ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ద్రోణ పర్వ
ఘటోత్కచవధ పర్వ
అధ్యాయ 143
సార
ధృతరాష్ట్రన మగ చిత్రసేన మత్తు నకులన మగ శతానీకర యుద్ధ (1-12). ద్రుపద-వృషసేనర యుద్ధ (13-28). దుఃశాసన-ప్రతివింధ్యర యుద్ధ (29-42).
07143001 సంజయ ఉవాచ।
07143001a శతానీకం శరైస్తూర్ణం నిర్దహంతం చమూం తవ।
07143001c చిత్రసేనస్తవ సుతో వారయామాస భారత।।
సంజయను హేళిదను: “భారత! బేగనే శరగళింద నిన్న సేనెయన్ను సుడుత్తిరువ శతానీకనన్ను నిన్న మగ చిత్రసేనను తడెదను.
07143002a నాకులిశ్చిత్రసేనం తు నారాచేనార్దయద్భృశం।
07143002c స చ తం ప్రతివివ్యాధ దశభిర్నిశితైః శరైః।।
నకులన మగను చిత్రసేననన్ను నారాచగళింద బహళవాగి గాయగొళిసిదను. చిత్రసేననూ కూడ అవనన్ను హత్తు నిశిత శరగళింద తిరుగి హొడెదను.
07143003a చిత్రసేనో మహారాజ శతానీకం పునర్యుధి।
07143003c నవభిర్నిశితైర్బాణైరాజఘాన స్తనాంతరే।।
మహారాజ! చిత్రసేనను యుద్ధదల్లి పునః శతానీకన ఎదెగె ఒంభత్తు నిశిత బాణగళన్ను ప్రహరిసిదను.
07143004a నాకులిస్తస్య విశిఖైర్వర్మ సమ్నతపర్వభిః।
07143004c గాత్రాత్సంచ్యావయామాస తదద్భుతమివాభవత్।।
నాకులియు విశిఖ సన్నతపర్వగళింద అవన కవచవన్ను దేహదింద బేర్పడిసిదను. అదొందు అద్భుతవాగిత్తు.
07143005a సోఽపేతవర్మా పుత్రస్తే విరరాజ భృశం నృప।
07143005c ఉత్సృజ్య కాలే రాజేంద్ర నిర్మోకమివ పన్నగః।।
నృప! రాజేంద్ర! కవచవన్ను కళెదుకొండు నిన్న మగను పొరెయన్ను కళెదుకొండ సర్పదంతె విరాజిసిదను.
07143006a తతోఽస్య నిశితైర్బాణైర్ధ్వజం చిచ్చేద నాకులిః।
07143006c ధనుశ్చైవ మహారాజ యతమానస్య సమ్యుగే।।
ఆగ నాకులియు నిశిత బాణగళింద యుద్ధదల్లి ప్రయత్నపడుత్తిద్ద అవన ధ్వజవన్నూ ధనుస్సన్నూ తుండరిసిదను.
07143007a స చిన్నధన్వా సమరే వివర్మా చ మహారథః।
07143007c ధనురన్యన్మహారాజ జగ్రాహారివిదారణం।।
మహారాజ! సమరదల్లి ధనుస్సన్నూ కవచవన్నూ కళెదుకొండ ఆ మహారథను శత్రుగళన్ను సీళబల్ల ఇన్నొందు ధనుస్సన్ను ఎత్తికొండను.
07143008a తతస్తూర్ణం చిత్రసేనో నాకులిం నవభిః శరైః।
07143008c వివ్యాధ సమరే క్రుద్ధో భరతానాం మహారథః।।
తక్షణవే భరతర మహారథ చిత్రసేనను క్రుద్ధనాగి సమరదల్లి ఒంభత్తు శరగళింద నాకులియన్ను హొడెదను.
07143009a శతానీకోఽథ సంక్రుద్ధశ్చిత్రసేనస్య మారిష।
07143009c జఘాన చతురో వాహాన్సారథిం చ నరోత్తమః।।
మారిష! ఆగ సంక్రుద్ధ నరోత్తమ శతానీకను చిత్రసేనన నాల్కు కుదురెగళన్నూ సారథియన్నూ సంహరిసిదను.
07143010a అవప్లుత్య రథాత్తస్మాచ్చిత్రసేనో మహారథః।
07143010c నాకులిం పంచవింశత్యా శరాణామార్దయద్బలీ।।
మహారథ బలశాలీ చిత్రసేనను ఆ రథదింద హారి ఇప్పత్తైదు శరగళింద నాకులియన్ను హొడెదను.
07143011a తస్య తత్కుర్వతః కర్మ నకులస్య సుతో రణే।
07143011c అర్ధచంద్రేణ చిచ్చేద చాపం రత్నవిభూషితం।।
నకులన సుతను రణదల్లి ఆ కెలసవన్ను మాడిద చిత్రసేనన రత్నవిభూషిత చాపవన్ను అర్ధచంద్ర శరదింద తుండరిసిదను.
07143012a స చిన్నధన్వా విరథో హతాశ్వో హతసారథిః।
07143012c ఆరురోహ రథం తూర్ణం హార్దిక్యస్య మహాత్మనః।।
ధనుస్సు తుండాద, విరథనాద, అశ్వ-సారథిగళన్ను కళెదుకొండ చిత్రసేనను బేగనే మహాత్మ హార్దిక్య కృతవర్మన రథవన్నేరిదను.
07143013a ద్రుపదం తు సహానీకం ద్రోణప్రేప్సుం మహారథం।
07143013c వృషసేనోఽభ్యయాత్తూర్ణం కిరం శరశతైస్తదా।।
ద్రోణన హత్తిర సేనెయొందిగె హోగుత్తిద్ద మహారథ ద్రుపదనన్ను వృషసేనను బేగనే నూరారు శరగళింద ముచ్చిబిట్టను.
07143014a యజ్ఞసేనస్తు సమరే కర్ణపుత్రం మహారథం।
07143014c షష్ట్యా శరాణాం వివ్యాధ బాహ్వోరురసి చానఘ।।
అనఘ! యజ్ఞసేననాదరో సమరదల్లి మహారథ కర్ణపుత్రనన్ను అరవత్తు శరగళింద బాహుగళిగె మత్తు ఎదెగె హొడెదను.
07143015a వృషసేనస్తు సంక్రుద్ధో యజ్ఞసేనం రథే స్థితం।
07143015c బహుభిః సాయకైస్తీక్ష్ణైరజఘాన స్తనాంతరే।।
సంక్రుద్ధ వృషసేననూ కూడ రథదల్లి నింతిద్ద యజ్ఞసేననన్ను అనేక తీక్ష్ణసాయకగళింద ఎదెయ మధ్యదల్లి హొడెదను.
07143016a తావుభౌ శరనున్నాంగౌ శరకంటకినౌ రణే।
07143016c వ్యభ్రాజేతాం మహారాజ శ్వావిధౌ శలలైరివ।।
మహారాజ! శరీరవెల్లా శరగళింద చుచ్చల్పట్టిద్ద అవరిబ్బరూ రణదల్లి ముళ్ళుగళింద కూడిద్ద ముళ్ళుహందిగళంతె ప్రకాశిసుత్తిద్దరు.
07143017a రుక్మపుంఖైరజిహ్మాగ్రైః శరైశ్చిన్నతనుచ్చదౌ।
07143017c రుధిరౌఘపరిక్లిన్నౌ వ్యభ్రాజేతాం మహామృధే।।
రుక్మపుంఖగళ జిహ్మాగ్ర శరగళింద కవచగళు సీళిహోగి రక్తవు సురియుత్తిద్ద అవరిబ్బరూ మహారణదల్లి బహళవాగి ప్రకాశిసిదరు.
07143018a తపనీయనిభౌ చిత్రౌ కల్పవృక్షావివాద్భుతౌ।
07143018c కింశుకావివ చోత్ఫుల్లౌ వ్యకాశేతాం రణాజిరే।।
సువర్ణమయ చిత్రిత కవచగళుళ్ళ అవరిబ్బరూ రణరంగదల్లి అద్భుత కల్పవృక్షగళంతె మత్తు హూబిట్ట ముత్తుగద మరగళంతె ప్రకాశిసిదరు.
07143019a వృషసేనస్తతో రాజన్నవభిర్ద్రుపదం శరైః।
07143019c విద్ధ్వా వివ్యాధ సప్తత్యా పునశ్చాన్యైస్త్రిభిః శరైః।।
రాజన్! ఆగ వృషసేనను ద్రుపదనన్ను ఒంబత్తు బాణగళింద ప్రహరిసి, ఎప్పత్తరింద గాయగొళిసి పునః మూరు మూరు శరగళింద హొడెదను.
07143020a తతః శరసహస్రాణి విముంచన్విబభౌ తదా।
07143020c కర్ణపుత్రో మహారాజ వర్షమాణ ఇవాంబుదః।।
మహారాజ! ఆగ కర్ణపుత్రను సహస్రారు బాణగళన్ను ప్రయోగిసి మోడదంతె శరగళ మళెయన్ను సురిసిదను.
07143021a తతస్తు ద్రుపదానీకం శరైశ్చిన్నతనుచ్చదం।
07143021c సంప్రాద్రవద్రణే రాజన్నిశీథే భైరవే సతి।।
రాజన్! అవన శరగళింద కవచగళన్ను కళెదుకొండ ద్రుపదన సేనెయు ఆ భైరవ రాత్రియల్లి రణదింద ఓడి హోయితు.
07143022a ప్రదీపైర్హి పరిత్యక్తైర్జ్వలద్భిస్తైః సమంతతః।
07143022c వ్యరాజత మహీ రాజన్వీతాభ్రా ద్యౌరివ గ్రహైః।।
రాజన్! అవరు ఎల్లకడె బిట్టుహోగిద్ద ఉరియుత్తిరువ పంజుగళింద రణభూమియు గ్రహ-నక్షత్రగళింద కూడిద మోడగళిల్లద ఆగసదంతె విరాజిసుత్తిత్తు.
07143023a తథాంగదైర్నిపతితైర్వ్యరాజత వసుంధరా।
07143023c ప్రావృట్కాలే మహారాజ విద్యుద్భిరివ తోయదః।।
మహారాజ! వర్షాకాలదల్లి మించినింద కూడిద మోడదంతె వసుంధరెయు బిద్దిద్ద అంగదాభరణగళింద ప్రకాశిసుత్తిత్తు.
07143024a తతః కర్ణసుతత్రస్తాః సోమకా విప్రదుద్రువుః।
07143024c యథేంద్రభయవిత్రస్తా దానవాస్తారకామయే।।
ఆ తారకామయ యుద్ధదల్లి ఇంద్రన భయదింద తత్తరిసిద దానవరంతె కర్ణసుతనింద భయగొండ సోమకరు పలాయనమాడిదరు.
07143025a తేనార్ద్యమానాః సమరే ద్రవమాణాశ్చ సోమకాః।
07143025c వ్యరాజంత మహారాజ ప్రదీపైరవభాసితాః।।
మహారాజ! సమరదల్లి అవనింద పీడితరాగి పంజుగళన్ను హిడిదు ఒడిహోగుత్తిరువ సోమకరు శోభాయమానరాగి కాణుత్తిద్దరు.
07143026a తాంస్తు నిర్జిత్య సమరే కర్ణపుత్రో వ్యరోచత।
07143026c మధ్యందినమనుప్రాప్తో ఘర్మాంశురివ భారత।।
భారత! సమరదల్లి అవరన్ను గెద్ద కర్ణపుత్రను మధ్యాహ్న నడునెత్తియ మేలిద్ద సూర్యనంతె ప్రకాశిసిదను.
07143027a తేషు రాజసహస్రేషు తావకేషు పరేషు చ।
07143027c ఏక ఏవ జ్వలంస్తస్థౌ వృషసేనః ప్రతాపవాన్।।
నిన్నవర మత్తు శత్రుగళ ఆ సహస్రారు రాజరుగళ మధ్యె ప్రతాపవాన్ వృషసేనను ఒబ్బనే ప్రజ్వలిసుత్తా నింతిద్దను.
07143028a స విజిత్య రణే శూరాన్సోమకానాం మహారథాన్।
07143028c జగామ త్వరితస్తత్ర యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః।।
రణదల్లి మహారథ శూర సోమకరన్ను గెద్దు అవను త్వరెమాడి రాజా యుధిష్ఠిరనిద్దల్లిగె హోదను.
07143029a ప్రతివింధ్యమథ క్రుద్ధం ప్రదహంతం రణే రిపూన్।
07143029c దుఃశాసనస్తవ సుతః ప్రత్యుద్గచ్చన్మహారథః।।
ఆగ క్రుద్ధనాగి రణదల్లి రిపుగళన్ను దహిసుత్తిద్ద ప్రతివింధ్యనన్ను నిన్న మగ మహారథ దుఃశాసనను హోగి ఎదురిసిదను.
07143030a తయోః సమాగమో రాజంశ్చిత్రరూపో బభూవ హ।
07143030c వ్యపేతజలదే వ్యోమ్ని బుధభార్గవయోరివ।।
రాజన్! అవర సమాగమవు మోడవిల్లద ఆకాశదల్లి బుధ-సూర్యర సమాగమదంతె చిత్రరూపవాగిద్దితు.
07143031a ప్రతివింధ్యం తు సమరే కుర్వాణం కర్మ దుష్కరం।
07143031c దుఃశాసనస్త్రిభిర్బాణైర్లలాటే సమవిధ్యత।।
సమరదల్లి దుష్కర కర్మవన్ను మాడుత్తిద్ద ప్రతివింధ్యనన్ను దుఃశాసనను బాణగళింద హణెగె హొడెదను.
07143032a సోఽతివిద్ధో బలవతా పుత్రేణ తవ ధన్వినా।
07143032c విరరాజ మహాబాహుః సశృంగ ఇవ పర్వతః।।
మహారాజ! నిన్న బలవంత ధన్వి పుత్రనింద అతియాగి గాయగొండ ఆ మహాబాహువు శృంగవిరువ పర్వతదంతె విరాజిసిదను.
07143033a దుఃశాసనం తు సమరే ప్రతివింధ్యో మహారథః।
07143033c నవభిః సాయకైర్విద్ధ్వా పునర్వివ్యాధ సప్తభిః।।
సమరదల్లి మహారథ ప్రతివింధ్యనాదరో దుఃశాసననన్ను ఒంభత్తు సాయకగళింద హొడెదు పునః ఏళరింద ప్రహరిసిదను.
07143034a తత్ర భారత పుత్రస్తే కృతవాన్కర్మ దుష్కరం।
07143034c ప్రతివింధ్యహయానుగ్రైః పాతయామాస యచ్చరైః।।
భారత! అల్లి దుష్కర కర్మవన్ను మాడువ నిన్న పుత్రను ఉగ్ర శరగళింద ప్రతివింధ్యన కుదురెగళన్ను కెళగురుళిసిదను.
07143035a సారథిం చాస్య భల్లేన ధ్వజం చ సమపాతయత్।
07143035c రథం చ శతశో రాజన్వ్యధమత్తస్య ధన్వినః।।
రాజన్! ఆ ధన్వియు ఇన్నొందు భల్లదింద అవన సారథియన్ను మత్తు ధ్వజవన్ను కెళగురుళిసిదను. మత్తు నూరారు బాణగళింద అవన రథవన్ను కూడ ప్రహరిసిదను.
07143036a పతాకాశ్చ స తూణీరాన్రశ్మీన్యోక్త్రాణి చాభిభో।
07143036c చిచ్చేద తిలశః క్రుద్ధః శరైః సమ్నతపర్వభిః।।
విభో! క్రుద్ధనాద అవను సన్నతపర్వ శరగళింద ప్రతివింధ్యన పతాకెగళన్నూ, తూణీరగళన్నూ, కడివాణగళన్నూ, నొగపట్టిగళన్నూ నుచ్చునూరు మాడిదను.
07143037a విరథః స తు ధర్మాత్మా ధనుష్పాణిరవస్థితః।
07143037c అయోధయత్తవ సుతం కిరం శరశతాన్బహూన్।।
విరథనాద ఆ ధర్మాత్మ ప్రతివింధ్యనాదరో ధనుష్పాణియాగి అనేక నూరు బాణగళింద నిన్న సుతనన్ను ముచ్చి యుద్ధవన్ను ముందువరిసిదను.
07143038a క్షురప్రేణ ధనుస్తస్య చిచ్చేద కృతహస్తవత్।
07143038c అథైనం దశభిర్భల్లైశ్చిన్నధన్వానమార్దయత్।।
ఆగ దుఃశాసనను కైచళకదింద క్షురప్రవన్ను ప్రయోగిసి అవన ధనుస్సన్ను కత్తరిసిదను. ధనుస్సు తుండాద అవనన్ను హత్తు భల్లగళింద హొడెదను.
07143039a తం దృష్ట్వా విరథం తత్ర భ్రాతరోఽస్య మహారథాః।
07143039c అన్వవర్తంత వేగేన మహత్యా సేనయా సహ।।
విరథనాగిద్ద ప్రతివింధ్యనన్ను నోడి అవన మహారథ సహోదరరు మహా సేనెయొందిగె వేగదింద ఆగమిసిదరు.
07143040a ఆప్లుతః స తతో యానం సుతసోమస్య భాస్వరం।
07143040c ధనుర్గృహ్య మహారాజ వివ్యాధ తనయం తవ।।
మహారాజ! ఆగ అవను సుతసోమన హొళెయుత్తిరువ రథద మేలె హారి, ధనుస్సన్నెత్తికొండు నిన్న మగనన్ను ప్రహరిసిదను.
07143041a తతస్తు తావకాః సర్వే పరివార్య సుతం తవ।
07143041c అభ్యవర్తంత సంగ్రామే మహత్యా సేనయా వృతాః।।
ఆగ నిన్నవరెల్లరూ నిన్న మగనన్ను మహా సేనెయొందిగె కూడి సుత్తువరెదు సంగ్రామదల్లి ఎరగిదరు.
07143042a తతః ప్రవవృతే యుద్ధం తవ తేషాం చ భారత।
07143042c నిశీథే దారుణే కాలే యమరాష్ట్రవివర్ధనం।।
భారత! ఆగ ఆ దారుణ రాత్రివేళెయల్లి నిన్నవర మత్తు అవర నడువె యమరాష్ట్రవన్ను వర్ధిసువ యుద్ధవు నడెయితు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి ఘటోత్కచవధ పర్వణి రాత్రియుద్ధే శతానీకాదియుద్ధే త్రిచత్వారింశాధికశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి ఘటోత్కచవధ పర్వదల్లి రాత్రియుద్ధే శతానీకాదియుద్ధ ఎన్నువ నూరానల్వత్మూరనే అధ్యాయవు.