016 સંકુલયુદ્ધઃ

પ્રવેશ

।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।

શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત

શ્રી મહાભારત

કર્ણ પર્વ

કર્ણવધ પર્વ

અધ્યાય 16

સાર

કર્ણનુ પાંડવસેનॆયન્નુ ધ્વંસગॊળિસિદુદુ (1-38).

08016001 ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
08016001a પાંડ્યે હતે કિમકરોદર્જુનો યુધિ સંજય।
08016001c એકવીરેણ કર્ણેન દ્રાવિતેષુ પરેષુ ચ।।

ધૃતરાષ્ટ્રનુ હેળિદનુ: “સંજય! યુદ્ધદલ્લિ પાંડ્યનુ હતનાગલુ એકવીર કર્ણનિંદ શત્રુગળુ ઓડિહોગુત્તિરલુ અર્જુનનુ એનુ માડિદનુ?

08016002a સમાપ્તવિદ્યો બલવાન્યુક્તો વીરશ્ચ પાંડવઃ।
08016002c સર્વભૂતેષ્વનુજ્ઞાતઃ શંકરેણ મહાત્મના।।

પાંડવ અર્જુનનુ વિદ્યાસંપન્નનુ, બલવાનનુ, મત્તુ વીરનુ. મહાત્મ શંકરનિંદલે સર્વભૂતગળિગૂ અજેયનॆંદુ હેળિસિકॊંડિરુવનુ.

08016003a તસ્માન્મહદ્ભયં તીવ્રમમિત્રઘ્નાદ્ધનંજયાત્।
08016003c સ યત્તત્રાકરોત્પાર્થસ્તન્મમાચક્ષ્વ સંજય।।

આદુદરિંદલે અમિત્રઘ્ન ધનંજયનિંદલે નનગॆ તીવ્રવાદ મહાભયવાગુત્તદॆ. આ પાર્થનુ યાવ પ્રયત્નવન્નુ માડિદનॆંદુ નનગॆ હેળુ સંજય!”

08016004 સંજય ઉવાચ।
08016004a હતે પાંડ્યેઽર્જુનં કૃષ્ણસ્ત્વરન્નાહ વચો હિતં।
08016004c પશ્યાતિમાન્યં રાજાનમપયાતાંશ્ચ પાંડવાન્।।

સંજયનુ હેળિદનુ: “અતિમાન્ય પાંડ્યરાજનુ કॆળગુરુળિસલ્પડલુ કૃષ્ણનુ અર્જુનનિગॆ પાંડવરિગॆ હિતકરવાગુવ ઈ માતુગળન્નાડિદનુ:

08016005a અશ્વત્થામ્નશ્ચ સંકલ્પાદ્ધતાઃ કર્ણેન સૃંજયાઃ।
08016005c તથાશ્વનરનાગાનાં કૃતં ચ કદનં મહત્।।

“અશ્વત્થામન સંકલ્પદંતॆ કર્ણનુ સૃંજયરન્નુ સંહરિસિ અશ્વ-નર-ગજગળ મહા કદનવન્ને ऎસગિદ્દાનॆ.”

08016005e ઇત્યાચષ્ટ સુદુર્ધર્ષો વાસુદેવઃ કિરીટિને।।
08016006a એતચ્ચ્રુત્વા ચ દૃષ્ટ્વા ચ ભ્રાતુર્ઘોરં મહદ્ભયં।
08016006c વાહયાશ્વાન્ હૃષીકેશ ક્ષિપ્રમિત્યાહ પાંડવઃ।।

દુર્ધર્ષ વાસુદેવનુ કિરીટિગॆ ઇદન્નુ હેળલુ, અદન્નુ કેળિદ મત્તુ નોડિદ પાંડવનુ અણ્ણનિગॊદગિદ મહા ઘોર ભયદિંદાગિ “હૃષીકેશ! કુદુરॆગળન્નુ મુંદॆ નડॆસુ!” ऎંદનુ.

08016007a તતઃ પ્રાયાદ્ધૃષીકેશો રથેનાપ્રતિયોધિના।
08016007c દારુણશ્ચ પુનસ્તત્ર પ્રાદુરાસીત્સમાગમઃ।।

આગ હૃષીકેશનુ અપ્રતિયોધી રથવન્નુ મુંદુવરॆસિદનુ. પુનઃ અલ્લિ દારુણ સંગ્રામવુ પ્રારંભવાયિતુ.

08016008a તતઃ પ્રવવૃતે ભૂયઃ સંગ્રામો રાજસત્તમ।
08016008c કર્ણસ્ય પાંડવાનાં ચ યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનઃ।।

રાજસત્તમ! આગ પુનઃ યમરાષ્ટ્રવિવર્ધન સંગ્રામવુ કર્ણ મત્તુ પાંડવર નડુવॆ પ્રારંભવાયિતુ.

08016009a ધનૂંષિ બાણાન્પરિઘાનસિતોમરપટ્ટિશાન્।
08016009c મુસલાનિ ભુશુંડીશ્ચ શક્તિ‌ઋષ્ટિપરશ્વધાન્।।
08016010a ગદાઃ પ્રાસાનસીન્કુંતાન્ભિંડિપાલાન્મહાંકુશાન્।
08016010c પ્રગૃહ્ય ક્ષિપ્રમાપેતુઃ પરસ્પરજિગીષયા।।

પરસ્પરરન્નુ સંહરિસલુ બયસિદ અવરુ ધનુસ્સુ, બાણ, પરિઘ, ખડ્ગ, તોમર, પટ્ટિશ, મુસલ, ભુશુંડી, શક્તિ, ઋષ્ટિ, પરશુ, ગદ, પ્રાસ, કુંત, ભિંડિપાલ મત્તુ મહા અંકુશગળન્નુ હિડિદુ ऎસॆયુત્તિદ્દરુ.

08016011a બાણજ્યાતલશબ્દેન દ્યાં દિશઃ પ્રદિશો વિયત્।
08016011c પૃથિવીં નેમિઘોષેણ નાદયંતોઽભ્યયુઃ પરાન્।।

બાણ-શિંજિનિ-ધનુસ્સુગળ શબ્ધદિંદ આકાશ-દિક્કુ-ઉપદિક્કુગળન્નુ મॊળગિસુત્તા, રથચક્રગળ ઘોષદિંદ ભૂમિયન્નુ મॊળગિસુત્તા, સિંહનાદગૈયુત્તા અવરુ શત્રુગળ મેલॆ આક્રમણિસિદરુ.

08016012a તેન શબ્દેન મહતા સંહૃષ્ટાશ્ચક્રુરાહવં।
08016012c વીરા વીરૈર્મહાઘોરં કલહાંતં તિતીર્ષવઃ।।

આ મહાઘોર કલહદ કॊનॆગાણબેકॆંબ ઇચ્છॆયિંદ વીરરુ આ મહાશબ્ધદિંદ સંપ્રહૃષ્ટરાગિ વીરતનદિંદ સંગ્રામવન્નુ નડॆસિદરુ.

08016013a જ્યાતલત્રધનુઃશબ્દાઃ કુંજરાણાં ચ બૃંહિતં।
08016013c તાડિતાનાં ચ પતતાં નિનાદઃ સુમહાનભૂત્।।

ધનુસ્સિન ટેંકારગળુ, આનॆગળ ઘીળુગળુ, હॊડॆયુવવર મત્તુ બીળુવવર નિનાદવુ અતિયાગિત્તુ.

08016014a બાણશબ્ધાંશ્ચ વિવિધાં શૂરાણામભિગર્જતાં।
08016014c શ્રુત્વા શબ્ધં ભૃશં ત્રેસુર્જઘ્નુર્મમ્લુશ્ચ ભારત।।

ભારત! બાણગળ શબ્ધગળુ મત્તુ શૂરર વિવિધ ગર્જનॆગળ શબ્ધગળન્નુ કેળિ કॆલવરુ નડુગિ અસુનીગિદરુ મત્તુ કॆલવરુ મૂર્છॆ હોદરુ.

08016015a તેષાં નાનદ્યતાં ચૈવ શસ્ત્રવૃષ્ટિં ચ મુંચતાં।
08016015c બહૂઆધિરથિઃ કર્ણઃ પ્રમમાથ રણેષુભિઃ।।

રણદલ્લિ હાગॆ સિંહનાદગૈયુત્તા શસ્ત્રવૃષ્ટિયન્નુ સુરિસુત્તિદ્દ અનેક સૈનિકરન્નુ આધિરથિ કર્ણનુ બાણગળિંદ સદॆબડિદનુ.

08016016a પંચ પાંચાલવીરાણાં રથાન્દશ ચ પંચ ચ।
08016016c સાશ્વસૂતધ્વજાન્કર્ણઃ શરૈર્નિન્યે યમક્ષયં।।

કર્ણનુ શરગળિંદ અશ્વ-સૂત-ધ્વજગળॊંદિગॆ પાંચાલ વીરર ઐદુ, નંતર હત્તુ મત્તુ ઐદુ રથગળન્નુ યમક્ષયક્કॆ કળુહિસિદનુ.

08016017a યોધમુખ્યા મહાવીર્યાઃ પાંડૂનાં કર્ણમાહવે।
08016017c શીઘ્રાસ્ત્રા દિવમાવૃત્ય પરિવવ્રુઃ સમંતતઃ।।

મહાવીર્ય પાંડવ યોધમુખ્યરુ રણદલ્લિ શીઘ્રવાગિ અસ્ત્રગળિંદ આકાશવન્નુ મુચ્ચુત્તા કર્ણનન્નુ ऎલ્લકડॆગળિંદ સુત્તુવરॆદરુ.

08016018a તતઃ કર્ણો દ્વિષત્સેનાં શરવર્ષૈર્વિલોડયન્।
08016018c વિજગાહેઽમ્ડડજાપૂર્ણાં પદ્મિનીમિવ યૂથપઃ।।

આગ કર્ણનુ શરવર્ષગળિંદ અલ્લોલકલ્લોલગॊળિસુત્તા કમલ-પક્ષિગળિંદ કૂડિદ સરોવરવન્નુ સલગવુ હેગો હાગॆ શત્રુસેનॆયન્નુ હॊક્કનુ.

08016019a દ્વિષન્મધ્યમવસ્કંદ્ય રાધેયો ધનુરુત્તમં।
08016019c વિધુન્વાનઃ શિતૈર્બાણૈઃ શિરાંસ્યુન્મથ્ય પાતયત્।।

શત્રુસેનॆય મધ્યહોગિ રાધેયનુ ઉત્તમ ધનુસ્સન્નુ ટેંકરિસુત્તા નિશિત બાણગળિંદ શિરગળન્નુ કત્તરિસુત્તા બીળિસુત્તિદ્દનુ.

08016020a ચર્મવર્માણિ સંચિંદ્ય નિર્વાપમિવ દેહિનાં।
08016020c વિષેહુર્નાસ્ય સંપર્કં દ્વિતીયસ્ય પતત્રિણઃ।।

ઉસિરિલ્લદ શરીરગળિંદલો ऎન્નુવંતॆ સૈનિકર કવચ-ગુરાણિગળન્નુ તુંડરિસુવ કર્ણન ऎરડનॆય બાણવન્નુ યારિગૂ સહિસિકॊળ્ળલાગુત્તિરલિલ્લ.

08016021a વર્મદેહાસુમથનૈર્ધનુષઃ પ્રચ્યુતૈઃ શરૈઃ।
08016021c મૌર્વ્યા તલત્રૈર્ન્યવધીત્કશયા વાજિનો યથા।।

ચાવટિયિંદ કુદુરॆયન્નુ હॊડॆયુવ હાગॆ અવનુ ધનુસ્સિન શિંજનિયિંદ પ્રયોગિસિદ શરગળિંદ કવચગળॊંદિગॆ શરીરગળન્નુ મથિસિ સંહરિસિદનુ.

08016022a પાંડુસૃંજયપાંચાલાં શરગોચરમાનયત્।
08016022c મમર્દ કર્ણસ્તરસા સિંહો મૃગગણાનિવ।।

સિંહવુ મૃગગણગળન્નુ કૂડલે કॊલ્લુવંતॆ કર્ણનુ તન્ન શરક્કॆ ગોચરરાદ પાંડુ-સૃંજય-પાંચાલરન્નુ સંહરિસિદનુ.

08016023a તતઃ પાંચાલપુત્રાશ્ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ મારિષ।
08016023c યમૌ ચ યુયુધાનશ્ચ સહિતાઃ કર્ણમભ્યયુઃ।।

મારિષ! આગ પાંચાલપુત્રરુ, દ્રૌપદેયરુ, નકુલ-સહદેવરુ મત્તુ યુયુધાન સાત્યકિયરુ ऒટ્ટિગે કર્ણનન્નુ આક્રમણિસિદરુ.

08016024a વ્યાયચ્ચમાનાઃ સુભૃશં કુરુપાંડવસૃંજયાઃ।
08016024c પ્રિયાનસૂન્રણે ત્યક્ત્વા યોધા જગ્મુઃ પરસ્પરં।।

પરિશ્રમદિંદ હોરાડુત્તિદ્દ કુરુ-પાંડવ-સૃંજય યોધરુ રણદલ્લિ તમ્મ પ્રિય જીવગળ મેલિન આસॆયન્નૂ તॊરॆદુ પરસ્પરર મેલॆ ऎરગિદરુ.

08016025a સુસંનદ્ધાઃ કવચિનઃ સશિરસ્ત્રાણભૂષણાઃ।
08016025c ગદાભિર્મુસલૈશ્ચાન્યે પરિઘૈશ્ચ મહારથાઃ।।
08016026a સમભ્યધાવંત ભૃશં દેવા દંડૈરિવોદ્યતૈઃ।
08016026c નદંતશ્ચાહ્વયંતશ્ચ પ્રવલ્ગંતશ્ચ મારિષ।।

મારિષ! સુસન્નદ્ધ કવચધારી શિરસ્ત્રાણ-ભૂષણધારી મહારથરુ ગર્જિસુત્તા, કરॆયુત્તા મત્તુ કુપ્પળિસુત્તા કાલદંડગળંથહ ગદॆ-મુસલ-પરિઘ મત્તુ અન્ય આયુધગળન્નુ મેલॆત્તિ આક્રમણિસુત્તિદ્દરુ.

08016027a તતો નિજઘ્નુરન્યોન્યં પેતુશ્ચાહવતાડિતાઃ।
08016027c વમંતો રુધિરં ગાત્રૈર્વિમસ્તિષ્કેક્ષણા યુધિ।।

આગ અન્યોન્યરન્નુ હॊડॆદુ કॆળગુરુળિસલુ અવરુ શરીરરિંદ રક્તવન્નુ કારુત્તા મॆદુળુ કણ્ણુગળન્નુ કળॆદુકॊંડુ યુદ્ધદલ્લિ બીળુત્તિદ્દરુ.

08016028a દંતપૂર્ણૈઃ સરુધિરૈર્વક્ત્રૈર્દાડિમસંનિભૈઃ।
08016028c જીવંત ઇવ ચાપ્યેતે તસ્થુઃ શસ્ત્રોપબૃંહિતાઃ।।

શસ્ત્રગળિંદ ऎલ્લાકડॆ ચુચ્ચલ્પટ્ટ કॆલવરુ જીવવિલ્લદિદ્દરૂ રક્તદિંદ તોય્દુ દાળિંબેહણ્ણિનંતહ હલ્લુગળિંદ હॊળॆયુત્તા જીવંતવિદ્દારો ऎન્નુવંતॆ નિંતિદ્દરુ.

08016029a પરસ્પરં ચાપ્યપરે પટ્ટિશૈરસિભિસ્તથા।
08016029c શક્તિભિર્ભિંડિપાલૈશ્ચ નખરપ્રાસતોમરૈઃ।।
08016030a તતક્ષુશ્ચિચ્ચિદુશ્ચાન્યે બિભિદુશ્ચિક્ષિપુસ્તથા।
08016030c સંચકર્તુશ્ચ જઘ્નુશ્ચ ક્રુદ્ધા નિર્બિભિદુશ્ચ હ।।

ક્રુદ્ધ યોધરુ પરસ્પરરન્નુ પટ્ટિશ, ખડ્ગ, શક્તિ, ભિંડિપાલ, નખર, પ્રાસ મત્તુ તોમરગળિંદ કત્તરિસુત્તિદ્દરુ, દૂરક્કॆસॆયુત્તિદ્દરુ, તુંડુ તુંડુ માડુત્તિદ્દરુ હાગૂ સંહરિસુત્તિદ્દરુ.

08016031a પેતુરન્યોન્યનિહતા વ્યસવો રુધિરોક્ષિતાઃ।
08016031c ક્ષરંતઃ સ્વરસં રક્તં પ્રકૃતાશ્ચંદના ઇવ।।

ચંદનવૃક્ષવુ કત્તરિસિદાગ કॆંપુબણ્ણદ રસવન્નુ સુરિસુવંતॆ અન્યોન્યરિંદ કડિયલ્પટ્ટવરુ રક્તવન્નુ સુરિસુત્તા કॆળગુરુળુત્તિદ્દરુ.

08016032a રથૈ રથા વિનિહતા હસ્તિનશ્ચાપિ હસ્તિભિઃ।
08016032c નરા નરવરૈઃ પેતુરશ્વાશ્ચાશ્વૈઃ સહસ્રશઃ।।

સહસ્રારુ સંખ્યॆગળલ્લિ રથગળુ રથગળિંદલૂ, આનॆગળુ આનॆગળિંદલૂ, મનુષ્યરુ નરશ્રેષ્ઠરિંદલૂ, કુદુરॆગળુ કુદુરॆગળૂ હતગॊંડુ કॆળગુરુળિત્તિદ્દવુ.

08016033a ધ્વજાઃ શિરાંસિ ચ્ચત્રાણિ દ્વિપહસ્તા નૃણાં ભુજાઃ।
08016033c ક્ષુરૈર્ભલ્લાર્ધચંદ્રૈશ્ચ ચિન્નાઃ શસ્ત્રાણિ તત્યજુઃ।।

ધ્વજગળુ, શિરસ્સુગળુ, છત્રગળુ, આનॆય સॊંડિલુગળુ, મનુષ્યર ભુજગળુ, ક્ષુર-ભલ્લ-અર્ધચંદ્ર શસ્ત્રગળુ તુંડાગિ બિદ્દિદ્દવુ.

08016034a નરાંશ્ચ નાગાંશ્ચ રથાન્ હયાન્મમૃદુરાહવે।
08016034c અશ્વારોહૈર્હતાઃ શૂરાશ્ચિન્નહસ્તાશ્ચ દંતિનઃ।।

યુદ્ધદલ્લિ નરરુ, આનॆગળુ, રથગળુ, કુદુરॆગળુ સદॆબડિયુત્તિદ્દવુ. સહસ્રારુ આનॆગળુ શૂરરુ અશ્વારોહિગળિંદ તમ્મ કૈ-સॊંડિલુગળન્નુ કળॆદુકॊંડરુ.

08016035a સપતાકા ધ્વજાઃ પેતુર્વિશીર્ણા ઇવ પર્વતાઃ।
08016035c પત્તિભિશ્ચ સમાપ્લુત્ય દ્વિરદાઃ સ્યંદનાસ્તથા।।

સીળિહોદ પર્વતગળંતॆ પતાકॆ-ધ્વજગળ સહિતવાગિ પદાતિગળુ, અનॆગળુ મત્તુ રથગળુ કॆળગુરુળિદવુ.

08016036a પ્રહતા હન્યમાનાશ્ચ પતિતાશ્ચૈવ સર્વશઃ।
08016036c અશ્વારોહાઃ સમાસાદ્ય ત્વરિતાઃ પત્તિભિર્હતાઃ।
08016036e સાદિભિઃ પત્તિસંઘાશ્ચ નિહતા યુધિ શેરતે।।

પ્રહરિસિ સંહરિસુવવરુ કૂડ ऎલ્લ કડॆ બીળુત્તિદ્દરુ. અશ્વારોહિગળુ ત્વરॆમાડિ પદાતિગળન્નુ સંહરિસુત્તિદ્દરુ. પદાતિ સંઘગળૂ અશ્વારોહિગળન્નુ કॊંદુ રણદલ્લિ મલગિસુત્તિદ્દરુ.

08016037a મૃદિતાનીવ પદ્માનિ પ્રમ્લાના ઇવ ચ સ્રજઃ।
08016037c હતાનાં વદનાન્યાસન્ગાત્રાણિ ચ મહામતે।।

મહામતે! હતરાગિ કॆળગॆ બિદ્દિરુવ યોધર મુખગળૂ દેહગળૂ હॊસકિદ કમલગળંતॆ મત્તુ બાડિહોદ હારગળંતॆ કાણુત્તિદ્દવુ.

08016038a રૂપાણ્યત્યર્થકાંયાનિ દ્વિરદાશ્વનૃણાં નૃપ।
08016038c સમુન્નાનીવ વસ્ત્રાણિ પ્રાપુર્દુર્દર્શતાં પરં।।

નૃપ! આનॆ, કુદુરॆ મત્તુ મનુષ્યર અત્યંત સુંદર રૂપગળુ આ સમયદલ્લિ કॆસરિનલ્લિ બિદ્દ વસ્ત્રગળંતॆ કણ્ણિંદ નોડલારદષ્ટુ વિકારવાગિદ્દવુ.”

સમાપ્તિ ઇતિ શ્રી મહાભારતે કર્ણપર્વણિ સંકુલયુદ્ધે ષોડશોઽધ્યાયઃ।। ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ કર્ણપર્વદલ્લિ સંકુલયુદ્ધ ऎન્નુવ હદિનારને અધ્યાયવુ.