṣā br̥haspatēḥ।।
tanna balavu śatrubalakkiṁta kaḍimeyāgiruvāga athavā samanāgiruvāga śatrugaḷoḍane saṁdhiya mārgavannu huḍukabēku. adhikavāgiruvāga yuddhamāḍabēku. idē br̥haspatiya nīti.
09003043a tē vayaṁ pāṁḍuputrēbhyō hīnāḥ svabalaśaktitaḥ।
09003043c atra tē pāṁḍavaiḥ sārdhaṁ saṁdhiṁ manyē kṣamaṁ prabhō।।
prabhō! īga nāvu namma śaktiyalli pāṁḍuputrarigiṁtalū hīnarāgiddēve. ādudariṁda pāṁḍavaroṁdige saṁdhiyē sariyādudeṁdu annisuttide.
09003044a na jānītē hi yaḥ śrēyaḥ śrēyasaścāvamanyatē।
09003044c sa kṣipraṁ bhraśyatē rājyānna ca śrēyō'nuviṁdati।।
yāva rītiyalli naḍedare śrēyassuṁṭāguttade ennuvudannu ariyadavanu śrēyassannu apamānisidaṁte. avanu kṣipravāgi rājya-śrēyassugaḷannu kaḷedukoḷḷuttāne.
09003045a praṇipatya hi rājānaṁ rājyaṁ yadi labhēmahi।
09003045c śrēyaḥ syānna tu mauḍhyēna rājangaṁtuṁ parābhavaṁ।।
rājan! rāja yudhiṣṭhiranige talebāgi namma rājyavannu paḍedukoṁḍeveṁdare adariṁda namage śrēyassē uṁṭāguttade. mauḍyatanadiṁda hīgeyē muṁduvaredare parābhavavannu hoṁduttēveyē vinaḥ śrēyassu dorakuvudilla.
09003046a vaicitravīryavacanātkr̥pāśīlō yudhiṣṭhiraḥ।
09003046c viniyuṁjīta rājyē tvāṁ gōviṁdavacanēna ca।।
kr̥pāśīla yudhiṣṭhiranu vaicitravīryana mātu athavā gōviṁdana hēḷikeyaṁte ninagē rājyavellavannu nīḍiyānu!
09003047a yadbrūyāddhi hr̥ṣīkēśō rājānamaparājitaṁ।
09003047c arjunaṁ bhīmasēnaṁ ca sarvaṁ kuryurasaṁśayaṁ।।
hr̥ṣīkēśanu rāja aparājita yudhiṣṭhiranige ēnannu hēḷuvanō adaraṁteyē bhīmārjunarellarū māḍuttāre ennuvudaralli saṁśayavilla.
09003048a nātikramiṣyatē kr̥ṣṇō vacanaṁ kauravasya ha।
09003048c dhr̥tarāṣṭrasya manyē'haṁ nāpi kr̥ṣṇasya pāṁḍavaḥ।।
kaurava dhr̥tarāṣṭrana mātannu kr̥ṣṇanu ullaṁghisuvudilla, mattu aṁteyē kr̥ṣṇana mātannu pāṁḍavaru ullaṁghisuvudilla eṁdu nanagannisuttade.
09003049a ētat kṣamamahaṁ manyē tava pārthairavigrahaṁ।
09003049c na tvā bravīmi kārpaṇyānna prāṇaparirakṣaṇāt।।
09003049e pathyaṁ rājanbravīmi tvāṁ tatparāsuḥ smariṣyasi।।
rājan! nīnu pārtharoṁdige yuddhavannu nillisuvudē uttamaveṁdu nanagannisuttide. idannu nānu yuddhamāḍuvudu kaṣṭaveṁba kāraṇadiṁdāgalī prāṇarakṣaṇeya saluvāgalī hēḷuttilla. ninage pathya-hitavāguva mātannu hēḷuttiddēne.”
09003050a iti vr̥ddhō vilapyaitatkr̥paḥ śāradvatō vacaḥ।
09003050c dīrghamuṣṇaṁ ca niḥśvasya śuśōca ca mumōha ca।।
hīge hēḷi vr̥ddha śāradvata kr̥panu bisibisiyāda niṭṭusiru biḍuttā, bahaḷavāgi śōkisuttā, duḥkhātirēkadiṁda mūrchitanādanu.”
samāpti
iti śrīmahābhāratē śalyaparvaṇi śalyavadhaparvaṇi kr̥pavākyē tr̥tīyō'dhyāyaḥ।।
idu śrīmahābhāratadalli śalyaparvadalli śalyavadhaparvadalli kr̥pavākya ennuva mūranē adhyāyavu.