ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
కర్ణ పర్వ
కర్ణవధ పర్వ
అధ్యాయ 21
సార
రణభూమియ వర్ణనె (1-6). కర్ణ-సాత్యకియర యుద్ధ (7-12). అర్జునను కౌరవ సేనెయన్ను నాశపడిసిదుదు (13-17). దుర్యోధనను అర్జుననన్ను ఎదురిసిసలు అశ్వత్థామ-కృతవర్మ-కర్ణరు దుర్యోధనన సహాయక్కె బందుదు (18-23). కర్ణను పాండవ సేనెయన్ను ధ్వంసగొళిసిదుదు (24-34). హదినారనెయ దినద యుద్ధ సమాప్తి (35-42).
08021001 సంజయ ఉవాచ।
08021001a తతః కర్ణం పురస్కృత్య త్వదీయా యుద్ధదుర్మదాః।
08021001c పునరావృత్య సంగ్రామం చక్రుర్దేవాసురోపమం।।
సంజయను హేళిదను: “ఆగ నిన్నకడెయ యుద్ధదుర్మదరు కర్ణనన్ను ముందెమాడికొండు పునః హిందిరుగి దేవాసురసమాన సంగ్రామవన్ను నడెసిదరు.
08021002a ద్విరదరథనరాశ్వశంఖశబ్దైః పరిహృషితా వివిధైశ్చ శస్త్రపాతైః।
08021002c ద్విరదరథపదాతిసార్థవాహాః పరిపతితాభిముఖాః ప్రజఃరిరే తే।।
ఆనె-రథ-సైనిక-అశ్వ-శంఖగళ శబ్ధగళింద హర్షితరాద అవరు రథ-గజ-అశ్వ-పదాతి సైనికరు శత్రుగళన్ను ఎదురిసి వివిధ శస్త్రగళన్ను ప్రయోగిసి ప్రహరిసిదరు.
08021003a శరపరశువరాసిపట్టిశైర్ ఇషుభిరనేకవిధైశ్చ సాదితాః।
08021003c ద్విరదరథహయా మహాహవే వరపురుషైః పురుషాశ్చ వాహనైః।।
ఆ మహాయుద్ధదల్లి ఆనె-రథ-కుదురెగళన్నేరిద శ్రేష్ఠ పురుషరు బాణ-పరశు-ఖడ్గ-పట్టిశగళిందలూ అనేక విధద బాణగళిందలూ పురుషరన్ను సంహరిసుత్తిద్దరు.
08021004a కమలదినకరేందుసంనిభైః సితదశనైః సుముఖాక్షినాసికైః।
08021004c రుచిరముకుటకుండలైర్మహీ పురుషశిరోభిరవస్తృతా బభౌ।।
కమల-సూర్య-చంద్రర కాంతిగె సమాన కాంతియుళ్ళ బిళియ హల్లుగళ సాలుగళింద, మూగు మత్తు కణ్ణుగళింద శోభిసుత్తిద్ద సుందర ముఖగళింద, సుందర ముకుట-కుండలగళింద కూడిద పురుషర శిరగళింద రణభూమియు శోభిసుత్తిత్తు.
08021005a పరిఘముసలశక్తితోమరైర్ నఖరభుశుండిగదాశతైర్ద్రుతాః।
08021005c ద్విరదనరహయాః సహస్రశో రుధిరనదీప్రవహాస్తదాభవన్।।
నూరారు పరిఘ, ముసుల, శక్తి, తోమర, నఖర, భుశండి మత్తు గదెగళింద గాయగొండ మనుష్యరు, ఆనెగళు మత్తు కుదురెగళిందాగి రణభూమియల్లి రక్తద ప్రవాహవే హరియితు.
08021006a ప్రహతనరరథాశ్వకుంజరం ప్రతిభయదర్శనముల్బణం తదా।
08021006c తదహితనిహతం బభౌ బలం పితృపతిరాష్ట్రమివ ప్రజాక్షయే।।
జజ్జల్పట్టిద్ద మనుష్యరు, రథగళు, ఆనెగళు మత్తు కుదురెగళు నోడలు అతి భయంకరవాగి కాణుత్తిద్దవు. శత్రుగళింద హతవాగిద్ద ఆ సేనెగళింద రణభూమియు ప్రళయకాలదల్లిన యమరాజ్యదంతె కాణుత్తిత్తు.
08021007a అథ తవ నరదేవ సైనికాస్ తవ చ సుతాః సురసూనుసంనిభాః।
08021007c అమితబలపురహ్సరా రణే కురువృషభాః శినిపుత్రమభ్యయుః।।
నరదేవ! అనంతర నిన్న సైనికరు మత్తు సురపుత్రరంతిద్ద కురువృషభ నిన్న మక్కళు రణదల్లి అమితబలవన్ను ముందిరిసికొండు శినియ మొమ్మగనన్ను ఆక్రమణిసిదరు.
08021008a తదతిరుచిరభీమమాబభౌ పురుషవరాశ్వరథద్విపాకులం।
08021008c లవణజలసముద్ధతస్వనం బలమమరాసురసైన్యసంనిభం।।
అమరాసుర సేనెగళంతిద్ద, సముద్రద భోర్గరెయంతె గర్జిసుత్తిద్ద, శ్రేష్ఠ నర-అశ్వ-రథ-ఆనెగళింద కూడిద నిన్న సేనెయు రక్తరంజితవాగియూ భయంకరవాగియూ ప్రకాశిసుత్తిత్తు.
08021009a సురపతిసమవిక్రమస్తతస్ త్రిదశవరావరజోపమం యుధి।
08021009c దినకరకిరణప్రభైః పృషత్కై రవితనయోఽభ్యహనచ్చినిప్రవీరం।।
సురపతిసమ విక్రమి రవితనయను యుద్ధదల్లి దినకరకిరణగళ ప్రభెయుళ్ళ పృషతగళింద సురరాజన అనుజ విష్ణువిన సమనాగిద్ద శినిప్రవీరనన్ను ప్రహరిసిదను.
08021010a తం అపి సరథవాజిసారథిం శినివృషభో వివిధైః శరైస్త్వరన్।
08021010c భుజగవిషసమప్రభై రణే పురుషవరం సమవాస్తృణోత్తదా।।
శినివృషభనూ కూడ రణదల్లి సర్పవిషసమప్రభెయుళ్ళ వివిధ శరగళింద త్వరెమాడి పురుషశ్రేష్ఠ కర్ణనన్ను అవన రథ-కుదురెగళు మత్తు సారథియరన్నూ సేరిసి, ప్రహరిసిదను.
08021011a శినివృషభశరప్రపీడితం తవ సుహృదో వసుషేణం అభ్యయుః।
08021011c త్వరితమతిరథా రథర్షభం ద్విరదరథాశ్వపదాతిభిః సహ।।
శినివృషభన శరపీడిత రథర్షభ వసుషేణన బళిగె నిన్న సుహృదయ అతిరథరు ఆనె-రథ-అశ్వ-పదాతిగళొందిగె ధావిసిబందరు.
08021012a తముదధినిభమాద్రవద్బలీ త్వరితతరైః సమభిద్రుతం పరైః।
08021012c ద్రుపదసుతసఖస్తదాకరోత్ పురుషరథాశ్వగజక్షయం మహత్।।
ఆగ అతివేగశాలిగళాద ద్రుపదసుత మత్తు అవన సఖరు సముద్రదంతిద్ద శత్రు సేనెయన్ను ఆక్రమణిసి, మహా పురుష-రథ-అశ్వ-గజక్షయవన్ను నడెసిదరు.
08021013a అథ పురుషవరౌ కృతాహ్నికౌ భవమభిపూజ్య యథావిధి ప్రభుం।
08021013c అరివధకృతనిశ్చయౌ ద్రుతం తవ బలమర్జునకేశవౌ సృతౌ।।
అనంతర పురుషశ్రేష్ఠ అర్జున-కేశవరు ఆహ్నికవన్ను పూరైసి యథావిధియాగి ప్రభు భవనన్ను పూజిసి శత్రువధెగైయువ నిశ్చయమాడికొండు నిన్న సేనెయ కడె ధావిసి బందరు.
08021014a జలదనినదనిస్వనం రథం పవనవిధూతపతాకకేతనం।
08021014c సితహయముపయాంతమంతికం హృతమనసో దదృశుస్తదారయః।।
గుడుగినంతె శబ్ధమాడుత్తిద్ద, గాళియింద బీసుత్తిద్ద పాతకెగళింద యుక్తవాద, బిళియ కుదురెగళు ఎళెదు తరుత్తిద్ద అవర రథవు హత్తిరబరుత్తిరువుదన్ను శత్రుగళు ఉత్సాహశూన్యరాగి నోడిదరు.
08021015a అథ విస్ఫార్య గాండీవం రణే నృత్యన్నివార్జునః।
08021015c శరసంబాధమకరోత్ఖం దిశః ప్రదిశస్తథా।।
అనంతర అర్జునను రణదల్లి నర్తిసుత్తిరువనో ఎన్నువంతె గాండీవవన్ను టేంకరిసి శరసాలుగళింద ఆకాశవన్నూ, దిక్కు-ఉపదిక్కుగళన్నూ తుంబిసిదను.
08021016a రథాన్విమానప్రతిమాన్సజ్జయంత్రాయుధధ్వజాన్।
08021016c ససారథీంస్తదా బాణైరభ్రాణీవానిలోఽవధీత్।।
బిరుగాళియు మేఘమండలవన్ను చదురిసిబిడువంతె అవను బాణగళింద విమానదంతిరువ రథగళన్ను, అవుగళ యంత్ర, ఆయుధ, ధ్వజగళొందిగె మత్తు సారథిగళొందిగె దిక్కాపాలాగి మాడిదను.
08021017a గజాన్గజప్రయంత్ర్యంచ వైజయంత్యాయుధధ్వజాన్।
08021017c సాదినోఽశ్వాంశ్చ పత్తీంశ్చ శరైర్నిన్యే యమక్షయం।।
అర్జునను పతాకె-ఆయుధ-ధ్వజ సహిత ఆనెగళన్ను, మావుతరన్ను, కుదురెగళన్నూ, కుదురెసవారరన్నూ బాణగళింద యమక్షయక్కె కళుహిసిదను.
08021018a తం అంతకమివ క్రుద్ధమనివార్యం మహారథం।
08021018c దుర్యోధనోఽభ్యయాదేకో నిఘ్నన్బాణైః పృథగ్విధైః।।
అంతకనంతె క్రుద్ధ తడెయలసాధ్య ఆ మహారథనన్ను దుర్యోధనను ఓర్వనే వివిధ బాణగళింద ప్రహరిసి ఆక్రమణిసిదను.
08021019a తస్యార్జునో ధనుః సూతం కేతుం అశ్వాంశ్చ సాయకైః।
08021019c హత్వా సప్తభిరేకైకం చత్రం చిచ్చేద పత్రిణా।।
అర్జునను అవన ధనుస్సన్నూ, సూతనన్నూ, కేతువన్నూ, కుదురెగళన్నూ ఏళు సాయకగళింద నాశగొళిసి ఒందే ఒందు పత్రియింద అవన చత్రవన్నూ తుండరిసిదను.
08021020a నవమం చ సమాసాద్య వ్యసృజత్ప్రతిఘాతినం।
08021020c దుర్యోధనాయేషువరం తం ద్రౌణిః సప్తధాచ్చినత్।।
దుర్యోధననన్ను సంహరిసలు అవను ఒంభత్తనెయ శ్రేష్ఠ బాణవొందన్ను తెగెదు ప్రహరిసలు ద్రౌణియు అదన్ను ఏళు భాగగళన్నాగి తుండరిసిదను.
08021021a తతో ద్రౌణేర్ధనుశ్చిత్త్వా హత్వా చాశ్వవరాం శరైః।
08021021c కృపస్యాపి తథాత్యుగ్రం ధనుశ్చిచ్చేద పాండవః।।
ఆగ పాండవ అర్జునను ద్రౌణియ ధనుస్సన్ను తుండరిసి మత్తు శ్రేష్ఠ కుదురెగళన్ను బాణగళింద సంహరిసి కృపన ఉగ్ర ధనుస్సన్నూ తుండరిసిదను.
08021022a హార్దిక్యస్య ధనుశ్చిత్త్వా ధ్వజం చాశ్వం తథావధీత్।
08021022c దుఃశాసనస్యేషువరం చిత్త్వా రాధేయమభ్యయాత్।।
హార్దిక్యన ధనుస్సు ధ్వజగళన్ను తుండరిసి, అశ్వగళన్ను సంహరిసి, దుఃశాసనన బిల్లన్ను కత్తరిసిసి అర్జునను రాధేయనన్ను ఆక్రమణిసిదను.
08021023a అథ సాత్యకిముత్సృజ్య త్వరన్కర్ణోఽర్జునం త్రిభిః।
08021023c విద్ధ్వా వివ్యాధ వింశత్యా కృష్ణం పార్థం పునస్త్రిభిః।।
కూడలే కర్ణను త్వరెమాడి సాత్యకియన్ను బిట్టు మూరు శరగళింద అర్జుననన్ను హొడెదు, ఇప్పత్తరింద మత్తు పునః మూరు శరగళింద కృష్ణ-పార్థరన్ను హొడెదను.
08021024a అథ సాత్యకిరాగత్య కర్ణం విద్ధ్వా శితైః శరైః।
08021024c నవత్యా నవభిశ్చోగ్రైః శతేన పునరార్దయత్।।
కూడలే సాత్యకియు బందు కర్ణనన్ను నిశిత శరగళింద హొడెదు పునః అవనన్ను నూరా తొంభత్తొంభత్తు ఉగ్ర శరగళింద ప్రహరిసిదను.
08021025a తతః ప్రవీరాః పాండూనాం సర్వే కర్ణమపీడయన్।
08021025c యుధామన్యుః శిఖండీ చ ద్రౌపదేయాః ప్రభద్రకాః।।
08021026a ఉత్తమౌజా యుయుత్సుశ్చ యమౌ పార్షత ఏవ చ।
08021026c చేదికారూషమత్స్యానాం కేకయానాం చ యద్బలం।
08021026e చేకితానశ్చ బలవాన్ధర్మరాజశ్చ సువ్రతః।।
ఆగ పాండవ ప్రవీరరెల్లరూ కర్ణనన్ను పీడిసతొడగిదరు: యుధామన్యు, శిఖండీ, ద్రౌపదేయరు, ప్రభద్రకరు, ఉత్తమౌజ, యుయుత్సు, యమళరు, పార్షత, చేది-కరూష-మత్య్సరు, కేకయరు, బలవాన్ చేకితానరు, మత్తు సువ్రత ధర్మరాజ.
08021027a ఏతే రథాశ్వద్విరదైః పత్తిభిశ్చోగ్రవిక్రమైః।
08021027c పరివార్య రణే కర్ణం నానాశస్త్రైరవాకిరన్।
08021027e భాషంతో వాగ్భిరుగ్రాభిః సర్వే కర్ణవధే వృతాః।।
ఉగ్రవిక్రమ రథ-అశ్వ-గజ-పదాతిసేనెగళొడనె ఇవరుగళు రణదల్లి కర్ణనన్ను సుత్తువరెదు నానా శస్త్రగళింద ముచ్చిబిట్టరు. ఎల్లరూ కర్ణన వధెయన్నే ఉద్దేశవన్నాగిట్టుకొండు ఉగ్ర మాతుగళన్నాడుత్తా సుత్తువరెదరు.
08021028a తాం శస్త్రవృష్టిం బహుధా చిత్త్వా కర్ణః శితైః శరైః।
08021028c అపోవాహ స్మ తాన్సర్వాన్ద్రుమాన్భంక్త్వేవ మారుతః।।
అవర ఆ శస్త్రవృష్టియన్ను నిశిత శరగళింద చూరు చూరాగి మాడి కర్ణను భిరుగాళియు మరగళన్ను బుడమేలాగి కిత్తెసెయువంతె అవరెల్లరన్నూ బీళిసిదను.
08021029a రథినః సమహామాత్రాన్గజానశ్వాన్ససాదినః।
08021029c శరవ్రాతాంశ్చ సంక్రుద్ధో నిఘ్నన్కర్ణో వ్యదృశ్యత।।
సంక్రుద్ధనాద కర్ణను రథిగళన్నూ, మహాగాత్రద ఆనెగళన్నూ, సవారరొందిగె కుదురెగళన్నూ, శరవ్రాతగళన్నూ నాశగొళిసుత్తిరువుదు కాణుత్తిత్తు.
08021030a తద్వధ్యమానం పాండూనాం బలం కర్ణాస్త్రతేజసా।
08021030c విశస్త్రక్షతదేహం చ ప్రాయ ఆసీత్పరాఙ్ముఖం।।
కర్ణన అస్త్రతేజస్సినింద వధిసల్పడుత్తిరువ పాండవర సేనెయ దేహగళు తుండాగి నాశగొండిదవు. ప్రాయశః పరాఙ్ముఖరాదరు.
08021031a అథ కర్ణాస్త్రమస్త్రేణ ప్రతిహత్యార్జునః స్వయం।
08021031c దిశః ఖం చైవ భూమిం చ ప్రావృణోచ్చరవృష్టిభిః।।
కూడలె స్వయం అర్జునను కర్ణన అస్త్రగళన్ను అస్త్రగళింద నాశగొళిసిదను మత్తు శరవృష్టియింద ఆకాశ, దిక్కుగళు మత్తు భూమియన్ను తుంబిసిబిట్టను.
08021032a ముసలానీవ నిష్పేతుః పరిఘా ఇవ చేషవః।
08021032c శతఘ్న్య ఇవ చాప్యన్యే వజ్రాణ్యుగ్రాణి వాపరే।।
అవన బాణగళు ముసలగళంతె, శత్రఘ్నగళంతె మత్తు ఇన్ను ఉళిదవు ఉగ్ర వజ్రగళంతె బీళుత్తిద్దవు.
08021033a తైర్వధ్యమానం తత్సైన్యం సపత్త్యశ్వరథద్విపం।
08021033c నిమీలితాక్షమత్యర్థముదభ్రామ్యత్సమంతతః।।
అవుగళింద వధిసల్పడుత్తిరువ పదాతి-అశ్వ-రథ-గజగళిందొడగూడిద ఆ సైన్యవు కణ్ణుముచ్చి గట్టియాగి కూగుత్తా చడపడిసతొడగితు.
08021034a నిష్కైవల్యం తదా యుద్ధం ప్రాపురశ్వనరద్విపాః।
08021034c వధ్యమానాః శరైరన్యే తదా భీతాః ప్రదుద్రువుః।।
శరగళింద వధిసల్పడుత్తిరువ అశ్వ-నర-గజగళు యుద్ధదల్లి నిశ్చిత కైవల్యవన్ను పడెదరు. అన్యరు భీతరాగి పలాయనగైదరు.
08021035a ఏవం తేషాం తదా యుద్ధే సంసక్తానాం జయైషిణాం।
08021035c గిరిమస్తం సమాసాద్య ప్రత్యపద్యత భానుమాన్।।
ఈ రీతి జయైషిగళు యుద్ధదల్లి తొడగిరలు భానుమతను అస్తాచలవన్ను సేరి కాణదంతాదను.
08021036a తమసా చ మహారాజ రజసా చ విశేషతః।
08021036c న కిం చిత్ప్రత్యపశ్యామ శుభం వా యది వాశుభం।।
మహారాజ! కత్తలెయింద మత్తు విశేషవాద ధూళినిందాగి అల్లి శుభాశుభవాద ఏనూ కాణదంతాయితు.
08021037a తే త్రసంతో మహేష్వాసా రాత్రియుద్ధస్య భారత।
08021037c అపయానం తతశ్చక్రుః సహితాః సర్వవాజిభిః।।
భారత! రాత్రియుద్ధక్కె హెదరిద్ద ఆ మహేష్వాసరు సర్వవాహనగళొందిగె హిందెసరియలు ప్రారంభిసిదరు.
08021038a కౌరవేషు చ యాతేషు తదా రాజన్దినక్షయే।
08021038c జయం సుమనసః ప్రాప్య పార్థాః స్వశిబిరం యయుః।।
08021039a వాదిత్రశబ్దైర్వివిధైః సింహనాదైశ్చ నర్తితైః।
08021039c పరానవహసంతశ్చ స్తువంతశ్చాచ్యుతార్జునౌ।।
రాజన్! ఆ దినక్షయదల్లి కౌరవరు హొరటుహోగలు జయవన్ను గళిసి సుమనస్కరాద పార్థరు వివిధ మంగళవాద్యగళన్ను నుడిసుత్తా, సింహనాదగళింద నర్తిసుత్తా, శత్రుగళన్ను హాస్యమాడుత్తా, కృష్ణార్జునరన్ను స్తుతిసుత్తా తమ్మ శిబిరక్కె తెరళిదరు.
08021040a కృతేఽవహారే తైర్వీరైః సైనికాః సర్వ ఏవ తే।
08021040c ఆశిషః పాండవేయేషు ప్రాయుజ్యంత నరేశ్వరాః।।
ఆ వీరరింద హిందెకరెసల్పట్ట సైనికరు మత్తు నరేశ్వరరెల్లరూ పాండవేయరన్ను ఆశీర్వదిసి విశ్రమిసిదరు.
08021041a తతః కృతేఽవహారే చ ప్రహృష్టాః కురుపాండవాః।
08021041c నిశాయాం శిబిరం గత్వా న్యవిశంత నరేశ్వరాః।।
హిందెసరిద కురుపాండవ నరేశ్వరరు ప్రహృష్టరాగి శిబిరగళిగె తెరళి రాత్రియన్ను కళెదరు.
08021042a యక్షరక్షహ్పిశాచాశ్చ శ్వాపదాని చ సంఘశః।
08021042c జగ్మురాయోధనం ఘోరం రుద్రస్యానర్తనోపమం।।
రుద్రన క్రీడాస్థళదంతిరువ ఘోర రణభూమిగె యక్ష-రాక్షస-పిశాచి గణగళు హోగి సేరికొండవు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే కర్ణపర్వణి ప్రథమయుద్ధదివసావహారే ఏకవింశోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి కర్ణపర్వదల్లి ప్రథమయుద్ధదివసావహార ఎన్నువ ఇప్పత్తొందనే అధ్యాయవు.