147 రాత్రియుద్ధే సంకులయుద్ధః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

ద్రోణ పర్వ

ఘటోత్కచవధ పర్వ

అధ్యాయ 147

సార

తన్న సేనెయు నాశవాగుత్తిరువుదన్ను నోడి దుర్యోధనను ద్రోణ-కర్ణరన్ను మూదలిసి మాతనాడిదుదు (1-7). ద్రోణ-కర్ణర పరాక్రమ; పాండవ సేనెయ పలాయన (8-21). కృష్ణను అర్జుననిగె ద్రోణ-కర్ణరన్ను ఆక్రమణిసలు హేళిదుదు (22-30). సంకులయుద్ధ (31-38).

07147001 సంజయ ఉవాచ।
07147001a విద్రుతం స్వబలం దృష్ట్వా వధ్యమానం మహాత్మభిః।
07147001c క్రోధేన మహతావిష్టః పుత్రస్తవ విశాం పతే।।

సంజయను హేళిదను: “విశాంపతే! మహాత్మరింద వధిసల్పడుత్తా ఓడిహోగుత్తిరువ తన్న సేనెయన్ను కండు నిన్న మగను మహా క్రోధదింద ఆవిష్టనాదను.

07147002a అభ్యేత్య సహసా కర్ణం ద్రోణం చ జయతాం వరం।
07147002c అమర్షవశమాపన్నో వాక్యజ్ఞో వాక్యమబ్రవీత్।।

వాక్యజ్ఞనాద అవను క్రోధద వశక్కె సిలుకి త్వరెమాడి కర్ణ మత్తు జయిగళల్లి శ్రేష్ఠ ద్రోణర బళిసారి ఈ మాతుగళన్నాడిదను:

07147003a భవద్భ్యామిహ సంగ్రామో క్రుద్ధాభ్యాం సంప్రవర్తితః।
07147003c ఆహవే నిహతం దృష్ట్వా సైంధవం సవ్యసాచినా।।

“సవ్యసాచియింద యుద్ధదల్లి సైంధవను హతనాదుదన్ను కండు క్రోధితరాగి నీవు ఈ యుద్ధవన్ను రాత్రియల్లియూ ముందువరిసిదిరి.

07147004a నిహన్యమానాం పాండూనాం బలేన మమ వాహినీం।
07147004c భూత్వా తద్విజయే శక్తావశక్తావివ పశ్యతః।।

ఆదరె పాండవర సేనెయు నన్న సేనెయన్ను సంహరిసుత్తలే ఇదె. ఇదరల్లి విజయవన్ను హొందలు శక్తరాగిద్దరూ నీవు అశక్తరెందు తోర్పడిసికొళ్ళుత్తిద్దీరి.

07147005a యద్యహం భవతోస్త్యాజ్యో న వాచ్యోఽస్మి తదైవ హి।
07147005c ఆవాం పాండుసుతాన్సంఖ్యే జేష్యావ ఇతి మానదౌ।।

ఒందువేళె నిమ్మిబ్బరిగూ నాను బేడవెందాదరె మానదరాద నీవు ఆగ “నావు పాండుసుతరన్ను యుద్ధదల్లి జయిసుత్తేవె” ఎందు ననగె హేళబారదిత్తు!

07147006a తదైవాహం వచః శ్రుత్వా భవద్భ్యామనుసమ్మతం।
07147006c కృతవాన్పాండవైః సార్ధం వైరం యోధవినాశనం।।

నిమగె సమ్మతియిరదిద్దరె నిమ్మ ఆ మాతన్ను కేళి ఈ యోధర వినాశకారక వైరవన్ను నాను పాండవరొడనె కట్టికొళ్ళుత్తిరలిల్ల.

07147007a యది నాహం పరిత్యాజ్యో భవద్భ్యాం పురుషర్షభౌ।
07147007c యుధ్యేతామనురూపేణ విక్రమేణ సువిక్రమౌ।।

పురుషర్షభరే! సువిక్రమిగళే! ఒందువేళె నిమగె నాను పరిత్యాజ్యనెనిసదిద్దరె విక్రమదింద నిమగె అనురూప యుద్ధవన్ను మాడి!”

07147008a వాక్ప్రతోదేన తౌ వీరౌ ప్రణున్నౌ తనయేన తే।
07147008c ప్రావర్తయేతాం తౌ యుద్ధం ఘట్టితావివ పన్నగౌ।।

తుళియల్పట్ట సర్పగళంతె మత్తు మాతిన చావటియింద హొడెయల్పట్టవరంతె ఆ వీరరిబ్బరూ పునః యుద్ధవన్ను ప్రారంభిసిదరు.

07147009a తతస్తౌ రథినాం శ్రేష్ఠౌ సర్వలోకధనుర్ధరౌ।
07147009c శైనేయప్రముఖాన్పార్థానభిదుద్రువతూ రణే।।

ఆగ అవరిబ్బరు రథశ్రేష్ఠరూ సర్వలోకధనుర్ధరరూ రణదల్లి శైనేయప్రముఖ పార్థరన్ను ఆక్రమణిసిదరు.

07147010a తథైవ సహితాః పార్థాః స్వేన సైన్యేన సంవృతాః।
07147010c అభ్యవర్తంత తౌ వీరౌ నర్దమానౌ ముహుర్ముహుః।।

హాగెయే పార్థరూ కూడ తమ్మ తమ్మ సేనెగళింద సుత్తువరెయల్పట్టు పునః పునః సింహనాదగైయుత్తా ఆ వీరరిబ్బరన్నూ ఎదురిసిదరు.

07147011a అథ ద్రోణో మహేష్వాసో దశభిః శినిపుంగవం।
07147011c అవిధ్యత్త్వరితం క్రుద్ధః సర్వశస్త్రభృతాం వరః।।

ఆగ మహేష్వాస, సర్వశస్త్రధారిగళల్లి శ్రేష్ఠ ద్రోణను క్రుద్ధనాగి త్వరెయింద హత్తు బాణగళింద శినిపుంగవనన్ను హొడెదను.

07147012a కర్ణశ్చ దశభిర్బాణైః పుత్రశ్చ తవ సప్తభిః।
07147012c దశభిర్వృషసేనశ్చ సౌబలశ్చాపి సప్తభిః।
07147012e ఏతే కౌరవ సంక్రందే శైనేయం పర్యవారయన్।।

హాగెయే కర్ణను హత్తు బాణగళింద, నిన్న మగను ఏళరింద, వృషసేనను హత్తరింద, సౌబలను ఏళరింద హొడెదు హీగె కౌరవరు శైనేయనన్ను సుత్తువరెదరు.

07147013a దృష్ట్వా చ సమరే ద్రోణం నిఘ్నంతం పాండవీం చమూం।
07147013c వివ్యధుః సోమకాస్తూర్ణం సమంతాచ్చరవృష్టిభిః।।

సమరదల్లి ద్రోణను పాండవీ సేనెయన్ను ధ్వంసగొళిసుత్తిరువుదన్ను నోడి తక్షణవే సోమకరు ఎల్లకడెగళింద శరవర్షవన్ను సురిసి అవనన్ను గాయగొళిసిదరు.

07147014a తతో ద్రోణోఽహరత్ప్రాణాన్క్షత్రియాణాం విశాం పతే।
07147014c రశ్మిభిర్భాస్కరో రాజంస్తమసామివ భారత।।

భారత! రాజన్! విశాంపతే! ఆగ ద్రోణను భాస్కరను కత్తలెయన్ను తన్న కిరణగళింద హేగో హాగె క్షత్రియర ప్రాణగళన్ను అపహరిసిదను.

07147015a ద్రోణేన వధ్యమానానాం పాంచాలానాం విశాం పతే।
07147015c శుశ్రువే తుములః శబ్దః క్రోశతామితరేతరం।।

విశాంపతే! ద్రోణనింద వధిసల్పడుత్తిరువ పాంచాలర పరస్పరర తుముల శబ్ధవు ఒందు క్రోశ దూరదవరెగూ కేళిబరుత్తిత్తు.

07147016a పుత్రానన్యే పితౄనన్యే భ్రాతౄనన్యే చ మాతులాన్।
07147016c భాగినేయాన్వయస్యాంశ్చ తథా సంబంధిబాంధవాన్।
07147016e ఉత్సృజ్యోత్సృజ్య గచ్చంతి త్వరితా జీవితేప్సవః।।

జీవవన్ను ఉళిసికొళ్ళువ సలువాగి త్వరెమాడి పుత్రరు పితృగళన్నూ, సహోదరరు సహోదరరన్నూ, అళియందిరు మావందిరన్నూ, స్నేహితరన్నూ, సంబంధి-బాంధవరన్నూ అల్లల్లియే బిట్టు ఓడిహోగుత్తిద్దరు.

07147017a అపరే మోహితా మోహాత్తమేవాభిముఖా యయుః।
07147017c పాండవానాం రణే యోధాః పరలోకం తథాపరే।।

కెలవరు మోహితరాగి మోహదింద ద్రోణన ఎదురాగియే హోగుత్తిద్దరు. ఇన్ను ఇతర పాండవ యోధరు రణదల్లి పరలోకవన్ను సేరిదరు.

07147018a సా తథా పాండవీ సేనా వధ్యమానా మహాత్మభిః।
07147018c నిశి సంప్రాద్రవద్రాజన్నుత్సృజ్యోల్కాః సహస్రశః।।
07147019a పశ్యతో భీమసేనస్య విజయస్యాచ్యుతస్య చ।
07147019c యమయోర్ధర్మపుత్రస్య పార్షతస్య చ పశ్యతః।।

రాజన్! ఆ మహాత్మనింద హాగె వధిసల్పడుత్తిద్ద పాండవీ సేనెయు సహస్రారు సంఖ్యెగళల్లి దీవటిగెగళన్ను బిసుటు రాత్రియల్లి భీమసేన, విజయ, అచ్యుత, నకుల-సహదేవరు, ధర్మపుత్ర మత్తు పార్షతరు నోడుత్తిద్దంతెయే ఓడిహోగుత్తిద్దరు.

07147020a తమసా సంవృతే లోకే న ప్రాజ్ఞాయత కిం చన।
07147020c కౌరవాణాం ప్రకాశేన దృశ్యంతే తు ద్రుతాః పరే।।

కత్తలెయింద లోకవే తుంబిహోగిరలు అల్లి ఏనొందూ తిళియుత్తిరలిల్ల. ఆదరె కౌరవర దీవటిగెగళ ప్రకాశదింద శత్రుగళు ఓడిహోగుత్తిరువుదు కాణుత్తిత్తు.

07147021a ద్రవమాణం తు తత్సైన్యం ద్రోణకర్ణౌ మహారథౌ।
07147021c జఘ్నతుః పృష్ఠతో రాజన్కిరంతౌ సాయకాన్బహూన్।।

రాజన్! ఓడిహోగుత్తిరువ ఆ సైన్యవన్ను మహారథ ద్రోణ-కర్ణరు హిందినింద అనేక సాయకగళన్ను ఎరచుత్తా సంహరిసిదరు.

07147022a పాంచాలేషు ప్రభగ్నేషు దీర్యమాణేషు సర్వశః।
07147022c జనార్దనో దీనమనాః ప్రత్యభాషత ఫల్గునం।।

పాంచాలరు ఎల్లకడెగళింద సీళికొండు భగ్నరాగుత్తిరలు దీనమనస్క జనార్దనను ఫల్గుననిగె హేళిదను:

07147023a ద్రోణకర్ణౌ మహేష్వాసావేతౌ పార్షతసాత్యకీ।
07147023c పాంచాలాంశ్చైవ సహితౌ జఘ్నతుః సాయకైర్భృశం।।

“మహేష్వాస ద్రోణ-కర్ణరు పార్షత-సాత్యకియరన్నూ పాంచాల సేనెయొడనె అనేక సాయకగళింద సంహరిసుత్తిద్దారె.

07147024a ఏతయోః శరవర్షేణ ప్రభగ్నా నో మహారథాః।
07147024c వార్యమాణాపి కౌంతేయ పృతనా నావతిష్ఠతే।।

కౌంతేయ! ఇవర ఈ శరవర్షగళింద ప్రభగ్నరాద నమ్మ మహారథరు తడెదరూ రణరంగదల్లి నిల్లుత్తిల్ల.

07147025a ఏతావావాం సర్వసైన్యైర్వ్యూఢైః సమ్యగుదాయుధైః।
07147025c ద్రోణం చ సూతపుత్రం చ ప్రయతావః ప్రబాధితుం।।

నావిబ్బరూ సర్వసేనెగళ వ్యూహవన్ను రచిసి ఎల్ల ఆయుధగళొందిగె ద్రోణ మత్తు సూతపుత్రరన్ను బాధెపడిసలు సంపూర్ణ ప్రయత్నిసబేకు.

07147026a ఏతౌ హి బలినౌ శూరౌ కృతాస్త్రౌ జితకాశినౌ।
07147026c ఉపేక్షితౌ బలం క్రుద్ధౌ నాశయేతాం నిశామిమాం।
07147026e ఏష భీమోఽభియాత్యుగ్రః పునరావర్త్య వాహినీం।।

ఇవరిబ్బరూ బలశాలిగళు, శూరరు, కృతాస్త్రరు మత్తు విజయవన్ను బయసువవరు. క్రుద్ధరాద ఇవరు బయసిదరె ఈ రాత్రియే నమ్మ సేనెయన్ను నాశగొళిసబల్లరు.” హీగె మాతనాడికొళ్ళుత్తిద్దాగ అతి ఉగ్ర భీమను సేనెయన్ను పునః కరెదు తందను.

07147027a వృకోదరం తథాయాంతం దృష్ట్వా తత్ర జనార్దనః।
07147027c పునరేవాబ్రవీద్రాజన్ హర్షయన్నివ పాండవం।।

రాజన్! హాగె వృకోదరను అల్లిగె బరుత్తిద్దుదన్ను నోడిద జనార్దనను హర్షగొండవనాగి పాండవనిగె పునః హేళిదను:

07147028a ఏష భీమో రణశ్లాఘీ వృతః సోమకపాండవైః।
07147028c రుషితోఽభ్యేతి వేగేన ద్రోణకర్ణౌ మహాబలౌ।।

“ఇగో! రణశ్లాఘీ భీమను సోమక-పాండవరింద సుత్తువరెయల్పట్టు రోషదింద వేగవాగి మహాబల ద్రోణ-కర్ణరు ఇరువల్లిగె బరుత్తిద్దానె.

07147029a ఏతేన సహితో యుధ్య పాంచాలైశ్చ మహారథైః।
07147029c ఆశ్వాసనార్థం సర్వేషాం సైన్యానాం పాండునందన।।

పాండునందన! సేనెగళెల్లవక్కె ఆశ్వాసనె నీడువ సలువాగి నీను పాంచాల మహారథరొందిగె సేరికొండు ద్రోణ-కర్ణరొడనె యుద్ధమాడు!”

07147030a తతస్తౌ పురుషవ్యాఘ్రావుభౌ మాధవపాండవౌ।
07147030c ద్రోణకర్ణౌ సమాసాద్య ధిష్ఠితౌ రణమూర్ధని।।

ఆగ పురుషవ్యాఘ్ర మాధవ-పాండవరు రణమూర్దనియల్లి ద్రోణ మత్తు కర్ణర ఎదిరాగి యుద్ధసన్నద్ధరాగి నింతరు.

07147031a తతస్తత్పునరావృత్తం యుధిష్ఠిరబలం మహత్।
07147031c తతో ద్రోణశ్చ కర్ణశ్చ పరాన్మమృదతుర్యుధి।।

ఆగ యుధిష్ఠిరన మహాసేనెయు హిందిరుగితు. మత్తు ద్రోణ-కర్ణరు యుద్ధదల్లి ఆ శత్రుబలవన్ను ధ్వంసగొళిసతొడగిదరు.

07147032a స సంప్రహారస్తుములో నిశి ప్రత్యభవన్మహాన్।
07147032c యథా సాగరయో రాజంశ్చంద్రోదయవివృద్ధయోః।।

చంద్రోదయదింద ఉక్కిబరువ ఎరడు మహాసాగరగళంతిద్ద ఆ ఎరడు సేనెగళ నడువె ఆ రాత్రి పునః సంప్రహారగళన్నొడగూడిద మహా తుముల యుద్ధవు ప్రారంభవాయితు.

07147033a తత ఉత్సృజ్య పాణిభ్యః ప్రదీపాంస్తవ వాహినీ।
07147033c యుయుధే పాండవైః సార్ధమున్మత్తవదహఃక్షయే।।

ఆగ నిన్న సేనెయు కైగళల్లిద్ద దీవటిగెగళన్ను బిసుటు పాండవరొడనె ఉన్మత్తరాదవరంతె యుద్ధమాడతొడగిదరు.

07147034a రజసా తమసా చైవ సంవృతే భృశదారుణే।
07147034c కేవలం నామగోత్రేణ ప్రాయుధ్యంత జయైషిణః।।

ధూళు మత్తు కత్తలినింద ఆవృతవాద ఆ అత్యంత దారుణ రాత్రియల్లి ఎరడు కడెయ జయైషిగళు కేవల నామగోత్రగళన్ను హేళికొండు యుద్ధమాడుత్తిద్దరు.

07147035a అశ్రూయంత హి నామాని శ్రావ్యమాణాని పార్థివైః।
07147035c ప్రహరద్భిర్మహారాజ స్వయంవర ఇవాహవే।।

మహారాజ! స్వయంవరదల్లి రాజరు తమ్మ తమ్మ హెసరుగళన్ను హేళికొళ్ళువంతె యుద్ధదల్లి తమ్మ తమ్మ హెసరుగళన్ను కేళువంతె హేళికొళ్ళుత్తా యుద్ధమాడుత్తిద్దరు.

07147036a నిఃశబ్దమాసీత్సహసా పునః శబ్దో మహానభూత్।
07147036c క్రుద్ధానాం యుధ్యమానానాం జయతాం జీయతామపి।।

యుద్ధమాడి విజయిగళాగుత్తిద్దవర మత్తు పరాజితరాగుత్తిద్దవర ధ్వనిగళు ఒమ్మిందొమ్మెలే నిఃశబ్ధవాగుత్తిద్దవు. పునః మహా శబ్ధవుంటాగుత్తిత్తు.

07147037a యత్ర యత్ర స్మ దృశ్యంతే ప్రదీపాః కురుసత్తమ।
07147037c తత్ర తత్ర స్మ తే శూరా నిపతంతి పతంగవత్।।

కురుసత్తమ! ఎల్లెల్లి దీవటిగెగళ బెళకు కాణుత్తిత్తో అల్లల్లి పతంగద హుళుగళోపాదియల్లి శూరరు కెళగె బీళుత్తిద్దరు.

07147038a తథా సమ్యుధ్యమానానాం విగాఢాభూన్మహానిశా।
07147038c పాండవానాం చ రాజేంద్ర కౌరవాణాం చ సర్వశః।।

రాజేంద్ర! హాగె యుద్ధమాడుత్తిద్ద పాండవర మత్తు కౌరవర సుత్తలూ దట్టవాద మహా కత్తలెయు ఆవరిసితు.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి ఘటోత్కచవధ పర్వణి రాత్రియుద్ధే సంకులయుద్ధే సప్తచత్వారింశాధికశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి ఘటోత్కచవధ పర్వదల్లి రాత్రియుద్ధే సంకులయుద్ధ ఎన్నువ నూరానల్వత్తేళనే అధ్యాయవు.