પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
દ્રોણ પર્વ
જયદ્રથવધ પર્વ
અધ્યાય 105
સાર
દુર્યોધન-દ્રોણર સંવાદ (1-21). યુધામન્યુ-ઉત્તમૌજરॊંદિગॆ દુર્યોધનન યુદ્ધ, પરાજય (22-36).
07105001 સંજય ઉવાચ।
07105001a તસ્મિન્વિલુલિતે સૈન્યે સૈંધવાયાર્જુને ગતે।
07105001c સાત્વતે ભીમસેને ચ પુત્રસ્તે દ્રોણમભ્યયાત્।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “આ સેનॆયુ ચદુરિહોગલુ, સૈંધવનિગાગિ અર્જુન, સાત્વત સાત્યકિ મત્તુ ભીમસેનરુ હॊરટુ હોગલુ નિન્ન મગનુ દ્રોણન બળિસારિદનુ.
07105001e ત્વરન્નેકરથેનૈવ બહુકૃત્યં વિચિંતયન્।
07105002a સ રથસ્તવ પુત્રસ્ય ત્વરયા પરયા યુતઃ।।
આગ નિન્ન મગનુ ऒબ્બને રથદલ્લિ કુળિતુકॊંડુ અનેક કॆલસગળ કુરિતુ ચિંતિસુત્તા અત્યંત વેગદિંદ હॊરટનુ.
07105002c તૂર્ણમભ્યપતદ્દ્રોણં મનોમારુતવેગવાન્।
07105003a ઉવાચ ચૈનં પુત્રસ્તે સંરંભાદ્રક્તલોચનઃ।।
મનસ્સુ-મારુતગળ વેગદિંદ બેગનॆ દ્રોણનન્નુ સમીપિસિદ નિન્ન મગનુ ક્રોધદિંદ રક્તલોચનનાગિ હીગॆ હેળિદનુ:
07105003c અર્જુનો ભીમસેનશ્ચ સાત્યકિશ્ચાપરાજિતઃ।
07105004a વિજિત્ય સર્વસૈન્યાનિ સુમહાંતિ મહારથાઃ।।
07105004c સંપ્રાપ્તાઃ સિંધુરાજસ્ય સમીપમરિકર્શનાઃ।
07105004e વ્યાયચ્ચંતિ ચ તત્રાપિ સર્વ એવાપરાજિતાઃ।।
“અરિકર્શનરાદ અર્જુન, ભીમસેન મત્તુ અપરાજિત સાત્યકિયરુ ऎલ્લ મહા સેનॆગળન્નૂ, મહારથરન્નૂ સોલિસિ સિંધુરાજન સમીપક્કॆ હોગિયાયિતુ! અલ્લિયૂ કૂડ ઈ અપરાજિતરુ ऎલ્લરૂ નમ્મ મેલॆ આક્રમણ નડॆસિદ્દારॆ.
07105005a યદિ તાવદ્રણે પાર્થો વ્યતિક્રાંતો મહારથઃ।
07105005c કથં સાત્યકિભીમાભ્યાં વ્યતિક્રાંતોઽસિ માનદ।।
માનદ! મહારથ પાર્થનાદરો રણદલ્લિ તમ્મન્નુ અતિક્રમિસિ હોરટુ હોગિરબહુદુ. આદરॆ સાત્યકિ-ભીમસેનરુ નિમ્મન્નુ હેગॆ અતિક્રમિસિ હોદરુ?
07105006a આશ્ચર્યભૂતં લોકેઽસ્મિન્સમુદ્રસ્યેવ શોષણં।
07105006c નિર્જયં તવ વિપ્રાગ્ર્ય સાત્વતેનાર્જુનેન ચ।।
07105007a તથૈવ ભીમસેનેન લોકઃ સંવદતે ભૃશં।
07105007c કથં દ્રોણો જિતઃ સંખ્યે ધનુર્વેદસ્ય પારગઃ।।
વિપ્રાગ્ર્ય! સાત્વતનિંદ મત્તુ અર્જુનનિંદ હાગॆયે ભીમસેનનિંદ નીવુ સોતિરॆંદરॆ ઈ લોકદલ્લિ સમુદ્રવુ ऒણગિહોદષ્ટે આશ્ચર્યકર વિષયવાગિદॆ. લોકદલ્લિ જનરુ જોરાગિ કેળુત્તિદ્દારॆ - ધનુર્વેદદલ્લિ પારંગત દ્રોણનુ યુદ્ધદલ્લિ હેગॆ સોત? – ऎંદુ.
07105008a નાશ એવ તુ મે નૂનં મંદભાગ્યસ્ય સંયુગે।
07105008c યત્ર ત્વાં પુરુષવ્યાઘ્રમતિક્રાંતાસ્ત્રયો રથાઃ।।
આ મૂવરુ પુરુષવ્યાઘ્ર રથરુ નિમ્મન્નુ અતિક્રમિસિ હોદરॆંદરॆ સંયુગદલ્લિ ઈ મંદભાગ્યન નાશવાયિતॆંદે અલ્લવે?
07105009a એવં ગતે તુ કૃત્યેઽસ્મિન્બ્રૂહિ યત્તે વિવક્ષિતં।
07105009c યદ્ગતં ગતમેવેહ શેષં ચિંતય માનદ।।
માનદ! હીગॆ નડॆદિરુવાગ મુંદેનુ માડુવુદિદॆ ऎન્નુવુદન્નુ હેળિ. આદદ્દુ આગિહોયિતુ. ઈગ એનુ માડબેકુ ऎન્નુવુદન્નુ યોચિસિ.
07105010a યત્કૃત્યં સિંધુરાજસ્ય પ્રાપ્તકાલમનંતરં।
07105010c તદ્બ્રવીતુ ભવાન્ ક્ષિપ્રં સાધુ તત્સંવિધીયતાં।।
ઈ પરિસ્થિતિયલ્લિ સિંધુરાજનુ એનુ માડબેકુ ऎન્નુવુદન્નુ હેળિ. અદન્નુ બેગનॆ વિધિવત્તાગિ કાર્યગતગॊળિસલિ!”
07105011 દ્રોણ ઉવાચ।
07105011a ચિંત્યં બહુ મહારાજ કૃત્યં યત્તત્ર મે શૃણુ।
07105011c ત્રયો હિ સમતિક્રાંતાઃ પાંડવાનાં મહારથાઃ।
07105011e યાવદેવ ભયં પશ્ચાત્તાવદેષાં પુરઃસરં।।
દ્રોણનુ હેળિદનુ: “મહારાજ! એનુ માડબેકॆંદુ નાનુ બહળવાગિ યોચિસિ હેળુવુદન્નુ કેળુ. કેવલ મૂવરુ પાંડવ મહારથરે નન્નન્નુ અતિક્રમિસિ હોગિદ્દારॆ. મુંદॆ હોગિરુવવર કુરિતુ ભયપડુવષ્ટે હિંદॆ ઉળિદિરુવવર કુરિતુ ભયપડબેકુ.
07105012a તદ્ગરીયસ્તરં મન્યે યત્ર કૃષ્ણધનંજયૌ।
07105012c સા પુરસ્તાચ્ચ પશ્ચાચ્ચ ગૃહીતા ભારતી ચમૂઃ।।
આદરॆ ऎદિરુ કૃષ્ણ-ધનંજયરિરુવલ્લિ ઇન્નૂ હॆચ્ચિન જાગ્રતॆયિરબેકॆંદુ અનિસુત્તદॆ. ભારતી સેનॆયુ મુંદિનિંદ મત્તુ હિંદિનિંદ ऎરડૂ કડॆગળિંદ આક્રમણિસલ્પટ્ટિદॆ.
07105013a તત્ર કૃત્યમહં મન્યે સૈંધવસ્યાભિરક્ષણં।
07105013c સ નો રક્ષ્યતમસ્તાત ક્રુદ્ધાદ્ભીતો ધનંજયાત્।।
સૈંધવન રક્ષણॆયુ નમ્મ મॊદલ કર્તવ્યવॆંદુ નાનુ તિળિયુત્તેનॆ. અય્યા! ધનંજયનિંદ ભીતનાદ અવનુ નમ્મ રક્ષણॆગॆ અર્હનાગિદ્દાનॆ.
07105014a ગતૌ હિ સૈંધવં વીરૌ યુયુધાનવૃકોદરૌ।
07105014c સંપ્રાપ્તં તદિદં દ્યૂતં યત્તચ્ચકુનિબુદ્ધિજં।।
વીરરાદ યુયુધાન-વૃકોદરરિબ્બરૂ સૈંધવનલ્લિગॆ તલુપિદ્દારॆ. શકુનિય બુદ્ધિયિંદ હુટ્ટિદ દ્યૂતદિંદલે નમગॆ ઈ પરિસ્થિતિયુ બંદॊદગિદॆ.
07105015a ન સભાયાં જયો વૃત્તો નાપિ તત્ર પરાજયઃ।
07105015c ઇહ નો ગ્લહમાનાનામદ્ય તાત જયાજયૌ।।
સભॆયલ્લિ આટવાડિદાગ અલ્લિ જયવૂ ઇરલિલ્લ, સોલૂ ઇરલિલ્લ. અય્યા! આદરॆ આડુત્તિરુવ ઈ આટદલ્લિ જય-પરાજયગળિવॆ.
07105016a યાન્સ્મ તાન્ગ્લહતે ઘોરાં શકુનિઃ કુરુસંસદિ।
07105016c અક્ષાન્સમ્મન્યમાનઃ સ પ્રા ક્શરાસ્તે દુરાસદાઃ।।
07105017a યત્ર તે બહવસ્તાત કુરવઃ પર્યવસ્થિતાઃ।
અય્યા! કુરુસંસદિયલ્લિ, અનેક કુરુગળુ સેરિદ્દલ્લિ, દાળગળॆંદુ તિળિદુ આટવાડુત્તિદ્દુદુ મુગ્ધ દાળગળાગિરલિલ્લ. અવુ કણ્ણિગॆ કાણદે ઇરુવ ઘોર દુરાસદ બાણગળાગિદ્દવુ.
07105017c સેનાં દુરોદરં વિદ્ધિ શરાનક્ષાન્વિશાં પતે।।
07105018a ગ્લહં ચ સૈંધવં રાજન્નત્ર દ્યૂતસ્ય નિશ્ચયઃ।
07105018c સૈંધવે હિ મહાદ્યૂતં સમાસક્તં પરૈઃ સહ।।
વિશાંપતે! રાજન્! ઈ સેનॆગળે આટગારરॆંદૂ, શરગળે દાળગળॆંદૂ, સૈંધવને દ્યૂતવન્નુ નિશ્ચયિસુવ પણવॆંદૂ તિળિ. સૈંધવને ઈગ નાવુ શત્રુગળॊંદિગॆ હોરાડુત્તિરુવ ઈ મહાદ્યૂતદ પણ.
07105019a અત્ર સર્વે મહારાજ ત્યક્ત્વા જીવિતમાત્મનઃ।
07105019c સૈંધવસ્ય રણે રક્ષાં વિધિવત્કર્તુમર્હથ।
07105019e તત્ર નો ગ્લહમાનાનાં ધ્રુવૌ તાત જયાજયૌ।।
મહારાજ! આદુદરિંદ નાવॆલ્લરૂ નમ્મ જીવવન્ને મુડુપાગિટ્ટુ રણદલ્લિ વિધિવત્તાગિ રક્ષણॆયન્નુ માડબેકાગિદॆ. અય્યા! અલ્લિ આટવાડુવ નમ્મવર જય-અપજયગળુ નિર્ધરિસલ્પડુત્તદॆ.
07105020a યત્ર તે પરમેષ્વાસા યત્તા રક્ષંતિ સૈંધવં।
07105020c તત્ર યાહિ સ્વયં શીઘ્રં તાંશ્ચ રક્ષસ્વ રક્ષિણઃ।।
ऎલ્લિ આ પરમેષ્વાસરુ સૈંધવનન્નુ પ્રયત્નપટ્ટુ રક્ષિસુત્તિદ્દારો અલ્લિગॆ શીઘ્રવાગિ સ્વયં નીનુ હોગુ. આ રક્ષકરન્નુ રક્ષિસુ!
07105021a ઇહૈવ ત્વહમાસિષ્યે પ્રેષયિષ્યામિ ચાપરાન્।
07105021c નિરોત્સ્યામિ ચ પાંચાલાન્સહિતાન્પાંડુસૃંજયૈઃ।।
નાનુ નિન્નॊંદિગॆ ઇતરરન્નુ અલ્લિગॆ કળુહિસુત્તેનॆ મત્તુ ઇલ્લિયે ઇદ્દુકॊંડુ પાંચાલરॊંદિગॆ પાંડવ-સૃંજયરન્નુ તડॆયુત્તેનॆ.”
07105022a તતો દુર્યોધનઃ પ્રાયાત્તૂર્ણમાચાર્યશાસનાત્।
07105022c ઉદ્યમ્યાત્માનમુગ્રાય કર્મણે સપદાનુગઃ।।
આગ દુર્યોધનનુ તક્ષણવે આચાર્યન શાસનદંતॆ, તન્ન અનુયાયિગળॊંદિગॆ આ ઉગ્ર કર્મવન્નુ50 માડલુ ઉત્સાહિતનાગિ હॊરટનુ.
07105023a ચક્રરક્ષૌ તુ પાંચાલ્યૌ યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।
07105023c બાહ્યેન સેનામભ્યેત્ય જગ્મતુઃ સવ્યસાચિનં।।
આ સમયદલ્લિ ચક્રરક્ષક પાંચાલ્ય યુધામન્યુ-ઉત્તમૌજસરુ સેનॆયન્નુ હॊરગિનિંદ ભેદિસિ સવ્યસાચિય બળિ હોગુત્તિદ્દરુ.
07105024a તૌ હિ પૂર્વં મહારાજ વારિતૌ કૃતવર્મણા।
07105024c પ્રવિષ્ટે ત્વર્જુને રાજંસ્તવ સૈન્યં યુયુત્સયા।।
રાજન્! મહારાજ! ઇદક્કૂ મॊદલુ અર્જુનનુ યુદ્ધમાડુત્તા નિન્ન સેનॆયન્નુ પ્રવેશિસિદાગ કૃતવર્મનુ ઇવરિબ્બરન્નૂ તડॆદિદ્દનુ.
07105025a તાભ્યાં દુર્યોધનઃ સાર્ધમગચ્ચદ્યુદ્ધમુત્તમં।
07105025c ત્વરિતસ્ત્વરમાણાભ્યાં ભ્રાતૃભ્યાં ભારતો બલી।।
આગ ભારત બલશાલી દુર્યોધનનુ ઉત્તમવાગિ યુદ્ધમાડુત્તા ત્વરॆમાડિ ऒટ્ટિગે મુંદુવરॆયુત્તિદ્દ અવરિબ્બરુ સહોદરરન્નુ ऎદુરિસિદનુ.
07105026a તાવભિદ્રવતામેનમુભાવુદ્યતકાર્મુકૌ।
07105026c મહારથસમાખ્યાતૌ ક્ષત્રિયપ્રવરૌ યુધિ।।
મહારથરॆંદુ પ્રસિદ્ધરાદ અવરિબ્બરુ ક્ષત્રિય પ્રવરરૂ ધનુસ્સન્નુ સॆળॆદુ દુર્યોધનનॊંદિગॆ યુદ્ધક્કॆ તॊડગિદરુ.
07105027a યુધામન્યુસ્તુ સંક્રુદ્ધઃ શરાંસ્ત્રિંશતમાયસાન્।
07105027c વ્યસૃજત્તવ પુત્રસ્ય ત્વરમાણઃ સ્તનાંતરે।।
યુધામન્યુવાદરો સંક્રુદ્ધનાગિ ત્વરॆમાડિ નિન્ન મગન સ્તનાંતરદલ્લિ મુન્નૂરુ ઉક્કિન શરગળન્નુ પ્રયોગિસિદનુ.
07105028a દુર્યોધનોઽપિ રાજેંદ્ર પાંચાલ્યસ્યોત્તમૌજસઃ।
07105028c જઘાન ચતુરશ્ચાશ્વાનુભૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી।।
રાજેંદ્ર! દુર્યોધનનાદરો પાંચાલ્ય ઉત્તમૌજસન નાલ્કુ કુદુરॆગળન્નૂ ઇબ્બરુ પાર્ષ્ણિસારથિગળન્નૂ સંહરિસિદનુ.
07105029a ઉત્તમૌજા હતાશ્વસ્તુ હતસૂતશ્ચ સંયુગે।
07105029c આરુરોહ રથં ભ્રાતુર્યુધામન્યોરભિત્વરન્।।
કુદુરॆગળુ, સૂતરૂ હતરાગલુ ઉત્તમૌજસનુ ત્વરॆમાડિ સહોદર યુધામન્યુવિન રથવન્નેરિદનુ.
07105030a સ રથં પ્રાપ્ય તં ભ્રાતુર્દુર્યોધનહયાં શરૈઃ।
07105030c બહુભિસ્તાડયામાસ તે હતાઃ પ્રાપતન્ભુવિ।।
સહોદરન રથવન્નેરિ અવનુ દુર્યોધનન કુદુરॆગળન્નુ અનેક શરગળિંદ હॊડॆયુત્તિરલુ અવુ હતવાગિ ભૂમિય મેલॆ બિદ્દવુ.
07105031a હયેષુ પતિતેષ્વસ્ય ચિચ્ચેદ પરમેષુણા।
07105031c યુધામન્યુર્ધનુઃ શીઘ્રં શરાવાપં ચ સંયુગે।।
કુદુરॆગળુ બીળલુ યુધામન્યુવુ શીઘ્રવાગિ સંયુગદલ્લિ પરમ ધનુસ્સિનિંદ દુર્યોધનન ધનુસ્સન્નૂ શરાવાપવન્નૂ કત્તરિસિદનુ.
07105032a હતાશ્વસૂતાત્સ રથાદવપ્લુત્ય મહારથઃ।
07105032c ગદામાદાય તે પુત્રઃ પાંચાલ્યાવભ્યધાવત।।
કુદુરॆ-સારથિયરુ સત્તુહોદ રથદિંદ ધુમુકિ નિન્ન મગ મહારથનુ ગદॆયન્નॆત્તિકॊંડુ પાંચાલ્યર કડॆ ધાવિસિદનુ.
07105033a તમાપતંતં સંપ્રેક્ષ્ય ક્રુદ્ધં પરપુરંજયં।
07105033c અવપ્લુતૌ રથોપસ્થાદ્યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।।
ऎરગિ બીળુત્તિરુવ આ ક્રુદ્ધ પરપુરંજયનન્નુ નોડિ યુધામન્યુ-ઉત્તમૌજસરુ રથદિંદ કॆળગॆ હારિદરુ.
07105034a તતઃ સ હેમચિત્રં તં સ્યંદનપ્રવરં ગદી।
07105034c ગદયા પોથયામાસ સાશ્વસૂતધ્વજં રણે।।
આગ અવરુ ગદॆયિંદ રથગળલ્લિયે શ્રેષ્ઠ ગદી દુર્યોધનન હેમચિત્રિત રથવન્નુ કુદુરॆ-સારથિ-ધ્વજગળॊંદિગॆ રણદલ્લિ પુડિ પુડિ માડિદરુ.
07105035a હત્વા ચૈનં સ પુત્રસ્તે હતાશ્વો હતસારથિઃ।
07105035c મદ્રરાજરથં તૂર્ણમારુરોહ પરંતપઃ।।
હીગॆ હતાશ્વ હતસારથિયાદ નિન્ન મગ પરંતપનુ બેગને મદ્રરાજન રથવન્નેરિદનુ.
07105036a પાંચાલાનાં તુ મુખ્યૌ તૌ રાજપુત્રૌ મહાબલૌ।
07105036c રથમન્યં સમારુહ્ય ધનંજયમભીયતુઃ।।
પાંચાલ નાયકરાદ અવરિબ્બરુ મહાબલિ રાજપુત્રરૂ ઇન્નॊંદુ રથવન્નેરિ ધનંજયન બળિ તલુપિદરુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે દ્રોણ પર્વણિ જયદ્રથવધ પર્વણિ દુર્યોધનયુદ્ધે પંચાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ દ્રોણ પર્વદલ્લિ જયદ્રથવધ પર્વદલ્લિ દુર્યોધનયુદ્ધ ऎન્નુવ નૂરાઐદને અધ્યાયવુ.