040 సంకులయుద్ధః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

కర్ణ పర్వ

కర్ణవధ పర్వ

అధ్యాయ 40

సార

నకుల-సహదేవరు మత్తు దుర్యోధరర నడువె యుద్ధ (1-19). ధృష్టద్యుమ్న-దుర్యోధనర యుద్ధ; దుర్యోధనన పరాజయ (20-38). కర్ణను పాండవ సేనెయన్నూ భీమసేనను కౌరవ సేనెయన్నూ ధ్వంసగొళిసిదుదు (39-77). అర్జునను కౌరవసేనెయన్ను ప్రవేశిసి యుద్ధమాడుత్తా కాంబోజద సుదక్షిణన తమ్మనన్ను వధిసిదుదు (78-106). అర్జున-అశ్వత్థామర యుద్ధ; అశ్వత్థామన పరాజయ (107-130).

08040001 సంజయ ఉవాచ।
08040001a భీమసేనం సపాంచాల్యం చేదికేకయసంవృతం।
08040001c వైకర్తనః స్వయం రుద్ధ్వా వారయామాస సాయకైః।।

సంజయను హేళిదను: “పాంచాల్య, చేది-కేకయరొందిగె సంవృతనాద భీమసేననన్ను స్వయం వైకర్తనను సాయకగళింద హొడెదు తడెదను.

08040002a తతస్తు చేదికారూషాన్ సృంజయాంశ్చ మహారథాన్।
08040002c కర్ణో జఘాన సంక్రుద్ధో భీమసేనస్య పశ్యతః।।

భీమసేనను నోడుత్తిద్దంతెయే కర్ణను సంక్రుద్ధనాగి చేది-కరూషరన్నూ మహారథ సృంజయరన్నూ సంహరిసిదను.

08040003a భీమసేనస్తతః కర్ణం విహాయ రథసత్తమం।
08040003c ప్రయయౌ కౌరవం సైన్యం కక్షమగ్నిరివ జ్వలన్।।

ఆగ భీమసేనను రథసత్తమ కర్ణనన్ను బిట్టు ప్రజ్వలిసుత్తిరువ అగ్నియు హుల్లుమెదెయన్ను హొగువంతె కౌరవ సేనెయన్ను హొక్కను.

08040004a సూతపుత్రోఽపి సమరే పాంచాలాన్కేకయాంస్తథా।
08040004c సృంజయాంశ్చ మహేష్వాసాన్నిజఘాన సహస్రశః।।

సూతపుత్రనాదరో సమరదల్లి సహస్రారు సంఖ్యెగళల్లి మహేష్వాస పాంచాలరన్నూ, కేకయరన్నూ, సృంజయరన్నూ సంహరిసిదను.

08040005a సంశప్తకేషు పార్థశ్చ కౌరవేషు వృకోదరః।
08040005c పాంచాలేషు తథా కర్ణః క్షయం చక్రూర్మహారథాః।।

మహారథ పార్థను సంశప్తకరల్లియూ, వృకోదరను కౌరవరల్లియూ మత్తు హాగెయే మహారథ కర్ణను పాంచాలరల్లియూ అత్యధిక క్షయవన్నుంటుమాడిదరు.

08040006a తే క్షత్రియా దహ్యమానాస్త్రిభిస్తైః పావకోపమైః।
08040006c జగ్ముర్వినాశం సమరే రాజన్దుర్మంత్రితే తవ।।

రాజన్ నిన్న దుర్మంత్రదింద పావకనంతె సుడుత్తిద్ద ఆ మూవరింద సమరదల్లి క్షత్రియరు వినాశహొందిదరు.

08040007a తతో దుర్యోధనః క్రుద్ధో నకులం నవభిః శరైః।
08040007c వివ్యాధ భరతశ్రేష్ఠ చతురశ్చాస్య వాజినః।।

భరతశ్రేష్ఠ! ఆగ క్రుద్ధనాద దుర్యోధనను నకులనన్ను మత్తు అవన నాల్కు కుదురెగళన్ను ఒంభత్తు శరగళింద హొడెదను.

08040008a తతః పునరమేయాత్మా తవ పుత్రో జనాధిపః।
08040008c క్షురేణ సహదేవస్య ధ్వజం చిచ్ఛేద కాంచనం।।

పునః నిన్న అమేయాత్మ పుత్ర జనాధిపను క్షురదింద సహదేవన కాంచన ధ్వజవన్ను కత్తరిసిదను.

08040009a నకులస్తు తతః క్రుద్ధస్తవ పుత్రం త్రిసప్తభిః।
08040009c జఘాన సమరే రాజన్సహదేవశ్చ పంచభిః।।

రాజన్! ఆగ సమరదల్లి క్రుద్ధనాగి నకులను మూరు బాణగళింద మత్తు సహదేవను ఐదరింద నిన్న పుత్రనన్ను హొడెదరు.

08040010a తావుభౌ భరతశ్రేష్ఠౌ శ్రేష్ఠౌ సర్వధనుష్మతాం।
08040010c వివ్యాధోరసి సంక్రుద్ధః పంచభిః పంచభిః శరైః।।

దుర్యోధనను సంక్రుద్ధనాగి ఐదైదు శరగళింద సర్వధనుష్మతరల్లి శ్రేష్ఠ ఆ ఇబ్బరు భరతశ్రేష్ఠర వక్షస్థళగళన్ను ప్రహరిసిదను.

08040011a తతోఽపరాభ్యాం భల్లాభ్యాం ధనుషీ సమకృంతత।
08040011c యమయోః ప్రహసన్ రాజన్వివ్యాధైవ చ సప్తభిః।।

రాజన్! బేరె భల్లగళెరడరింద ఆ యమళర ధనుస్సుగళన్ను కత్తరిసి నక్కు ఏళు బాణగళింద అవరన్ను హొడెదను.

08040012a తావన్యే ధనుషీ శ్రేష్ఠే శక్రచాపనిభే శుభే।
08040012c ప్రగృహ్య రేజతుః శూరౌ దేవపుత్రసమౌ యుధి।।

ఆగ అవరిబ్బరు శూరరూ శక్రచాపగళంతె శోభిసుత్తిద్ద బేరె శ్రేష్ఠ ధనుస్సుగళన్ను తెగెదుకొండు యుద్ధదల్లి దేవపుత్రరంతె శోభిసిదరు.

08040013a తతస్తౌ రభసౌ యుద్ధే భ్రాతరౌ భ్రాతరం నృప।
08040013c శరైర్వవర్షతుర్ఘోరైర్మహామేఘౌ యథాచలం।।

నృప! ఆగ అవరిబ్బరు సహోదరరూ ఘోరమహామేఘగళు పర్వతవన్ను హేగో హాగె యుద్ధదల్లి అణ్ణనన్ను శరవర్షగళింద అభిషేచిసిదరు.

08040014a తతః క్రుద్ధో మహారాజ తవ పుత్రో మహారథః।
08040014c పాండుపుత్రౌ మహేష్వాసౌ వారయామాస పత్రిభిః।।

మహారాజ! ఆగ నిన్న పుత్ర మహారథను క్రుద్ధనాగి పత్రిగళింద మహేష్వాస పాండుపుత్రరన్ను తడెదను.

08040015a ధనుర్మండలమేవాస్య దృశ్యతే యుధి భారత।
08040015c సాయకాశ్చైవ దృశ్యంతే నిశ్చరంతః సమంతతః।।

భారత! ఆగ యుద్ధదల్లి అవన ధనుస్సు మండలాకారవాగి కాణుత్తిత్తు. అదరింద ఒందేసమనె హొరబరుత్తిద్ద సాయకగళు మాత్ర కాణుత్తిద్దవు.

08040016a తస్య సాయకసంచన్నౌ చకాశేతాం చ పాండవౌ।
08040016c మేఘచ్ఛన్నౌ యథా వ్యోమ్ని చంద్రసూర్యౌ హతప్రభౌ।।

అవన సాయకగళ గుంపుగళు మేఘగళు ఆకాశవన్ను తుంబి చంద్ర-సూర్యర ప్రభెగళన్ను కుందిసువంతె ఆ పాండవరన్ను కుందిసిదవు.

08040017a తే తు బాణా మహారాజ హేమపుంఖాః శిలాశితాః।
08040017c ఆచ్చాదయన్దిశః సర్వాః సూర్యస్యేవాంశవస్తదా।।

మహారాజ! ఆ హేమపుంఖ శిలాశిత బాణగళు సూర్యన కిరణగళంతె సర్వ దిక్కుగళన్నూ ఆచ్ఛాదిసిదవు.

08040018a బాణభూతే తతస్తస్మిన్సంఛన్నే చ నభస్తలే।
08040018c యమాభ్యాం దదృశే రూపం కాలాంతకయమోపమం।।

నభస్తలవూ బాణమయవాగి ముచ్చిహోగలు యమళరిగె దుర్యోధనన రూపవు కాలాంతక యమనంతెయే తోరితు.

08040019a పరాక్రమం తు తం దృష్ట్వా తవ సూనోర్మహారథాః।
08040019c మృత్యోరుపాంతికం ప్రాప్తౌ మాద్రీపుత్రౌ స్మ మేనిరే।।

నిన్న మగన ఆ పరాక్రమవన్ను నోడి మాద్రిపుత్రరిగె మృత్యువు సమీపవాయితెందే మహారథరు భావిసిదరు.

08040020a తతః సేనాపతీ రాజన్పాండవస్య మహాత్మనః।
08040020c పార్షతః ప్రయయౌ తత్ర యత్ర రాజా సుయోధనః।।

రాజన్! ఆగ పాండవర సేనాపతి మహాత్మ పార్షత ధృష్టద్యుమ్నను రాజా సుయోధననిద్దల్లిగె ఆగమిసిదను.

08040021a మాద్రీపుత్రౌ తతః శూరౌ వ్యతిక్రమ్య మహారథౌ।
08040021c ధృష్టద్యుమ్నస్తవ సుతం తాడయామాస సాయకైః।।

మహారథ శూర మాద్రీపుత్రరీర్వరన్నూ దాటి ముందె హోగి ధృష్టద్యుమ్నను సాయకగళింద నిన్న మగనన్ను ప్రహరిసిదను.

08040022a తమవిధ్యదమేయాత్మా తవ పుత్రోఽత్యమర్షణః।
08040022c పాంచాల్యం పంచవింశత్యా ప్రహస్య పురుషర్షభ।।

పురుషర్షభ! నిన్న మగ అమేయాత్మ అసహనశీల మగను నగుత్తలే పాంచాల్యనన్ను ఇప్పత్తైదు బాణగళింద ప్రహరిసిదను.

08040023a తతః పునరమేయాత్మా పుత్రస్తే పృథివీపతే।
08040023c విద్ధ్వా ననాద పాంచాల్యం షష్ట్యా పంచభిరేవ చ।।

పునః నిన్న పుత్ర అమేయాత్మ పృథివీపతియు పాంచాల్యనన్ను అరవత్తైదు బాణగళింద హొడెదు గర్జిసిదను.

08040024a అథాస్య సశరం చాపం హస్తావాపం చ మారిష।
08040024c క్షురప్రేణ సుతీక్ష్ణేన రాజా చిచ్ఛేద సంయుగే।।

మారిష! ఆగ సంయుగదల్లి రాజా దుర్యోధనను సుతీక్ష్ణ క్షురప్రదింద శరయుక్తవాద అవన ధనుస్సన్నూ కైచీలవన్నూ కత్తరిసిదను.

08040025a తదపాస్య ధనుశ్ఛిన్నం పాంచాల్యః శత్రుకర్శనః।
08040025c అన్యదాదత్త వేగేన ధనుర్భారసహం నవం।।

తుండాద ధనుస్సన్ను బిసుటు శత్రుకర్శన పాంచాల్యను వేగదింద ఇన్నొందు భారవన్ను సహిసువ హొస ధనుస్సన్ను కైగెత్తికొండను.

08040026a ప్రజ్వలన్నివ వేగేన సంరంభాద్రుధిరేక్షణః।
08040026c అశోభత మహేష్వాసో ధృష్టద్యుమ్నః కృతవ్రణః।।

తుంబాగాయగొండిద్ద, కోపదింద కణ్ణుగళు కెంపాగిద్ద మహేష్వాస ధృష్టద్యుమ్నను వేగదింద ప్రజ్వలిసుత్తిరువ అగ్నియంతెయే శోభిసిదను.

08040027a స పంచదశ నారాచాం శ్వసతః పన్నగానివ।
08040027c జిఘాంసుర్భరతశ్రేష్ఠం ధృష్టద్యుమ్నో వ్యవాసృజత్।।

భరతశ్రేష్ఠ దుర్యోధననన్ను సంహరిసలోసుగ ధృష్టద్యుమ్నను పన్నగగళంతె భుసుగుడుత్తిరువ హదినైదు నారాచగళన్ను ప్రయోగిసిదను.

08040028a తే వర్మ హేమవికృతం భిత్త్వా రాజ్ఞః శిలాశితాః।
08040028c వివిశుర్వసుధాం వేగాత్కంకబర్హిణవాససః।।

రణహద్దిన రెక్కెగళే వస్త్రగళాగిద్ద ఆ శిలాశిత బాణగళు రాజన సువర్ణమయ కవచవన్ను భేదిసి వేగవాగి నెలవన్ను హొక్కవు.

08040029a సోఽతివిద్ధో మహారాజ పుత్రస్తేఽతివ్యరాజత।
08040029c వసంతే పుష్పశబలః సపుష్ప ఇవ కింశుకః।।

మహారాజ! అతియాగి గాయగొండ నిన్న మగను వసంతదల్లి హూబిట్ట ముత్తుగద మరదంతెయే తోరిదను.

08040030a స చిన్నవర్మా నారాచైః ప్రహారైర్జర్జరచ్చవిః।
08040030c ధృష్టద్యుమ్నస్య భల్లేన క్రుద్ధశ్చిచ్ఛేద కార్ముకం।।

నారాచగళ ప్రహారదింద కవచవు ఛిద్రవాగలు దుర్యోధనన శరీరవు జర్జరితవాయితు. ఆగ అవను క్రుద్ధనాగి భల్లదింద ధృష్టద్యుమ్నన కార్ముకవన్ను తుండరిసిదను.

08040031a అథైనం ఛిన్నధన్వానం త్వరమాణో మహీపతిః।
08040031c సాయకైర్దశభీ రాజన్ భ్రువోర్మధ్యే సమార్దయత్।।

రాజన్! కూడలే ఆ మహీపతియు త్వరెమాడి ధనుస్సు తుండాగిద్ద ధృష్టద్యుమ్నన హుబ్బుగళ మధ్యె హత్తు సాయకగళన్ను ప్రహరిసిదను.

08040032a తస్య తేఽశోభయన్వక్త్రం కర్మారపరిమార్జితాః।
08040032c ప్రఫుల్లం చంపకం యద్వద్భ్రమరా మధులిప్సవః।।

మధువన్నపేక్షిసువ దుంబిగళు అరళిద తావరెయన్ను హేగో హాగె కమ్మారనింద హదగొళిసిద్ద ఆ బాణగళు ధృష్టద్యుమ్నన ముఖవన్ను శోభెగొళిసిదవు.

08040033a తదపాస్య ధనుశ్ఛిన్నం ధృష్టద్యుమ్నో మహామనాః।
08040033c అన్యదాదత్త వేగేన ధనుర్భల్లాంశ్చ షోడశ।।

ఆగ మహామనస్వి ధృష్టద్యుమ్నను తుండాద ధనుస్సన్ను బిసుటు వేగదింద ఇన్నొందు ధనుస్సన్నూ హదినారు భల్లగళన్నూ ఎత్తికొండను.

08040034a తతో దుర్యోధనస్యాశ్వాన్ హత్వా సూతం చ పంచభిః।
08040034c ధనుశ్చిచ్ఛేద భల్లేన జాతరూపపరిష్కృతం।।

ఆగ అవను ఐదు భల్లగళింద దుర్యోధనన కుదురెగళన్నూ సారథియన్ను సంహరిసి ఆరనెయదరింద అవన సువర్ణపరిష్కృత ధనుస్సన్ను తుండరిసిదను.

08040035a రథం సోపస్కరం చత్రం శక్తిం ఖడ్గం గదాం ధ్వజం।
08040035c భల్లైశ్చిచ్చేద నవభిః పుత్రస్య తవ పార్షతః।।

పార్షతను ఉళిద ఒంభత్తు భల్లగళింద యుద్ధసామగ్రిగళింద యుక్తవాగిద్ద నిన్న మగన రథ, చత్ర, శక్తి, ఖడ్గ, గదె మత్తు ధ్వజగళన్ను తుండరిసిదను.

08040036a తపనీయాంగదం చిత్రం నాగం మణిమయం శుభం।
08040036c ధ్వజం కురుపతేశ్ఛిన్నం దదృశుః సర్వపార్థివాః।।

చిన్నద అంగదగళింద శోభిసుత్తిద్ద ఆ మణిమయ, నాగద చిహ్నెయుళ్ళ కురుపతియ ధ్వజవు తుండాగిద్దుదన్ను సర్వ పార్థివరూ నోడిదరు.

08040037a దుర్యోధనం తు విరథం ఛిన్నసర్వాయుధం రణే।
08040037c భ్రాతరః పర్యరక్షంత సోదర్యా భరతర్షభ।।

భరతర్షభ! రణదల్లి విరథనాగిద్ద, సర్వాయుధగళన్నూ కళెదుకొండిద్ద ఆణ్ణ దుర్యోధననన్ను సహోదరరు పరిరక్షిసుత్తిద్దరు.

08040038a తమారోప్య రథే రాజన్దండధారో జనాధిపం।
08040038c అపోవాహ చ సంభ్రాంతో ధృష్టద్యుమ్నస్య పశ్యతః।।

రాజన్! ధృష్టద్యుమ్నను నోడుత్తిద్దంతెయే సంభ్రాంతనాగిద్ద జనాధిప దుర్యోధననన్ను దండధారను తన్న రథదల్లి ఏరిసికొండను.

08040039a కర్ణస్తు సాత్యకిం జిత్వా రాజగృద్ధీ మహాబలః।
08040039c ద్రోణహంతారముగ్రేషుం ససారాభిముఖం రణే।।

రాజన హితాకాంక్షీ మహాబల కర్ణనాదరో సాత్యకియన్ను గెద్దు రణదల్లి ఉగ్ర ద్రోణహంతార ధృష్టద్యుమ్ననన్ను ఎదురిసి హోదను.

08040040a తం పృష్ఠతోఽభ్యయాత్తూర్ణం శైనేయో వితుదం శరైః।
08040040c వారణం జఘనోపాంతే విషాణాభ్యామివ ద్విపః।।

ఒందు ఆనెయు ఇన్నొందు ఆనెయ హింభాగవన్ను దంతగళింద తివియువంతె శైనేయను వేగవాగి శరగళింద కర్ణనన్ను పీడిసుత్తా అవన హిందెయే హోదను.

08040041a స భారత మహానాసీద్యోధానాం సుమహాత్మనాం।
08040041c కర్ణపార్షతయోర్మధ్యే త్వదీయానాం మహారణః।।

భారత! ఆగ మహారణదల్లి కర్ణ-పార్షతర మధ్యె మత్తు నిన్నకడెయ మహాత్మ యోధర మహాయుద్ధవు నడెయితు.

08040042a న పాండవానామస్మాకం యోధః కశ్చిత్పరాఙ్ముఖః।
08040042c ప్రత్యదృశ్యత యత్కర్ణః పాంచాలాంస్త్వరితో యయౌ।।

పాండవర మత్తు నమ్మవర యావ యోధనూ పరాంఙ్ముఖనాదుదు తోరలిల్ల. ఆగ కర్ణను త్వరెమాడి పాంచాలరన్ను ఆక్రమణిసిదను.

08040043a తస్మిన్ క్షణే నరశ్రేష్ఠ గజవాజినరక్షయః।
08040043c ప్రాదురాసీదుభయతో రాజన్మధ్యంగతేఽహని।।

నరశ్రేష్ఠ! రాజన్! మధ్యాహ్నద ఆ సమయదల్లి ఎరడూ పక్షగళల్లి ఆనె-కుదురె-మనుష్యర వినాశవు నడెయితు.

08040044a పాంచాలాస్తు మహారాజ త్వరితా విజిగీషవః।
08040044c సర్వతోఽభ్యద్రవన్కర్ణం పతత్రిణ ఇవ ద్రుమం।।

మహారాజ! జయవన్ను బయసిద పాంచాలరాదరో త్వరెమాడి పక్షిగళు వృక్షవన్ను హేగో హాగె కర్ణనన్ను ఎల్లకడెగళింద ఆక్రమణిసిదరు.

08040045a తేషామాధిరథిః క్రుద్ధో యతమానాన్మనస్వినః।
08040045c విఛిన్వన్నేవ బాణాగ్రైః సమాసాదయదగ్రతః।।

క్రుద్ధనాద ఆధిరథియు ప్రయత్నపడుత్తిద్ద ఆ మనస్విగళన్ను అయ్దాయ్దుకొండు బాణాగ్రగళింద సంహరిసలు ఉపక్రమిసిదను.

08040046a వ్యాఘ్రకేతుం సుశర్మాణం శంకుం చోగ్రం ధనంజయం।
08040046c శుక్లం చ రోచమానం చ సింహసేనం చ దుర్జయం।।
08040047a తే వీరా రథవేగేన పరివవ్రుర్నరోత్తమం।
08040047c సృజంతం సాయకాన్క్రుద్ధం కర్ణమాహవశోభినం।।

వ్యాఘ్రకేతు, సుశర్మ, శంకు, ఉగ్ర, ధనంజయ, శుక్ల, రోచమాన, సింహసేన మత్తు దుర్జయ – ఈ వీరరు రథవేగదింద క్రుద్ధనాగి సాయకగళన్ను ప్రయోగిసుత్తిద్ద ఆహవశోభీ నరోత్తమ కర్ణనన్ను సుత్తువరెదరు.

08040048a యుధ్యమానాంస్తు తాన్ శూరాన్మనుజేంద్రః ప్రతాపవాన్।
08040048c అష్టాభిరష్టౌ రాధేయో న్యహనన్నిశితైః శరైః।।

యుద్ధమాడుత్తిద్ద ఆ ఎంటు శూరరన్ను మనుజేంద్ర ప్రతాపవాన్ రాధేయను ఎంటు నిశిత శరగళింద సంహరిసిదను.

08040049a అథాపరాన్మహారాజ సూతపుత్రః ప్రతాపవాన్।
08040049c జఘాన బహుసాహస్రాన్యోధాన్యుద్ధవిశారదః।।

మహారాజ! ప్రతాపవాన్ యుద్ధవిశారద సూతపుత్రను ఇన్నూ అనేక సహస్రారు యోధరన్ను సంహరిసిదను.

08040050a విష్ణుం చ విష్ణుకర్మాణం దేవాపిం భద్రమేవ చ।
08040050c దండం చ సమరే రాజంశ్చిత్రం చిత్రాయుధం హరిం।।
08040051a సింహకేతుం రోచమానం శలభం చ మహారథం।
08040051c నిజఘాన సుసంక్రుద్ధశ్చేదీనాం చ మహారథాన్।।

రాజన్! సంక్రుద్ధనాగిద్ద అవను సమరదల్లి చేదిదేశద విష్ణు, విష్ణుకర్మ, దేవాపి, భద్ర, దండ, చిత్ర, చిత్రాయుధ, హరి, సింహకేతు, రోచమాన, మత్తు మహారథ శలభరన్నూ సంహరిసిదను.

08040052a తేషామాదదతః ప్రాణానాసీదాధిరథేర్వపుః।
08040052c శోణితాభ్యుక్షితాంగస్య రుద్రస్యేవోర్జితం మహత్।।

అవర ప్రాణగళన్ను హీరికొళ్ళుత్తిద్ద మత్తు అంగాంగగళు రక్తసిక్తవాగిద్ద ఆ రాధేయన శరీరవు రుద్రన విశాల శరీరదంతె కాణుత్తిత్తు.

08040053a తత్ర భారత కర్ణేన మాతంగాస్తాడితాః శరైః।
08040053c సర్వతోఽభ్యద్రవన్భీతాః కుర్వంతో మహదాకులం।।

భారత! అల్లి కర్ణన శరగళింద ప్రహరిసల్పట్ట ఆనెగళు భయగొండు ఎల్లకడె ఓడిహోగుత్తా మహా వ్యాకులవన్నుంటుమాడుత్తిద్దవు.

08040054a నిపేతురుర్వ్యాం సమరే కర్ణసాయకపీడితాః।
08040054c కుర్వంతో వివిధాన్నాదాన్వజ్రనున్నా ఇవాచలాః।।

సమరదల్లి కర్ణన సాయకగళింద పీడిత ఆనెగళు వివిధ కూగుగళన్ను కూగుత్తా వజ్రాహత పర్వతగళంతె భూమియ మేలె బీళుత్తిద్దవు.

08040055a గజవాజిమనుష్యైశ్చ నిపతద్భిః సమంతతః।
08040055c రథైశ్చావగతైర్మార్గే పర్యస్తీర్యత మేదినీ।।

కర్ణను హోగుత్తిద్ద మార్గగళల్లి ఎల్లకడెగళల్లి ఆనె-కుదురె-మనుష్యరు మత్తు రథగళు బిద్దు రణభూమియన్ను తుంబుత్తిద్దవు.

08040056a నైవ భీష్మో న చ ద్రోణో నాప్యన్యే యుధి తావకాః।
08040056c చక్రుః స్మ తాదృశం కర్మ యాదృశం వై కృతం రణే।।

కర్ణను రణదల్లి మాడిదంథ సాహసకర్మవన్ను నిన్నకడెయ యారూ – భీష్మనాగలీ, ద్రోణనాగలీ అథవా ఇన్యారే ఆగలీ – యుద్ధదల్లి మాడిదుదన్ను నాను నోడిరలిల్ల.

08040057a సూతపుత్రేణ నాగేషు రథేషు చ హయేషు చ।
08040057c నరేషు చ నరవ్యాఘ్ర కృతం స్మ కదనం మహత్।।

నరవ్యాఘ్ర సూతపుత్రను ఆనెగళు, రథగళు, కుదురెగళు మత్తు మనుష్యరొందిగె మహాకదనవాడిదను.

08040058a మృగమధ్యే యథా సింహో దృశ్యతే నిర్భయశ్చరన్।
08040058c పాంచాలానాం తథా మధ్యే కర్ణోఽచరదభీతవత్।।

మృగగళ మధ్యదల్లి సింహవు నిర్భయవాగి సంచరిసువంతె పాంచాలర మధ్యదల్లి కర్ణను భీతియిల్లదే సంచరిసుత్తిద్దను.

08040059a యథా మృగగణాంస్త్రస్తాన్సింహో ద్రావయతే దిశః।
08040059c పాంచాలానాం రథవ్రాతాన్కర్ణో ద్రావయతే తథా।।

భయగొండ మృగగణగళన్ను సింహవు హేగె దిక్కాపాలాగి ఓడిసువుదో హాగె కర్ణను పాంచాలర రథసమూహగళన్ను ఓడిసుత్తిద్దను.

08040060a సింహాస్యం చ యథా ప్రాప్య న జీవంతి మృగాః క్వ చిత్।
08040060c తథా కర్ణమనుప్రాప్య న జీవంతి మహారథాః।।

సింహనిగె సిలుకిద మృగగళు హేగె జీవంతవాగిరువుదిల్లవో హాగె కర్ణనిగె సిలుకిద మహారథరు జీవదిందిరుత్తిరలిల్ల.

08040061a వైశ్వానరం యథా దీప్తం దహ్యంతే ప్రాప్య వై జనాః।
08040061c కర్ణాగ్నినా రణే తద్వద్దగ్ధా భారత సృంజయాః।।

భారత! ప్రజ్వలిసుత్తిరువ వైశ్వానరనిగె సిలుకిద జనరు హేగె సుట్టుహోగువరో హాగె రణదల్లి కర్ణాగ్నియింద సృంజయరు దహిసిహోగుత్తిద్దరు.

08040062a కర్ణేన చేదిష్వేకేన పాంచాలేషు చ భారత।
08040062c విశ్రావ్య నామ నిహతా బహవః శూరసమ్మతాః।।

భారత! కర్ణను తన్న హెసరన్ను హేళికొండు అనేక శూరసమ్మత చేది-కేకయ-పాంచాలరన్ను సంహరిసిదను.

08040063a మమ చాసీన్మనుష్యేంద్ర దృష్ట్వా కర్ణస్య విక్రమం।
08040063c నైకోఽప్యాధిరథేర్జీవన్పాంచాల్యో మోక్ష్యతే యుధి।।

మనుష్యేంద్ర! కర్ణన విక్రమవన్ను నోడి ఒబ్బ పాంచల్యనూ యుద్ధదల్లి ఆధిరథియింద జీవసహిత ఉళియలారను ఎందు భావిసిదెను.

08040064a పాంచాలాన్విధమన్సంఖ్యే సూతపుత్రః ప్రతాపవాన్।
08040064c అభ్యధావత సంక్రుద్ధో ధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం।।

యుద్ధదల్లి పాంచాలరన్ను సదెబడిదు ప్రతాపవాన్ సూతపుత్రను సంక్రుద్ధనాగి ధర్మపుత్ర యుధిష్ఠిరనన్ను ఆక్రమణిసిదను.

08040065a ధృష్టద్యుమ్నశ్చ రాజానం ద్రౌపదేయాశ్చ మారిష।
08040065c పరివవ్రురమిత్రఘ్నం శతశశ్చాపరే జనాః।।

మారిష! ఆగ ధృష్టద్యుమ్న, ద్రౌపదేయరు మత్తు నూరారు ఇతరరు అమిత్రఘ్న రాజ యుధిష్ఠిరనన్ను సుత్తువరెదరు.

08040066a శిఖండీ సహదేవశ్చ నకులో నాకులిస్తథా।
08040066c జనమేజయః శినేర్నప్తా బహవశ్చ ప్రభద్రకాః।।
08040067a ఏతే పురోగమా భూత్వా ధృష్టద్యుమ్నస్య సంయుగే।
08040067c కర్ణమస్యంతమిష్వస్త్రైర్విచేరురమితౌజసః।।

శిఖండీ, సహదేవ, నకుల, శతానీక, జనమేజయ, సాత్యకి మత్తు అనేక ప్రభద్రకరు ధృష్టద్యుమ్ననన్ను ముందిరిసికొండు యుద్ధదల్లి అమితౌజస కర్ణనన్ను అస్త్ర-శస్త్రగళింద ప్రహరిసుత్తా సంచరిసుత్తిద్దరు.

08040068a తాంస్తత్రాధిరథిః సంఖ్యే చేదిపాంచాలపాండవాన్।
08040068c ఏకో బహూనభ్యపతద్గరుత్మన్పన్నగానివ।।

గరుడను సర్పగళ మేలె బీళువంతె యుద్ధదల్లి ఆధిరథి కర్ణను ఒబ్బనే అనేక చేది-పాంచాల-పాండవర మేలె ఎరగిదను.

08040069a భీమసేనస్తు సంక్రుద్ధః కురూన్మద్రాన్సకేకయాన్।
08040069c ఏకః సంఖ్యే మహేష్వాసో యోధయన్బహ్వశోభత।।

సంక్రుద్ధనాగిద్ద మహేష్వాస భీమసేననాదరో ఒంటియాగి కేకయరొందిగె యుద్ధదల్లి కురు-మద్రరన్ను ఎదురిసుత్తా బహళవాగి శోభిసిదను.

08040070a తత్ర మర్మసు భీమేన నారాచైస్తాడితా గజాః।
08040070c ప్రపతంతో హతారోహాః కంపయంతి స్మ మేదినీం।।

భీమన నారాచగళింద మర్మగళు భేదిసల్పట్ట ఆనెగళు హతరాద గజారోహిగళొడనె మేదినియన్నే నడుగిసుత్తా కెళగె బీళుత్తిద్దవు.

08040071a వాజినశ్చ హతారోహాః పత్తయశ్చ గతాసవః।
08040071c శేరతే యుధి నిర్భిన్నా వమంతో రుధిరం బహు।।

హతగొండ కుదురెగళూ, కుదురె సవారరూ, జీవతొరెద పదాతిగళు యుద్ధదల్లి నిర్భిన్నరాగి బహళ రక్తవన్ను కారుత్తా మలగిద్దరు.

08040072a సహస్రశశ్చ రథినః పతితాః పతితాయుధాః।
08040072c అక్షతాః సమదృశ్యంత భీమాద్భీతా గతాసవః।।

సహస్రారు రథిగళు బిద్దిద్దరు. అవర ఆయుధగళూ బిద్దిద్దవు. క్షత-విక్షతరాద అవరు భీమన భయదిందలే ప్రాణగళన్ను తొరెదంతె తోరుత్తిద్దరు.

08040073a రథిభిర్వాజిభిః సూతైః పత్తిభిశ్చ తథా గజైః।
08040073c భీమసేనశరచ్చిన్నైరాస్తీర్ణా వసుధాభవత్।।

భీమసేనన శరగళింద నాశగొండ రథిగళు, కుదురెగళు, సారథిగళు, పదాతిగళు మత్తు ఆనెగళింద యుద్ధభూమియు తుంబిహోగిత్తు.

08040074a తత్స్తంభితమివాతిష్ఠద్భీమసేనబలార్దితం।
08040074c దుర్యోధనబలం రాజన్నిరుత్సాహం కృతవ్రణం।।

రాజన్! భీమసేనన బలదింద పీడితగొండు గాయగొండిద్ద దుర్యోధనన సేనెయు నిరుత్సాహగొండు స్తబ్ధవాగి నింతుబిట్టిత్తు.

08040075a నిశ్చేష్టం తుములే దీనం బభౌ తస్మిన్మహారణే।
08040075c ప్రసన్నసలిలః కాలే యథా స్యాత్సాగరో నృప।।

నృప! భరతవిల్లద సమయదల్లి సముద్రవు ప్రశాంతవాగిరువంతె ఆ తుముల మహారణవు దీనవూ నిశ్చేష్టవూ ఆగిద్దితు.

08040076a మన్యువీర్యబలోపేతం బలాత్పర్యవరోపితం।
08040076c అభవత్తవ పుత్రస్య తత్సైన్యమిషుభిస్తదా।
08040076e రుధిరౌఘపరిక్లిన్నం రుధిరార్ద్రం బభూవ హ।।

ఆ సమయదల్లి కూడ నిన్న మగన సేనెయు కోప, వీర్య, బలగళింద కూడిత్తు. ఆదరె అదర దర్పవు ఉడుగిహోగిత్తు. రక్తవు సోరి అదే రక్తదిందలే సేనెయు తోయ్దుహోయితు.

08040077a సూతపుత్రో రణే క్రుద్ధః పాండవానామనీకినీం।
08040077c భీమసేనః కురూంశ్చాపి ద్రావయన్బహ్వశోభత।।

రణదల్లి క్రుద్ధనాద సూతపుత్రను పాండవ సేనెయన్ను మత్తు భీమసేనను కురుసేనెయన్ను పలాయనగొళిసుత్తా బహళవాగి శోభిసిదరు.

08040078a వర్తమానే తథా రౌద్రే సంగ్రామేఽద్భుతదర్శనే।
08040078c నిహత్య పృతనామధ్యే సంశప్తకగణాన్ బహూన్।।
08040079a అర్జునో జయతాం శ్రేష్ఠో వాసుదేవమథాబ్రవీత్।

హాగె నోడలు అద్భుతవాగిద్ద ఆ రౌద్ర సంగ్రామవు నడెయుత్తిరలు సేనామధ్యదల్లి అనేక సంశప్తకగణగళన్ను సంహరిసి జయిగళల్లి శ్రేష్ఠ అర్జునను వాసుదేవనిగె హేళిదను:

08040079c ప్రభగ్నం బలమేతద్ధి యోత్స్యమానం జనార్దన।।
08040080a ఏతే ధావంతి సగణాః సంశప్తకమహారథాః।
08040080c అపారయంతో మద్బాణాన్సింహశబ్దాన్మృగా ఇవ।।

“జనార్దన! యుద్ధమాడుత్తిరువవర సేనెయు భగ్నవాయితెందే తిళి! ఇగో! సింహగర్జనెయన్ను జింకెగళు హేగో హాగె నన్న బాణగళన్ను సహిసలారదే సంశప్తక మహారథరు సేనెగళొడనె ఓడి హోగుత్తిద్దారె!

08040081a దీర్యతే చ మహత్సైన్యం సృంజయానాం మహారణే।
08040081c హస్తికక్ష్యో హ్యసౌ కృష్ణ కేతుః కర్ణస్య ధీమతః।
08040081e దృశ్యతే రాజసైన్యస్య మధ్యే విచరతో ముహుః।।

కృష్ణ! ఆనెయన్ను కట్టువ హగ్గద చిహ్నెయుళ్ళ ధీమత కర్ణను మహారణదల్లి సృంజయర మహాసేనెయన్ను సీళుత్తా రాజసైన్యద మధ్యె అత్తిత్త సంచరిసుత్తిరువుదు కాణుత్తిదె.

08040082a న చ కర్ణం రణే శక్తా జేతుమన్యే మహారథాః।
08040082c జానీతే హి భవాన్కర్ణం వీర్యవంతం పరాక్రమే।।

రణదల్లి కర్ణనన్ను గెల్లలు అన్య మహారథరు శక్తరిల్ల. వీర్యవంత కర్ణన పరాక్రమవన్ను నీను తిళిదుకొండిరువె!

08040083a తత్ర యాహి యతః కర్ణో ద్రావయత్యేష నో బలం।
08040084a వర్జయిత్వా రణే యాహి సూతపుత్రం మహారథం।
08040084c శ్రమో మా బాధతే కృష్ణ యథా వా తవ రోచతే।।

కృష్ణ! నమ్మ సేనెగళన్ను ఎల్లి కర్ణను ఓడిసుత్తిరువనో అల్లిగె కొండొయ్యి! నినగె శ్రమవాగదిద్దరె అథవా నినగె ఇష్టవాదరె ఈ రణరంగవన్ను బిట్టు మహారథ సూతపుత్రనిరువల్లిగె కరెదొయ్యి!”

08040085a ఏతచ్ఛృత్వా మహారాజ గోవిందః ప్రహసన్నివ।
08040085c అబ్రవీదర్జునం తూర్ణం కౌరవాం జహి పాండవ।।

మహారాజ! ఇదన్ను కేళి గోవిందను నసునగుత్తా “పాండవ! బేగనే కౌరవరన్ను సంహరిసు!” ఎందు అర్జుననిగె హేళిదను.

08040086a తతస్తవ మహత్సైన్యం గోవిందప్రేరితా హయాః।
08040086c హంసవర్ణాః ప్రవివిశుర్వహంతః కృష్ణపాండవౌ।।

అనంతర గోవిందప్రేరిత హంసవర్ణద కుదురెగళు కృష్ణ-పాండవరన్ను హొత్తు నిన్న మహా సేనెయన్ను ప్రవేశిసిదవు.

08040087a కేశవప్రహితైరశ్వైః శ్వేతైః కాంచనభూషణైః।
08040087c ప్రవిశద్భిస్తవ బలం చతుర్దిశమభిద్యత।।

కేశవనింద నడెసల్పట్ట కాంచనభూషిత శ్వేతహయగళు ప్రవేశిసుత్తిద్దంతెయే నిన్న సేనెయు నాల్కు దిక్కుగళిగూ చదురితు.

08040088a తౌ విదార్య మహాసేనాం ప్రవిష్టౌ కేశవార్జునౌ।
08040088c క్రుద్ధౌ సంరంభరక్తాక్షౌ వ్యభ్రాజేతాం మహాద్యుతీ।।

క్రుద్ధరాగిద్ద, కోపదింద కణ్ణుగళు కెంపాగిద్ద మహాద్యుతీ కేశవార్జునరు ఆ మహాసేనెయన్ను సీళి ప్రవేశిసి బహళవాగి రారాజిసిదరు.

08040089a యుద్ధశౌండౌ సమాహూతావరిభిస్తౌ రణాధ్వరం।
08040089c యజ్వభిర్విధినాహూతౌ మఖే దేవావివాశ్వినౌ।।

ఋత్విజరింద విధివత్తాగి అహ్వానిసల్పట్ట అశ్వినీ దేవతెగళంతె యుద్ధక్కె ఆహ్వానిసల్పట్ట ఆ ఇబ్బరు యుద్ధశౌండరూ రణాధ్వరవన్ను ప్రవేశిసిదరు.

08040090a క్రుద్ధౌ తౌ తు నరవ్యాఘ్రౌ వేగవంతౌ బభూవతుః।
08040090c తలశబ్ధేన రుషితౌ యథా నాగౌ మహాహవే।।

మహాహవదల్లి చప్పాళె శబ్ధగళన్ను కేళి రోషగొండ మద్దానెగళంతె ఆ ఇబ్బరు నరవ్యాఘ్రరూ క్రుద్ధరాగి వేగవాగి కురుసేనెయన్ను ప్రవేశిసిదరు.

08040091a విగాహన్స రథానీకమశ్వసంఘాంశ్చ ఫల్గునః।
08040091c వ్యచరత్పృతనామధ్యే పాశహస్త ఇవాంతకః।।

మహారాజ! ఫల్గునను ఆ రథసేనె-అశ్వసేనెగళన్ను భేదిసి ఒళనుగ్గి పాశహస్త అంతకనంతె సేనామధ్యదల్లి సంచరిసుత్తిద్దను.

08040092a తం దృష్ట్వా యుధి విక్రాంతం సేనాయాం తవ భారత।
08040092c సంశప్తకగణాన్భూయః పుత్రస్తే సమచోదయత్।।

భారత! నిన్న సేనెగళ మధ్యదల్లి అవన యుద్ధవిక్రమవన్ను కండు నిన్న మగను సంశప్తకగణగళన్ను పునః ప్రచోదిసిదను.

08040093a తతో రథసహస్రేణ ద్విరదానాం త్రిభిః శతైః।
08040093c చతుర్దశసహస్రైశ్చ తురగాణాం మహాహవే।।
08040094a ద్వాభ్యాం శతసహస్రాభ్యాం పదాతీనాం చ ధన్వినాం।
08040094c శూరాణాం నామలబ్ధానాం విదితానాం సమంతతః।
08040094e అభ్యవర్తంత తౌ వీరౌ చాదయంతో మహారథాః।।

ఆగ మహాహవదల్లి ఆ మహారథ సంశప్తకరు సావిర రథగళు, మూరు నూరు ఆనెగళు, హదినాల్కు సావిర కుదురెగళు మత్తు ఎరడు లక్ష శూర ధన్వి యుద్ధనిపుణ పదాతిగళొందిగె గర్జిసుత్తా ఆ ఇబ్బరు వీరరన్ను ముత్తిగె హాకి ఆక్రమణిసిదరు.

08040095a స ఛాద్యమానః సమరే శరైః పరబలార్దనః।
08040095c దర్శయన్రౌద్రమాత్మానం పాశహస్త ఇవాంతకః।
08040095e నిఘ్నన్సంశప్తకాన్పార్థః ప్రేక్షణీయతరోఽభవత్।।

హాగె సమరదల్లి శరగళింద ఆచ్ఛాదితనాద పరబలార్దన పార్థను పాశహస్త అంతకనంతె రౌద్రరూపవన్ను తాళి సంశప్తకరన్ను సంహరిసుత్తా ప్రేక్షణీయనాదను.

08040096a తతో విద్యుత్ప్రభైర్బాణైః కార్తస్వరవిభూషితైః।
08040096c నిరంతరమివాకాశమాసీన్నున్నైః కిరీటినా।।

ఆగ కిరీటియింద నిరంతరవాగి ప్రయోగిసల్పట్ట సువర్ణవిభూషిత విద్యుత్ ప్రభెయ బాణగళింద స్వల్పవూ స్థళవిల్లదంతె ఆకాశవు తుంబిహోయితు.

08040097a కిరీటిభుజనిర్ముక్తైః సంపతద్భిర్మహాశరైః।
08040097c సమాచ్ఛన్నం బభౌ సర్వం కాద్రవేయైరివ ప్రభో।।

ప్రభో! కిరీటియ భుజగళింద హొరట ఆ మహాశరగళింద తుంబిహోగిద్ద ఆ ప్రదేశవు సర్పగళింద తుంబిరువుదో ఎన్నువంతె కాణుత్తిత్తు.

08040098a రుక్మపుంఖన్ప్రసన్నాగ్రాం శరాన్సన్నతపర్వణః।
08040098c అదర్శయదమేయాత్మా దిక్షు సర్వాసు పాండవః।।

అమేయాత్మ పాండవను రుక్మపుంఖగళ ప్రసన్నాగ్ర సన్నతపర్వ శరగళన్ను ఎల్లదిక్కుగళల్లియూ సురిసిదను.

08040099a హత్వా దశ సహస్రాణి పార్థివానాం మహారథః।
08040099c సంశప్తకానాం కౌంతేయః ప్రపక్షం త్వరితోఽభ్యయాత్।।

హత్తు సావిర సంశప్తక పార్థివరన్ను సంహరిసి మహారథ కౌంతేయను త్వరెమాడి శత్రుసేనెయ కడె ధావిసిదను.

08040100a ప్రపక్షం స సమాసాద్య పార్థః కాంబోజరక్షితం।
08040100c ప్రమమాథ బలాద్బాణైర్దానవానివ వాసవః।।

శత్రుపక్షవన్ను హొక్కు పార్థను వాసవను దానవ సేనెయన్ను హేగో హాగె బాణగళింద కాంబోజరక్షిత సేనెయన్ను మథిసిదను.

08040101a ప్రచిచ్ఛేదాశు భల్లైశ్చ ద్విషతామాతతాయినాం।
08040101c శస్త్రపాణీంస్తథా బాహూంస్తథాపి చ శిరాంస్యుత।।

ఆ ద్వేషీ ఆతతాయినర శస్త్రగళన్నూ, కైగళన్నూ, బాహుగళన్నూ మత్తు శిరగళన్నూ అర్జునను భల్లగళింద తుండరిసిదను.

08040102a అంగాంగావయవైశ్ఛిన్నైర్వ్యాయుధాస్తేఽపతన్ క్షితౌ।।
08040102c విష్వగ్వాతాభిసంభగ్నా బహుశాఖా ఇవ ద్రుమాః।

భిరుగాళిగె సిలుకి ఉరుళిద బహుశాఖెగళుళ్ళ వృక్షగళంతె శత్రు యోధరు అంగాగగళు తుండాగి నిరాయుధరాగి భూమియ మేలె బిద్దరు.

08040103a హస్త్యశ్వరథపత్తీనాం వ్రాతాన్నిఘ్నంతమర్జునం।
08040103c సుదక్షిణాదవరజః శరవృష్ట్యాభ్యవీవృషత్।।

ఆనె-కుదురె-రథ-పదాతిగళన్ను భిరుగాళియంతె సంహరిసుత్తిద్ద అర్జుననన్ను కాంబోజరాజ సుదక్షిణన తమ్మను శరవృష్టియింద అభిషేచిసిదను.

08040104a అస్యాస్యతోఽర్ధచంద్రాభ్యాం స బాహూ పరిఘోపమౌ।
08040104c పూర్ణచంద్రాభవక్త్రం చ క్షురేణాభ్యహనచ్ఛిరః।।

అర్జునను అవన పరిఘోపమ బాహుగళన్ను ఎరడు అర్ధచంద్రగళింద తుండరిసి క్షురదింద పూర్ణచంద్రనంతిరువ ముఖవుళ్ళ అవన శిరవన్ను అపహరిసిదను.

08040105a స పపాత తతో వాహాత్స్వలోహితపరిస్రవః।
08040105c మనఃశిలాగిరేః శృంగం వజ్రేణేవావదారితం।।

ఆగ వజ్రాయుధప్రహారదింద ఒడెదు కెళగె బిద్ద మనఃశిల గిరియ శిఖరదంతె అవను తన్నదే రక్తదల్లి తోయ్దు రథదింద కెళక్కె బిద్దను.

08040106a సుదక్షిణాదవరజం కాంబోజం దదృశుర్హతం।
08040106c ప్రాంశుం కమలపత్రాక్షమత్యర్థం ప్రియదర్శనం।
08040106e కాంచనస్తంభసంకాశం భిన్నం హేమగిరిం యథా।।

కమలపత్రాక్ష ప్రియదర్శన కాంచన స్థంభదంతె ఉన్నతనాగిద్ద కాంబోజ సుదక్షిణన కడెయ తమ్మను హతనాదుదన్ను ఎల్లరూ నోడిదరు.

08040107a తతోఽభవత్పునర్యుద్ధం ఘోరమద్భుతదర్శనం।
08040107c నానావస్థాశ్చ యోధానాం బభూవుస్తత్ర యుధ్యతాం।।

ఆగ పునః నోడలు అద్భుతవాగిద్ద ఘోర యుద్ధవు ప్రారంభవాయితు. అల్లి యుద్ధమాడుత్తిద్ద యోధరు నానావస్థెగళిగీడాదరు.

08040108a ఏతేష్వావర్జితైరశ్వైః కాంబోజైర్యవనైః శకైః।
08040108c శోణితాక్తైస్తదా రక్తం సర్వమాసీద్విశాం పతే।।

విశాంపతే! ఒందొందే బాణదింద హతరాగి రక్తసిక్త కాంబోజ, యవన మత్తు శకరింద హాగూ కుదురెగళింద సర్వవూ రక్తమయవాయితు.

08040109a రథై రథాశ్వసూతైశ్చ హతారోహైశ్చ వాజిభిః।
08040109c ద్విరదైశ్చ హతారోహైర్మహామాత్రైర్హతద్విపైః।
08040109e అన్యోన్యేన మహారాజ కృతో ఘోరో జనక్షయః।।

మహారాజ! కుదురె-సారథిగళు హతరాద రథగళిందలూ, సవారరు హతరాద కుదురెగళిందలూ, మావుతరు హతరాద ఆనెగళిందలూ అన్యోన్యరింద హతగొండ మహాకాయద ఆనెగళిందలూ ఘోర జనక్షయవు నడెయితు.

08040110a తస్మిన్ప్రపక్షే పక్షే చ వధ్యమానే మహాత్మనా।
08040110c అర్జునం జయతాం శ్రేష్ఠం త్వరితో ద్రౌణిరాయయౌ।।

సేనెయ పక్ష-ప్రపక్షగళెరడన్నూ వధిసుత్తిద్ద విజయిగళల్లి శ్రేష్ఠ మహాత్మ అర్జుననన్ను ద్రౌణియు త్వరెమాడి ఆక్రమణిసిదను.

08040111a విధున్వానో మహచ్ఛాపం కార్తస్వరవిభూషితం।
08040111c ఆదదానః శరాన్ఘోరాన్స్వరశ్మీనివ భాస్కరః।।

సువర్ణ విభూషిత మహాధనుస్సన్ను టేంకరిసుత్తా అవను భాస్కరను తన్న కిరణగళన్ను హేగో హాగె ఘోర శరగళన్ను పుంఖానుపుంఖవాగి ప్రయోగిసిదను.

08040112a తైః పతద్భిర్మహారాజ ద్రౌణిముక్తైః సమంతతః।
08040112c సంచాదితౌ రథస్థౌ తావుభౌ కృష్ణధనంజయౌ।।

మహారాజ! ద్రౌణియింద బిడల్పట్ట ఆ శరగళు రథదల్లిద్ద కృష్ణ-ధనంజయరిబ్బరన్నూ ఎల్లకడెగళింద ముచ్చిబిట్టవు.

08040113a తతః శరశతైస్తీక్ష్ణైర్భారద్వాజః ప్రతాపవాన్।
08040113c నిశ్చేష్టౌ తావుభౌ చక్రే యుద్ధే మాధవపాండవౌ।।

ఆగ ప్రతాపవాన్ భారద్వాజను యుద్ధదల్లి నూరు తీక్ష్ణ శరగళింద మాధవ-పాండవరిబ్బరన్నూ నిశ్చేష్టరన్నాగి మాడిదను.

08040114a హాహాకృతమభూత్సర్వం జంగమం స్థావరం తథా।
08040114c చరాచరస్య గోప్తారౌ దృష్ట్వా సంచాదితౌ శరైః।।

చరాచరగళెల్లవన్నూ రక్షిసువ అవరిబ్బరూ శరగళింద ముచ్చిహోదుదన్ను నోడి స్థావర-జంగమగళల్లి హాహాకారవుంటాయితు.

08040115a సిద్ధచారణసంఘాశ్చ సంపేతుర్వై సమంతతః।
08040115c చింతయంతో భవేదద్య లోకానాం స్వస్త్యపీత్యహ।।

“ఇందు లోకగళు ఉళియువవే?” ఎందు చింతిసుత్తా సిద్ధ-చారణ సంఘగళు ఎల్లకడెగళింద బందు అల్లి సేరిదవు.

08040116a న మయా తాదృశో రాజన్దృష్టపూర్వః పరాక్రమః।
08040116c సంజజ్ఞే యాదృశో ద్రౌణేః కృష్ణౌ సంచాదయిష్యతః।।

రాజన్! యుద్ధదల్లి కృష్ణార్జునరన్ను ఆ రీతి ఆచ్ఛాదిసిద ద్రౌణియ పరాక్రమవన్ను నాను ఇదర హిందె ఎందూ నోడిరలిల్ల.

08040117a ద్రౌణేస్తు ధనుషః శబ్దమహితత్రాసనం రణే।
08040117c అశ్రౌషం బహుశో రాజన్సింహస్య నదతో యథా।।

రాజన్! సింహద గర్జనెయంతె రణదల్లి శత్రుగళన్ను భయగొళిసుత్తిద్ద ద్రౌణియ ధనుస్సిన టేంకార శబ్ధవన్ను బహుషః యారూ కేళిరలిల్ల.

08040118a జ్యా చాస్య చరతో యుద్ధే సవ్యదక్షిణమస్యతః।
08040118c విద్యుదంబుదమధ్యస్థా భ్రాజమానేవ సాభవత్।।

మోడగళ మధ్యె ప్రకాశిసువ మించినంతె యుద్ధదల్లి ఎడ-బలగళల్లి బాణగళన్ను హొరహాకుత్తిద్ద అవన శింజనియు ప్రకాశిసుత్తిత్తు.

08040119a స తథా క్షిప్రకారీ చ దృఢహస్తశ్చ పాండవః।
08040119c సమ్మోహం పరమం గత్వా ప్రైక్షత ద్రోణజం తతః।।

అగ ద్రోణజనన్ను నోడి క్షిప్రకారీ దృఢహస్త పాండవ అర్జుననూ కూడ పరమ విమూఢనాదను.

08040120a స విక్రమం హృతం మేనే ఆత్మనః సుమహాత్మనా।
08040120c తథాస్య సమరే రాజన్వపురాసీత్సుదుర్దృశం।।

మహాత్మ అశ్వత్థామనింద తన్న విక్రమవు కుందుగొండితెందే అవను తిళిదుకొండను. రాజన్! ఆగ సమరదల్లి అశ్వత్థామన భయంకర ముఖవన్ను నోడలూ సాధ్యవాగుత్తిరలిల్ల.

08040121a ద్రౌణిపాండవయోరేవం వర్తమానే మహారణే।
08040121c వర్ధమానే చ రాజేంద్ర ద్రోణపుత్రే మహాబలే।
08040121e హీయమానే చ కౌంతేయే కృష్ణం రోషః సమభ్యయాత్।।

రాజేంద్ర! మహారణదల్లి ద్రౌణి మత్తు పాండవ ఇబ్బరూ ఈ రీతి వర్తిసుత్తిరువుదన్ను, మహాబల ద్రోణపుత్రను వర్ధిసుత్తిరువుదన్నూ మత్తు కౌంతేయను క్షీణనాగుత్తిరువుదన్ను నోడి కృష్ణనిగె మహారోషవుంటాయితు.

08040122a స రోషాన్నిఃశ్వసన్రాజన్నిర్దహన్నివ చక్షుషా।
08040122c ద్రౌణిం హ్యపశ్యత్సంగ్రామే ఫల్గునం చ ముహుర్ముహుః।।

రాజన్! రోషదింద భుసుగుట్టుత్తా, కణ్ణినిందలే సుట్టుబిడువనో ఎన్నువంతె అవను సంగ్రామదల్లి ద్రౌణియన్ను మత్తు ఫల్గుననన్ను పదే పదే నోడుత్తిద్దను.

08040123a తతః క్రుద్ధోఽబ్రవీత్కృష్ణః పార్థం సప్రణయం తదా।
08040123c అత్యద్భుతమిదం పార్థ తవ పశ్యామి సంయుగే।
08040123e అతిశేతే హి యత్ర త్వా ద్రోణపుత్రోఽద్య భారత।।

ఆగ క్రుద్ధనాగిద్దరూ కృష్ణను ప్రీతియింద పార్థనిగె హేళిదను: “పార్థ! ఈ యుద్ధదల్లి నిన్న అతి అద్భుతవర్తనెయన్ను నోడుత్తిద్దేనె! భారత! ఇందు ద్రోణపుత్రను నిన్నన్ను మీరి యుద్ధమాడుత్తిద్దానె!

08040124a కచ్చిత్తే గాండివం హస్తే రథే తిష్ఠసి చార్జున।
08040124c కచ్చిత్కుశలినౌ బాహూ కచ్చిద్వీర్యం తదేవ తే।।

అర్జున! గాండీవవన్ను కైయల్లి హిడిదే రథదల్లి నింతిరువెయల్లవే? నిన్న బాహుగళు కుశలవాగివె తానే? నిన్న శరీరదల్లి వీర్యవిదె తానే?”

08040125a ఏవముక్తస్తు కృష్ణేన క్షిప్త్వా భల్లాంశ్చతుర్దశ।
08040125c త్వరమాణస్త్వరాకాలే ద్రౌణేర్ధనురథాచ్చినత్।
08040125e ధ్వజం చత్రం పతాకాం చ రథం శక్తిం గదాం తథా।।

కృష్ణను హీగె హేళిదొడనెయే అర్జునను హదినాల్కు భల్లగళన్ను కైగెత్తికొండు అవసరద సమయదల్లి త్వరెమాడి ద్రౌణియ రథ, ధ్వజ, చత్ర, పతాక, శక్తి మత్తు గదెగళన్ను కత్తరిసిదను.

08040126a జత్రుదేశే చ సుభృశం వత్సదంతైరతాడయత్।
08040126c స మూర్చ్చాం పరమాం గత్వా ధ్వజయష్టిం సమాశ్రితః।।

అవన జత్రుదేశ – కుత్తిగెయ ఎలుబుప్రదేశ – వన్ను వత్సదంతగళింద జోరాగి హొడెయలు అశ్వత్థామను పరమ మూర్ఛితనాగి ధ్వజస్తంభవన్ను హిడిదు కుళితుబిట్టను.

08040127a తం విసంజ్ఞం మహారాజ కిరీటిభయపీడితం।
08040127c అపోవాహ రణాత్సూతో రక్షమాణో ధనంజయాత్।।

మహారాజ! కిరీటియ భయదింద పీడితనాగి మూర్ఛితనాద అవనన్ను రక్షిసలోసుగ అవన సారథియు ధనంజయనిరువ రణభూమియింద కరెదుకొండు హోదను.

08040128a ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు విజయః శత్రుతాపనః।
08040128c న్యవధీత్తావకం సైన్యం శతశోఽథ సహస్రశః।
08040128e పశ్యతస్తవ పుత్రస్య తస్య వీరస్య భారత।।

భారత! ఇదే సమయదల్లి శత్రుతాపన విజయ అర్జునను నిన్న వీర పుత్రను నోడుత్తిద్దంతెయే నిన్న సేనెయన్ను నూరారు సహస్రారు సంఖ్యెగళల్లి వధిసిదను.

08040129a ఏవమేష క్షయో వృత్తస్తావకానాం పరైః సహ।
08040129c క్రూరో విశసనో ఘోరో రాజన్దుర్మంత్రితే తవ।।

రాజన్! హీగె నిన్న దురాలోచనెగళిందాగి శత్రుగళింద నిన్నవర క్రూర, ఘోర వినాశకర క్షయవు నడెయితు.

08040130a సంశప్తకాంశ్చ కౌంతేయః కురూంశ్చాపి వృకోదరః।
08040130c వసుషేణం చ పాంచాలః కృత్స్నేన వ్యధమద్రణే।।

కౌంతేయను సంశప్తకరన్నూ, వృకోదరను కురుగళన్నూ, పాంచాల్యను వసుషేణనన్నూ రణదల్లి సంహరిసతొడగిదరు.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే కర్ణపర్వణి సంకులయుద్ధే చత్వారింశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి కర్ణపర్వదల్లి సంకులయుద్ధ ఎన్నువ నల్వత్తనే అధ్యాయవు.