પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
કર્ણ પર્વ
કર્ણવધ પર્વ
અધ્યાય 63
સાર
પુત્ર વૃષસેનન મરણદિંદ કોપ-શોકાન્વિતનાદ કર્ણનુ અર્જુનનન્નુ દ્વૈરથયુદ્ધક્કॆ આહ્વાનિસિદુદુ (1-2). કર્ણાર્જુનર દ્વંદ્વયુદ્ધવન્નુ નોડલુ, ઇબ્બરન્નૂ પ્રોત્સાહિસિ કુરુ-પાંડવર સેનॆગળુ અવરિબ્બરન્નૂ સુત્તુવરॆદુ તુમુલશબ્ધગળન્નુંટુમાડિદુદુ (3-12). પરસ્પરરન્નુ ऎદુરિસિદ કર્ણાર્જુનર વર્ણનॆ (13-29). અવરિબ્બરલ્લિ યારિગॆ જયવાગુવુદॆંદુ ભિન્નાભિપ્રાયવિદ્દ સર્વલોકગળૂ ऒબ્બॊબ્બર પક્ષવન્નુ વહિસિકॊળ્ળુવુદુ (30-42). કર્ણાર્જુનર યુદ્ધવન્નુ વીક્ષિસલુ બંદ બ્રહ્મનન્નુ ઇંદ્રનુ કેળલુ કૃષ્ણાર્જુનરિગે જયવॆંદુ બ્રહ્મનુ હેળિદુદુ (43-61). કર્ણાર્જુનર યુદ્ધારંભ, શલ્ય-કર્ણર મત્તુ કૃષ્ણાર્જુનર સંવાદ (62-83).
08063001 સંજય ઉવાચ।
08063001a વૃષસેનં હતં દૃષ્ટ્વા શોકામર્ષસમન્વિતઃ।
08063001c મુક્ત્વા શોકોદ્ભવં વારિ નેત્રાભ્યાં સહસા વૃષઃ।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “વૃષસેનનુ હતનાદુદન્નુ કંડુ કૂડલે શોક-કોપ સમન્વિતનાદ વૃષ કર્ણનુ ऎરડૂ કણ્ણુગળિંદ શોકોદ્ભવ કણ્ણીરન્નુ સુરિસિદનુ.
08063002a રથેન કર્ણસ્તેજસ્વી જગામાભિમુખો રિપૂન્।
08063002c યુદ્ધાયામર્ષતામ્રાક્ષઃ સમાહૂય ધનંજયં।।
કોપદિંદ રક્તાક્ષનાગિદ્દ તેજસ્વિ કર્ણનુ રથદલ્લિ કુળિતુ શત્રુગળ અભિમુખવાગિ તॆરળિ ધનંજયનન્નુ યુદ્ધક્કॆ આહ્વાનિસિદનુ.
08063003a તૌ રથૌ સૂર્યસંકાશૌ વૈયાઘ્રપરિવારણૌ।
08063003c સમેતૌ દદૃશુસ્તત્ર દ્વાવિવાર્કૌ સમાગતૌ।।
વ્યાઘ્રચર્મ આચ્છાદિત સૂર્યસંકાશ રથગળલ્લિ કુળિતિદ્દ અવરિબ્બરૂ ऎદુરુબદિરાગિરુવ ऎરડુ સૂર્યરંતॆ કંડરુ.
08063004a શ્વેતાશ્વૌ પુરુષાદિત્યાવાસ્થિતાવરિમર્દનૌ।
08063004c શુશુભાતે મહાત્માનૌ ચંદ્રાદિત્યૌ યથા દિવિ।।
શ્વેતાશ્વરાગિદ્દ અવરિબ્બરુ પુરુષાદિત્ય અરિમર્દન મહાત્મરુ દિવિયલ્લિ ચંદ્ર-આદિત્યરંતॆ શોભિસિદરુ.
08063005a તૌ દૃષ્ટ્વા વિસ્મયં જગ્મુઃ સર્વભૂતાનિ મારિષ।
08063005c ત્રૈલોક્યવિજયે યત્તાવિંદ્રવૈરોચનાવિવ।।
મારિષ! અવરિબ્બરન્નુ નોડિ સર્વભૂતગળૂ ઇંદ્ર વૈરોચનરુ ત્રૈલોક્યવિજયક્કॆ નિંતિદ્દાગ હેગો હાગॆ વિસ્મિતરાદરુ.
08063006a રથજ્યાતલનિર્હ્રાદૈર્બાણશંખરવૈરપિ।
08063006c તૌ રથાવભિધાવંતૌ સમાલોક્ય મહીક્ષિતાં।।
08063007a ધ્વજૌ ચ દૃષ્ટ્વા સંસક્તૌ વિસ્મયઃ સમપદ્યત।
08063007c હસ્તિકક્ષ્યાં ચ કર્ણસ્ય વાનરં ચ કિરીટિનઃ।।
રથઘોષગળિંદલૂ, મૌર્વિગળ ટેંકારગળિંદલૂ, ચપ્પાળॆય શબ્ધગળિંદલૂ, બાણગળ સીત્કારગળિંદલૂ, શંખગળ શબ્ધગળિંદલૂ કિરીટિય વાનરધ્વજ મત્તુ કર્ણન આનॆય હગ્ગદ ચિહ્નॆય ધ્વજગળ ऎરડુ રથગળૂ યુદ્ધદલ્લિ સંસક્તવાદુદન્નુ નોડિ મહીક્ષિતરુ વિસ્મિતનાદરુ.
08063008a તૌ રથૌ સંપ્રસક્તૌ ચ દૃષ્ટ્વા ભારત પાર્થિવાઃ।
08063008c સિંહનાદરવાંશ્ચક્રુઃ સાધુવાદાંશ્ચ પુષ્કલાન્।।
ભારત! આ ऎરડુ મહારથરૂ ऒંદॆડॆયલ્લિ યુદ્ધમાડલુ તॊડગિદુદન્નુ નોડિ પાર્થિવરુ સિંહનાદગૈદરુ મત્તુ પુષ્કલવાગિ સાધુ! સાધુ! ऎંદુ ઘોષિસિદરુ.
08063009a શ્રુત્વા તુ દ્વૈરથં તાભ્યાં તત્ર યોધાઃ સમંતતઃ।
08063009c ચક્રુર્બાહુવલં ચૈવ તથા ચેલવલં મહત્।।
અવરિબ્બરુ દ્વૈરથયુદ્ધદલ્લિ તॊડગિદ્દારॆંદુ કેળિદ યોધરુ ऎલ્લકડॆગળિંદ બંદુ ભુજગળન્નુ તટ્ટિકॊળ્ળુત્તા અંગવસ્ત્રગળન્નુ હારિસિ મહા તુમુલશબ્ધવન્નુંટુમાડિદરુ.
08063010a આજગ્મુઃ કુરવસ્તત્ર વાદિત્રાનુગતાસ્તદા।
08063010c કર્ણં પ્રહર્ષયંતશ્ચ શંખાન્દધ્મુશ્ચ પુષ્કલાન્।।
કર્ણનિગॆ હર્ષવન્નુંટુમાડલુ અલ્લિગॆ કુરુગળુ વાદ્યગળિંદ કૂડિકॊંડુ બંદુ પુષ્કલવાગિ શંખગળન્નૂદિદરુ.
08063011a તથૈવ પાંડવાઃ સર્વે હર્ષયંતો ધનંજયં।
08063011c તૂર્યશંખનિનાદેન દિશઃ સર્વા વ્યનાદયન્।।
હાગॆયે પાંડવરॆલ્લરૂ ધનંજયનન્નુ હર્ષગॊળિસલુ તૂર્ય શંખનિનાદગળિંદ ऎલ્લ દિક્કુગળન્નૂ મॊળગિસિદરુ.
08063012a ક્ષ્વેડિતાસ્ફોટિતોત્ક્રુષ્ટૈસ્તુમુલં સર્વતોઽભવત્।
08063012c બાહુઘોષાશ્ચ વીરાણાં કર્ણાર્જુનસમાગમે।।
કર્ણાર્જુનર આ સમાગમદલ્લિ વીરર સિંહનાદ, ચપ્પાળॆ મત્તુ કૂગાટગળિંદ સર્વત્ર કોલાહલવુંટાયિતુ.
08063013a તૌ દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રૌ રથસ્થૌ રથિનાં વરૌ।
08063013c પ્રગૃહીતમહાચાપૌ શરશક્તિગદાયુધૌ।।
08063014a વર્મિણૌ બદ્ધનિસ્ત્રિંશૌ શ્વેતાશ્વૌ શંખશોભિનૌ।
08063014c તૂણીરવરસંપન્નૌ દ્વાવપિ સ્મ સુદર્શનૌ।।
08063015a રક્તચંદનદિગ્ધાંગૌ સમદૌ વૃષભાવિવ।
08063015c આશીવિષસમપ્રખ્યૌ યમકાલાંતકોપમૌ।।
08063016a ઇંદ્રવૃત્રાવિવ ક્રુદ્ધૌ સૂર્યાચંદ્રમસપ્રભૌ।
08063016c મહાગ્રહાવિવ ક્રૂરૌ યુગાંતે સમુપસ્થિતૌ।।
08063017a દેવગર્ભૌ દેવસમૌ દેવતુલ્યૌ ચ રૂપતઃ।
08063017c સમેતૌ પુરુષવ્યાઘ્રૌ પ્રેક્ષ્ય કર્ણધનંજયૌ।।
રથસ્થરાગિદ્દ મહાચાપ-શર-શક્તિ-ગદાયુધગળન્નુ હિડિદ આ રથિગળલ્લિ શ્રેષ્ઠ પુરુષવ્યાઘ્રરિબ્બરન્નુ, કવચગળન્નુ ધરિસિદ્દ, ખડ્ગગળન્નુ કટ્ટિકॊંડિદ્દ, શ્વેતાશ્વરાદ, શંખગળિંદ સુશોભિતરાગિદ્દ, શ્રેષ્ઠ બત્તળિકॆગળિંદ સંપન્નરાગિદ્દ, સુંદરરાગિ કાણુત્તિદ્દ અવરિબ્બરન્નૂ, કॆંપાદ રક્તદિંદ લેપિતરાગિદ્દ, મદિસિદ હોરિગળંતિદ્દ, સર્પદ વિષદંતॆ પ્રખરરાગિદ્દ, કાલાંતક યમરંતિદ્દ, ઇંદ્ર-વૃત્રરંતॆ ક્રુદ્ધરાગિદ્દ, સૂર્યચંદ્રર સમપ્રભॆયુળ્ળ, યુગાંતદલ્લિ કૂડિકॊળ્ળુવ ક્રૂર મહાગ્રહગળંતિદ્દ, દેવગર્ભરાદ, દેવસમરાદ, રૂપદલ્લિ દેવતુલ્યરાદ, સમેતરાગિદ્દ પુરુષવ્યાઘ્રરાદ કર્ણ-ધનંજયરન્નુ નોડિ વિસ્મિતરાદરુ.
08063018a ઉભૌ વરાયુધધરાવુભૌ રણકૃતશ્રમૌ।
08063018c ઉભૌ ચ બાહુશબ્દેન નાદયંતૌ નભસ્તલં।।
08063019a ઉભૌ વિશ્રુતકર્માણૌ પૌરુષેણ બલેન ચ।
08063019c ઉભૌ ચ સદૃશૌ યુદ્ધે શંબરામરરાજયોઃ।।
08063020a કાર્તવીર્યસમૌ યુદ્ધે તથા દાશરથેઃ સમૌ।
08063020c વિષ્ણુવીર્યસમૌ વીર્યે તથા ભવસમૌ યુધિ।।
08063021a ઉભૌ શ્વેતહયૌ રાજન્રથપ્રવરવાહિનૌ।
08063021c સારથી પ્રવરૌ ચૈવ તયોરાસ્તાં મહાબલૌ।।
રાજન્! ઇબ્બરૂ શ્રેષ્ઠ અયુધગળન્નુ ધરિસિદ્દરુ. ઇબ્બરૂ યુદ્ધમાડિ બળલિદ્દરુ, ઇબ્બરૂ બાહુશબ્ધગળિંદ નભસ્તલવન્નુ મॊળગિસુત્તિદ્દરુ. ઇબ્બરૂ બલ મત્તુ પૌરુષ કર્મગળલ્લિ વિશ્રુતરાગિદ્દરુ. ઇબ્બરૂ યુદ્ધદલ્લિ શંબર મત્તુ અમરરાજરંતॆ કાણુત્તિદ્દરુ. ઇબ્બરૂ યુદ્ધદલ્લિ કાર્તવીર્યન મત્તુ દાશરથિય સમનાગિદ્દરુ. ઇબ્બરૂ વીર્યદલ્લિ વિષ્ણુવિન સમનાગિદ્દરુ મત્તુ યુદ્ધદલ્લિ ભવન સમનાગિદ્દરુ. ઇબ્બર કુદુરॆગળૂ શ્વેતવર્ણદ્દાગિદ્દવુ. રથગળુ શ્રેષ્ઠવાગિદ્દવુ. અવરિબ્બર સારથિગળૂ મહાબલશાલિગળુ મત્તુ પ્રમુખરાગિદ્દરુ.
08063022a તૌ તુ દૃષ્ટ્વા મહારાજ રાજમાનૌ મહારથૌ।
08063022c સિદ્ધચારણસંઘાનાં વિસ્મયઃ સમપદ્યત।।
મહારાજ! વિરાજિસુત્તિરુવ આ મહારથરન્નુ કંડુ સિદ્ધચારણસંઘગળિગॆ વિસ્મયવુંટાયિતુ.
08063023a ધાર્તરાષ્ટ્રાસ્તતઃ કર્ણં સબલા ભરતર્ષભ।
08063023c પરિવવ્રુર્મહાત્માનં ક્ષિપ્રમાહવશોભિનં।।
ભરતર્ષભ! આગ બેગને સેનॆગળॊંદિગॆ ધાર્તરાષ્ટ્રરુ આહવશોભી મહાત્મ કર્ણનન્નુ સુત્તુવરॆદરુ.
08063024a તથૈવ પાંડવા હૃષ્ટા ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ।
08063024c પરિવવ્રુર્મહાત્માનં પાર્થમપ્રતિમં યુધિ।।
હાગॆયે ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમ પાંડવરુ હૃષ્ટરાગિ યુદ્ધદલ્લિ અપ્રતિમનાદ મહાત્મ પાર્થનન્નુ સુત્તુવરॆદરુ.
08063025a તાવકાનાં રણે કર્ણો ગ્લહ આસીદ્વિશાં પતે।
08063025c તથૈવ પાંડવેયાનાં ગ્લહઃ પાર્થોઽભવદ્યુધિ।।
વિશાંપતે! રણવॆંબ જૂજિનલ્લિ નિન્નવરિગॆ કર્ણનુ પણવાદનુ. હાગॆયે યુદ્ધદલ્લિ પાંડવેયરિગॆ પાર્થનુ પણવાદનુ.
08063026a ત એવ સભ્યાસ્તત્રાસન્ પ્રેક્ષકાશ્ચાભવન્સ્મ તે।
08063026c તત્રૈષાં ગ્લહમાનાનાં ધ્રુવૌ જયપરાજયૌ।।
અંદુ સભાસદરાગિ યારિદ્દરો અવરે ઇંદુ પ્રેક્ષકરાગિદ્દરુ. પણવન્નિટ્ટિદ્દ અવરલ્લિ ऒબ્બરિગॆ જય મત્તુ ઇન્નॊબ્બરિગॆ પરાજયવુ નિશ્ચયવાદુદાગિત્તુ.
08063027a તાભ્યાં દ્યૂતં સમાયત્તં વિજયાયેતરાય વા।
08063027c અસ્માકં પંડવાનાં ચ સ્થિતાનાં રણમૂર્ધનિ।।
રણમૂર્ધનિયલ્લિ નિંતિરુવ નમ્મવરુ મત્તુ પાંડવર નડુવॆ અવરિબ્બર વિજય અથવા પરાજયદ કુરિતાદ દ્યૂતવુ પ્રારંભવાયિતુ.
08063028a તૌ તુ સ્થિતૌ મહારાજ સમરે યુદ્ધશાલિનૌ।
08063028c અન્યોન્યં પ્રતિસંરબ્ધાવન્યોન્યસ્ય જયૈષિણૌ।।
મહારાજ! સમરદલ્લિ આ ઇબ્બરુ યુદ્ધશાલિગળૂ અન્યોન્યરॊડનॆ કુપિતરાગિ અન્યોન્યરન્નુ જયિસલુ બયસિ ऎદુરાળિગળાગિ નિંતિદ્દરુ.
08063029a તાવુભૌ પ્રજિહીર્ષેતામિંદ્રવૃત્રાવિવાભિતઃ।
08063029c ભીમરૂપધરાવાસ્તાં મહાધૂમાવિવ ગ્રહૌ।।
ઇંદ્ર-વૃત્રરંતॆ અવરિબ્બરૂ અન્યોન્યરન્નુ પ્રહરિસલુ ઉત્સુકરાગિદ્દરુ. ધૂમગ્રહગળાદ મહા રાહુ-કેતુગળંતॆ ભયંકર રૂપગળન્નુ તળॆદિદ્દરુ.
08063030a તતોઽમ્તરિક્ષે સાક્ષેપા વિવાદા ભરતર્ષભ।
08063030c મિથો ભેદાશ્ચ ભૂતાનામાસન્કર્ણાર્જુનાંતરે।
08063030e વ્યાશ્રયંત દિશો ભિન્નાઃ સર્વલોકાશ્ચ મારિષ।।
ભરતર્ષભ! મારિષ! આગ અંતરિક્ષદલ્લિદ્દવરલ્લિ કર્ણાર્જુનરલ્લિ યારુ વિજયિગળાગુવરॆન્નુવ વિષયદલ્લિ વિવાદગળૂ ભિન્નાભિપ્રાયગળૂ ઉંટાગલુ અવર ભિન્ન અભિપ્રાયદ માતુગળૂ સર્વલોકગળિગૂ સર્વ દિક્કુગળલ્લિયૂ કેળિબરુત્તિત્તુ.
08063031a દેવદાનવગંદર્વાઃ પિશાચોરગરાક્ષસાઃ।
08063031c પ્રતિપક્ષગ્રહં ચક્રુઃ કર્ણાર્જુનસમાગમે।।
કર્ણાર્જુનર આ સમાગમદલ્લિ દેવ-દાનવ-ગંધર્વરૂ પિશાચ-ઉરગ-રાક્ષસરૂ ऒંદॊંદુ પક્ષવન્નુ હિડિદરુ.
08063032a દ્યૌરાસીત્કર્ણતો વ્યગ્રા સનક્ષત્રા વિશાં પતે।
08063032c ભૂમિર્વિશાલા પાર્થસ્ય માતા પુત્રસ્ય ભારત।।
વિશાંપતે! નક્ષત્રગળॊંદિગॆ નભવુ વ્યગ્રળાગિ કર્ણન પક્ષવન્નુ વહિસિદળુ. માતॆયંતિદ્દ વિશાલ ભૂમિયુ મગ પાર્થન પક્ષવન્નુ વહિસિદળુ.
08063033a સરિતઃ સાગરાશ્ચૈવ ગિરયશ્ચ નરોત્તમ।
08063033c વૃક્ષાશ્ચૌષધયસ્તત્ર વ્યાશ્રયંત કિરીટિનં।।
નરોત્તમ! સાગર-સરિત્તુગળૂ, ગિરિગળૂ, વૃક્ષ-ઔષધગળૂ કિરીટિયન્નુ આશ્રયિસિદવુ.
08063034a અસુરા યાતુધાનાશ્ચ ગુહ્યકાશ્ચ પરંતપ।
08063034c કર્ણતઃ સમપદ્યંત ખેચરાણિ વયાંસિ ચ।।
પરંતપ! અસુરરૂ, યાતુધાનરૂ, ગુહ્યકરૂ, ખેચરરૂ, પક્ષિગળૂ કર્ણન પક્ષવન્નુ સેરિદરુ.
08063035a રત્નાનિ નિધયઃ સર્વે વેદાશ્ચાખ્યાનપંચમાઃ।
08063035c સોપવેદોપનિષદઃ સરહસ્યાઃ સસંગ્રહાઃ।।
08063036a વાસુકિશ્ચિત્રસેનશ્ચ તક્ષકશ્ચોપતક્ષકઃ।
08063036c પર્વતાશ્ચ તથા સર્વે કાદ્રવેયાશ્ચ સાન્વયાઃ।
08063036e વિષવંતો મહારોષા નાગાશ્ચાર્જુનતોઽભવન્।।
રત્નગણિગળુ, સર્વ વેદ-આખ્યાન-પંચમગળૂ, રહસ્યગળુ મત્તુ સંગ્રહગળॊંદિગॆ સમસ્ત વેદ-ઉપનિષત્તુગળૂ, વાસુકિ, ચિત્રસેન, તક્ષક, ઉપતક્ષક, પર્વતગળુ, કદ્રુવિન સર્પ પીળિગॆગળુ, મહારોષવુળ્ળ વિષયુક્ત નાગગળુ અર્જુનન પક્ષવન્નુ સેરિદવુ.
08063037a ઐરાવતાઃ સૌરભેયા વૈશાલેયાશ્ચ ભોગિનઃ।
08063037c એતેઽભવન્નર્જુનતઃ ક્ષુદ્રસર્પાસ્તુ કર્ણતઃ।।
ઐરાવતરુ, સૌરભેયરુ, હॆડॆગળુળ્ળ વૈશાલેયરુ અર્જુનન પક્ષદવરાદરુ. ક્ષુદ્ર સર્પગળુ કર્ણન પક્ષક્કॆ સેરિદવુ.
08063038a ઈહામૃગા વ્યાડમૃગા મંગલ્યાશ્ચ મૃગદ્વિજાઃ।
08063038c પાર્થસ્ય વિજયં રાજન્સર્વ એવાભિસંશ્રિતાઃ।।
રાજન્! ઈહામૃગગળુ, વ્યાલમૃગગળુ, મંગળસૂચક મૃગળુ, પક્ષિગળુ ऎલ્લવૂ પાર્થન વિજયવન્નુ બયસિ અવન પક્ષવન્ને સેરિદવુ.
08063039a વસવો મરુતઃ સાધ્યા રુદ્રા વિશ્વેઽશ્વિનૌ તથા।
08063039c અગ્નિરિંદ્રશ્ચ સોમશ્ચ પવનશ્ચ દિશો દશ।
08063039e ધનંજયમુપાજગ્મુરાદિત્યાઃ કર્ણતોઽભવન્।।
વસુગળુ, મરુતરુ, સાધ્યરુ, રુદ્રરુ, વિશ્વેદેવરુ, અશ્વિનિગળુ, અગ્નિ-ઇંદ્રરુ, સોમ, પવન મત્તુ હત્તુ દિક્કુગળુ ધનંજયન પક્ષવન્નુ સેરિદરુ. આદરॆ આદિત્યરુ કર્ણન પક્ષદવરાદરુ.
08063040a દેવાસ્તુ પિતૃભિઃ સાર્ધં સગણાર્જુનતોઽભવન્।
08063040c યમો વૈશ્રવણશ્ચૈવ વરુણશ્ચ યતોઽર્જુનઃ।।
પિતૃગળॊંદિગॆ દેવતॆગળુ ગણગળॊંદિગॆ અર્જુનન કડॆયવરાદરુ. યમ, વૈશ્રવણ, વરુણરૂ અર્જુનન કડॆયવરાદરુ.
08063041a દેવબ્રહ્મનૃપર્ષીણાં ગણાઃ પાંડવતોઽભવન્।
08063041c તુંબુરુપ્રમુખા રાજન્ગંધર્વાશ્ચ યતોઽર્જુનઃ।।
08063042a પ્રાવેયાઃ સહ મૌનેયૈર્ગંદર્વાપ્સરસાં ગણાઃ।
રાજન્! દેવ-બ્રહ્મર્ષિ-નૃપર્ષિગણગળુ પાંડવન કડॆયાયિતુ. હાગॆયે તુંબુરુ પ્રમુખ ગંધર્વરૂ, મૌનેયરॊંદિગॆ પ્રાવેયરૂ, ગંધર્વાપ્સર ગણગળૂ અર્જુનન કડॆયવરાદરુ.
08063042c ઈહામૃગવ્યાડમૃગૈર્દ્વિપાશ્ચ રથપત્તિભિઃ।।
08063043a ઉહ્યમાનાસ્તથા મેઘૈર્વાયુના ચ મનીષિણઃ।
08063043c દિદૃક્ષવઃ સમાજગ્મુઃ કર્ણાર્જુનસમાગમં।।
તોળગળॊંદિગॆ હુલિયે મॊદલાદ દુષ્ટપ્રાણિગળૂ, રથ-પદાતિગળૂ, મેઘ-વાયુગળન્નુ વાહનવન્નાગિસિકॊંડ મનીષિગળૂ કર્ણાર્જુનર આ સમાગમવન્નુ નોડલુ સેરિદરુ.
08063044a દેવદાનવગંદર્વા નાગા યક્ષાઃ પતત્રિણઃ।
08063044c મહર્ષયો વેદવિદઃ પિતરશ્ચ સ્વધાભુજઃ।।
08063045a તપો વિદ્યાસ્તથૌષધ્યો નાનારૂપાંબરત્વિષઃ।
08063045c અંતરિક્ષે મહારાજ વિનદંતોઽવતસ્થિરે।।
મહારાજ! દેવ-દાનવ-ગંધર્વરૂ, નાગ-યક્ષ-પક્ષિગળૂ, વેદવિદ મહર્ષિગળૂ, સ્વધાભુજ પિતૃગળૂ, નાનારૂપગળલ્લિદ્દ તપસ્સુ, વિદ્યॆ, ઔષધિગળૂ અંતરિક્ષદલ્લિ નॆરॆદુ આનંદિસુત્તિદ્દરુ.
08063046a બ્રહ્મા બ્રહ્મર્ષિભિઃ સાર્ધં પ્રજાપતિભિરેવ ચ।
08063046c ભવેનાવસ્થિતો યાનં દિવ્યં તં દેશમભ્યયાત્।।
બ્રહ્મર્ષિગળॊડનॆ પ્રજાપતિ બ્રહ્મનુ ભવનॊંદિગॆ દિવ્ય યાનદલ્લિ આ પ્રદેશક્કॆ આગમિસિદનુ.
08063047a દૃષ્ટ્વા પ્રજાપતિં દેવાઃ સ્વયંભુવમુપાગમન્।
08063047c સમોઽસ્તુ દેવ વિજય એતયોર્નરસિંહયોઃ।।
08063048a તદુપશ્રુત્ય મઘવા પ્રણિપત્ય પિતામહં।
08063048c કર્ણાર્જુનવિનાશેન મા નશ્યત્વખિલં જગત્।।
સ્વયંભુ પ્રજાપતિયુ બંદુદન્નુ નોડિ દેવતॆગળુ “દેવ! નિનગॆ નમસ્કાર! ઈ ऎબ્બરુ નરસિંહરલ્લિ વિજયવુ સમનાગિરલિ!’ ऎન્નલુ અદન્નુ કેળિદ મઘવનુ પિતામહનિગॆ નમસ્કરિસિ “કર્ણાર્જુનર વિનાશદિંદ અખિલ જગત્તન્નૂ નાશપડિસદિરુ!
08063049a સ્વયંભો બ્રૂહિ તદ્વાક્યં સમોઽસ્તુ વિજયોઽનયોઃ।।
08063049c તત્તથાસ્તુ નમસ્તેઽસ્તુ પ્રસીદ ભગવન્મમ।
સ્વયંભો! નિનગॆ નમસ્કાર! ઇવરિબ્બર વિજયવૂ સમવાગિરલિ ऎંદુ હેળુ! નીનુ હેળિદંતॆયે આગલિ. નિનગॆ નમસ્કાર! ભગવન્! નન્ન મેલॆ પ્રસીદનાગુ!”
08063050a બ્રહ્મેશાનાવથો વાક્યમૂચતુસ્ત્રિદશેશ્વરં।
08063050c વિજયો ધ્રુવ એવાસ્તુ વિજયસ્ય મહાત્મનઃ।।
આગ બ્રહ્મેશનુ ત્રિદશેશ્વરનિગॆ ઈ માતન્નાડિદનુ: “મહાત્મ વિજયનિગે વિજયવॆન્નુવુદુ નિશ્ચિતવાદુદુ.
08063051a મનસ્વી બલવાં શૂરઃ કૃતાસ્ત્રશ્ચ તપોધનઃ।
08063051c બિભર્તિ ચ મહાતેજા ધનુર્વેદમશેષતઃ।।
અવનુ મનસ્વિ. બલશાલિ. શૂર. અસ્ત્રગળન્નુ કલિતિદ્દાનॆ મત્તુ તપોધનનુ. આ મહાતેજસ્વિયુ ધનુર્વેદવન્નુ સંપૂર્ણવાગિ ધરિસિદ્દાનॆ.
08063052a અતિક્રમેચ્ચ માહાત્મ્યાદ્દિષ્ટમેતસ્ય પર્યયાત્।
08063052c અતિક્રાંતે ચ લોકાનામભાવો નિયતો ભવેત્।।
ઈ મહાત્મનુ આગબહુદન્નૂ અતિક્રમિસબલ્લનુ. ઇવનેનાદરૂ આગુવંથહુદન્નુ અતિક્રમિસિદરॆ લોકગળ નાશવુ નિશ્ચિતવાગુત્તદॆ.
08063053a ન વિદ્યતે વ્યવસ્થાનં કૃષ્ણયોઃ ક્રુદ્ધયોઃ ક્વ ચિત્।
08063053c સ્રષ્ટારૌ હ્યસતશ્ચોભૌ સતશ્ચ પુરુષર્ષભૌ।।
08063054a નરનારાયણાવેતૌ પુરાણાવૃષિસત્તમૌ।
08063054c અનિયત્તૌ નિયંતારાવભીતૌ સ્મ પરંતપૌ।।
ઈ કૃષ્ણરિબ્બરુ ક્રુદ્ધરાદરॆ લોકદલ્લિ યાવ વ્યવસ્થॆયૂ ઉળિયુવુદિલ્લ. શોભિસુત્તિરુવ ઇવરિબ્બરુ પુરુષર્ષભરૂ સતતવાગિ સૃષ્ટિસુત્તિરુત્તારॆ. ઇવરુ પુરાણરાદ નરનારાયણ ઋષિસત્તમરુ. ઇવરુ યાર નિયંત્રણક્કૂ ऒળપડદવરુ. નિર્ભીતરાદ ઈ પરંતપરુ ऎલ્લવન્નૂ નિયંત્રિસુવવરુ.
08063055a કર્ણો લોકાનયં મુખ્યાન્પ્રાપ્નોતુ પુરુષર્ષભઃ।
08063055c વીરો વૈકર્તનઃ શૂરો વિજયસ્ત્વસ્તુ કૃષ્ણયોઃ।।
08063056a વસૂનાં ચ સલોકત્વં મરુતાં વા સમાપ્નુયાત્।
08063056c સહિતો દ્રોણભીષ્માભ્યાં નાકલોકે મહીયતાં।।
વીર શૂર પુરુષર્ષભ વૈકર્તન કર્ણનુ મુખ્ય લોકગળિગॆ હોગલિ. અવનુ ભીષ્મનॊંદિગॆ વસુગળ લોકક્કાગલી અથવા દ્રોણનॊંદિગॆ મરુતર લોકક્કાગલી હોગલિ અથવા નાગલોકક્કાગલી હોગલિ! આદરॆ વિજયવુ કૃષ્ણરિબ્બરદાગુત્તદॆ.”
08063057a ઇત્યુક્તો દેવદેવાભ્યાં સહસ્રાક્ષોઽબ્રવીદ્વચઃ।
08063057c આમંત્ર્ય સર્વભૂતાનિ બ્રહ્મેશાનાનુશાસનાત્।।
08063058a શ્રુતં ભવદ્ભિર્યત્પ્રોક્તં ભગવદ્ભ્યાં જગદ્ધિતં।
08063058c તત્તથા નાન્યથા તદ્ધિ તિષ્ઠધ્વં ગતમન્યવઃ।।
દેવદેવરિબ્બરૂ ઇદન્નુ હેળલુ સહસ્રાક્ષનુ સર્વભૂતગળન્નૂ આમંત્રિસિ હેળિદનુ: “બ્રહ્મ-ઈશાનર શાસનગળન્નુ નીવુ કેળિદિરિ. જગત્તિન હિતક્કાગિ ઈ ભગવંતરિબ્બરૂ હેળિદંતॆયે આગુત્તદॆ. અદલ્લદે બેરॆ આગુવુદે ઇલ્લ. આદુદરિંદ નીવુ નિશ્ચિંતરાગિરિ!”
08063059a ઇતિ શ્રુત્વેંદ્રવચનં સર્વભૂતાનિ મારિષ।
08063059c વિસ્મિતાન્યભવન્રાજન્પૂજયાં ચક્રિરે ચ તત્।।
મારિષ! રાજન્! ઇંદ્રન ઈ માતન્નુ કેળિ સર્વભૂતગળૂ વિસ્મિતરાગિ કૃષ્ણાર્જુનરન્નુ પૂજિસતॊડગિદવુ.
08063060a વ્યસૃજંશ્ચ સુગંધીનિ નાનારૂપાણિ ખાત્તથા।
08063060c પુષ્પવર્ષાણિ વિબુધા દેવતૂર્યાણ્યવાદયન્।।
દેવતॆગળુ અવર મેલॆ સુગંધદ્રવ્યગળન્નॆરચિદરુ. નાનારૂપદ પુષ્પવૃષ્ટિયન્નુ સુરિસિદરુ. દેવતૂર્યગળન્નુ બારિસિદરુ.
08063061a દિદૃક્ષવશ્ચાપ્રતિમં દ્વૈરથં નરસિંહયોઃ।
08063061c દેવદાનવગંદર્વાઃ સર્વ એવાવતસ્થિરે।
08063061e રથૌ ચ તૌ શ્વેતહયૌ યુક્તકેતૂ મહાસ્વનૌ।।
મહારથિગળાદ, શ્વેતહયરાદ, યુક્તકેતુગળાગિદ્દ, મહાસ્વનરાગિદ્દ આ ઇબ્બરુ નરસિંહર દ્વૈરથયુદ્ધવન્નુ નોડલુ દેવ-દાનવ-ગંધર્વરॆલ્લરૂ નॆરॆદરુ.
08063062a સમાગતા લોકવીરાઃ શંખાન્દધ્મુઃ પૃથક્ પૃથક્।
08063062c વાસુદેવાર્જુનૌ વીરૌ કર્ણશલ્યૌ ચ ભારત।।
અલ્લિ સેરિદ્દ લોકવીરરુ પ્રત્યેક પ્રત્યેકવાગિ શંખગળન્નૂદિદરુ. ભારત! વીરરાદ વાસુદેવ-અર્જુનરૂ, કર્ણ-શલ્યરૂ શંખગળન્નૂદિદરુ.
08063063a તદ્ભીરુસંત્રાસકરં યુદ્ધં સમભવત્તદા।
08063063c અન્યોન્યસ્પર્ધિનોર્વીર્યે શક્રશંબરયોરિવ।।
આગ શક્ર-શંબરરંતॆ અન્યોન્યરॊડનॆ સ્પર્ધિસુત્તિદ્દ આ વીરર નડુવॆ હેડિગળન્નુ નડુગિસબલ્લ યુદ્ધવુ પ્રારંભવાયિતુ.
08063064a તયોર્ધ્વજૌ વીતમાલૌ શુશુભાતે રથસ્થિતૌ।
08063064c પૃથગ્રૂપૌ સમાર્ચંતૌ ક્રોધં યુદ્ધે પરસ્પરં।।
પરસ્પરરરન્નુ ક્રોધદિંદ નોડુત્તિરુવ માલॆગળુળ્ળ અવર રથગળ મેલિદ્દ ऎરડુ મહાગ્રહગળંથહ ધ્વજગળુ શોભિસિદવુ.
08063065a કર્ણસ્યાશીવિષનિભા રત્નસારવતી દૃઢા।
08063065c પુરંદરધનુહ્પ્રખ્યા હસ્તિકક્ષ્યા વ્યરાજત।।
સર્પદંતિદ્દ આનॆય હગ્ગદ ચિહ્નॆયુળ્ળ, રત્નસારમયવાગિદ્દ, દૃઢવાગિદ્દ, પુરંધરન ધનુસ્સિનંતિદ્દ કર્ણન ધ્વજવુ વિરાજિસુત્તિત્તુ.
08063066a કપિશ્રેષ્ઠસ્તુ પાર્થસ્ય વ્યાદિતાસ્યો ભયંકરઃ।
08063066c ભીષયન્નેવ દંષ્ટ્રાભિર્દુર્નિરીક્ષ્યો રવિર્યથા।।
પાર્થન કપિશ્રેષ્ઠનાદરો બાયિકળॆદુ કોરॆદાડॆગળિંદ ભયંકરનાગિ, સૂર્યનુ હેગો હાગॆ નોડલૂ અસાધ્યનાગિદ્દનુ.
08063067a યુદ્ધાભિલાષુકો ભૂત્વા ધ્વજો ગાંડીવધન્વનઃ।
08063067c કર્ણધ્વજમુપાતિષ્ઠત્સોઽવદીદભિનર્દયન્।।
ગાંડીવધન્વિય ધ્વજદલ્લિદ્દ હનુમંતનુ યુદ્ધાભિલાષિયાગિ કર્ણધ્વજવન્નેરિ જોરાગિ ગર્જિસિદનુ.
08063068a ઉત્પત્ય ચ મહાવેગઃ કક્ષ્યામભ્યહનત્કપિઃ।
08063068c નખૈશ્ચ દશનૈશ્ચૈવ ગરુડઃ પન્નગં યથા।।
મહાવેગદિંદ હારિ આ કપિયુ આનॆયકક્ષદ ધ્વજવન્નુ ગરુડનુ સર્પવન્નુ હેગો હાગॆ ઉગુરુગળિંદ પરચિ હલ્લુગળિંદ કચ્ચિહાકલુ પ્રારંભિસિદનુ.
08063069a સુકિંકિણીકાભરણા કાલપાશોપમાયસી।
08063069c અભ્યદ્રવત્સુસંક્રુદ્ધા નાગકક્ષ્યા મહાકપિં।।
કિંકિણિગળન્ને આભરણગળન્નાગુળ્ળ કાલપાશદંતિદ્દ ઉક્કિન આનॆય કક્ષવુ સંક્રુદ્ધવાગિ મહાકપિયન્નુ આક્રમણિસિતુ.
08063070a ઉભયોરુત્તમે યુદ્ધે દ્વૈરથે દ્યૂત આહૃતે।
08063070c પ્રકુર્વાતે ધ્વજૌ યુદ્ધં પ્રત્યહેષન્ હયાન્ હયાઃ।।
અવરિબ્બર નડુવॆ દ્વૈરથયુદ્ધદ દ્યૂતવુ નડॆયુત્તિરલુ ધ્વજગળॆરડુ મત્તુ અવર કુદુરॆગળુ કુદુરॆગળॊડનॆ હેષારવ માડિ યુદ્ધમાડુત્તિદ્દવુ.
08063071a અવિધ્યત્પુંડરીકાક્ષઃ શલ્યં નયનસાયકૈઃ।
08063071c સ ચાપિ પુંડરીકાક્ષં તથૈવાભિસમૈક્ષત।।
પુંડરીકાક્ષનુ શલ્યનન્નુ તન્ન સાયકદંતહ દૃષ્ટિયિંદ હॊડॆયુત્તિદ્દનુ. અવનૂ કૂડ પુંડરીકાક્ષનન્નુ હાગॆયે નોડુત્તિદ્દનુ.
08063072a તત્રાજયદ્વાસુદેવઃ શલ્યં નયનસાયકૈઃ।
08063072c કર્ણં ચાપ્યજયદ્દૃષ્ટ્યા કુંતીપુત્રો ધનંજયઃ।।
અલ્લિ વાસુદેવને નયનસાયકગળિંદ શલ્યનન્નુ ગॆદ્દનુ. કુંતીપુત્ર ધનંજયનૂ કૂડ કર્ણનન્નુ દૃષ્ટિયુદ્ધદલ્લિ ગॆદ્દનુ.
08063073a અથાબ્રવીત્સૂતપુત્રઃ શલ્યમાભાષ્ય સસ્મિતં।
08063073c યદિ પાર્થો રણે હન્યાદદ્ય મામિહ કર્હિ ચિત્।
08063073e કિમુત્તરં તદા તે સ્યાત્સખે સત્યં બ્રવીહિ મે।।
આગ સૂતપુત્રનુ મંદહાસપૂર્વકવાગિ માતનાડુત્તા શલ્યનિગॆ હેળિદનુ: “સખા! રણદલ્લિ પાર્થનેનાદરૂ નન્નન્નુ સંહરિસિદરॆ અદર નંતર નીનુ એનુ માડુત્તીયॆ? સત્યવન્ને નનગॆ હેળુ!”
08063074 શલ્ય ઉવાચ।
08063074a યદિ કર્ણ રણે હન્યાદદ્ય ત્વાં શ્વેતવાહનઃ।
08063074c ઉભાવેકરથેનાહં હન્યાં માધવપાંડવૌ।।
શલ્યનુ હેળિદનુ: “કર્ણ! રણદલ્લિ ઇંદુ શ્વેતવાહનનુ નિન્નન્નુ સંહરિસિદ્દે આદરॆ નાનુ એકરથનાગિ માધવ-પાંડવરિબ્બરન્નૂ સંહરિસુત્તેનॆ!””
08063075 સંજય ઉવાચ।
08063075a એવમેવ તુ ગોવિંદમર્જુનઃ પ્રત્યભાષત।
08063075c તં પ્રહસ્યાબ્રવીત્ કૃષ્ણઃ પાર્થં પરમિદં વચઃ।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “અદેરીતિ અર્જુનનૂ કૂડ ગોવિંદનન્નુ કેળિદનુ. આગ જોરાગિ નક્કુ કૃષ્ણનિગॆ ઈ પરમવચનવન્નિત્તનુ:
08063076a પતેદ્દિવાકરઃ સ્થાનાચ્ચીર્યેતાનેકધા ક્ષિતિઃ।
08063076c શૈત્યમગ્નિરિયાન્ન ત્વા કર્ણો હન્યાદ્ધનંજયં।।
“દિવાકરનુ તાનિરુવ સ્થળદિંદ ચ્યુતનાગિ બીળબહુદુ. મહાસાગરવુ બત્તિહોગબહુદુ. અગ્નિયુ શીતલનાગબહુદુ. આદરॆ કર્ણનુ ધનંજયનન્નુ સંહરિસલારનુ!
08063077a યદિ ત્વેવં કથં ચિત્સ્યાલ્લોકપર્યસનં યથા।
08063077c હન્યાં કર્ણં તથા શલ્યં બાહુભ્યામેવ સંયુગે।।
આદરॆ લોકસ્થિતિયે વ્યત્યાસહॊંદિ હાગેનાદરૂ આગિ હોદરॆ નન્ન ઈ તોળુગળિંદલે યુદ્ધદલ્લિ નાનુ કર્ણનન્નૂ શલ્યનન્નૂ સંહરિસુત્તેનॆ!”
08063078a ઇતિ કૃષ્ણવચઃ શ્રુત્વા પ્રહસન્કપિકેતનઃ।
08063078c અર્જુનઃ પ્રત્યુવાચેદં કૃષ્ણમક્લિષ્ટકારિણં।
08063078e મમાપ્યેતાવપર્યાપ્તૌ કર્ણશલ્યૌ જનાર્દન।।
કૃષ્ણન ઈ માતન્નુ કેળિ નગુત્તા કપિકેતન અર્જુનનુ અક્લિષ્ટકારિણિ કૃષ્ણનિગॆ ઉત્તરિસિદનુ: “જનાર્દન! ઈ કર્ણ-શલ્યરુ નનગॆ કૂડ પર્યાપ્તરલ્લ!
08063079a સપતાકાધ્વજં કર્ણં સશલ્યરથવાજિનં।
08063079c સચ્ચત્રકવચં ચૈવ સશક્તિશરકાર્મુકં।
08063080a દ્રષ્ટાસ્યદ્ય શરૈઃ કર્ણં રણે કૃત્તમનેકધા।।
નન્ન શરગળિંદ ઇંદુ શલ્ય, રથ, કુદુરॆગળુ, પતાકॆ, ધ્વજ, ચ્છત્ર, કવચ, શક્તિ-શર-કાર્મુકગળॊડનॆ કર્ણનુ અનેક ભાગગળાગિ કત્તરિસિલ્પડુવુદન્નુ નીનુ નોડુવॆયંતॆ!
08063080c અદ્યૈનં સરથં સાશ્વં સશક્તિકવચાયુધં।
08063080e ન હિ મે શાંયતે વૈરં કૃષ્ણાં યત્પ્રાહસત્પુરા।।
ઇંદુ ઇવનન્નુ રથ-કુદુરॆ-શક્તિ-કવચ-આયુધગળॊંદિગॆ નાશપડિસદે હિંદॆ ઇવનુ વૈરદિંદ કૃષ્ણॆયન્નુ નોડિ હેગॆ નક્કનો અદર કોપવુ શાંતવાગુવુદિલ્લ!
08063081a અદ્ય દ્રષ્ટાસિ ગોવિંદ કર્ણમુન્મથિતં મયા।
08063081c વારણેનેવ મત્તેન પુષ્પિતં જગતીરુહં।।
ગોવિંદ! અરણ્યદલ્લિ મદિસિદ આનॆયુ પુષ્પિતવાદ દॊડ્ડ વૃક્ષવન્નુ મથિસિબિડુવંતॆ કર્ણનન્નુ પુડિપુડિ માડુવુદન્નુ નીનુ ઇંદુ નોડુવિયંતॆ!
08063082a અદ્ય તા મધુરા વાચઃ શ્રોતાસિ મધુસૂદન।
08063082c અદ્યાભિમન્યુજનનીમનૃણઃ સાંત્વયિષ્યસિ।
08063082e કુંતીં પિતૃષ્વસારં ચ સંપ્રહૃષ્ટો જનાર્દન।।
મધુસૂદન! જનાર્દન! ઇંદુ નીનુ આ મધુર માતુગળન્નુ કેળુવॆ. ઇંદુ નીનુ અભિમન્યુવિન તાયિયન્નૂ નિન્ન તંદॆય તંગિ કુંતિયન્નૂ પ્રહૃષ્ટનાગિ સંતવિસુત્તીયॆ!
08063083a અદ્ય બાષ્પમુખીં કૃષ્ણાં સાંત્વયિષ્યસિ માધવ।
08063083c વાગ્ભિશ્ચામૃતકલ્પાભિર્ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરં।।
માધવ! ઇંદુ નીનુ અમૃતકલ્પવાદ માતુગળિંદ કણ્ણીરુતુંબિદ કૃષ્ણॆયન્નૂ, ધર્મરાજ યુધિષ્ટિરનન્નૂ સંતવિસુત્તીયॆ!””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે કર્ણપર્વણિ કર્ણાર્જુનસમાગમે દ્વૈરથે ત્રિષષ્ઠિતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ કર્ણપર્વદલ્લિ કર્ણાર્જુનસમાગમે દ્વૈરથ ऎન્નુવ અરવત્મૂરને અધ્યાયવુ.