ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ద్రోణ పర్వ
జయద్రథవధ పర్వ
అధ్యాయ 93
సార
సాత్యకియు ద్రోణన రథవన్ను ఓడిసి పరాజయగొళిసిదుదు (1-35).
07093001 సంజయ ఉవాచ।
07093001a కాల్యమానేషు సైన్యేషు శైనేయేన తతస్తతః।
07093001c భారద్వాజః శరవ్రాతైర్మహద్భిః సమవాకిరత్।।
సంజయను హేళిదను: “శైనేయను అల్లల్లి సేనెగళన్ను నాశపడిసుత్తిరలు భారద్వాజ ద్రోణను మహా శరవ్రాతగళింద అవనన్ను ముచ్చిదను.
07093002a స సంప్రహారస్తుములో ద్రోణసాత్వతయోరభూత్।
07093002c పశ్యతాం సర్వసైన్యానాం బలివాసవయోరివ।।
ఆగ ఎల్ల సేనెగళూ నోడుత్తిద్దంతె బలి మత్తు వాసవర నడువె నడెద యుద్ధదంథహ సంప్రహార తుముల యుద్ధవు ద్రోణ మత్తు సాత్యకియర నడువె నడెయితు.
07093003a తతో ద్రోణః శినేః పౌత్రం చిత్రైః సర్వాయసైః శరైః।
07093003c త్రిభిరాశీవిషాకారైర్లలాటే సమవిధ్యత।।
ద్రోణను శినియ మొమ్మొగన హణెగె మూరు చిత్రిత లోహమయ సర్పసదృశ బాణగళన్ను ప్రహరిసిదను.
07093004a తైర్లలాటార్పితైర్బాణైర్యుయుధానస్త్వజిహ్మగైః।
07093004c వ్యరోచత మహారాజ త్రిశృంగ ఇవ పర్వతః।।
మహారాజ! హణెగె చుచ్చికొండ ఆ జిహ్మగగళింద యుయుధానను త్రిశృంగ పర్వతదంతె శోభిసిదను.
07093005a తతోఽస్య బాణానపరానింద్రాశనిసమస్వనాన్।
07093005c భారద్వాజోఽమ్తరప్రేక్షీ ప్రేషయామాస సంయుగే।।
శత్రువిన దుర్బల ఛిద్రవన్నే హుడుకుత్తిద్ద ద్రోణను ఇంద్రన వజ్రాయుధ సమాన ధ్వనియిద్ద ఇన్నూ అనేక బాణగళన్ను సంయుగదల్లి సాత్యకియ మేలె సమయవరితు ప్రయోగిసిదను.
07093006a తాన్ద్రోణచాపనిర్ముక్తాన్దాశార్హః పతతః శరాన్।
07093006c ద్వాభ్యాం ద్వాభ్యాం సుపుంఖాభ్యాం చిచ్చేద పరమాస్త్రవిత్।।
ద్రోణన ధనుస్సినింద హొరటు బీళుత్తిద్ద ఆ శరగళన్ను పరమాస్త్రవిదు దాశార్హను పుంఖగళుళ్ళ ఎరెడెరడు బాణగళింద కత్తరిసిదను.
07093007a తామస్య లఘుతాం ద్రోణః సమవేక్ష్య విశాం పతే।
07093007c ప్రహస్య సహసావిధ్యద్వింశత్యా శినిపుంగవం।।
విశాంపతే! అవన హస్తలాఘవవన్ను నోడిద ద్రోణను జోరాగి నక్కు తక్షణవే శినిపుంగవనన్ను ఇప్పత్తు బాణగళింద హొడెదను.
07093008a పునః పంచాశతేషూణాం శతేన చ సమార్పయత్।
07093008c లఘుతాం యుయుధానస్య లాఘవేన విశేషయన్।।
యుయుధానన హస్తలాఘవవన్ను తన్న హస్తలాఘవదింద మీరిసుత్తా ద్రోణను పునః ఐవత్తు నిశిత బాణగళింద ప్రహరిసిదను.
07093009a సముత్పతంతి వల్మీకాద్యథా క్రుద్ధా మహోరగాః।
07093009c తథా ద్రోణరథాద్రాజన్నుత్పతంతి తనుచ్చిదః।।
క్రుద్ధ మహాసర్పగళు హుత్తదింద హేగె ఒందొందాగి హొరబరుత్తవెయో హాగె ద్రోణన రథదింద దేహవన్ను సీళబల్ల బాణగళు హొరబరుత్తిద్దవు.
07093010a తథైవ యుయుధానేన సృష్టాః శతసహస్రశః।
07093010c అవాకిరన్ద్రోణరథం శరా రుధిరభోజనాః।।
అదే రీతియల్లి యుయుధానను సృష్టిసిద నూరారు సావిరారు రక్తవన్ను కుడియువ శరగళు ద్రోణన రథవన్ను ముత్తిదవు.
07093011a లాఘవాద్ద్విజముఖ్యస్య సాత్వతస్య చ మారిష।
07093011c విశేషం నాధ్యగచ్చామ సమావాస్తాం నరర్షభౌ।।
మారిష! ద్విజముఖ్య ద్రోణ మత్తు సాత్వత ఇవరిబ్బరు నరర్షభర నడువె హస్త లాఘవదల్లి నావు యావ రీతియ వ్యత్యాసవన్నూ కాణలిల్ల.
07093012a సాత్యకిస్తు తతో ద్రోణం నవభిర్నతపర్వభిః।
07093012c ఆజఘాన భృశం క్రుద్ధో ధ్వజం చ నిశితైః శరైః।
07093012e సారథిం చ శతేనైవ భారద్వాజస్య పశ్యతః।।
అనంతర సాత్యకియు ద్రోణనన్ను ఒంభత్తు నతపర్వగళింద హొడెదను. మత్తు అత్యంత క్రుద్ధనాగి భారద్వాజను నోడుత్తిద్దంతెయే నూరు నిశిత శరగళింద అవన ధ్వజవన్నూ సారథియన్నూ హొడెదను.
07093013a లాఘవం యుయుధానస్య దృష్ట్వా ద్రోణో మహారథః।
07093013c సప్తత్యా సాత్యకిం విద్ధ్వా తురగాంశ్చ త్రిభిస్త్రిభిః।
07093013e ధ్వజమేకేన వివ్యాధ మాధవస్య రథే స్థితం।।
యుయుధానన హస్తలాఘవవన్ను కండు మహారథ ద్రోణను సాత్యకియన్ను ఎప్పత్తు బాణగళింద హొడెదు, మూరరింద కుదురెగళన్నూ, ఒందరింద మాధవన రథదల్లిద్ద ధ్వజవన్నూ హొడెదను.
07093014a అథాపరేణ భల్లేన హేమపుంఖేన పత్రిణా।
07093014c ధనుశ్చిచ్చేద సమరే మాధవస్య మహాత్మనః।।
సమరదల్లి ద్రోణను చిన్నద రెక్కెగళిద్ద ఇన్నొందు భల్లదింద మహాత్మ మాధవన ధనుస్సన్ను తుండరిసిదను.
07093015a సాత్యకిస్తు తతః క్రుద్ధో ధనుస్త్యక్త్వా మహారథః।
07093015c గదాం జగ్రాహ మహతీం భారద్వాజాయ చాక్షిపత్।।
ఆగ మహారథ సాత్యకియాదరో క్రుద్ధనాగి ధనుస్సన్ను బిసుటు మహా గదెయొందన్ను హిడిదు భారద్వాజన మేలె ఎసెదను.
07093016a తామాపతంతీం సహసా పట్టబద్ధామయస్మయీం।
07093016c న్యవారయచ్చరైర్ద్రోణో బహుభిర్బహురూపిభిః।।
తన్న మేలె రభసదింద బరుత్తిద్ద ఆ చిన్నద పట్టియింద సుత్తల్పట్టిద్ద లోహమయ గదెయన్ను ద్రోణను అనేక బహురూపీ బాణగళింద నిరసనగొళిసిదను.
07093017a అథాన్యద్ధనురాదాయ సాత్యకిః సత్యవిక్రమః।
07093017c వివ్యాధ బహుభిర్వీరం భారద్వాజం శిలాశితైః।।
అనంతర సత్యవిక్రమి సాత్యకియు ఇన్నొందు ధనుస్సన్ను ఎత్తికొండు వీర భారద్వాజనన్ను అనేక శిలాశిత శరగళింద గాయగొళిసిదను.
07093018a స విద్ధ్వా సమరే ద్రోణం సింహనాదమముంచత।
07093018c తం వై న మమృషే ద్రోణః సర్వశస్త్రభృతాం వరః।।
సమరదల్లి ద్రోణనన్ను హాగె గాయగొళిసి సాత్యకియు సింహనాదగైదను. ఆగ సర్వశస్త్రభృతరల్లి శ్రేష్ఠనాద ద్రోణను అవన ఆ కృత్యవన్ను సహిసికొళ్ళలిల్ల.
07093019a తథః శక్తిం గృహీత్వా తు రుక్మదండామయస్మయీం।
07093019c తరసా ప్రేషయామాస మాధవస్య రథం ప్రతి।।
చిన్నద దండదింద కూడిద్ద లోహమయ శక్త్యాయుధవన్నెత్తికొండు మాధవన రథద మేలె రభసదింద ఎసెదను.
07093020a అనాసాద్య తు శైనేయం సా శక్తిః కాలసన్నిభా।
07093020c భిత్త్వా రథం జగామోగ్రా ధరణీం దారుణస్వనా।।
కాలనంతిద్ద ఆ శక్తియు శైనేయనన్ను ముట్టదే అవన రథవన్ను మాత్ర భేదిసి ఉగ్ర దారుణ స్వరదొందిగె భూమియ మేలె బిద్దితు.
07093021a తతో ద్రోణం శినేః పౌత్రో రాజన్వివ్యాధ పత్రిణా।
07093021c దక్షిణం భుజమాసాద్య పీడయన్భరతర్షభ।।
రాజన్! భరతర్షభ! ఆగ శినియ మొమ్మగను ద్రోణనన్ను పత్రిగళింద హొడెదను. అదు ద్రోణన బలభుజక్కె తాగి పీడెయన్నుంటుమాడితు.
07093022a ద్రోణోఽపి సమరే రాజన్మాధవస్య మహద్ధనుః।
07093022c అర్ధచంద్రేణ చిచ్చేద రథశక్త్యా చ సారథిం।।
రాజన్! ద్రోణనాదరో సమరదల్లి మాధవన మహా ధనుస్సన్ను అర్ధచంద్రదింద తుండరిసి రథశక్తి29యింద సారథియన్ను హొడెదను.
07093023a ముమోహ సరథిస్తస్య రథశక్త్యా సమాహతః।
07093023c స రథోపస్థమాసాద్య ముహూర్తం సమ్న్యషీదత।।
రథశక్తియింద ప్రహృతనాద సారథియు మూర్ఛెహొంది ముహూర్తకాల రథపీఠద హింబదియల్లి సుమ్మనే కుళితుకొండను.
07093024a చకార సాత్యకీ రాజంస్తత్ర కర్మాతిమానుషం।
07093024c అయోధయచ్చ యద్ద్రోణం రశ్మీం జగ్రాహ చ స్వయం।।
రాజన్! ఆగ సాత్యకియు అల్లి అతిమానుష కర్మవన్ను మాడిదను. స్వయం తానే కుదురెగళ కడివాణగళన్ను హిడిదుకొండు ద్రోణనొందిగె యుద్ధమాడిదను.
07093025a తతః శరశతేనైవ యుయుధానో మహారథః।
07093025c అవిధ్యద్బ్రాహ్మణం సంఖ్యే హృష్టరూపో విశాం పతే।।
విశాంపతే! ఆగ యుద్ధదల్లి హృష్టరూపనాద మహారథ యుయుధానను బ్రాహ్మణనన్ను నూరు బాణగళింద హొడెదను.
07093026a తస్య ద్రోణః శరాన్పంచ ప్రేషయామాస భారత।
07093026c తే తస్య కవచం భిత్త్వా పపుః శోణితమాహవే।।
భారత! ఆగ రణదల్లి ద్రోణను అవన మేలె ఐదు బాణగళన్ను ప్రయోగిసలు అవు అవన కవచవన్ను కత్తరిసి రక్తవన్ను కుడిదవు.
07093027a నిర్విద్ధస్తు శరైర్ఘోరైరక్రుధ్యత్సాత్యకిర్భృశం।
07093027c సాయకాన్వ్యసృజచ్చాపి వీరో రుక్మరథం ప్రతి।।
ఘోర శరగళింద గాయగొండ సాత్యకియు తుంబా క్రుద్ధనాదను. ఆ వీరను ద్రోణన బంగారద రథద మేలె సాయకగళ మళెయన్నే సురిసిదను.
07093028a తతో ద్రోణస్య యంతారం నిపాత్యైకేషుణా భువి।
07093028c అశ్వాన్వ్యద్రావయద్బాణైర్హతసూతాన్మహాత్మనః।।
అనంతర అవను ఒందే బాణదింద మహాత్మ ద్రోణన సారథియన్ను హొడెదు నెలక్కె బీళిసిదను. మత్తు సూతను హతనాగలు బాణగళింద హొడెదు కుదురెగళన్ను ఓడిసిదను.
07093029a స రథః ప్రద్రుతః సంఖ్యే మండలాని సహస్రశః।
07093029c చకార రాజతో రాజన్భ్రాజమాన ఇవాంశుమాన్।।
రాజన్! బెళ్ళియంతె హొళెయుత్తిద్ద ఆ రథవు రణదల్లి సహస్రారు సుత్తుగళన్ను హాకి, సూర్యనంతె ప్రకాశిసితు.
07093030a అభిద్రవత గృహ్ణీత హయాన్ద్రోణస్య ధావత।
07093030c ఇతి స్మ చుక్రుశుః సర్వే రాజపుత్రాః సరాజకాః।।
ఆగ అల్లిద్ద రాజరు మత్తు రాజపుత్రరు ఎల్లరూ “ఓడిహోగి! హిడియిరి! ద్రోణన కుదురెగళన్ను తడెయిరి!” ఎందు కూగికొళ్ళుత్తిద్దరు.
07093031a తే సాత్యకిమపాస్యాశు రాజన్యుధి మహారథాః।
07093031c యతో ద్రోణస్తతః సర్వే సహసా సముపాద్రవన్।।
రాజన్! యుద్ధదల్లి సాత్యకియన్ను అల్లియే బిట్టు మహారథరెల్లరూ కూడలే ద్రోణన రథవు హోగుత్తిద్ద కడెగే తమ్మ రథగళన్నూ ఓడిసిదరు.
07093032a తాన్దృష్ట్వా ప్రద్రుతాన్సర్వాన్సాత్వతేన శరార్దితాన్।
07093032c ప్రభగ్నం పునరేవాసీత్తవ సైన్యం సమాకులం।।
సాత్వతన శరగళింద పీడితవాగిద్ద నిన్న సైన్య సమాకులవు అవరు ఓడి హోగుత్తిద్దుదన్ను నోడి పునః ప్రభగ్నవాయితు.
07093033a వ్యూహస్యైవ పునర్ద్వారం గత్వా ద్రోణో వ్యవస్థితః।
07093033c వాతాయమానైస్తైరశ్వైర్హృతో వృష్ణిశరార్దితైః।।
వృష్ణియ శరగళింద పీడితగొండు వాయువేగదింద ఓడి హోగుత్తిద్ద కుదురెగళిందలే పునః హిందక్కె కరతరల్పట్ట ద్రోణను వ్యూహద మహాద్వారక్కె హోగి పునః అల్లియే వ్యవస్థితనాదను.
07093034a పాండుపాంచాలసంభగ్నం వ్యూహమాలోక్య వీర్యవాన్।
07093034c శైనేయే నాకరోద్యత్నం వ్యూహస్యైవాభిరక్షణే।।
పాండవరు మత్తు పాంచాలరింద తన్న వ్యూహవు భగ్నవాగుత్తిరువుదన్ను నోడి వీర్యవాన్ ద్రోణను శైనేయనన్ను హింబాలిసి హోగదే వ్యూహద రక్షణెయల్లియే నిరతనాదను.
07093035a నివార్య పాండుపాంచాలాన్ద్రోణాగ్నిః ప్రదహన్నివ।
07093035c తస్థౌ క్రోధాగ్నిసందీప్తః కాలసూర్య ఇవోదితః।।
కోపవెంబ కట్టిగెయింద ప్రజ్వలిసుత్తిద్ద ద్రోణను పాండు పాంచాల యోధరన్ను దహిసిబిడువనో ఎంబంతె వ్యూహద అగ్రభాగదల్లి నింతు ప్రళయకాలద సూర్యనంతె ప్రకాశిసుత్తిద్దను.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి జయద్రథవధ పర్వణి సాత్యకిప్రవేశే సాత్యకిపరాక్రమే త్రినవతితమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి జయద్రథవధ పర్వదల్లి సాత్యకిప్రవేశే సాత్యకిపరాక్రమ ఎన్నువ తొంభత్మూరనే అధ్యాయవు.