132 రాత్రియుద్ధే ద్రోణయుధిష్ఠిరయుద్ధః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

ద్రోణ పర్వ

ఘటోత్కచవధ పర్వ

అధ్యాయ 132

సార

సాత్యకియు సోమదత్తనన్ను మూర్ఛెగొళిసిదుదు (1-10). భీమనింద బాహ్లీకన, హత్తు ధార్తరాష్ట్రర మత్తు శకునియ సహోదరర వధె (11-21). ద్రోణ-యుధిష్ఠిరర యుద్ధ (22-26). అర్జున-భీమసేనరు తమ్మ సేనెగళన్ను ద్రోణన అక్రమణదింద రక్షిసిదుదు (37-42).

07132001 సంజయ ఉవాచ।
07132001a ద్రుపదస్యాత్మజాన్దృష్ట్వా కుంతిభోజసుతాంస్తథా।
07132001c ద్రోణపుత్రేణ నిహతాన్రాక్షసాంశ్చ సహస్రశః।।
07132002a యుధిష్ఠిరో భీమసేనో ధృష్టద్యుమ్నశ్చ పార్షతః।
07132002c యుయుధానశ్చ సమ్యత్తా యుద్ధాయైవ మనో దధుః।।

సంజయను హేళిదను: “ద్రుపదన మక్కళు, కుంతిభోజన మక్కళు, మత్తు సహస్రారు రాక్షసరు ద్రోణపుత్రనింద నిహతరాదుదన్ను కండు యుధిష్ఠిర, భీమసేన, పార్షత ధృష్టద్యుమ్న, మత్తు యుయుధాన సాత్యకియరు ఒట్టాగి యుద్ధమాడువ మనస్సు మాడిదరు.

07132003a సోమదత్తః పునః క్రుద్ధో దృష్ట్వా సాత్యకిమాహవే।
07132003c మహతా శరవర్షేణ చాదయామాస సర్వతః।।

రణదల్లి పునః సాత్యకియన్ను నోడి క్రుద్ధనాద సోమదత్తను అవనన్ను మహా శరవర్షదింద ఎల్లకడెగళింద ముచ్చిబిట్టను.

07132004a తతః సమభవద్యుద్ధమతీవ భయవర్ధనం।
07132004c త్వదీయానాం పరేషాం చ ఘోరం విజయకాంక్షిణాం।।

ఆగ విజయాకాంక్షి నిమ్మవరు మత్తు శత్రుగళ నడువె భయవన్ను హెచ్చిసువ, అతీవ ఘోర యుద్ధవు ప్రారంభవాయితు.

07132005a దశభిః సాత్వతస్యార్థే భీమో వివ్యాధ కౌరవం।
07132005c సోమదత్తోఽపి తం వీరం శతేన ప్రత్యవిధ్యత।।

సాత్వతనిగోస్కర భీమను కౌరవ సోమదత్తనన్ను హత్తు బాణగళింద హొడెయలు సోమదత్తనూ కూడ ఆ వీరనన్ను నూరరింద తిరుగి హొడెదను.

07132006a సాత్వతస్త్వభిసంక్రుద్ధః పుత్రాధిభిరభిప్లుతం।
07132006c వృద్ధం ఋద్ధం గుణైః సర్వైర్యయాతిమివ నాహుషం।।
07132007a వివ్యాధ దశభిస్తీక్ష్ణైః శరైర్వజ్రనిపాతిభిః।
07132007c శక్త్యా చైనమథాహత్య పునర్వివ్యాధ సప్తభిః।।

అనంతర పరమక్రుద్ధ సాత్వతను పుత్రశోకద మనోరోగదల్లి ముళుగిహోగిద్ద, సర్వగుణగళల్లి నహుషన మగ యయాతియంతిద్ద వృద్ధ సోమదత్తనన్ను వజ్రాయుధదంతె బీళువ హత్తు తీక్ష్ణ బాణగళింద ప్రహరిసిదను. ప్రతియాగి సోమదత్తను శక్త్యాయుధదింద సాత్యకియన్ను గాయగొళిసి పునః ఏళు బాణగళింద ప్రహరిసిదను.

07132008a తతస్తు సాత్యకేరర్థే భీమసేనో నవం దృఢం।
07132008c ముమోచ పరిఘం ఘోరం సోమదత్తస్య మూర్ధని।।

ఆగ సాత్యకిగాగి భీమసేనను దృఢ నూతన ఘోర పరిఘవన్ను సోమదత్తన తలెయ మేలె ప్రహరిసిదను.

07132009a సాత్యకిశ్చాగ్నిసంకాశం ముమోచ శరముత్తమం।
07132009c సోమదత్తోరసి క్రుద్ధః సుపత్రం నిశితం యుధి।।

సాత్యకియు యుద్ధదల్లి క్రుద్ధనాగి సుందర పుక్కగళుళ్ళ నిశిత అగ్నిసంకాశ ఉత్తమ శరవన్ను సోమదత్తన ఎదెగె గురియిట్టు హొడెదను.

07132010a యుగపత్పేతతురథ ఘోరౌ పరిఘమార్గణౌ।
07132010c శరీరే సోమదత్తస్య స పపాత మహారథః।।

ఘోరవాద ఆ పరిఘ-మార్గణగళెరడు ఒట్టిగే సోమదత్తన శరీరవన్ను హొగలు, ఆ మహారథను బిద్దను.

07132011a వ్యామోహితే తు తనయే బాహ్లీకః సముపాద్రవత్।
07132011c విసృజం శరవర్షాణి కాలవర్షీవ తోయదః।।

తన్న మగను మూర్ఛితనాగి బిద్దునన్ను కండు బాహ్లీకను ధావిసి బందు వర్షాకాలదల్లియ మోడదంతె శరవర్షగళన్ను సృష్టిసిదను.

07132012a భీమోఽథ సాత్వతస్యార్థే బాహ్లీకం నవభిః శరైః।
07132012c పీడయన్వై మహాత్మానం వివ్యాధ రణమూర్ధని।।

ఆగ భీమను సాత్వతనన్ను రక్షిసలోసుగ రణరంగదల్లి మహాత్మ బాహ్లీకనన్ను పీడిసుత్తా ఒంభత్తు శరగళింద గాయగొళిసిదను.

07132013a ప్రాతిపీయస్తు సంక్రుద్ధః శక్తిం భీమస్య వక్షసి।
07132013c నిచఖాన మహాబాహుః పురందర ఇవాశనిం।।

ప్రతీపన మగ మహాబాహు బాహ్లీకను సంక్రుద్ధనాగి భీమన ఎదెగె పురందర వజ్రదంతిరువ శక్తియన్ను నెట్టిదను.

07132014a స తయాభిహతో భీమశ్చకంపే చ ముమోహ చ।
07132014c ప్రాప్య చేతశ్చ బలవాన్గదామస్మై ససర్జ హ।।

హాగె ప్రహృతనాద భీమను కంపిసిదను మత్తు మూర్ఛితనాదను కూడ. ఆ బలవానను చేతరిసికొండు బలవాన్ గదెయన్ను బాహ్లీకన మేలె ప్రయోగిసిదను.

07132015a సా పాండవేన ప్రహితా బాహ్లీకస్య శిరోఽహరత్।
07132015c స పపాత హతః పృథ్వ్యాం వజ్రాహత ఇవాద్రిరాట్।।

పాండవనింద ప్రయోగిసల్పట్ట ఆ గదెయు బాహ్లీకన శిరవన్ను తుండరిసితు. అవను వజ్రదింద హొడెయల్పట్ట పర్వతరాజనంతె హతనాగి బిద్దను.

07132016a తస్మిన్వినిహతే వీరే బాహ్లీకే పురుషర్షభే।
07132016c పుత్రాస్తేఽభ్యర్దయన్భీమం దశ దాశరథేః సమాః।।

ఆ పురుషర్షభ వీర బాహ్లీకను హతనాగలు దాశరథి రామనిగె సమానరాద నిన్న హత్తు మక్కళు భీమనన్ను ఆక్రమిసిదరు.

07132017a నారాచైర్దశభిర్భీమస్తాన్నిహత్య తవాత్మజాన్।
07132017c కర్ణస్య దయితం పుత్రం వృషసేనమవాకిరత్।।

నిన్న హత్తు పుత్రరన్ను హత్తు నారాచగళింద సంహరిసిద భీమను కర్ణన ప్రియ పుత్ర వృషసేననన్ను బాణగళింద ముసుకిదను.

07132018a తతో వృషరథో నామ భ్రాతా కర్ణస్య విశ్రుతః।
07132018c జఘాన భీమం నారాచైస్తమప్యభ్యవధీద్బలీ।।

ఆగ వృషరథనెంబ హెసరిన కర్ణన ప్రఖ్యాత బలశాలి సహోదరను భీమనన్ను నారాచగళింద ప్రహరిసి గాయగొళిసిదను.

07132019a తతః సప్త రథాన్వీరః స్యాలానాం తవ భారత।
07132019c నిహత్య భీమో నారాచైః శతచంద్రమపోథయత్।।

భారత! ఆగ వీర భీమను నిన్న బావందిరాద ఏళు మంది రథరన్ను నారాచగళింద సంహరిసి శతచంద్రనన్నూ సంహరిసిదను.

07132020a అమర్షయంతో నిహతం శతచంద్రం మహారథం।
07132020c శకునేర్భ్రాతరో వీరా గజాక్షః శరభో విభుః।
07132020e అభిద్రుత్య శరైస్తీక్ష్ణైర్భీమసేనమతాడయన్।।

మహారథ శతచంద్రను హతనాదుదన్ను సహిసికొళ్ళలారదే శకునియ వీర సహోదరరు - గజాక్ష, శరభ మత్తు విభు - ధావిసి బందు తీక్ష్ణ శరగళింద భీమసేననన్ను హొడెదరు.

07132021a స తుద్యమానో నారాచైర్వృష్టివేగైరివర్షభః।
07132021c జఘాన పంచభిర్బాణైః పంచైవాతిబలో రథాన్।
07132021e తాన్దృష్ట్వా నిహతాన్వీరాన్విచేలుర్నృపసత్తమాః।।

వృష్టివేగదింద పర్వతవు స్వల్పవూ కంపిసదంతె నారాచగళింద హొడెయల్పట్టు స్వల్పవూ విచలితనాగదే భీమసేనను ఐదు బాణగళింద ఆ ఐవరు అతిబల రథరన్ను సంహరిసిదను. ఆ వీరరు హతరాదదన్ను నోడి నిన్న కడెయ రాజరు తత్తరిసిదరు.

07132022a తతో యుధిష్ఠిరః క్రుద్ధస్తవానీకమశాతయత్।
07132022c మిషతః కుంభయోనేశ్చ పుత్రాణాం చ తవానఘ।।

అనఘ! ఆగ క్రుద్ధ యుధిష్ఠిరను కుంభయోని ద్రోణ మత్తు నిన్న మక్కళు నోడుత్తిద్దంతెయే నిన్న సేనెయన్ను నాశగొళిసలు ఉపక్రమిసిదను.

07132023a అంబష్ఠాన్మాలవాం శూరాంస్త్రిగర్తాన్సశిబీనపి।
07132023c ప్రాహిణోన్మృత్యులోకాయ గణాన్యుద్ధే యుధిష్ఠిరః।।

యుధిష్ఠిరను యుద్ధదల్లి అంబష్ఠరన్ను, మాలవరన్ను, శూర త్రిగర్తరన్నూ శిబియరొందిగె గుంపు గుంపాగి మృత్యులోకక్కె కళుహిసిదను.

07132024a అభీషాహాం శూరసేనాన్బాహ్లీకాన్సవసాతికాన్।
07132024c నికృత్య పృథివీం రాజా చక్రే శోణితకర్దమాం।।

అభిషాహసరన్నూ, శూరసేనరన్నూ, బాహ్లీకరన్నూ, సవసాతికానరన్నూ సంహరిసి రాజను పృథివియల్లి రక్త-మాంసగళ కెసరన్నుంటు మాడిదను.

07132025a యౌధేయారట్టరాజన్యమద్రకాణాం గణాన్యుధి।
07132025c ప్రాహిణోన్మృత్యులోకాయ శూరాన్బాణైర్యుధిష్ఠిరః।।

యుద్ధదల్లి యుధిష్ఠిరను శూర యౌధేయరన్నూ అట్టరన్నూ, మద్రక గణగళన్నూ బాణగళింద మృత్యులోకక్కె కళుహిసిదను.

07132026a హతాహరత గృహ్ణీత విధ్యత వ్యవకృంతత।
07132026c ఇత్యాసీత్తుములః శబ్దో యుధిష్ఠిరరథం ప్రతి।।

“కొల్లరి!”, “అపహరిసిరి!”, “హిడియిరి!”, “గాయగొళిసి!”, “చూరు చూరు మాడి!” ఇవే ముంతాద భయంకర శబ్ధగళు యుధిష్ఠిరన రథద బళి కేళిబరుత్తిద్దవు.

07132027a సైన్యాని ద్రావయంతం తం ద్రోణో దృష్ట్వా యుధిష్ఠిరం।
07132027c చోదితస్తవ పుత్రేణ సాయకైరభ్యవాకిరత్।।

సేనెగళన్ను ఓడిసుత్తిరువ యుధిష్ఠిరనన్ను నోడి నిన్న పుత్రరింద ప్రచోదిత ద్రోణను అవనన్ను సాయకగళింద ముచ్చిబిట్టను.

07132028a ద్రోణస్తు పరమక్రుద్ధో వాయవ్యాస్త్రేణ పార్థివం।
07132028c వివ్యాధ సోఽస్య తద్దివ్యమస్త్రమస్త్రేణ జఘ్నివాన్।।

ద్రోణనాదరో పరమక్రుద్ధనాగి వాయవ్యాస్త్రదింద రాజనన్ను హొడెదను. యుధిష్ఠిరనూ కూడ ఆ దివ్యాస్త్రవన్ను దివ్యాస్త్రదిందలే నిరసనగొళిసిదను.

07132029a తస్మిన్వినిహతే చాస్త్రే భారద్వాజో యుధిష్ఠిరే।
07132029c వారుణం యామ్యమాగ్నేయం త్వాష్ట్రం సావిత్రమేవ చ।
07132029e చిక్షేప పరమక్రుద్ధో జిఘాంసుః పాండునందనం।।

ఆ అస్త్రవు హతవాగలు పరమక్రుద్ధనాద భారద్వాజను పాండునందన యుధిష్ఠిరనన్ను కొల్లలు బయసి వారుణ, యామ్య, ఆగ్నేయ, త్వాష్ట, సావిత్రగళెంబ దివ్యాస్త్రగళన్ను ప్రయోగిసిదను.

07132030a క్షిప్తాని క్షిప్యమాణాని తాని చాస్త్రాణి ధర్మజః।
07132030c జఘానాస్త్రైర్మహాబాహుః కుంభయోనేరవిత్రసన్।।

స్వల్పవూ భయగొళ్ళదే మహాబాహు ధర్మజను కుంభయోనియు బిట్ట మత్తు బిడలిరువ ఎల్ల అస్త్రగళన్నూ ప్రతి అస్త్రగళింద నిరసనగొళిసిదను.

07132031a సత్యాం చికీర్షమాణస్తు ప్రతిజ్ఞాం కుంభసంభవః।
07132031c ప్రాదుశ్చక్రేఽస్త్రమైంద్రం వై ప్రాజాపత్యం చ భారత।
07132031e జిఘాంసుర్ధర్మతనయం తవ పుత్రహితే రతః।।

భారత! ధర్మతనయనన్ను సంహరిసుత్తేనె ఎన్నువ తన్న ప్రతిజ్ఞెయన్ను సత్యమాడలోసుగ నిన్న పుత్రర హితదల్లియే నిరతనాగిద్ద కుంభసంభవను ఐంద్ర మత్తు ప్రాజపత్య అస్త్రగళన్ను ప్రయోగిసలు ప్రారంభిసిదను.

07132032a పతిః కురూణాం గజసింహగామీ విశాలవక్షాః పృథులోహితాక్షః।
07132032c ప్రాదుశ్చకారాస్త్రమహీనతేజా మాహేంద్రమన్యత్స జఘాన తేఽస్త్రే।।

ఆనె-సింహగళ నడుగెయుళ్ళ, విశాలవక్ష, విశాల కెంపు కణ్ణుగళిద్ద, కురుగళ పతి యుధిష్ఠిరను మత్తొందు మహేంద్రాస్త్రవన్ను ప్రకటిసి అవన అస్త్రద తేజస్సన్ను కుందిసిదను.

07132033a విహన్యమానేష్వస్త్రేషు ద్రోణః క్రోధసమన్వితః।
07132033c యుధిష్ఠిరవధప్రేప్సుర్బ్రాహ్మమస్త్రముదైరయత్।।

ప్రయోగిసిద అస్త్రగళెల్లవూ నిరసనగొళ్ళలు క్రోధసమన్వితనాద ద్రోణను యుధిష్ఠిరన వధెగోస్కర బ్రహ్మాస్త్రవన్ను ప్రయోగిసిదను.

07132034a తతో నాజ్ఞాసిషం కిం చిద్ఘోరేణ తమసావృతే।
07132034c సర్వభూతాని చ పరం త్రాసం జగ్ముర్మహీపతే।।

మహీపతే! ఆగ రణరంగవు ఘోర కత్తలెయింద ఆవృతవాగి ఎల్లి ఏనిదెయెన్నువుదే తిళియలాగలిల్ల. సర్వభూతగళూ పరమ భయోద్విగ్నగొండవు.

07132035a బ్రహ్మాస్త్రముద్యతం దృష్ట్వా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
07132035c బహ్మాస్త్రేణైవ రాజేంద్ర తదస్త్రం ప్రత్యవారయత్।।

రాజేంద్ర! బ్రహ్మాస్త్రవు ప్రయోగిసల్పట్టుదుదన్ను నోడి కుంతీపుత్ర యుధిష్ఠిరను బ్రహ్మాస్త్రదిందలే ఆ అస్త్రవన్ను నిష్ఫలగొళిసిదను.

07132036a తతః సైనికముఖ్యాస్తే ప్రశశంసుర్నరర్షభౌ।
07132036c ద్రోణపార్థౌ మహేష్వాసౌ సర్వయుద్ధవిశారదౌ।।

ఆగ అల్లిద్ద సైనికముఖ్యరు ఆ ఇబ్బరు నరర్షభ మహేష్వాస సర్వయుద్ధవిశారద ద్రోణ-పార్థరన్ను బహళవాగి ప్రశంసిసిదరు.

07132037a తతః ప్రముచ్య కౌంతేయం ద్రోణో ద్రుపదవాహినీం।
07132037c వ్యధమద్రోషతామ్రాక్షో వాయవ్యాస్త్రేణ భారత।।

భారత! ఆగ రోషదింద రక్తాక్షనాద ద్రోణను కౌంతేయనన్ను బిట్టు వాయవ్యాస్త్రదింద ద్రుపదన సేనెయన్ను ధ్వంసమాడతొడగిదను.

07132038a తే హన్యమానా ద్రోణేన పాంచాలాః ప్రాద్రవన్భయాత్।
07132038c పశ్యతో భీమసేనస్య పార్థస్య చ మహాత్మనః।।

ద్రోణనింద సంహరిసల్పడుత్తిద్ద పాంచాలరు మహాత్మ భీమసేన మత్తు పార్థను నోడుత్తిద్దంతెయే భయదింద పలాయనమాడిదరు.

07132039a తతః కిరీటీ భీమశ్చ సహసా సమ్న్యవర్తతాం।
07132039c మహద్భ్యాం రథవంశాభ్యాం పరిగృహ్య బలం తవ।।

ఆగ కిరీటీ మత్తు భీమరు ఒమ్మెలే మహా రథసేనెగళ మధ్యదింద ఓడిహోగుత్తిద్ద అవరన్ను తడెదు నిల్లిసి నిన్న సేనెయన్ను ముత్తిగె హాకిదరు.

07132040a బీభత్సుర్దక్షిణం పార్శ్వముత్తరం తు వృకోదరః।
07132040c భారద్వాజం శరౌఘాభ్యాం మహద్భ్యామభ్యవర్షతాం।।

బీభత్సువు దక్షిణ పార్శ్వదిందలూ వృకోదరను ఉత్తర పార్శ్వదిందలూ భారద్వాజన మేలె మహా శరౌఘగళన్ను సురిసిదరు.

07132041a తౌ తదా సృంజయాశ్చైవ పాంచాలాశ్చ మహౌజసః।
07132041c అన్వగచ్చన్మహారాజ మత్స్యాశ్చ సహ సాత్వతైః।।

మహారాజ! ఆగ సృంజయరూ, మహౌజస పాంచాలరూ, సాత్వతరొందిగె మత్స్యరూ అవరిబ్బరన్ను అనుసరిసి హోదరు.

07132042a తతః సా భారతీ సేనా వధ్యమానా కిరీటినా।
07132042c ద్రోణేన వార్యమాణాస్తే స్వయం తవ సుతేన చ।
07132042e నాశక్యంత మహారాజ యోధా వారయితుం తదా।।

మహారాజ! ఆగ కిరీటియింద వధిసల్పట్టు ఓడి హోగుత్తిద్ద ఆ భారతీ సేనెయ యోధరన్ను ద్రోణనాగలీ స్వయం నిన్న మగనాగలీ నిల్లిసలు శక్యరాగలిల్ల.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి ఘటోత్కచవధ పర్వణి రాత్రియుద్ధే ద్రోణయుధిష్ఠిరయుద్ధే ద్వాత్రింశాధికశతతమోఽధ్యాయః ।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి ఘటోత్కచవధ పర్వదల్లి రాత్రియుద్ధే ద్రోణయుధిష్ఠిరయుద్ధ ఎన్నువ నూరామూవత్తెరడనే అధ్యాయవు.