ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
కర్ణ పర్వ
కర్ణవధ పర్వ
అధ్యాయ 49
సార
యుధిష్ఠిరన మాతన్ను కేళి క్రుద్ధనాద అర్జునను అవనన్ను సంహరిసలు ఖడ్గవన్ను ఎళెదు తెగియలు, కృష్ణను అవనన్ను తడెదుదు (1-7). గాండీవవన్ను అపమానిసిదవనన్ను సంహరిసుత్తేనె ఎన్నువుదు తన్న అంతరంగద వ్రతవెందు అర్జునను కృష్ణనిగె హేళిదుదు (8-13). సత్యవన్నాడువుదే ఒళ్ళెయదు. “సత్యక్కింతలూ శ్రేష్ఠవాదుదు ఇల్ల. ఆదరె సత్యవన్ను అనుష్ఠానమాడువ తత్త్వవన్ను తిళిదుకొళ్ళువుదు కష్ట.” ఎందు కృష్ణను తన్న ప్రతిజ్ఞెయన్ను పాలిసలు యుధిష్ఠిరనన్ను కొల్లలు ముందాద అర్జుననన్ను తడెయువుదు (14-32). బలాక-కౌశికర కథె (33-56). ముందె ఏనుమాడబేకెందు అర్జునను కేళలు (57-63), కృష్ణను యుధిష్ఠిరనన్ను అపమానిసువుదరింద నీను నిన్న ప్రతిజ్ఞెయన్ను సత్యవాగిసువె ఎందు అర్జుననిగె సలహెనీడిదుదు (64-71). ఆగ అర్జునను తనగిష్టవిల్లదిద్దరూ అత్యంత నిష్ఠుర మాతుగళింద యుధిష్ఠిరనన్ను అపమానిసిదుదు (72-82). అణ్ణనిగె అపమానిసిదుదరింద పరితపిసిద అర్జునను ఆత్మహత్యెగె తొడగలు కృష్ణను ఆత్మశ్లాఘనెయు ఆత్మహత్యెగె సమనాదుదెందు హేళిదుదు (83-92). అర్జునన ఆత్మశ్లాఘనె (93-100). దుఃఖితనాద యుధిష్ఠిరను వనక్కె తెరళలు సిద్ధనాగలు కృష్ణను అవనన్ను తడెదుదు (101-116).
08049001 సంజయ ఉవాచ।
08049001a యుధిష్ఠిరేణైవముక్తః కౌంతేయః శ్వేతవాహనః।
08049001c అసిం జగ్రాహ సంక్రుద్ధో జిఘాంసుర్భరతర్షభం।।
సంజయను హేళిదను: “యుధిష్ఠిరను హీగె హేళలు కౌంతేయ శ్వేతవాహనను సంక్రుద్ధనాగి భరతర్షభనన్ను సంహరిసలు ఖడ్గవన్ను ఎళెదు తెగెదను.
08049002a తస్య కోపం సముద్వీక్ష్య చిత్తజ్ఞః కేశవస్తదా।
08049002c ఉవాచ కిమిదం పార్థ గృహీతః ఖడ్గ ఇత్యుత।।
అవన కోపవన్ను నోడి చిత్తజ్ఞనాద కేశవను “పార్థ! ఇదేను? ఖడ్గవన్ను హిడిదిరువె?” ఎందు కేళిదను.
08049003a నేహ పశ్యామి యోద్ధవ్యం తవ కిం చిద్ధనంజయ।
08049003c తే ధ్వస్తా ధార్తరాష్ట్రా హి సర్వే భీమేన ధీమతా।।
“ధనంజయ! ఇల్లి యారొడనెయూ యుద్ధమాడబేకాగిరువుదు ననగె కాణువుదిల్ల! ఏకెందరె ధార్తరాష్ట్రరెల్లరూ ధీమత భీమనింద ధ్వంసవాగుత్తిద్దారె!
08049004a అపయాతోఽసి కౌంతేయ రాజా ద్రష్టవ్య ఇత్యపి।
08049004c స రాజా భవతా దృష్టః కుశలీ చ యుధిష్ఠిరః।।
కౌంతేయ! రాజనన్ను నోడబేకెందు నీను ఇల్లిగె బందిరువె! రాజనన్ను నీను నోడిద్దాయితు! యుధిష్ఠిరను కుశలనాగియే ఇద్దానె!
08049005a తం దృష్ట్వా నృపశార్దూలం శార్దూలసమవిక్రమం।
08049005c హర్షకాలే తు సంప్రాప్తే కస్మాత్త్వా మన్యురావిశత్।।
శార్దూలసమవిక్రమియాగిరువ నృపశార్దూలనన్ను నోడి హర్షపడబేకాగిరువ సమయదల్లి నినగేకె కోపవు ఆవరిసికొండిదె?
08049006a న తం పశ్యామి కౌంతేయ యస్తే వధ్యో భవేదిహ।
08049006c కస్మాద్భవాన్మహాఖడ్గం పరిగృహ్ణాతి సత్వరం।।
కౌంతేయ! నిన్నింద వధిసల్పడబేకాగిరువ యారన్నూ ఇల్లి నాను కాణుత్తిల్ల! నీను ఏకె త్వరెమాడి మహాఖడ్గవన్ను హిడిదిరువె?
08049007a తత్త్వా పృచ్చామి కౌంతేయ కిమిదం తే చికీర్షితం।
08049007c పరామృశసి యత్క్రుద్ధః ఖడ్గమద్భుతవిక్రమ।।
కౌంతేయ! నిన్నన్నే ప్రశ్నిసుత్తిద్దేనె. నీనేను మాడుత్తిరువె? అద్భుతవిక్రమి! క్రుద్ధనాగి ఏకె ఖడ్గవన్ను ఎళెదిరువె? ఉత్తరిసు!”
08049008a ఏవముక్తస్తు కృష్ణేన ప్రేక్షమాణో యుధిష్ఠిరం।
08049008c అర్జునః ప్రాహ గోవిందం క్రుద్ధః సర్ప ఇవ శ్వసన్।।
కృష్ణను హీగె హేళలు అర్జునను యుధిష్ఠిరనన్నే దురుగుట్టి నోడుత్తా, క్రుద్ధసర్పదంతె భుసుగుట్టుత్తా గోవిందనిగె హేళిదను:
08049009a దద గాండీవమన్యస్మా ఇతి మాం యోఽభిచోదయేత్।
08049009c చింద్యామహం శిరస్తస్య ఇత్యుపాంశువ్రతం మమ।।
““ఇతరనిగె గాండీవవన్ను కొట్టుబిడు!” ఎందు యారు ననగె హేళుత్తారో అవర శిరస్సన్ను తుండరిసుత్తేనె ఎన్నువుదు నన్న అంతరంగద వ్రత!
08049010a తదుక్తోఽహమదీనాత్మన్రాజ్ఞామితపరాక్రమ।
08049010c సమక్షం తవ గోవింద న తత్ క్షంతుమిహోత్సహే।।
అమితపరాక్రమ! అదీనాత్మన్! గోవింద! నిన్న సమక్షమదల్లియే రాజను ననగె ఇదన్ను హేళిదను. అదన్ను నాను క్షమిసలారెను!
08049011a తస్మాదేనం వధిష్యామి రాజానం ధర్మభీరుకం।
08049011c ప్రతిజ్ఞాం పాలయిష్యామి హత్వేమం నరసత్తమం।
08049011e ఏతదర్థం మయా ఖడ్గో గృహీతో యదునందన।।
ఆదుదరింద నాను ధర్మభీరుకనాద ఈ రాజనన్ను వధిసుత్తేనె! ఈ నరసత్తమనన్ను సంహరిసి ప్రతిజ్ఞెయన్ను పాలిసుత్తేనె! యదునందన! ఇదక్కాగియే నాను ఖడ్గవన్ను హిడిదిద్దేనె!
08049012a సోఽహం యుధిష్ఠిరం హత్వా సత్యేఽప్యానృణ్యతాం గతః।
08049012c విశోకో విజ్వరశ్చాపి భవిష్యామి జనార్దన।।
జనార్దన! యుధిష్ఠిరనన్ను సంహరిసి నాను సత్యక్కె అనృణియాగుత్తేనె. మత్తు శోకరహితనూ, చింతారహితనూ ఆగుత్తేనె!
08049013a కిం వా త్వం మన్యసే ప్రాప్తం అస్మిన్కాలే సముత్థితే।
08049013c త్వమస్య జగతస్తాత వేత్థ సర్వం గతాగతం।
08049013e తత్తథా ప్రకరిష్యామి యథా మాం వక్ష్యతే భవాన్।।
అయ్యా! ఈ సమయవు బందొదగిరువాగ బేరె ఏనన్నాదరూ మాడబేకెందు నినగన్నిసుత్తదెయే? నినగె జగత్తినల్లి నడెదిరువ మత్తు నడెయలిరువ ఎల్లవూ తిళిదిదె. ఆదుదరింద నీను ననగేను హేళుత్తీయో అదరంతెయే మాడుత్తేనె!”
08049014 కృష్ణ ఉవాచ।
08049014a ఇదానీం పార్థ జానామి న వృద్ధాః సేవితాస్త్వయా।
08049014c అకాలే పురుషవ్యాఘ్ర సంరంభక్రియయానయా।
08049014e న హి ధర్మవిభాగజ్ఞః కుర్యాదేవం ధనంజయ।।
కృష్ణను హేళిదను: “పార్థ! నీను వృద్ధర సేవెయన్ను మాడలిల్లవెందు ఇదరింద ననగె తిళియుత్తిదె. పురుషవ్యాఘ్ర! కాలవల్లద కాలదల్లి నీను దుడుకి ఇదన్ను మాడలు హొరటిరువెయల్ల! ధనంజయ! ధర్మవిభాగగళన్ను తిళిదిరువవను ఈ రీతి మాడువుదిల్ల!
08049015a అకార్యాణాం చ కార్యాణాం సంయోగం యః కరోతి వై।
08049015c కార్యాణామక్రియాణాం చ స పార్థ పురుషాధమః।
పార్థ! మాడబారదుదన్ను మాడబేకాదుదరొడనె మత్తు మాడబేకాదుదన్ను మాడదిరువుదరొడనె సేరిసికొండు గొందలక్కీడాగువవను పురుషాధమ.
08049016a అనుసృత్య తు యే ధర్మం కవయః సముపస్థితాః।
08049016c సమాసవిస్తరవిదాం న తేషాం వేత్థ నిశ్చయం।।
ధర్మవన్ను అనుసరిసుత్తా అదరల్లియే సముపస్థితరాగిరువ గురుగళు అవుగళన్ను సంక్షిప్తవాగియూ విస్తారవాగియూ తిళిసిద్దారె. నిశ్చయవాగియూ అదు నినగె తిళిదిల్ల!
08049017a అనిశ్చయజ్ఞో హి నరః కార్యాకార్యవినిశ్చయే।
08049017c అవశో ముహ్యతే పార్థ యథా త్వం మూఢ ఏవ తు।।
పార్థ! కార్య-అకార్యగళ కురితు నిర్ణయిసువుదరల్లి నిశ్చయజ్ఞానవిల్లదవను అవశనాగి నిన్నంతె మూఢనాగి భ్రాంతనాగుత్తానె.
08049018a న హి కార్యమకార్యం వా సుఖం జ్ఞాతుం కథం చన।
08049018c శ్రుతేన జ్ఞాయతే సర్వం తచ్చ త్వం నావబుధ్యసే।।
కార్య-అకార్యగళ కురితు తిళిదుకొళ్ళువుదు ఎందిగూ సులభసాధ్యవల్ల. ఇవెల్లవుగళూ శ్రుతిగళింద తిళియుత్తవె. ఆదరె ఇవుగళు నినగె తిళిదిల్ల.
08049019a అవిజ్ఞానాద్భవాన్యచ్చ ధర్మం రక్షతి ధర్మవిత్।।
08049019c ప్రాణినాం హి వధం పార్థ ధార్మికో నావబుధ్యతే।
పార్థ! నీను అజ్ఞానదింద ధర్మవన్ను తిళిదుకొండిరువెయెందూ ధర్మవన్ను రక్షిసుత్తిరువెయెందూ భావిసి ప్రాణివధెగె తొడగిరువె! ధార్మికనాద నినగె ఇదు తిళియుత్తిల్ల!
08049020a ప్రాణినామవధస్తాత సర్వజ్యాయాన్మతో మమ।
08049020c అనృతం తు భవేద్వాచ్యం న చ హింస్యాత్కథం చన।।
ప్రాణిగళన్ను వధిసదే ఇరువుదు ఎల్లక్కింత పరమవాదుదెందు నన్న మత. సుళ్ళన్నాదరూ ఆడబహుదు. ఆదరె హింసెయన్ను ఎందూ మాడబారదు!
08049021a స కథం భ్రాతరం జ్యేష్ఠం రాజానం ధర్మకోవిదం।
08049021c హన్యాద్భవాన్నరశ్రేష్ఠ ప్రాకృతోఽన్యః పుమానివ।।
నరశ్రేష్ఠ! అన్య సామాన్య పురుషనంతె నీను హేగె నిన్న జ్యేష్ఠ భ్రాతు ధర్మకోవిద రాజనన్ను కొల్లుత్తీయె?
08049022a అయుధ్యమానస్య వధస్తథాశస్త్రస్య భారత।
08049022c పరాఙ్ముఖస్య ద్రవతః శరణం వాభిగచ్చతః।
08049022e కృతాంజలేః ప్రపన్నస్య న వధః పూజ్యతే బుధైః।।
భారత! యుద్ధమాడదే ఇరువవన, శస్త్రగళన్ను హిడియదే ఇరువవన, పరాఙ్ముఖనాగి ఓడిహోగుత్తిరువవన, శరణుబందిరువవన, కైముగిదు బేడికొళ్ళుత్తిరువవన వధెయు తిళిదవర గౌరవపాత్రవల్ల!
08049023a త్వయా చైవ వ్రతం పార్థ బాలేనైవ కృతం పురా।
08049023c తస్మాదధర్మసంయుక్తం మౌఢ్యాత్కర్మ వ్యవస్యసి।।
పార్థ! నీను హిందె బాలకనాగిరువాగలే ఈ వ్రతవన్ను కైగొండిరువె. ఆదుదరింద మౌఢ్యతనదింద ఈ అధర్మసంయుక్తవాద కార్యదల్లి తొడగిరువె!
08049024a స గురుం పార్థ కస్మాత్త్వం హన్యా ధర్మమనుస్మరన్।
08049024c అసంప్రధార్య ధర్మాణాం గతిం సూక్ష్మాం దురన్వయాం।।
పార్థ! తిళియలు అసాధ్యవాద, అనుసరిసలు కష్టకరవాద ధర్మద సూక్ష్మగతియన్ను తిళియదే నీను గురువాద ఇవనన్ను కొందు హేగె ధర్మవన్ను అనుసరిసుత్తిరువెయెందు తిళిదుకొండిద్దీయె?
08049025a ఇదం ధర్మరహస్యం చ వక్ష్యామి భరతర్షభ।
08049025c యద్బ్రూయాత్తవ భీష్మో వా ధర్మజ్ఞో వా యుధిష్ఠిరః।।
08049026a విదురో వా తథా క్షత్తా కుంతీ వాపి యశస్వినీ।
08049026c తత్తే వక్ష్యామి తత్త్వేన తన్నిబోధ ధనంజయ।।
భరతర్షభ! ఇగో ఈ ధర్మరహస్యవన్ను హేళుత్తేనె. ధర్మజ్ఞనాద భీష్మ అథవా యుధిష్ఠిర, విదుర, అథవా యశస్వినీ కుంతీ ఇవరు ఏనన్ను హేళుత్తారో అదన్నే నాను నినగె హేళుత్తేనె. ధనంజయ! ఇదన్ను ఏకాగ్రతెయింద కేళు!
08049027a సత్యస్య వచనం సాధు న సత్యాద్విద్యతే పరం।
08049027c తత్త్వేనైతత్సుదుర్జ్ఞేయం యస్య సత్యమనుష్ఠితం।।
సత్యవన్నాడువుదే ఒళ్ళెయదు. సత్యక్కింతలూ శ్రేష్ఠవాదుదు ఇల్ల. ఆదరె సత్యవన్ను అనుష్ఠానమాడువ తత్త్వవన్ను తిళిదుకొళ్ళువుదు కష్ట.
08049028a భవేత్సత్యమవక్తవ్యం వక్తవ్యమనృతం భవేత్।
08049028c సర్వస్వస్యాపహారే తు వక్తవ్యమనృతం భవేత్।।
యావాగ సుళ్ళు సత్యద పరిణామవన్ను నీడుత్తదెయో ఆగ సుళ్ళన్ను హేళబేకాగుత్తదె. హాగెయే యావాగ సత్యవు సుళ్ళిన పరిణామవన్ను నీడుత్తదెయో ఆగ సత్యవన్ను హేళబారదు.
08049029a ప్రాణాత్యయే వివాహే చ వక్తవ్యమనృతం భవేత్।
08049029c యత్రానృతం భవేత్సత్యం సత్యం చాప్యనృతం భవేత్।।
ప్రాణహోగువ మత్తు వివాహగళ సమయదల్లి – యావాగ సుళ్ళు సత్యద పరిణామవన్ను మత్తు సత్యవు సుళ్ళిన పరిణామవన్ను నీడుత్తదెయో ఆగ - సుళ్ళన్ను హేళబహుదు.
08049030a తాదృశం పశ్యతే బాలో యస్య సత్యమనుష్ఠితం।
08049030c సత్యానృతే వినిశ్చిత్య తతో భవతి ధర్మవిత్।।
సత్యదల్లి అనుష్ఠితనాగిరువ బాలకను అదన్ను ఇదేరీతి కాణుత్తానె. సత్య మత్తు సుళ్ళుగళన్ను హాగె నిర్ధరిసువవను ధర్మవిదువెనిసికొళ్ళుత్తానె.
08049031a కిమాశ్చర్యం కృతప్రజ్ఞః పురుషోఽపి సుదారుణః।
08049031c సుమహత్ ప్రాప్నుయాత్పుణ్యం బలాకోఽమ్దవధాదివ।।
అంధప్రాణియన్ను వధిసిద బలాకదంతె సుదారుణ పురుషనాగిద్దరూ కృతప్రజ్ఞనాగిద్దరె మహాపుణ్యవన్ను పడెయబల్ల ఎన్నువుదరల్లి ఆశ్చర్యవాదరూ ఏనిదె?
08049032a కిమాశ్చర్యం పునర్మూఢో ధర్మకామోఽప్యపండితః।
08049032c సుమహత్ప్రాప్నుయాత్పాపమాపగామివ కౌశికః।।
నదీతీరద్దల్లిరువ కౌశికనంతె ధర్మవన్ను మాడలు బయసుత్తిద్దరూ కౌశికనంతె మూఢనూ అపండితనూ ఆగిద్దరె మహా పాపవన్ను పడెయుత్తానె ఎన్నువుదరల్లి ఆశ్చర్యవేనిదె?”
08049033 అర్జున ఉవాచ।
08049033a ఆచక్ష్వ భగవన్నేతద్యథా విద్యామహం తథా।
08049033c బలాకాందాభిసంబద్ధం నదీనాం కౌశికస్య చ।।
అర్జునను హేళిదను: “భగవన్! ననగె తిళియువంతె బలాక-అంధ మత్తు నదీతీరద కౌశికనిగె సంబంధిసిద కథెయన్ను హేళు!”
08049034 కృష్ణ ఉవాచ।
08049034a మృగవ్యాధోఽభవత్కశ్చిద్బలాకో నామ భారత।
08049034c యాత్రార్థం పుత్రదారస్య మృగాన్ హంతి న కామతః।।
కృష్ణను హేళిదను: “భారత! ఒందు కాలదల్లి బలాక ఎంబ హెసరిన మృగవ్యాధనిద్దను. అవను పత్ని-పుత్రరిగోస్కర మృగగళన్ను సంహరిసుత్తిద్దనే హొరతు కొల్లబేకెంబ కామనెయింద బేటెయాడుత్తిరలిల్ల.
08049035a సోఽమ్దౌ చ మాతాపితరౌ బిభర్త్యన్యాంశ్చ సంశ్రితాన్।
08049035c స్వధర్మనిరతో నిత్యం సత్యవాగనసూయకః।।
అంధరాద అవన తాయి-తందె మత్తు అన్య సేవకరు అవన ఆశ్రయదల్లిద్దరు. నిత్యవూ స్వధర్మనిరతనాగిద్ద అవను సత్యభాషియూ అనసూయకనూ ఆగిద్దను.
08049036a స కదా చిన్మృగాఽల్లిప్సుర్నాన్వవిందత్ ప్రయత్నవాన్।
08049036c అథాపశ్యత్స పీతోదం శ్వాపదం ఘ్రాణచక్షుషం।।
ఒందు దిన అవను మృగగళిగాగి అలెదాడుత్తిరువాగ కురుడు మాంసాహారీ ప్రాణియన్ను కండను.
08049037a అదృష్టపూర్వమపి తత్సత్త్వం తేన హతం తదా।
08049037c అన్వేవ చ తతో వ్యోమ్నః పుష్పవర్షమవాపతత్।।
హిందెందూ నోడిరద ఆ ప్రాణియన్ను అవను సంహరిసిదను. కూడలే ఆకాశదింద పుష్పవృష్టియాయితు.
08049038a అప్సరోగీతవాదిత్రైర్నాదితం చ మనోరమం।
08049038c విమానమాగమత్స్వర్గాన్మృగవ్యాధనినీషయా।।
మనోరమెయరాద అప్సరెయరు గీతవాద్యగళ నాదదొందిగె విమానదింద ఆగమిసి మృగవ్యాధనన్ను స్వర్గక్కె కొండొయ్దరు.
08049039a తద్భూతం సర్వభూతానామభావాయ కిలార్జున।
08049039c తపస్తప్త్వా వరం ప్రాప్తం కృతమంధం స్వయంభువా।।
అర్జున! ఆ ప్రాణియు హిందె సర్వభూతగళ వినాశక్కాగి తపస్సన్ను తపిసి వరవన్ను పడెదిత్తు. ఆగ స్వయంభువు అదన్ను అంధనన్నాగి మాడిద్దను.
08049040a తద్ధత్వా సర్వభూతానామభావకృతనిశ్చయం।
08049040c తతో బలాకః స్వరగాదేవం ధర్మః సుదుర్విదః।।
సర్వభూతగళ వినాశకార్యవన్ను నిశ్చయిసిద్ద అదన్ను సంహరిసి బలాకను స్వర్గక్కె హోదను. హీగె ధర్మవన్ను తిళియువుదు కష్ట!
08049041a కౌశికోఽప్యభవద్విప్రస్తపస్వీ న బహుశ్రుతః।
08049041c నదీనాం సంగమే గ్రామాదదూరే స కిలావసత్।।
బహుశ్రుతనల్లద కౌశికనెంబ విప్రతపస్వియు నదిగళ సంగమగ్రామద హత్తిరదల్లియే వాసిసుత్తిద్దను.
08049042a సత్యం మయా సదా వాచ్యమితి తస్యాభవద్వ్రతం।
08049042c సత్యవాదీతి విఖ్యాతః స తదాసీద్ధనంజయ।।
ధనంజయ! సదా నాను సత్యవన్నే హేళుత్తేనె ఎన్నువుదు అవన వ్రతవాగిత్తు. అదరింద అవను సత్యవాదియెందు విఖ్యాతనాగిద్దను.
08049043a అథ దస్యుభయాత్కే చిత్తదా తద్వనమావిశన్।
08049043c దస్యవోఽపి గతాః క్రూరా వ్యమార్గంత ప్రయత్నతః।।
ఒమ్మె కళ్ళర భయదింద కెలవరు ఆ వనవన్ను ప్రవేశిసిదరు. క్రూర కళ్ళరూ కూడ అవరన్ను హుడుకుత్తా అల్లిగె బందరు.
08049044a అథ కౌశికమభ్యేత్య ప్రాహుస్తం సత్యవాదినం।
08049044c కతమేన పథా యాతా భగవన్బహవో జనాః।
08049044e సత్యేన పృష్టః ప్రబ్రూహి యది తాన్వేత్థ శంస నః।।
కళ్ళరు సత్యవాదీ కౌశికనల్లిగె బందు కేళిదరు: “భగవన్! ఈ మార్గదల్లి బందిద్ద అనేక జనరు యావ మార్గదల్లి హోదరు? సత్యదింద నిన్నన్ను కేళుత్తిద్దేవె. ఒందువేళె ఇదు తిళిదిద్దరె నమగె హేళు!”
08049045a స పృష్టః కౌశికః సత్యం వచనం తానువాచ హ।
08049045c బహువృక్షలతాగుల్మమేతద్వనముపాశ్రితాః।
08049045e తతస్తే తాన్సమాసాద్య క్రూరా జఘ్నురితి శ్రుతిః।।
హాగె కేళిద అవరిగె కౌశికను సత్యవచనవన్నే నుడియుత్తా “అనేక వృక్ష-లతె-పొదరుగళింద కూడిరువ ఇదే వనదల్లి అవరు అడగిద్దారె!” ఎందను. ఆగ ఆ క్రూరరు అవరన్ను హుడుకి కొందరు ఎందు కేళుత్తేవె.
08049046a తేనాధర్మేణ మహతా వాగ్దురుక్తేన కౌశికః।
08049046c గతః సుకష్టం నరకం సూక్ష్మధర్మేష్వకోవిదః।।
అవన ఆ అధర్మద మహామాతినిందాగి సూక్ష్మధర్మవన్ను తిళియదిద్ద కౌశికను సుకష్టకరవాద నరకక్కె హోదను.
08049046e అప్రభూతశ్రుతో మూఢో ధర్మాణామవిభాగవిత్।
08049047a వృద్ధానపృష్ట్వా సందేహం మహచ్చ్వభ్రమితోఽర్హతి।।
హెచ్చు శాస్త్రజ్ఞానవిల్లదవను ధర్మగళ విభాగగళన్ను తిళియద మూఢను వృద్ధర సేవెమాడి సందేహవన్ను నివారిసికొళ్ళదే ఇద్దరె మహా కష్టగళిగె పాత్రనాగుత్తానె.
08049047c తత్ర తే లక్షణోద్దేశః కశ్చిదేవ భవిష్యతి।
08049048a దుష్కరం పరమజ్ఞానం తర్కేణాత్ర వ్యవస్యతి।
08049048c శ్రుతిర్ధర్మ ఇతి హ్యేకే వదంతి బహవో జనాః।।
ధర్మద లక్షణ-ఉద్దేశగళు ఏనూ ఆగబహుదు. అదర పరమజ్ఞానవు దుష్కరవాదుదు. కెలవరు ఇదన్ను తర్కవెందూ మత్తు ఇన్ను హలవరు ఇదు శృతిధర్మవెందు హేళుత్తారె.
08049049a న త్వేతత్ప్రతిసూయామి న హి సర్వం విధీయతే।
08049049c ప్రభవార్థాయ భూతానాం ధర్మప్రవచనం కృతం।।
ఇరువవుగళ ఏళ్గెగాగి మాడల్పట్ట ధర్మప్రవచనవన్నష్టన్నే నినగె హేళుత్తేనె. ఏకెందరె ఎల్లవన్నూ తిళియలు అసాధ్యవు.
08049050a ధారణాద్ధర్మమిత్యాహుర్ధర్మో ధారయతి ప్రజాః।
08049050c యః స్యాద్ధారణసంయుక్తః స ధర్మ ఇతి నిశ్చయః।।
ధారణెమాడువుదరింద ధర్మవెన్నుత్తారె. ధర్మవు ప్రజెగళన్ను ఉద్ధరిసుత్తదె. యావుదు ధారణసంయుక్తవాదుదో అదే ధర్మవెందు నిశ్చయిసల్పడుత్తదె.
08049051a యేఽన్యాయేన జిహీర్షంతో జనా ఇచ్చంతి కర్హి చిత్।
08049051c అకూజనేన చేన్మోక్షో నాత్ర కూజేత్కథం చన।।
యారు అన్యాయదింద ఇతరరద్దన్ను అపహరిసలు బయసుత్తారో అవరొందిగె ఏనన్నూ మాతనాడదే బిడుగడెహొందబేకు. అవరొందిగె ఎందూ మాతనాడబారదు.
08049052a అవశ్యం కూజితవ్యం వా శంకేరన్వాప్యకూజతః।
08049052c శ్రేయస్తత్రానృతం వక్తుం సత్యాదితి విచారితం।।
ఆదరె మాతనాడలేబేకాగిబందరె అథవా మాతనాడదే ఇద్దరె శంకెగొళగాగువుదాదరె అల్లి సుళ్ళన్ను హేళువుదే శ్రేయస్కరవాదుదు. అల్లి సుళ్ళన్నూ సత్యవెందు విచారిసలాగుత్తదె.
08049053a ప్రాణాత్యయే వివాహే వా సర్వజ్ఞాతిధనక్షయే।
08049053c నర్మణ్యభిప్రవృత్తే వా ప్రవక్తవ్యం మృషా భవేత్।
08049053e అధర్మం నాత్ర పశ్యంతి ధర్మతత్త్వార్థదర్శినః।।
ప్రాణహోగువ సందర్భదల్లి అథవా వివాహ సందర్భదల్లి అథవా సర్వ బాంధవర అథవా ధనక్షయద సమయదల్లి, మత్తు పరిహాస-వినోదగళ సందర్భదల్లి హేళిద సుళ్ళు సుళ్ళాగిరువుదిల్ల. ధర్మతత్వార్థదర్శిగళు ఇదరల్లి అధర్మవన్ను కాణువుదిల్ల.
08049054a యః స్తేనైః సహ సంబందాన్ముచ్యతే శపథైరపి।
08049054c శ్రేయస్తత్రానృతం వక్తుం తత్సత్యమవిచారితం।।
ఇన్నొబ్బర బంధనదల్లిరువాగ నూరు సుళ్ళన్ను హేళియాదరూ బిడిసికొళ్ళబేకు. అల్లి సుళ్ళన్ను హేళువుదు శ్రేయస్కరవాగుత్తదె. సత్యవన్ను హేళువుదు అవిచారితవెనిసికొళ్ళుత్తదె.
08049055a న చ తేభ్యో ధనం దేయం శక్యే సతి కథం చన।
08049055c పాపేభ్యో హి ధనం దత్తం దాతారమపి పీడయేత్।
08049055e తస్మాద్ధర్మార్థమనృతముక్త్వా నానృతవాగ్భవేత్।।
అవరిగె హణవన్నిత్తు ముక్తిహొందలు సాధ్యవిద్దరూ హణవన్ను ఎందూ నీడబారదు. ఏకెందరె పాపిగళిగె ధనవన్నిత్తరె అదు కొడువవనన్నూ పీడిసుత్తదె. ఆదుదరింద ధర్మక్కోస్కరవాగి అనృతవన్ను హేళిదరూ అదు అనృతవెందెనిసికొళ్ళువుదిల్ల.
08049056a ఏష తే లక్షణోద్దేశః సముద్దిష్టో యథావిధి।
08049056c ఏతచ్ఛృత్వా బ్రూహి పార్థ యది వధ్యో యుధిష్ఠిరః।।
హీగె యథావిధియాగి ధర్మద లక్షణోద్దేశగళన్ను సంక్షిప్తవాగి హేళిద్దేనె. పార్థ! ఇదన్ను కేళి యుధిష్ఠిరను వధ్యనే ఎన్నువుదన్ను హేళు!”
08049057 అర్జున ఉవాచ।
08049057a యథా బ్రూయాన్మహాప్రాజ్ఞో యథా బ్రూయాన్మహామతిః।
08049057c హితం చైవ యథాస్మాకం తథైతద్వచనం తవ।।
అర్జునను హేళిదను: “నమగె నీను హేళిద ఈ హితవచనవు మహాప్రాజ్ఞరు హేళువంతెయే ఇదె. మహామతియు హేళువంతెయే ఇదె.
08049058a భవాన్మాతృసమోఽస్మాకం తథా పితృసమోఽపి చ।
08049058c గతిశ్చ పరమా కృష్ణ తేన తే వాక్యమద్భుతం।।
కృష్ణ! నీను నమ్మ తాయియ సమనాగిరువె. తందెయ సమనూ ఆగిరువె. నమ్మ పరమ గతియూ ఆగిరువె. నిన్న ఈ మాతు అద్భుతవాదుదు!
08049059a న హి తే త్రిషు లోకేషు విద్యతేఽవిదితం క్వ చిత్।
08049059c తస్మాద్భవాన్పరం ధర్మం వేద సర్వం యథాతథం।।
నినగె తిళియదే ఇరువుదు ఈ మూరు లోకగళల్లియూ యావుదూ ఇల్ల. ఆదుదరింద నినగె సర్వ పరమ ధర్మవూ యథాతథవాగి తిళిదిదె.
08049060a అవధ్యం పాండవం మన్యే ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
08049060c తస్మిన్సమయసంయోగే బ్రూహి కిం చిదనుగ్రహం।
08049060e ఇదం చాపరమత్రైవ శృణు హృత్స్థం వివక్షితం।।
పాండవ ధర్మరాజ యుధిష్ఠిరను అవధ్యనెందు మన్నిసుత్తేనె. ఆదరె ఈగ బందొదగిరువ సందర్భదల్లి ఏనన్నాదరూ అనుగ్రహిసి హేళు. నన్న హృదయదల్లి నెలసిరువ ఈ సందేహవన్ను కేళు.
08049061a జానాసి దాశార్హ మమ వ్రతం త్వం యో మాం బ్రూయాత్కశ్చన మానుషేషు।।
08049061c అన్యస్మై త్వం గాండివం దేహి పార్థ యస్త్వత్తోఽస్త్రైర్భవితా వా విశిష్టః।
08049062a హన్యామహం కేశవ తం ప్రసహ్య భీమో హన్యాత్తూబరకేతి చోక్తః।
08049062c తన్మే రాజా ప్రోక్తవాంస్తే సమక్షం ధనుర్దేహీత్యసకృద్వృష్ణిసింహ।।
దాశార్హ! నన్న ఈ వ్రతవు నినగె తిళిదే ఇదె. మనుష్యరల్లి యారాదరూ ననగె “పార్థ! నినగింతలూ అస్త్రవిద్యెయల్లి మత్తు ప్రయత్నదల్లి విశిష్టనాగిరువ ఇన్నొబ్బనిగె నిన్న గాండీవవన్ను కొట్టుబిడు!” ఎన్నువవనన్ను నాను కొల్లుత్తేనె ఎన్నువుదు నన్న ప్రతిజ్ఞె. కేశవ! భీమనూ కూడ తన్నన్ను కూబరనెందు కరెయువవనన్ను కొల్లుత్తేనె ఎందు హేళికొండిద్దానె. వృష్ణిసింహ! నిన్న సమక్షమదల్లియే రాజను ననగె నినగింతలూ ఉత్తమ కార్యమాడువవనిగె ధనుస్సన్ను కొట్టుబిడు ఎందు హేళిద్దానె.
08049063a తం హత్వా చేత్కేశవ జీవలోకే స్థాతా కాలం నాహమప్యల్పమాత్రం।
08049063c సా చ ప్రతిజ్ఞా మమ లోకప్రబుద్ధా భవేత్సత్యా ధర్మభృతాం వరిష్ఠ।
08049063e యథా జీవేత్పాండవోఽహం చ కృష్ణ తథా బుద్ధిం దాతుమద్యార్హసి త్వం।।
కేశవ! ఇవనన్ను సంహరిసి నాను అల్పకాలవూ కూడ ఇరలారెను. ధర్మభృతరల్లి శ్రేష్ఠ! లోకగళిగే తిళిదిరువ నన్న ఈ ప్రతిజ్ఞెయు సత్యవాగువంతె మత్తు ఈ పాండవనన్ను నాను జీవంతవుళిసువంతె నీను ననగె బుద్ధియన్ను నీడబేకు!”
08049064 వాసుదేవ ఉవాచ।
08049064a రాజా శ్రాంతో జగతో విక్షతశ్చ కర్ణేన సంఖ్యే నిశితైర్బాణసంఘైః।
08049064c తస్మాత్పార్థ త్వాం పరుషాణ్యవోచత్ కర్ణే ద్యూతం హ్యద్య రణే నిబద్ధం।।
వాసుదేవను హేళిదను: “రణదల్లి కర్ణన నిశిత బాణసంఘగళింద గాయగొండు రాజను బళలిద్దానె. పార్థ! ఇందు రణదల్లి కర్ణను ద్యూతద పణవాగిరువుదరింద నిన్నల్లి అవను కఠోరవాగి మాతన్నాడిద్దానె.
08049065a తస్మిన్ హతే కురవో నిర్జితాః స్యుర్ ఏవంబుద్ధిః పార్థివో ధర్మపుత్రః।
08049065c యదావమానం లభతే మహాంతం తదా జీవన్మృత ఇత్యుచ్యతే సః।।
కర్ణను హతనాదనెందరె కురుగళు సోతంతె ఎందు పార్థివ ధర్మపుత్రను యోచిసిరువను. యారిగె మహా అపమానవుంటాగుత్తదెయో అవను జీవంతవిద్దరూ మృతనాదంతె ఎందు హేళుత్తారె.
08049066a తన్మానితః పార్థివోఽయం సదైవ త్వయా సభీమేన తథా యమాభ్యాం।
08049066c వృద్ధైశ్చ లోకే పురుషప్రవీరైస్ తస్యావమానం కలయా త్వం ప్రయుంక్ష్వ।।
నిన్నింద, భీమసేననింద, హాగెయే యమళరింద, లోకద వృద్ధరింద మత్తు పురుషప్రవీరరింద సదైవ మానితనాగిరువ ఈ పార్థివనన్ను నీను మాతినింద అవహేళనె మాడు.
08049067a త్వమిత్యత్రభవంతం త్వం బ్రూహి పార్థ యుధిష్ఠిరం।
08049067c త్వమిత్యుక్తో హి నిహతో గురుర్భవతి భారత।।
భారత! పార్థ! “భవంతం” ఎన్నువుదర బదలాగి నీను యుధిష్ఠిరనన్ను “త్వం” ఎందు సంబోధిసు. హిరియవనిగె “త్వం” ఎందు హేళిదరూ అవను హతనాదంతె!
08049068a ఏవమాచర కౌంతేయ ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
08049068c అధర్మయుక్తం సంయోగం కురుష్వైవం కురూద్వహ।।
కౌంతేయ! ధర్మరాజ యుధిష్ఠిరన కురితు హీగె నడెదుకో! కురూద్వహ! అవనన్ను అధర్మయుక్తవాగి సంబోధిసు!
08049069a అథర్వాంగిరసీ హ్యేషా శ్రుతీనాముత్తమా శ్రుతిః।
08049069c అవిచార్యైవ కార్యైషా శ్రేయఃకామైర్నరైః సదా।।
అథర్వాంగీరసీ ఎంబ ఈ శ్రుతియు శ్రుతిగళల్లియే ఉత్తమవాదుదు. శ్రేయస్సన్ను బయసువ నరరు సదా విచారవన్నేనూ మాడదే హీగెయే నడెదుకొళ్ళబేకు.
08049070a వధో హ్యయం పాండవ ధర్మరాజ్ఞస్ త్వత్తో యుక్తో వేత్స్యతే చైవం ఏషః।
08049070c తతోఽస్య పాదావభివాద్య పశ్చాచ్ చమం బ్రూయాః సాంత్వపూర్వం చ పార్థం।।
పాండవ! నీను ఎంబ సంబోధయుక్తవాగి మాతనాడి ధర్మరాజనన్ను వధిసు. అనంతర పార్థన పాదగళిగె నమస్కరిసి క్షమెయన్ను కేళు మత్తు అవనొడనె సాంత్వపూర్వకవాగి మాతనాడు!
08049071a భ్రాతా ప్రాజ్ఞస్తవ కోపం న జాతు కుర్యాద్రాజా కం చన పాండవేయః।
08049071c ముక్తోఽనృతాద్భ్రాతృవధాచ్చ పార్థ హృష్టః కర్ణం త్వం జహి సూతపుత్రం।।
ప్రాజ్ఞనాద నిన్న భ్రాతా పాండవేయ రాజను నిన్న మేలె ఎందూ కుపితనాగువుదిల్ల. పార్థ! హీగె ప్రతిజ్ఞెయన్ను సుళ్ళాగిసువ మత్తు అణ్ణన వధెయ కష్టదింద ముక్తనాగి హృష్టనాగి సూతపుత్ర కర్ణనన్ను సంహరిసు!””
08049072 సంజయ ఉవాచ।
08049072a ఇత్యేవముక్తస్తు జనార్దనేన పార్థః ప్రశస్యాథ సుహృద్వధం తం।
08049072c తతోఽబ్రవీదర్జునో ధర్మరాజం అనుక్తపూర్వం పరుషం ప్రసహ్య।।
సంజయను హేళిదను: “జనార్దనను హీగె హేళలు పార్థను తన్న సుహృదనన్ను ప్రశంసిదను. అనంతర అర్జునను హిందెందూ హేళదే ఇద్ద అత్యంత నిష్ఠురవాద మాతుగళన్ను, తనగిష్టవిల్లదిద్దరూ బలవంతదింద, నగుత్తా ఆడిదను:
08049073a మా త్వం రాజన్వ్యాహర వ్యాహరత్సు న తిష్ఠసే క్రోశమాత్రే రణార్ధే।
08049073c భీమస్తు మామర్హతి గర్హణాయ యో యుధ్యతే సర్వయోధప్రవీరః।।
“రాజన్! తుంబామాతనాడుత్తిరువె! మాతనాడబేడ! రణభూమియింద అర్ధక్రోశమాత్ర దూరదల్లియూ నీను నిల్లలారె! సర్వయోధప్రవీరరొడనెయూ యుద్ధమాడుత్తిరువ భీమను మాత్ర నన్నన్ను నిందిసలు అర్హనాగిరుత్తానె!
08049074a కాలే హి శత్రూన్ప్రతిపీడ్య సంఖ్యే హత్వా చ శూరాన్పృథివీపతీంస్తాన్।
08049074c యః కుంజరాణామధికం సహస్రం హత్వానదత్తుములం సింహనాదం।।
08049075a సుదుష్కరం కర్మ కరోతి వీరః కర్తుం యథా నార్హసి త్వం కదా చిత్।
08049075c రథాదవప్లుత్య గదాం పరామృశంస్ తయా నిహంత్యశ్వనరద్విపాన్రణే।।
సమయసిక్కాగలెల్లా రణదల్లి శత్రుగళన్ను బహళవాగి పీడిసి, శూర పృథివీపతిగళన్ను సంహరిసి, సావిరక్కూ అధిక సంఖ్యెగళల్లి ఆనెగళన్ను సంహరిసి తుముల సింహనాదవన్ను మాడి ఆ వీరను యావ సుదుష్కర కర్మగళన్ను మాడుత్తానో అంథహ కర్మగళన్ను నీను ఎందూ మాడలు సమర్థనిల్ల! రణదల్లి అవను రథదింద హారి తన్న గదెయింద పరమహింసెయన్నిత్తు కుదురె-మనుష్య-ఆనెగళన్ను సంహరిసుత్తిద్దానె!
08049076a వరాసినా వాజిరథాశ్వకుంజరాంస్ తథా రథాంగైర్ధనుషా చ హంత్యరీన్।
08049076c ప్రమృద్య పద్భ్యామహితాన్నిహంతి యః పునశ్చ దోర్భ్యాం శతమన్యువిక్రమః।।
08049077a మహాబలో వైశ్రవణాంతకోపమః ప్రసహ్య హంతా ద్విషతాం యథార్హం।
08049077c స భీమసేనోఽర్హతి గర్హణాం మే న త్వం నిత్యం రక్ష్యసే యః సుహృద్భిః।।
శ్రేష్ఠ ఖడ్గదింద రథ-అశ్వ-కుంజరగళన్ను మత్తు హాగెయే ధనుస్సినింద రథాంగగళన్నూ అరిగళన్నూ సంహరిసి ఆ శతమన్యు మిక్రమను పునః ఎరడూ పాదగళింద తుళిదు అహితరన్ను సంహరిసుత్తిద్దానె. మహాబల వైశ్రవణ మత్తు అంతకనంతిరువ అవను ప్రయత్నపట్టు యథార్హ శత్రుగళన్ను సంహరిసుత్తిద్దానె. అంతహ భీమసేనను నన్నన్ను నిందిసలు అర్హనాగిద్దానె. నిత్యవూ సుహృదయర రక్షణెయల్లిరువ నినగె ఆ అర్హతెయిల్ల!
08049078a మహారథాన్నాగవరాన్ హయాంశ్చ పదాతిముఖ్యానపి చ ప్రమథ్య।
08049078c ఏకో భీమో ధార్తరాష్ట్రేషు మగ్నః స మాముపాలబ్ధుమరిందమోఽర్హతి।।
మహారథగళన్నూ, శ్రేష్ఠ సలగగళన్నూ, కుదురెగళన్నూ, మత్తు పదాతిముఖ్యరన్నూ తుళిదు ధార్తరాష్ట్రరల్లి మగ్ననాగిరువ అరిందమ భీమనొబ్బనే నన్నన్ను నిందిసలు అర్హనాగిద్దానె!
08049079a కలింగవంగాంగనిషాదమాగధాన్ సదామదాన్నీలబలాహకోపమాన్।
08049079c నిహంతి యః శత్రుగణాననేకశః స మాభివక్తుం ప్రభవత్యనాగసం।।
సదా మదోన్మత్తరాద కప్పుమోడగళింతిరువ కలింగ- వంగ-అంగ-నిషాద-మాగధర అనేక శత్రుగళన్ను యారు సంహరిసుత్తిరువనో ఆ అనాగస భీమసేనను మాత్ర నన్నన్ను హీయాళిసలు సమర్థ!
08049080a సుయుక్తమాస్థాయ రథం హి కాలే ధనుర్వికర్షం శరపూర్ణముష్టిః।
08049080c సృజత్యసౌ శరవర్షాణి వీరో మహాహవే మేఘ ఇవాంబుధారాః।।
సమయదల్లి సుయుక్త రథదల్లి కుళితు ధనుస్సన్ను ఎళెయుత్తా, ముష్టి తుంబా శరగళన్ను హిడిదు ఆ వీరను మహాహవదల్లి మేఘవు మళెయన్ను సురిసువంతె శరవర్షగళన్ను సృష్టిసుత్తానె!
08049081a బలం తు వాచి ద్విజసత్తమానాం క్షాత్రం బుధా బాహుబలం వదంతి।
08049081c త్వం వాగ్బలో భారత నిష్ఠురశ్చ త్వం ఏవ మాం వేత్సి యథావిధోఽహం।।
ద్విజసత్తమరిగె మాతే బలవెందూ క్షత్రియరిగె బాహువే బలవెందు తిళిదవరు హేళుత్తారె. భారత! నిష్ఠుర మాతుగళే నిన్న బలవాగిదె! నాను హేగిద్దేనెంబుదు నినగె తిళిదే ఇదె!
08049082a యతామి నిత్యం తవ కర్తుమిష్టం దారైః సుతైర్జీవితేనాత్మనా చ।
08049082c ఏవం చ మాం వాగ్విశిఖైర్నిహంసి త్వత్తః సుఖం న వయం విద్మ కిం చిత్।।
పత్నియరు, మక్కళు మత్తు నన్న జీవాత్మగళింద నిత్యవూ నినగె ఇష్టవాదుదన్నే మాడలు ప్రయత్నిసుత్తా బందిద్దేనె. హాగిద్దరూ నీను నన్నన్ను మాతిన బాణగళింద హింసిసుత్తిరువె! నిన్నిందాగి నావు సుఖవేనెంబుదన్నే తిళియదవరాగిద్దేవె!
08049083a అవామంస్థా మాం ద్రౌపదీతల్పసంస్థో మహారథాన్ప్రతిహన్మి త్వదర్థే।
08049083c తేనాతిశంకీ భారత నిష్ఠురోఽసి త్వత్తః సుఖం నాభిజానామి కిం చిత్।।
ద్రౌపదియ హాసిగెయ మేలె సుఖవాగి పవడిసువ నీను నినగాగి ప్రతిదినవూ మహారథరన్ను సంహరిసువ నన్నన్ను అపమానిసబేడ! భారత! అతిశంకియాద నీను నిష్ఠురనాగిరువె! నిన్నిందాగి నాను సుఖవేనెన్నువుదన్ను స్వల్పవూ తిళిదిల్ల!
08049084a ప్రోక్తః స్వయం సత్యసంధేన మృత్యుస్ తవ ప్రియార్థం నరదేవ యుద్ధే।
08049084c వీరః శిఖండీ ద్రౌపదోఽసౌ మహాత్మా మయాభిగుప్తేన హతశ్చ తేన।।
నరదేవ! నినగె ప్రియవన్నుంటుమాడలెందు యుద్ధదల్లి స్వయం సత్యసంధ భీష్మను తన్న మృత్యువు హేగె సాధ్యవెన్నువుదన్ను హేళిదను. నన్నింద రక్షిసల్పట్ట మహాత్మ వీర శిఖండీ ద్రౌపదను అవనన్ను సంహరిసిదను.
08049085a న చాభినందామి తవాధిరాజ్యం యతస్త్వమక్షేష్వహితాయ సక్తః।
08049085c స్వయం కృత్వా పాపమనార్యజుష్టం ఏభిర్యుద్ధే తర్తుమిచ్చస్యరీంస్తు।।
అహితకరవాద జూజినల్లి నిరతనాగిద్ద నిన్న రాజ్యాధికారవన్నూ నాను ప్రశంసిసువుదిల్ల. అనార్యరు మాడువంథహ పాపవన్ను స్వయం మాడి అరిగళొందిగిన ఈ యుద్ధవన్ను నమ్మింద గెల్లలు బయసుత్తిరువె!
08049086a అక్షేషు దోషా బహవో విధర్మాహః శ్రుతాస్త్వయా సహదేవోఽబ్రవీద్యాన్।
08049086c తాన్నైషి సంతర్తుమసాధుజుష్టాన్ యేన స్మ సర్వే నిరయం ప్రపన్నాః।।
అధర్మవాద జూజినల్లి అనేక దోషగళివెయెందు సహదేహను నినగె తిళిసి హేళిద్దను. ఆదరూ నీను అసాధుగళిగె సరియాద అదరల్లి తొడగి నమ్మెల్లరన్నూ కష్టగళల్లి ముళుగిసిద్దీయె!
08049087a త్వం దేవితా త్వత్కృతే రాజ్యనాశస్ త్వత్సంభవం వ్యసనం నో నరేంద్ర।
08049087c మాస్మాన్క్రూరైర్వాక్ప్రతోదైస్తుద త్వం భూయో రాజన్కోపయన్నల్పభాగ్యాన్।।
నరేంద్ర! నీను జూజాడిదుదరిందలే రాజ్యనాశవాయితు. నిన్నిందలే నమ్మ ఈ వ్యసనవు హుట్టికొండిరువుదు. రాజన్! అల్పభాగ్యరాద నమ్మన్ను పునః క్రూరమాతుగళెంబ చావటియింద హొడెదు కుపితరన్నాగిసబేడ!”
08049088a ఏతా వాచః పరుషాః సవ్యసాచీ స్థిరప్రజ్ఞం శ్రావయిత్వా తతక్ష।
08049088c తదానుతేపే సురరాజపుత్రో వినిఃశ్వసంశ్చాప్యసిముద్బబర్హ।।
స్థితప్రజ్ఞనిగె ఈ రీతియ కఠోర మాతుగళన్నాడి సురరాజపుత్ర సవ్యసాచియు పరితపిసిదను మత్తు నిట్టుసిరు బిడుత్తా పునః ఖడ్గవన్ను ఒరెయింద హొరతెగెదను.
08049089a తమాహ కృష్ణః కిమిదం పునర్భవాన్ వికోశమాకాశనిభం కరోత్యసిం।
08049089c ప్రబ్రూహి సత్యం పునరుత్తరం విధేర్ వచః ప్రవక్ష్యాంయహమర్థసిద్ధయే।।
అవనిగె కృష్ణను హేళిదను: “ఇదేనిదు? పునః నీను ఆకాశసన్నిభ ఖడ్గవన్ను ఒరెయింద హొరగెళెయుత్తిరువె? సత్యవేనెన్నువుదన్ను హేళు. నంతర నాను నినగె ఉద్దేశసిద్ధియాగువంతహ ఉపాయవన్ను హేళికొడుత్తేనె!”
08049090a ఇత్యేవ పృష్టః పురుషోత్తమేన సుదుఃఖితః కేశవమాహ వాక్యం।
08049090c అహం హనిష్యే స్వశరీరమేవ ప్రసహ్య యేనాహితమాచరం వై।।
పురుషోత్తమను హీగె కేళలు సుదుఃఖితనాద అర్జునను కేశవనిగె ఈ మాతన్నాడిదను: “మనస్సిల్లదిద్దరూ ఈ అహిత మాతుగళన్నాడిదుదక్కె నాను నన్న శరీరవన్నే సంహరిసికొళ్ళుత్తేనె!”
08049091a నిశంయ తత్పార్థవచోఽబ్రవీదిదం ధనంజయం ధర్మభృతాం వరిష్ఠః।
08049091c ప్రబ్రూహి పార్థ స్వగుణామిహాత్మనస్ తథా స్వహార్దం భవతీహ సద్యః।।
పార్థ ధనంజయన ఆ మాతుగళన్ను కేళిద ధర్మభృతరల్లి వరిష్ఠ కృష్ణను హేళిదను: “పార్థ! నిన్న మనఃపూర్వకవాగి నిన్నదే గుణగళన్ను హొగళికో! ఇదరిందాగి నిన్నన్ను నీనే కొందుకొండంతె ఆగుత్తదె!”
08049092a తథాస్తు కృష్ణేత్యభినంద్య వాక్యం ధనంజయః ప్రాహ ధనుర్వినాంయ।
08049092c యుధిష్ఠిరం ధర్మభృతాం వరిష్ఠం శృణుష్వ రాజన్నితి శక్రసూనుః।।
“హాగెయే ఆగలి కృష్ణ!” ఎందు హేళి అవన మాతన్ను అభినందిసి శక్రసూను ధనంజయను ధనుస్సన్ను బగ్గిసుత్తా ధర్మభృతరల్లి వరిష్ఠనాద యుధిష్ఠిరనిగె “రాజన్! కేళు!” ఎందు హేళిదను.
08049093a న మాదృశోఽన్యో నరదేవ విద్యతే ధనుర్ధరో దేవం ఋతే పినాకినం।
08049093c అహం హి తేనానుమతో మహాత్మనా క్షణేన హన్యాం సచరాచరం జగత్।।
“నరదేవ! దేవ పినాకియన్ను బిట్టు నన్నంతహ ధనుర్ధరను బేరె యారూ ఇల్ల! మహాత్మనాద నీను అనుమతియన్నిత్తరె నాను సచరాచర జగత్తనూ క్షణదల్లి సంహరిసియేను!
08049094a మయా హి రాజన్సదిగీశ్వరా దిశో విజిత్య సర్వా భవతః కృతా వశే।
08049094c స రాజసూయశ్చ సమాప్తదక్షిణః సభా చ దివ్యా భవతో మమౌజసా।।
రాజన్! జగత్తిన దిక్కుగళన్ను గెద్దు నానే నినగె సర్వవన్నూ నిన్న వశవన్నాగి మాడిదె. దక్షిణెగళింద సమాప్తవాద రాజసూయవూ మత్తు దివ్య సభాభవనవూ నన్న ఓజస్సినిందలే ఆయితు!
08049095a పాణౌ పృషత్కా లిఖితా మమేమే ధనుశ్చ సంఖ్యే వితతం సబాణం।
08049095c పాదౌ చ మే సశరౌ సహధ్వజౌ న మాదృశం యుద్ధగతం జయంతి।।
నన్న అంగైయల్లి పృషత్కగళూ బాణదొందిగె ధనుస్సిన చిహ్నెగళు మత్తు నన్న పాదగళల్లి శర మత్తు ధ్వజగళ చిహ్నెగళివె. అథహ నాను యుద్ధక్కె హోదరె యారూ అవనన్ను గెల్లలారరు!
08049096a హతా ఉదీచ్యా నిహతాః ప్రతీచ్యాః ప్రాచ్యా నిరస్తా దాక్షిణాత్యా విశస్తాః।
08049096c సంశప్తకానాం కిం చిదేవావశిష్టం సర్వస్య సైన్యస్య హతం మయార్ధం।।
ఉత్తరదవరు హతరాదరు. పశ్చిమదవరు హతరాదరు. పూర్వదవరు నిరస్తరాదరు. దాక్షిణాత్యరు విశస్తరాదరు. సంశప్తకరల్లి స్వల్పవే ఉళిదుకొండిద్దారె. సర్వ సేనెగళ అర్ధవే నన్నింద నాశవాగిదె!
08049097a శేతే మయా నిహతా భారతీ చ చమూ రాజన్దేవచమూప్రకాశా।
08049097c యే నాస్త్రజ్ఞాస్తానహం హన్మి శస్త్రైస్ తస్మాల్లోకం నేహ కరోమి భస్మసాత్।।
రాజన్! దేవసేనెగళంతె ప్రకాశిసుత్తిద్ద భారతీ సేనెయు నన్నింద హతవాగి మలగిదె! అస్త్రజ్ఞానవుళ్ళవరన్ను నాను శస్త్రగళిందలే సంహరిసుత్తేనె. ఆదుదరింద నాను లోకవన్నే భస్మమాడిబిడలు బయసువుదిల్ల.”
08049098a ఇత్యేవముక్త్వా పునరాహ పార్థో యుధిష్ఠిరం ధర్మభృతాం వరిష్ఠం।
08049098c అప్యపుత్రా తేన రాధా భవిత్రీ కుంతీ మయా వా తదృతం విద్ధి రాజన్।
08049098e ప్రసీద రాజన్ క్షమ యన్మయోక్తం కాలే భవాన్వేత్స్యతి తన్నమస్తే।।
ఇదన్ను హేళి పార్థను ధర్మభృతరల్లి వరిష్ఠ యుధిష్ఠిరనిగె పునః హేళిదను: “రాజన్! నిన్నిందాగి రాధెయు పుత్రనిల్లదవళాగుత్తాళె అథవా కుంతియు నానిల్లదవళాగుత్తాళెందు తిళిదుకో! రాజన్! శాంతనాగు! నాను హేళిదుదన్ను క్షమిసు! కాలబందాగ నినగె ఎల్లవూ తిళియుత్తదె! నినగె నమస్కార!”
08049099a ప్రసాద్య రాజానమమిత్రసాహం స్థితోఽబ్రవీచ్చైనమభిప్రపన్నః।
08049099c యామ్యేష భీమం సమరాత్ప్రమోక్తుం సర్వాత్మనా సూతపుత్రం చ హంతుం।।
అమిత్రసాహు యుధిష్ఠిరనన్ను ప్రసన్నగొళిసుత్తా నింతిద్ద అవను పునః సమాధానగొళిసుత్తా హేళిదను: “సమరద ఇక్కట్టినింద భీమనన్ను బిడుగడెగొళిసలు మత్తు సర్వప్రయత్నదింద సూతపుత్రనన్ను సంహరిసలు హొరడుత్తిద్దేనె.
08049100a తవ ప్రియార్థం మమ జీవితం హి బ్రవీమి సత్యం తదవేహి రాజన్।
08049100c ఇతి ప్రాయాదుపసంగృహ్య పాదౌ సముత్థితో దీప్తతేజాః కిరీటీ।
08049100e నేదం చిరాత్ క్షిప్రమిదం భవిష్యత్య్ ఆవర్తతేఽసావభియామి చైనం।।
రాజన్! నినగె ప్రియవన్నుంటుమాడలెందే నన్న ఈ జీవవిదె. సత్యవన్నే హేళుత్తిద్దేనె. ఇదన్ను తిళిదుకో! ఇన్ను తడవాగువుదిల్ల! బహుబేగ ఇదు ఆగిహోగుత్తదె! ఈగలే నాను అవనన్ను ఆక్రమణిసుత్తేనె!” ఎందు హేళి దీప్తతేజస్వి కిరీటియు అవన ఎరడూ పాదగళన్ను ముట్టి నమస్కరిసి హొరటునింతను.
08049101a ఏతచ్ఛృత్వా పాండవో ధర్మరాజో భ్రాతుర్వాక్యం పరుషం ఫల్గునస్య।
08049101c ఉత్థాయ తస్మాచ్చయనాదువాచ పార్థం తతో దుఃఖపరీతచేతాః।।
భ్రాతా ఫల్గునన ఈ కఠోరమాతుగళన్ను కేళిద పాండవ ధర్మరాజను హాసిగెయింద మేలెద్దు దుఃఖదింద వ్యాకులచిత్తనాగి పార్థనిగె హేళిదను:
08049102a కృతం మయా పార్థ యథా న సాధు యేన ప్రాప్తం వ్యసనం వః సుఘోరం।
08049102c తస్మాచ్ఛిరశ్ఛింది మమేదమద్య కులాంతకస్యాధమపూరుషస్య।।
“పార్థ! నాను మాడిదుదు ఒళ్ళెయదల్ల! ఇదరిందాగి నిమగె సుఘోర వ్యసనవు ప్రాప్తవాయితు! ఆదుదరింద కులాంతకనాద మత్తు అధమ పురుషనాద నన్న ఈ శిరస్సన్ను కత్తరిసు!
08049103a పాపస్య పాపవ్యసనాన్వితస్య విమూఢబుద్ధేరలసస్య భీరోః।
08049103c వృద్ధావమంతుః పరుషస్య చైవ కిం తే చిరం మామనువృత్య రూక్షం।।
ఈ పాపియ, పాపవ్యసనదల్లి ఆసక్తనాగిరువ, విమూఢబుద్ధియ, ఆలసియ, నాచికెయుళ్ళవన, వృద్ధరన్ను అనాదరణెమాడువ, క్రూరియ కఠిణవాక్యగళన్ను నీను సదా అనుసరణెయన్ను ఎల్లియవరెగె మాడుత్తీయె?
08049104a గచ్ఛామ్యహం వనం ఏవాద్య పాపః సుఖం భవాన్వర్తతాం మద్విహీనః।
08049104c యోగ్యో రాజా భీమసేనో మహాత్మా క్లీబస్య వా మమ కిం రాజ్యకృత్యం।।
పాపియాద నాను ఇందే వనక్కె హోగుత్తేనె. నానిల్లదే నీవు సుఖదిందిరువిరి! మహాత్మ భీమసేననే రాజనాగలు యోగ్య. నపుంసకనంతిరువ ననగె రాజ్యభారద గొడవెయేకె?
08049105a న చాస్మి శక్తః పరుషాణి సోఢుం పునస్తవేమాని రుషాన్వితస్య।
08049105c భీమోఽస్తు రాజా మమ జీవితేన కిం కార్యమద్యావమతస్య వీర।।
రోషాన్వితనాద నిన్న ఈ కఠోరమాతుగళన్ను పునః సహిసికొళ్ళలు నాను శక్తనిల్ల. భీమను రాజనాగలి! ఇష్టొందు అపమానితనాద నంతరవూ జీవంతవాగిరువ అవశ్యకతెయు ననగిల్ల!”
08049106a ఇత్యేవముక్త్వా సహసోత్పపాత రాజా తతస్తచ్చయనం విహాయ।
08049106c ఇయేష నిర్గంతుమథో వనాయ తం వాసుదేవః ప్రణతోఽభ్యువాచ।।
హీగె హేళి తక్షణవే హాసిగెయింద కెళక్కిళిదు వనక్కె హొరడలు అనువాద రాజనిగె వాసుదేవను ప్రణయదింద హేళిదను:
08049107a రాజన్విదితమేతత్తే యథా గాండీవధన్వనః।
08049107c ప్రతిజ్ఞా సత్యసంధస్య గాండీవం ప్రతి విశ్రుతా।।
“రాజన్! సత్యసంధ గాండీవధన్వియు గాండీవద కురితాగి మాడిద్ద లోకదల్లి విశ్రుతవాద ప్రతిజ్ఞెయు నినగె తిళిదే ఇత్తు.
08049108a బ్రూయాద్య ఏవం గాండీవం దేహ్యన్యస్మై త్వమిత్యుత।
08049108c స వధ్యోఽస్య పుమాఽల్లోకే త్వయా చోక్తోఽయమీదృశం।।
“గాండీవవన్ను నినగింతలూ హెచ్చినవనిగె కొట్టుబిడు!” ఎందు హేళిద లోకద యావ పురుషనూ ఇవనిగె వధ్యను. అంతహ మాతన్ను నీనే ఆడిదె!
08049109a అతః సత్యాం ప్రతిజ్ఞాం తాం పార్థేన పరిరక్షతా।
08049109c మచ్చందాదవమానోఽయం కృతస్తవ మహీపతే।
08049109e గురూణామవమానో హి వధ ఇత్యభిధీయతే।।
మహీపతే! అవన ప్రతిజ్ఞెయన్ను సత్యవాగిసలు మత్తు నిన్నన్ను పార్థనింద రక్షిసలు నాను హేళికొట్టంతె అవను నిన్నన్ను అపమానిసిద్దానె. ఏకెందరె హిరియర అపమానవే అవర వధెయెందు హేళుత్తారె.
08049110a తస్మాత్త్వం వై మహాబాహో మమ పార్థస్య చోభయోః।
08049110c వ్యతిక్రమమిమం రాజన్సంక్షమస్వార్జునం ప్రతి।।
ఆదుదరింద మహాబాహో! రాజన్! పార్థ మత్తు నాను ఇబ్బరూ మాడిద ఈ అపరాధవన్ను క్షమిసు!
08049111a శరణం త్వాం మహారాజ ప్రపన్నౌ స్వ ఉభావపి।
08049111c క్షంతుమర్హసి మే రాజన్ప్రణతస్యాభియాచతః।।
మహారాజ! నావిబ్బరూ నినగె శరణాగతరాగిద్దేవె! రాజన్! ప్రీతియన్ను యాచిసువ నమ్మన్ను నీను క్షమిసబేకు!
08049112a రాధేయస్యాద్య పాపస్య భూమిః పాస్యతి శోణితం।
08049112c సత్యం తే ప్రతిజానామి హతం విద్ధ్యద్య సూతజం।
08049112e యస్యేచ్చసి వధం తస్య గతమేవాద్య జీవితం।।
ఇందు భూమియు పాపి రాధేయన రక్తవన్ను కుడియుత్తదె! నినగె సత్యవన్నే హేళుత్తిద్దేనె. ఇందు సూతజను హతనాదనెందే తిళి! యారవధెయన్ను నీను ఇచ్ఛిసుత్తిరువెయో అవన జీవవు ఇందు హోదంతెయే!”
08049113a ఇతి కృష్ణవచః శ్రుత్వా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
08049113c ససంభ్రమం హృషీకేశముత్థాప్య ప్రణతం తదా।
08049113e కృతాంజలిమిదం వాక్యమువాచానంతరం వచః।।
హీగె హేళిద కృష్ణనన్ను కేళి ధర్మరాజ యుధిష్ఠిరను సంభ్రమదింద నమస్కరిసుత్తిద్ద హృషీకేశనన్ను ఎబ్బిసి అనంతర కైగళన్ను ముగిదు ఈ మాతన్నాడిదను:
08049114a ఏవమేతద్యథాత్థ త్వం అస్త్యేషోఽతిక్రమో మమ।
08049114c అనునీతోఽస్మి గోవింద తారితశ్చాద్య మాధవ।
08049114e మోక్షితా వ్యసనాద్ఘోరాద్వయమద్య త్వయాచ్యుత।।
“గోవింద! మాధవ! నీను హేళిదుదు సరి! నానే ఎడవిదెను! నాను సమాధానగొండిద్దేనె. ఇందు నన్నన్ను ఉద్ధరిసిదె! అచ్యుత! నమ్మెల్లరన్నూ ఇందు నీను ఈ ఘోర వ్యసనదింద బిడుగడెమాడిదె!
08049115a భవంతం నాథమాసాద్య ఆవాం వ్యసనసాగరాత్।
08049115c ఘోరాదద్య సముత్తీర్ణావుభావజ్ఞానమోహితౌ।।
అజ్ఞానమోహితరాద నావిబ్బరూ ఇందు నిన్నన్ను నాథనన్నాగి పడెదు ఘోర వ్యసనసాగరదింద సముత్తీర్ణరాగిద్దేవె!
08049116a త్వద్బుద్ధిప్లవమాసాద్య దుఃఖశోకార్ణవాద్వయం।
08049116c సముత్తీర్ణాః సహామాత్యాః సనాథాః స్మ త్వయాచ్యుత।।
అచ్యుత! నిన్న బుద్ధియన్నే నావెయన్నాగిసికొండు నావిబ్బరూ అమాత్యరొందిగె సనాథరాగి దుఃఖశోకద ఈ మహాసాగరదింద మేలెద్దిద్దేవె!””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే కర్ణపర్వణి యుధిష్ఠిరసమాశ్వాసనే ఏకోనపంచాశత్తమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి కర్ణపర్వదల్లి యుధిష్ఠిరసమాశ్వాసన ఎన్నువ నల్వత్తొంభత్తనే అధ్యాయవు.