133 రాత్రియుద్ధే కృపకర్ణవాక్యః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

ద్రోణ పర్వ

ఘటోత్కచవధ పర్వ

అధ్యాయ 133

సార

ఇంద్రనిత్త శక్తియన్ను అర్జునన మేలె ప్రయోగిసుత్తేనెందు కర్ణను దుర్యోధననిగె హేళిదుదు (1-11). కృప-కర్ణర వివాద (12-64).

07133001 సంజయ ఉవాచ।
07133001a ఉదీర్యమాణం తద్దృష్ట్వా పాండవానాం మహద్బలం।
07133001c అవిషహ్యం చ మన్వానః కర్ణం దుర్యోధనోఽబ్రవీత్।।

సంజయను హేళిదను: “పాండవర మహాసేనెయు ఆ రీతి తన్న సేనెయన్ను సీళుత్తిరువుదన్ను నోడి అదన్ను ఎదురిసలు సాధ్యవాగలారదెందు బగెదు దుర్యోధనను కర్ణనిగె హేళిదను:

07133002a అయం స కాలః సంప్రాప్తో మిత్రాణాం మిత్రవత్సల।
07133002c త్రాయస్వ సమరే కర్ణ సర్వాన్యోధాన్మహాబల।।
07133003a పాంచాలైర్మత్స్యకైకేయైః పాండవైశ్చ మహారథైః।
07133003c వృతాన్సమంతాత్సంక్రుద్ధైర్నిఃశ్వసద్భిరివోరగైః।।

“మిత్రవత్సల! కర్ణ! మహాబల! మిత్రరాదవరు తమ్మ కర్తవ్యవన్ను నిర్వహిసువ కాలవు ఈగ సంప్రాప్తవాగిదె. సమరదల్లి సంక్రుద్ధ మహా సర్పగళంతె భుసుగుట్టుత్తిరువ పాంచాల-మత్స్య-కేకయ మత్తు పాండవ మహారథరింద సుత్తువరెయల్పట్టిరువ సర్వ యోధర భయవన్ను హోగలాడిసు.

07133004a ఏతే నదంతి సంహృష్టాః పాండవా జితకాశినః।
07133004c శక్రోపమాశ్చ బహవః పాంచాలానాం రథవ్రజాః।।

జయవన్ను గళిసిరువ శక్రనిగె సమాన అనేక పాండవ మత్తు పాంచాల రథసైనికరు సంహృష్టరాగి సింహనాదగైయుత్తిద్దారె.”

07133005 కర్ణ ఉవాచ।
07133005a పరిత్రాతుమిహ ప్రాప్తో యది పార్థం పురందరః।
07133005c తమప్యాశు పరాజిత్య తతో హంతాస్మి పాండవం।।

కర్ణను హేళిదను: “ఒందు వేళె పురందరనే పార్థనన్ను రక్షిసలు ఇల్లిగె బందరూ నాను ఆ పాండవనన్ను సోలిసి సంహరిసుత్తేనె.

07133006a సత్యం తే ప్రతిజానామి సమాశ్వసిహి భారత।
07133006c హంతాస్మి పాండుతనయాన్పాంచాలాంశ్చ సమాగతాన్।।

భారత! నినగె సత్యవన్నే తిళిసుత్తిద్దేనె. సమాధానహొందు. పాండుతనయరన్ను మత్తు జొతెగె బందిరువ పాంచాలరన్నూ సంహరిసుత్తేనె.

07133007a జయం తే ప్రతిజానామి వాసవస్యేవ పావకిః।
07133007c ప్రియం తవ మయా కార్యమితి జీవామి పార్థివ।।

పార్థివ! పావకి షణ్ముఖను వాసవనిగె జయవన్ను ఒదగిసి కొట్టంతె నాను నినగె ప్రియవాదుదన్ను మాడువుదు నన్న కర్తవ్యవెందు భావిసి ఇన్నూ జీవంతవిరువెను.

07133008a సర్వేషామేవ పార్థానాం ఫల్గునో బలవత్తరః।
07133008c తస్యామోఘాం విమోక్ష్యామి శక్తిం శక్రవినిర్మితాం।।

పార్థరెల్లరల్లి ఫల్గుననే బలశాలియు. శక్రనింద వినిర్మిత ఆ అమోఘ శక్తియన్ను అవన మేలె ప్రయోగిసుత్తేనె.

07133009a తస్మిన్ హతే మహేష్వాసే భ్రాతరస్తస్య మానద।
07133009c తవ వశ్యా భవిష్యంతి వనం యాస్యంతి వా పునః।।

మానద! ఆ మహేష్వాసను హతనాదరె అవన సహోదరరు నిన్న వశదల్లి బరుత్తారె మత్తు పునః వనక్కె తెరళుత్తారె.

07133010a మయి జీవతి కౌరవ్య విషాదం మా కృథాః క్వ చిత్।
07133010c అహం జేష్యామి సమరే సహితాన్సర్వపాండవాన్।।
07133011a పాంచాలాన్కేకయాంశ్చైవ వృష్ణీంశ్చాపి సమాగతాన్।
07133011c బాణౌఘైః శకలీకృత్య తవ దాస్యామి మేదినీం।।

కౌరవ్య! నాను జీవంతవిరువవరెగె నీను ఖండితవాగి విషాదిసబేకాగిల్ల. సమరదల్లి నాను పాండవరెల్లరన్నూ పాంచాల-కేకయ-వృష్ణిగళొందిగె నన్న బాణ సమూహగళింద తుండు తుండు మాడి ఈ మేదినియన్ను నినగొప్పిసుత్తేనె.””

07133012 సంజయ ఉవాచ।
07133012a ఏవం బ్రువాణం కర్ణం తు కృపః శారద్వతోఽబ్రవీత్।
07133012c స్మయన్నివ మహాబాహుః సూతపుత్రమిదం వచః।।

సంజయను హేళిదను: “హీగె హేళుత్తిద్ద సూతపుత్ర కర్ణనిగె మహాబాహు శారద్వత కృపను నసునగుత్తా ఇదన్ను హేళిదను:

07133013a శోభనం శోభనం కర్ణ సనాథః కురుపుంగవః।
07133013c త్వయా నాథేన రాధేయ వచసా యది సిధ్యతి।।

“కర్ణ! నిన్న మాతుగళు తుంబా సొగసాగివె! రాధేయ! మాతినిందలే ఎల్లవూ సిద్ధవాగుత్తదెయాదరె నీను రక్షిసుత్తిరువుదరిందలే కురుపుంగవను రక్షితనాగిద్దానె!

07133014a బహుశః కత్థసే కర్ణ కౌరవ్యస్య సమీపతః।
07133014c న తు తే విక్రమః కశ్చిద్దృశ్యతే బలమేవ వా।।

కర్ణ! కౌరవన హత్తిరదల్లి నీను కొచ్చికొళ్ళుత్తీయే హొరతు నిన్నల్లి యావుదే రీతియ బలవాదరూ విక్రమవాదరూ కాణువుదిల్ల.

07133015a సమాగమః పాండుసుతైర్దృష్టస్తే బహుశో యుధి।
07133015c సర్వత్ర నిర్జితశ్చాసి పాండవైః సూతనందన।।

సూతనందన! యుద్ధదల్లి అనేకబారి నీను పాండుసుతరన్ను ఎదురిసిదుదు కండుబందరూ ఎల్ల బారియూ నీను పాండవరింద పరాజితనాగియే హిందిరుగిరువె.

07133016a హ్రియమాణే తదా కర్ణ గంధర్వైర్ధృతరాష్ట్రజే।
07133016c తదాయుధ్యంత సైన్యాని త్వమేకస్తు పలాయథాః।।

కర్ణ! ధృతరాష్ట్రజను గంధర్వరింద అపహరిసల్పట్టాగ సేనెగళు యుద్ధమాడుత్తిరలు నీనొబ్బనే పలాయనమాడిద్దె!

07133017a విరాటనగరే చాపి సమేతాః సర్వకౌరవాః।
07133017c పార్థేన నిర్జితా యుద్ధే త్వం చ కర్ణ సహానుజః।।

విరాటనగరదల్లి కూడ కౌరవరెల్లరూ ఒట్టాగి పార్థనింద సోలన్ననుభవిసిదాగ కర్ణ! నీనూ కూడ నిన్న సహోదరరొందిగె పరాజితనాగిద్దెయల్లవే?

07133018a ఏకస్యాప్యసమర్థస్త్వం ఫల్గునస్య రణాజిరే।
07133018c కథముత్సహసే జేతుం సకృష్ణాన్సర్వపాండవాన్।।

రణాంగణదల్లి ఫల్గుననొబ్బనన్నూ ఎదురిసలు నీను అసమర్థనాగిరువాగ కృష్ణనొందిగె సర్వ పాండవరన్నూ హేగె గెల్లుత్తీయె?

07133019a అబ్రువన్కర్ణ యుధ్యస్వ బహు కత్థసి సూతజ।
07133019c అనుక్త్వా విక్రమేద్యస్తు తద్వై సత్పురుషవ్రతం।।

కర్ణ! నీను బహళ మాతనాడువవను! నిన్నన్ను నీనే హొగళికొళ్ళదే యుద్ధమాడు! తన్న పరాక్రమద విషయవాగి యావుదొందు మాతన్నూ ఆడదే పరాక్రమవన్ను కృతియల్లి తోరిసువుదే సత్పురుషర మార్గ.

07133020a గర్జిత్వా సూతపుత్ర త్వం శారదాభ్రమివాజలం।
07133020c నిష్ఫలో దృశ్యసే కర్ణ తచ్చ రాజా న బుధ్యతే।।

సూతపుత్ర! శరత్కాలద మోడవు గర్జిసువంతె గర్జిసి నిష్ఫలనాగుత్తిరువె! కర్ణ! ఇదన్ను రాజను తిళిదిల్ల!

07133021a తావద్గర్జసి రాధేయ యావత్పార్థం న పశ్యసి।
07133021c పురా పార్థం హి తే దృష్ట్వా దుర్లభం గర్జితం భవేత్।।

రాధేయ! ఎల్లియవరెగె పార్థనన్ను నీను కాణువుదిల్లవో అల్లియవరెగె నీను గర్జిసుత్తలే ఇరువె. ఏకెందరె పార్థనన్ను నోడిద నంతర నినగె గర్జిసలాగువుదిల్ల!

07133022a త్వమనాసాద్య తాన్బాణాన్ఫల్గునస్య విగర్జసి।
07133022c పార్థసాయకవిద్ధస్య దుర్లభం గర్జితం భవేత్।।

ఎల్లియవరెగె ఫల్గునన ఆ బాణగళు నినగె తాగువుదిల్లవో అల్లియవరెగె నీను గర్జిసుత్తిరువె! పార్థన సాయకగళు తాగిదనంతర నిన్న గర్జనెయు దుర్లభవాగువుదు.

07133023a బాహుభిః క్షత్రియాః శూరా వాగ్భిః శూరా ద్విజాతయః।
07133023c ధనుషా ఫల్గునః శూరః కర్ణః శూరో మనోరథైః।।

క్షత్రియరు బాహుబలదింద శూరరెనిసికొళ్ళుత్తారె. బ్రాహ్మణరు వాక్చాతుర్యదింద శూరరెనిసికొళ్ళుత్తారె. ఫల్గునను ధనుర్విద్యెయల్లి శూరనెనిసికొండిద్దానె. కర్ణను తన్న మనోరథగళింద శూరనెనిసికొండిద్దానె!”

07133024a ఏవం పరుషితస్తేన తదా శారద్వతేన సః।
07133024c కర్ణః ప్రహరతాం శ్రేష్ఠః కృపం వాక్యమథాబ్రవీత్।।

హీగె చుచ్చుమాతుగళింద శారద్వతను రేగిసలు ప్రహరిగళల్లి శ్రేష్ఠ కర్ణను కృపనిగె హేళిదను:

07133025a శూరా గర్జంతి సతతం ప్రావృషీవ బలాహకాః।
07133025c ఫలం చాశు ప్రయచ్చంతి బీజముప్తం ఋతావివ।।

“శూరరు సతతవూ గర్జిసుత్తిరుత్తారె మత్తు మోడగళంతె మళెయన్నూ సురిసుత్తారె. ఋతుకాలదల్లి బిత్తిద బీజవు ఫలకొడువంతె శూరరాదవరు ఫలవన్ను కొడుత్తారె.

07133026a దోషమత్ర న పశ్యామి శూరాణాం రణమూర్ధని।
07133026c తత్తద్వికత్థమానానాం భారం చోద్వహతాం మృధే।।

రణభూమియల్లి యుద్ధద భారవన్ను హొత్తు సంహరిసుత్తిరువవరు తమ్మ పరాక్రమద విషయవాగి హేళికొళ్ళువ శూరరల్లి నాను యావుదే రీతియ దోషవన్ను కాణువుదిల్ల.

07133027a యం భారం పురుషో వోఢుం మనసా హి వ్యవస్యతి।
07133027c దైవమస్య ధ్రువం తత్ర సాహాయ్యాయోపపద్యతే।।

యావ భారవన్ను హొరలు మనుష్యను మనసతః నిశ్చయిసుత్తానో అదరల్లి దైవవు అవనిగె సహాయమాడుత్తదె ఎన్నువుదరల్లి సంశయవిల్ల.

07133028a వ్యవసాయద్వితీయోఽహం మనసా భారముద్వహన్।
07133028c గర్జామి యద్యహం విప్ర తవ కిం తత్ర నశ్యతి।।

విప్ర! ఈ కార్యభారవన్ను వహిసికొళ్ళలు నాను మనసారె నిశ్చయిసిద్దేనె. అదర కార్యసిద్ధియు ఎరడనెయ విషయ. ఒందువేళె నాను గర్జిసిదరె అదరల్లి నినగేను నష్ట?

07133029a వృథా శూరా న గర్జంతి సజలా ఇవ తోయదాః।
07133029c సామర్థ్యమాత్మనో జ్ఞాత్వా తతో గర్జంతి పండితాః।।

శూరరు సుమ్మ సుమ్మనే గర్జిసువుదిల్ల. మళెయింద తుంబిరువ మోడగళంతె పండితరు తమ్మ సామర్థ్యవన్ను తిళిదే గర్జసుత్తారె.

07133030a సోఽహమద్య రణే యత్తః సహితౌ కృష్ణపాండవౌ।
07133030c ఉత్సహే తరసా జేతుం తతో గర్జామి గౌతమ।।

గౌతమ! రణభూమియల్లి జయిసలు ఉత్సుకరాగి ఒట్టాగి ప్రయత్నిసుత్తిరువ కృష్ణ-పాండవరన్ను జయిసలు నాను మనస్సినిందలే ఉత్సాహితనాగి గర్జిసుత్తిద్దేనె.

07133031a పశ్య త్వం గర్జితస్యాస్య ఫలం మే విప్ర సానుగః।
07133031c హత్వా పాండుసుతానాజౌ సహకృష్ణాన్ససాత్వతాన్।
07133031e దుర్యోధనాయ దాస్యామి పృథివీం హతకంటకాం।।

విప్ర! ఈ గర్జనెయ ఫలవన్ను నీనే నోడువియంతె! ఇందు నాను అనుగరొందిగె పాండుసుతరన్ను, కృష్ణనూ మత్తు సాత్వతరన్నూ సేరికొండు సంహరిసి కంటకరహిత ఈ పృథ్వియన్ను దుర్యోధననిగె కొడుత్తేనె!”

07133032 కృప ఉవాచ।
07133032a మనోరథప్రలాపో మే న గ్రాహ్యస్తవ సూతజ।
07133032c యదా క్షిపసి వై కృష్ణౌ ధర్మరాజం చ పాండవం।।

కృపను హేళిదను: “సూతజ! నిన్న ఈ మనోరథప్రలాపవు ననగె స్వల్పవూ హిడిసువుదిల్ల. నీను సదా కృష్ణార్జునరన్నూ పాండవ ధర్మరాజనన్నూ నిందిసుత్తిరుత్తీయె.

07133033a ధ్రువస్తత్ర జయః కర్ణ యత్ర యుద్ధవిశారదౌ।
07133033c దేవగంధర్వయక్షాణాం మనుష్యోరగరక్షసాం।
07133033e దంశితానామపి రణే అజేయౌ కృష్ణపాండవౌ।।

కర్ణ! ఎల్లి యుద్ధవిశారద కృష్ణ-పాండవరిరువరో అల్లిగే జయవు నిశ్చితవాదుదు. ఇవరిబ్బరూ రణదల్లి కవచధారిగళాద దేవ-గంధర్వ-యక్ష-మనుష్య-ఉరగ-రాక్షసరిగూ అజేయరు.

07133034a బ్రహ్మణ్యః సత్యవాగ్దాంతో గురుదైవతపూజకః।
07133034c నిత్యం ధర్మరతశ్చైవ కృతాస్త్రశ్చ విశేషతః।
07133034e ధృతిమాంశ్చ కృతజ్ఞశ్చ ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।।

ధర్మపుత్ర యుధిష్ఠిరనాదరో బ్రహ్మణ్య, సత్యవాగ్మి, జితేంద్రియ, గురు-దేవతెగళన్ను పూజిసువవను. నిత్యవూ ధర్మనిరతనాగిరువవను. విశేషవాగి అస్త్రగళల్లి పరిణితనూ హౌదు. అవను ధృతివంత మత్తు కృతజ్ఞ.

07133035a భ్రాతరశ్చాస్య బలినః సర్వాస్త్రేషు కృతశ్రమాః।
07133035c గురువృత్తిరతాః ప్రాజ్ఞా ధర్మనిత్యా యశస్వినః।।

అవన అనుజరూ కూడ బలశాలిగళు. సర్వ శస్త్రగళల్లి పళగిదవరు. గురుసేవెయల్లి నిరతరాదవరు. ప్రాజ్ఞరు. ధర్మనిరతరు మత్తు యశస్విగళు కూడ.

07133036a సంబంధినశ్చేంద్రవీర్యాః స్వనురక్తాః ప్రహారిణః।
07133036c ధృష్టద్యుమ్నః శిఖండీ చ దౌర్ముఖిర్జనమేజయః।।
07133037a చంద్రసేనో భద్రసేనః కీర్తిధర్మా ధ్రువో ధరః।
07133037c వసుచంద్రో దామచంద్రః సింహచంద్రః సువేధనః।।
07133038a ద్రుపదస్య తథా పుత్రా ద్రుపదశ్చ మహాస్త్రవిత్।
07133038c యేషామర్థాయ సమ్యత్తో మత్స్యరాజః సహానుగః।।

ఇవన సంబంధిగళూ వీర్యదల్లి ఇంద్రన సమానరు. ఇవనల్లి విశేష అనురాగవన్ను హొందిదవరు. ప్రహారిగళు. ధృష్టద్యుమ్న, శిఖండీ, దౌర్ముఖీ, జనమేజయ, చంద్రసేన, భద్రసేన, కీర్తిధర్మ, ధ్రువ, ధర, వసుచంద్ర, దామచంద్ర, సింహచంద్ర, సువేధన మొదలాద ద్రుపదన పుత్రరు మత్తు మహాస్త్రవిదు ద్రుపద ఇవరెల్లరూ మత్తు అనుయాయిగళొందిగె మత్స్యరాజ ఇవరు యుధిష్ఠిరనిగాగి ఒందాగిద్దారె.

07133039a శతానీకః సుదశనః శ్రుతానీకః శ్రుతధ్వజః।
07133039c బలానీకో జయానీకో జయాశ్వో రథవాహనః।।
07133040a చంద్రోదయః కామరథో విరాటభ్రాతరః శుభాః।
07133040c యమౌ చ ద్రౌపదేయాశ్చ రాక్షసశ్చ ఘటోత్కచః।
07133040e యేషామర్థాయ యుధ్యంతే న తేషాం విద్యతే క్షయః।।

శతానీక, సుదర్శన, శ్రుతానీక, శ్రుతధ్వజ, బలానీక, జయానీక, జయాశ్వ, రథవాహన, చంద్రోదయ, కామరథ ఇవరు విరాటన శుభ సహోదరరు. యమళరు, ద్రౌపదేయరు, మత్తు రాక్షస ఘటోత్కచ ఇవరు కూడ యుధిష్ఠిరన సలువాగి యుద్ధమాడుత్తిద్దారె. ఇవరన్ను సంహరిసువ రీతియు తిళిదిల్ల.

07133041a కామం ఖలు జగత్సర్వం సదేవాసురమానవం।
07133041c సయక్షరాక్షసగణం సభూతభుజగద్విపం।
07133041e నిఃశేషమస్త్రవీర్యేణ కుర్యాతాం భీమఫల్గునౌ।।

భీమ-ఫల్గునరు బయసిదరె తమ్మ అస్త్రవీర్యదింద దేవ-అసుర-మానవ-యక్ష-రాక్షసగణగళింద కూడిరువ మత్తు ఇరువ సర్ప-ఆనెగళొందిగె ఇడీ జగత్తెల్లవన్నూ నిఃశేషవన్నాగి మాడబల్లరు.

07133042a యుధిష్ఠిరశ్చ పృథివీం నిర్దహేద్ఘోరచక్షుషా।
07133042c అప్రమేయబలః శౌరిర్యేషామర్థే చ దంశితః।
07133042e కథం తాన్సమ్యుగే కర్ణ జేతుముత్సహసే పరాన్।।

యుధిష్ఠిరనాదరో తన్న ఘోర దృష్టియిందలే ఈ భూమియన్ను సుడబల్లను. కర్ణ! యార రక్షణెగెందు అప్రమేయబలశాలి శౌరియే ఇరువనో అంథహ శత్రుగళన్ను నీను రణదల్లి హేగె గెల్లబల్లె?

07133043a మహానపనయస్త్వేష తవ నిత్యం హి సూతజ।
07133043c యస్త్వముత్సహసే యోద్ధుం సమరే శౌరిణా సహ।।

సూతజ! సమరదల్లి శౌరియొడనె యుద్ధమాడుత్తేనెందు నీను నిత్యవూ తోరిసికొండు బందిరువ ఉత్సాహవే నీను మాడుత్తిరువ దొడ్డ తప్పు!””

07133044 సంజయ ఉవాచ।
07133044a ఏవముక్తస్తు రాధేయః ప్రహసన్భరతర్షభ।
07133044c అబ్రవీచ్చ తదా కర్ణో గురుం శారద్వతం కృపం।।

సంజయను హేళిదను: “భరతర్షభ! ఇదన్ను కేళి రాధేయ కర్ణను జోరాగి నగుత్తా గురు శారద్వత కృపనిగె హేళిదను:

07133045a సత్యముక్తం త్వయా బ్రహ్మన్పాండవాన్ప్రతి యద్వచః।
07133045c ఏతే చాన్యే చ బహవో గుణాః పాండుసుతేషు వై।।

“బ్రహ్మన్! పాండవర కురితాగి నీను ఏను మాతనాడుత్తిరువెయో అదు సత్యవే ఆగిదె. ఇవల్లదే ఇన్నూ అనేక గుణగళు పాండుసుతరల్లి ఇవె తానే?

07133046a అజయ్యాశ్చ రణే పార్థా దేవైరపి సవాసవైః।
07133046c సదైత్యయక్షగంధర్వపిశాచోరగరాక్షసైః।
07133046e తథాపి పార్థాం జేష్యామి శక్త్యా వాసవదత్తయా।।

దైత్య-యక్ష-గంధర్వ-పిశాచ-ఉరగ-రాక్షసరు మత్తు వాసవనన్ను కూడి బంద దేవతెగళిగూ పార్థరు రణదల్లి అజేయరు. హాగిద్దరూ కూడ నాను వాసవను నీడిరువ శక్తియింద పార్థనన్ను గెల్లుత్తేనె.

07133047a మమాప్యమోఘా దత్తేయం శక్తిః శక్రేణ వై ద్విజ।
07133047c ఏతయా నిహనిష్యామి సవ్యసాచినమాహవే।।

ద్విజ! శక్రను ననగె కొట్టిరువ ఆ అమోఘ శక్తియింద నాను రణదల్లి సవ్యసాచియన్ను సంహరిసుత్తేనె.

07133048a హతే తు పాండవే కృష్ణో భ్రాతరశ్చాస్య సోదరాః।
07133048c అనర్జునా న శక్ష్యంతి మహీం భోక్తుం కథం చన।।

పాండవ కృష్ణను హతనాదనెందరె అవన అణ్ణందిరు మత్తు తమ్మందిరు అర్జుననిల్లదే ఈ భూమియన్ను భోగిసలు శక్యరాగువుదిల్ల.

07133049a తేషు నష్టేషు సర్వేషు పృథివీయం ససాగరా।
07133049c అయత్నాత్కౌరవేయస్య వశే స్థాస్యతి గౌతమ।।

గౌతమ! అవరెల్లరూ నష్టరాగలు సాగరదొందిన ఈ పృథ్వియు ఏనూ ప్రయత్నమాడదే కౌరవన వశదల్లి బరుత్తదె.

07133050a సునీతైరిహ సర్వార్థాః సిధ్యంతే నాత్ర సంశయః।
07133050c ఏతమర్థమహం జ్ఞాత్వా తతో గర్జామి గౌతమ।।

ఉత్తమ ఉపాయవు సర్వ ఉద్దేశగళన్నూ సిద్ధిగొళిసుత్తదె ఎన్నువుదరల్లి సంశయవిల్ల. గౌతమ! ఇదర అర్థవన్ను తిళిదే నాను గర్జిసుత్తిద్దేనె.

07133051a త్వం తు వృద్ధశ్చ విప్రశ్చ అశక్తశ్చాపి సమ్యుగే।
07133051c కృతస్నేహశ్చ పార్థేషు మోహాన్మామవమన్యసే।।

నీనాదరో బ్రాహ్మణ! అదరల్లూ ముదిబ్రాహ్మణ! యుద్ధమాడలు అశక్తనాగిరువె. పార్థరొందిగె విశేషవాద స్నేహవన్నిట్టుకొండిరువ నీను మోహగొండు నన్నన్ను అపమానిసుత్తిరువె.

07133052a యద్యేవం వక్ష్యసే భూయో మామప్రియమిహ ద్విజ।
07133052c తతస్తే ఖడ్గముద్యమ్య జిహ్వాం చేత్స్యామి దుర్మతే।।

దుర్మతి ద్విజనే! ఇన్నొమ్మె నీనేనాదారూ ననగె అప్రియవాగి ఈ రీతి మాతనాడిదరె ఖడ్గవన్నెత్తి నిన్న నాలిగెయన్ను కత్తరిసుత్తేనె.

07133053a యచ్చాపి పాండవాన్విప్ర స్తోతుమిచ్చసి సమ్యుగే।
07133053c భీషయన్సర్వసైన్యాని కౌరవేయాణి దుర్మతే।
07133053e అత్రాపి శృణు మే వాక్యం యథావద్గదతో ద్విజ।।

విప్ర! దుర్మతే! సంయుగదల్లి కౌరవర సర్వ సేనెగళన్నూ హెదరిసుత్తా పాండవరన్ను ప్రశంసిసలు బయసుత్తిరువె. ఈ విషయదల్లి కెలవొందన్ను యథావత్తాగి హేళుత్తేనె. కేళు.

07133054a దుర్యోధనశ్చ ద్రోణశ్చ శకునిర్దుర్ముఖో జయః।
07133054c దుఃశాసనో వృషసేనో మద్రరాజస్త్వమేవ చ।
07133054e సోమదత్తశ్చ భూరిశ్చ తథా ద్రౌణిర్వివింశతిః।।
07133055a తిష్ఠేయుర్దంశితా యత్ర సర్వే యుద్ధవిశారదాః।
07133055c జయేదేతాన్రణే కో ను శక్రతుల్యబలోఽప్యరిః।।

దుర్యోధన, ద్రోణ, శకుని, దుర్ముఖ, జయ, దుఃశాసన, వృషసేన, మద్రరాజ, మత్తు నీను, సోమదత్త, భూరి, ద్రౌణి, వివింశతి, ఇవరెల్ల యుద్ధవిశారదరూ కవచగళన్ను ధరిసి నింతిరువాగ శక్రనిగూ సమ బలశాలి యావ శత్రువు తానే రణదల్లి నమ్మన్ను జయిసియాను?

07133056a శూరాశ్చ హి కృతాస్త్రాశ్చ బలినః స్వర్గలిప్సవః।
07133056c ధర్మజ్ఞా యుద్ధకుశలా హన్యుర్యుద్ధే సురానపి।।

ఇవరు శూరరు. అస్త్రవిదరు. బలశాలిగళు. స్వర్గాభిలాషిగళు. ధర్మజ్ఞరు. యుద్ధకుశలరు. యుద్ధదల్లి సురరన్నూ సంహరిసబల్లరు.

07133057a ఏతే స్థాస్యంతి సంగ్రామే పాండవానాం వధార్థినః।
07133057c జయమాకాంక్షమాణా హి కౌరవేయస్య దంశితాః।।

ఇవరెల్లరూ కౌరవేయన జయవన్ను బయసి పాండవరన్ను వధిసువ సలువాగి కవచగళన్ను ధరిసి సంగ్రామదల్లి నింతిద్దారె.

07133058a దైవాయత్తమహం మన్యే జయం సుబలినామపి।
07133058c యత్ర భీష్మో మహాబాహుః శేతే శరశతాచితః।।

భీష్మనంతహ మహాబాహువే నూరారు బాణగళింద చుచ్చల్పట్టవనాగి మలగిద్దానెందరె మహాబలశాలిగళిగూ జయవెన్నువుదు దైవదత్తవాదుదు ఎందు ననగన్నిసుత్తదె.

07133059a వికర్ణశ్చిత్రసేనశ్చ బాహ్లీకోఽథ జయద్రథః।
07133059c భూరిశ్రవా జయశ్చైవ జలసంధః సుదక్షిణః।।
07133060a శలశ్చ రథినాం శ్రేష్ఠో భగదత్తశ్చ వీర్యవాన్।
07133060c ఏతే చాన్యే చ రాజానో దేవైరపి సుదుర్జయాః।।

వికర్ణ, చిత్రసేన, బాహ్లీక, జయద్రథ, భూరిశ్రవ, జయ, జలసంధ, సుదక్షిణ, శల, రథిగళల్లి శ్రేష్ఠ వీర్యవాన్ భగదత్త ఇవరు మత్తు అన్య రాజరుగళు దేవతెగళిగూ గెల్లలసాధ్యరాగిద్దరు.

07133061a నిహతాః సమరే శూరాః పాండవైర్బలవత్తరాః।
07133061c కిమన్యద్దైవసమ్యోగాన్మన్యసే పురుషాధమ।।

పురుషాధమ! పాండవరిగింతలూ బలశాలిగళాద ఈ శూరరు సమరదల్లి హతరాదరు. ఇదు దైవ సంయోగవల్లదే మత్తేను?

07133062a యాంశ్చ తాన్స్తౌషి సతతం దుర్యోధనరిపూన్ద్విజ।
07133062c తేషామపి హతాః శూరాః శతశోఽథ సహస్రశః।।

ద్విజ! నీను ప్రశంసిసుత్తిరువ దుర్యోధనన శత్రుగళల్లియూ కూడ నూరారు సహస్రారు శూరరు హతరాగిద్దారె.

07133063a క్షీయంతే సర్వసైన్యాని కురూణాం పాండవైః సహ।
07133063c ప్రభావం నాత్ర పశ్యామి పాండవానాం కథం చన।।

కురుగళ మత్తు పాండవర ఎల్ల సైన్యగళూ ఒట్టిగే నశిసుత్తివె. ఇదరల్లి పాండవర విశేష ప్రభావ యావుదన్నూ నాను కాణుత్తిల్ల.

07133064a యాంస్తాన్బలవతో నిత్యం మన్యసే త్వం ద్విజాధమ।
07133064c యతిష్యేఽహం యథాశక్తి యోద్ధుం తైః సహ సమ్యుగే।
07133064e దుర్యోధనహితార్థాయ జయో దైవే ప్రతిష్ఠితః।।

ద్విజాధమ! దుర్యోధనన హితక్కాగి యారన్ను నీను ఎల్లరిగింతలూ బలవంతరెందు భావిసిరువెయో అవరొడనె యథాశక్తియాగి రణదల్లి యుద్ధమాడలు ప్రయత్నిసుత్తేనె. జయవు దైవాధీనవాగిదె!””

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి ఘటోత్కచవధ పర్వణి రాత్రియుద్ధే కృపకర్ణవాక్యే త్ర్యాత్రింశాధికశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి ఘటోత్కచవధ పర్వదల్లి రాత్రియుద్ధే కృపకర్ణవాక్య ఎన్నువ నూరామూవత్మూరనే అధ్యాయవు.