ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ద్రోణ పర్వ
జయద్రథవధ పర్వ
అధ్యాయ 85
సార
ద్రోణనింద పీడితనాగుత్తిద్ద సాత్యకియన్ను నోడి యుధిష్ఠిరను సర్వసైన్యగళొండనె ద్రోణనన్ను ఆక్రమణిసిద్దుదు (1-18). ద్రోణన పరాక్రమ (19-35). పాంచజన్యద ధ్వనియన్ను కేళి మత్తు గాండీవద టేంకారవన్ను కేళదే యుధిష్ఠిరను చింతితనాగి సాత్యకిగె అర్జునన సహాయక్కె హోగెందు హేళిదుదు (36-101).
07085001 ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
07085001a భారద్వాజం కథం యుద్ధే యుయుధానోఽభ్యవారయత్।
07085001c సంజయాచక్ష్వ తత్త్వేన పరం కౌతూహలం హి మే।।
ధృతరాష్ట్రను హేళిదను: “భారద్వాజను యుద్ధదల్లి యుయుధాననన్ను హేగె తడెదను? సంజయ! అదన్ను సరియాగి హేళు. అదరల్లి ననగె తుంబా కుతూహలవిదె.”
07085002 సంజయ ఉవాచ।
07085002a శృణు రాజన్మహాప్రాజ్ఞ సంగ్రామం లోమహర్షణం।
07085002c ద్రోణస్య పాండవైః సార్ధం యుయుధానపురోగమైః।।
సంజయను హేళిదను: “రాజన్! యుయుధానన నేతృత్వదల్లి పాండవరొందిగె మహాప్రాజ్ఞ ద్రోణను నడెసిద లోమహర్షణ సంగ్రామద కురితు కేళు.
07085003a వధ్యమానం బలం దృష్ట్వా యుయుధానేన మారిష।
07085003c అభ్యద్రవత్స్వయం ద్రోణః సాత్యకిం సత్యవిక్రమం।।
మారిష! యుయుధాననింద సేనెయు నాశగొళ్ళుత్తిరువుదన్ను నోడి స్వయం ద్రోణను సత్యవిక్రమ సాత్యకియన్ను ఆక్రమణిసిదను.
07085004a తమాపతంతం సహసా భారద్వాజం మహారథం।
07085004c సాత్యకిః పంచవింశత్యా క్షుద్రకాణాం సమార్పయత్।।
ఒమ్మెలే మేలె బీళుత్తిద్ద మహారథ భారద్వాజనన్ను సాత్యకియు ఇప్పత్తైదు క్షుద్రకగళింద హొడెదను.
07085005a ద్రోణోఽపి యుధి విక్రాంతో యుయుధానం సమాహితః।
07085005c అవిధ్యత్పంచభిస్తూర్ణం హేమపుంఖైః శిలాశితైః।।
యుద్ధదల్లి విక్రాంతనాద సమాహితనాద ద్రోణనూ కూడ కూడలే యుయుధాననన్ను ఐదు హేమపుంఖ శిలాశితగళింద హొడెదను.
07085006a తే వర్మ భిత్త్వా సుదృఢం ద్విషత్పిశితభోజనాః।
07085006c అభ్యగుర్ధరణీం రాజన్శ్వసంత ఇవ పన్నగాః।।
రాజన్! శత్రువిన రక్తవన్ను కుడియబల్ల అవు అవన సుదృఢ కవచవన్ను భేదిసి, బుసుగుట్టువ సర్పగళంతె భూమియన్ను హొక్కవు.
07085007a దీర్ఘబాహురభిక్రుద్ధస్తోత్త్రార్దిత ఇవ ద్విపః।
07085007c ద్రోణం పంచాశతావిధ్యన్నారాచైరగ్నిసన్నిభైః।।
అంకుశదింద పీడిత సలగదంతె క్రుద్ధనాద ఆ దీర్ఘబాహువు ద్రోణనన్ను ఐనూరు అగ్నిసన్నిభ నారాచగళింద హొడెదను.
07085008a భారద్వాజో రణే విద్ధో యుయుధానేన సత్వరం।
07085008c సాత్యకిం బహుభిర్బాణైర్యతమానమవిధ్యత।।
రణదల్లి యుయుధాననింద ప్రహరిసల్పట్ట భారద్వాజను ప్రయత్నపట్టు సాత్యకియన్ను అనేక బాణగళింద హొడెదను.
07085009a తతః క్రుద్ధో మహేష్వాసో భూయ ఏవ మహాబలః।
07085009c సాత్వతం పీడయామాస శతేన నతపర్వణా।।
ఆగ పునః క్రుద్ధనాద ఆ మహాబల మహేష్వాసను నూరారు నతపర్వగళింద సాత్వతనన్ను పీడిసిదను.
07085010a స వధ్యమానః సమరే భారద్వాజేన సాత్యకిః।
07085010c నాభ్యపద్యత కర్తవ్యం కిం చిదేవ విశాం పతే।।
విశాంపతే! భారద్వాజనింద సమరదల్లి ప్రహరిసల్పడుత్తిద్ద సాత్యకియు తన్న కర్తవ్యదింద స్వల్పవూ హింజరియలిల్ల.
07085011a విషణ్ణవదనశ్చాపి యుయుధానోఽభవన్నృప।
07085011c భారద్వాజం రణే దృష్ట్వా విసృజంతం శితాన్శరాన్।।
నృప! రణదల్లి నిశితశరగళన్ను బిడుత్తిరువ భారద్వాజనన్ను నోడి యుయుధానను విషణ్ణవదననాదను.
07085012a తం తు సంప్రేక్ష్య తే పుత్రాః సైనికాశ్చ విశాం పతే।
07085012c ప్రహృష్టమనసో భూత్వా సింహవద్వ్యనదన్ముహుః।।
విశాంపతే! అవనన్ను హాగె నోడిద నిన్న పుత్రరు మత్తు సైనికరు ప్రహృష్టమనస్కరాగి పునః పునః సింహనాదగైదరు.
07085013a తం శ్రుత్వా నినదం ఘోరం పీడ్యమానం చ మాధవం।
07085013c యుధిష్ఠిరోఽబ్రవీద్రాజన్సర్వసైన్యాని భారత।।
రాజన్! భారత! ఆ ఘోర నినాదవన్ను మత్తు మాధవనన్ను పీడిసుత్తిరువుదన్ను కేళి యుధిష్ఠిరను తన్న సర్వ సేనెగళిగె హేళిదను:
07085014a ఏష వృష్ణివరో వీరః సాత్యకిః సత్యకర్మకృత్।
07085014c గ్రస్యతే యుధి వీరేణ భానుమానివ రాహుణా।
07085014e అభిద్రవత గచ్చధ్వం సాత్యకిర్యత్ర యుధ్యతే।।
“ఇగో! వృష్ణివర వీర సత్యకర్మకర్త సాత్యకియు యుద్ధదల్లి రాహువినింద సూర్యను హేగో హాగె వీరనింద కబళిసల్పడుత్తిద్దానె. సాత్యకియు ఎల్లి యుద్ధమాడుత్తిద్దానో అల్లిగె ధావిసి హోగి.”
07085015a ధృష్టద్యుమ్నం చ పాంచాల్యమిదమాహ జనాధిప।
07085015c అభిద్రవ ద్రుతం ద్రోణం కిం ను తిష్ఠసి పార్షత।
07085015e న పశ్యసి భయం ఘోరం ద్రోణాన్నః సముపస్థితం।।
జనాధిపను పాంచాల్య ధృష్టద్యుమ్ననిగె ఇదన్ను హేళిదను: “పార్షత! ఇన్నూ ఏకె నింతిద్దీయె? ద్రోణనిరువల్లి బేగ హోగు! బరలిరువ ఘోర భయవన్ను ద్రోణను ఇన్నూ కండిరలిక్కిల్ల.
07085016a అసౌ ద్రోణో మహేష్వాసో యుయుధానేన సంయుగే।
07085016c క్రీడతే సూత్రబద్ధేన పక్షిణా బాలకో యథా।।
ఈ మహేష్వాస ద్రోణను సంయుగదల్లి యుయుధాననొడనె దారక్కె కట్టిద పక్షియొడనె బాలకను ఆడువంతె ఆడుత్తిద్దానె!
07085017a తత్రైవ సర్వే గచ్చంతు భీమసేనముఖా రథాః।
07085017c త్వయైవ సహితా యత్తా యుయుధానరథం ప్రతి।।
భీమసేననే మొదలాద ఎల్ల రథరూ, నిన్నన్నూ సేరి, యుయుధానన రథద కడెగే హోగలి.
07085018a పృష్ఠతోఽనుగమిష్యామి త్వామహం సహసైనికః।
07085018c సాత్యకిం మోక్షయస్వాద్య యమదంష్ట్రాంతరం గతం।।
సైనికరొడనె నాను నిమ్మన్ను హింబాలిసి బరుత్తేనె. యమన దవడెగళల్లి సిలుకిరువ సాత్యకియన్ను బిడిసి!”
07085019a ఏవముక్త్వా తతో రాజా సర్వసైన్యేన పాండవః।
07085019c అభ్యద్రవద్రణే ద్రోణం యుయుధానస్య కారణాత్।।
హీగె హేళి రాజా పాండవను సర్వసైన్యగళొడనె రణదల్లి యుయుధానన కారణదిందాగి ద్రోణనన్ను ఆక్రమణిసిదను.
07085020a తత్రారావో మహానాసీద్ద్రోణమేకం యుయుత్సతాం।
07085020c పాండవానాం చ భద్రం తే సృంజయానాం చ సర్వశః।।
నినగె మంగళవాగలి! ఆగ అల్లి ద్రోణనొబ్బనొడనె పాండవర మత్తు సృంజయరొడనె యుద్ధవు నడెయితు.
07085021a తే సమేత్య నరవ్యాఘ్రా భారద్వాజం మహారథం।
07085021c అభ్యవర్షం శరైస్తీక్ష్ణైః కంకబర్హిణవాజితైః।।
ఆ నరవ్యాఘ్రరెల్ల సేరి మహారథ భారద్వాజన మేలె తీక్ష్ణవాద కంక మత్తు నవిలుగరిగళింద మాడల్పట్ట శరగళన్ను సురిసిదరు.
07085022a స్మయన్నేవ తు తాన్వీరాన్ద్రోణః ప్రత్యగ్రహీత్స్వయం।
07085022c అతిథీనాగతాన్యద్వత్సలిలేనాసనేన చ।।
నసునగుత్తాలే స్వయం ద్రోణను ఆ వీరరన్ను బందిరువ అతిథిగళన్ను నీరు-ఆసనగళన్నిత్తు బరమాడికొళ్ళువంతె బరమాడికొండను.
07085023a తర్పితాస్తే శరైస్తస్య భారద్వాజస్య ధన్వినః।
07085023c ఆతిథేయగృహం ప్రాప్య నృపతేఽతిథయో యథా।।
నృపతే! అతిథిగృహవన్ను సేరిద అతిథిగళు హేగో హాగె అవరు ధన్వి భారద్వాజన శరగళింద తృప్తరాదరు.
07085024a భారద్వాజం చ తే సర్వే న శేకుః ప్రతివీక్షితుం।
07085024c మధ్యందినమనుప్రాప్తం సహస్రాంశుమివ ప్రభో।।
ప్రభో! మధ్యాహ్నవన్ను తలుపిద సహస్రాంశు సూర్యనంతిరువ ఆ భారద్వాజనన్ను అవరెల్లరూ నోడలూ కూడ శక్యరాగిరలిల్ల.
07085025a తాంస్తు సర్వాన్మహేష్వాసాన్ద్రోణః శస్త్రభృతాం వరః।
07085025c అతాపయచ్చరవ్రాతైర్గభస్తిభిరివాంశుమాన్।।
ఆ ఎల్ల మహేష్వాసరన్నూ శస్త్రభృతరల్లి శ్రేష్ఠనాద ద్రోణను సూర్యను తన్న కిరణగళింద భువనగళన్ను సుడువంతె శరవ్రాతగళింద సుట్టను.
07085026a వధ్యమానా రణే రాజన్పాండవాః సృంజయాస్తథా।
07085026c త్రాతారం నాధ్యగచ్చంత పంకమగ్నా ఇవ ద్విపాః।।
రాజన్! హీగె రణదల్లి వధిసల్పడుత్తిద్ద ఆ పాండవ-సృంజయరు కెసరినల్లి హుగిదుహోద ఆనెగళంతె త్రాతారనన్ను కాణదే హోదరు.
07085027a ద్రోణస్య చ వ్యదృశ్యంత విసర్పంతో మహాశరాః।
07085027c గభస్తయ ఇవార్కస్య ప్రతపంతః సమంతతః।।
ద్రోణనింద హరిదు బరుత్తిద్ద ఆ మహాశరగళు సూర్యన కిరణగళంతె ఎల్లకడె సుడుత్తిద్దవు.
07085028a తస్మిన్ద్రోణేన నిహతాః పాంచాలాః పంచవింశతిః।
07085028c మహారథసమాఖ్యాతా ధృష్టద్యుమ్నస్య సమ్మతాః।।
అల్లి ద్రోణను– మహారథరెందు సమాఖ్యాతరాద మత్తు ధృష్టద్యుమ్ననింద సమ్మతరాద ఇప్పత్తైదు పాంచాలరన్ను సంహరిసిదను.
07085029a పాండూనాం సర్వసైన్యేషు పాంచాలానాం తథైవ చ।
07085029c ద్రోణం స్మ దదృశుః శూరం వినిఘ్నంతం వరాన్వరాన్।।
పాండవర మత్తు పాంచాలర ఎల్ల సేనెగళల్లి శ్రేష్ఠ శ్రేష్ఠరాదవరన్ను శూరను సంహరిసుత్తిరువుదు కాణుత్తిత్తు.
07085030a కేకయానాం శతం హత్వా విద్రావ్య చ సమంతతః।
07085030c ద్రోణస్తస్థౌ మహారాజ వ్యాదితాస్య ఇవాంతకః।।
మహారాజ! కేకయర నూరరన్ను సంహసి, ఉళిదవరు ఎల్లకడె ఓడి హోగుత్తిరలు ద్రోణను అల్లి బాయికళెద అంతకనంతె నింతిద్దను.
07085031a పాంచాలాన్సృంజయాన్మత్స్యాన్కేకయాన్పాండవానపి।
07085031c ద్రోణోఽజయన్మహాబాహుః శతశోఽథ సహస్రశః।।
మహాబాహు ద్రోణను నూరారు సహస్రారు పాంచాల-సృంజయ-మత్స్య-కేకయ-పాండవరన్ను గెద్దను.
07085032a తేషాం సమభవచ్చబ్దో వధ్యతాం ద్రోణసాయకైః।
07085032c వనౌకసామివారణ్యే దహ్యతాం ధూమకేతునా।।
ద్రోణన సాయకగళు అవరన్ను వధిసుత్తిరువాగ కేళిబంద శబ్ధవు అరణ్యదల్లి వనవాసిగళు బెంకియింద సుట్టుహోగువాగ కేళువ శబ్ధదంతిత్తు.
07085033a తత్ర దేవాః సగంధర్వాః పితరశ్చాబ్రువన్నృప।
07085033c ఏతే ద్రవంతి పాంచాలాః పాండవాశ్చ ససైనికాః।।
అల్లి గంధర్వరు మత్తు పితృగళొందిగె దేవతెగళు “ఇదో! పాంచాలరు మత్తు పాండవరు సైనికరొందిగె ఓడి హోగుత్తిద్దారె!” ఎందు హేళికొండరు.
07085034a తం తథా సమరే ద్రోణం నిఘ్నంతం సోమకాన్రణే।
07085034c న చాప్యభియయుః కే చిదపరే నైవ వివ్యధుః।।
హీగె సమరదల్లి ద్రోణను సోమకరన్ను సంహరిసుత్తిరువాగ రణదల్లి యారూ అవనన్ను ఎదురిసలిల్ల మత్తు యారూ అవనన్ను గాయగొళిసలిల్ల.
07085035a వర్తమానే తథా రౌద్రే తస్మిన్వీరవరక్షయే।
07085035c అశృణోత్సహసా పార్థః పాంచజన్యస్య నిస్వనం।।
07085036a పూరితో వాసుదేవేన శంఖరాట్స్వనతే భృశం।
హాగె రౌద్రవాద వీరశ్రేష్ఠర వినాశవు నడెయుత్తిరలు పార్థ (యుధిష్ఠిర) ను ఒమ్మెలే పాంచజన్యద ధ్వనియన్ను కేళిదను. వాసుదేవనింద ఊదల్పట్ట ఆ శంఖరాజన ధ్వనియు జోరాగిత్తు.
07085036c యుధ్యమానేషు వీరేషు సైంధవస్యాభిరక్షిషు।
07085036e నదత్సు ధార్తరాష్ట్రేషు విజయస్య రథం ప్రతి।।
07085037a గాండీవస్య చ నిర్ఘోషే విప్రనష్టే సమంతతః।
07085037c కశ్మలాభిహతో రాజా చింతయామాస పాండవః।।
యుద్ధమాడుత్తిద్ద సైంధవన రక్షక వీర ధార్తరాష్ట్రరు విజయ (అర్జున) న రథద బళి కూగాడుత్తిద్దుదరింద గాండీవద నిర్ఘోషవు ఎల్లకడె కేళిబరుత్తిరలిల్ల. ఆగ రాజా పాండవను ఎచ్చర తప్పి చింతితనాదను:
07085038a న నూనం స్వస్తి పార్థస్య యథా నదతి శంఖరాట్।
07085038c కౌరవాశ్చ యథా హృష్టా వినదంతి ముహుర్ముహుః।।
“శంఖరాజను హేగె ధ్వనిసుత్తిరువనో మత్తు హేగె కౌరవరు మత్తె మత్తె కూగాడుత్తిద్దారె అందరె పార్థనిగె ఏనో ఒళ్ళెయదాగిరలిక్కిల్ల!”
07085039a ఏవం సంచింతయిత్వా తు వ్యాకులేనాంతరాత్మనా।
07085039c అజాతశత్రుః కౌంతేయః సాత్వతం ప్రత్యభాషత।।
హీగె చింతిసుత్తా ఒళగిందొళగే వ్యాకులనాగి అజాతశత్రు కౌంతేయను సాత్వత సాత్యకిగె హేళిదను:
07085040a బాష్పగద్గదయా వాచా ముహ్యమానో ముహుర్ముహుః।
07085040c కృత్యస్యానంతరాపేక్షీ శైనేయం శినిపుంగవం।।
మత్తె మత్తె మూర్ఛెహోగుత్తా కణ్ణీరినింద గద్గద కంఠనాగి ముందె మాడబేకాదన్ను అపేక్షిసుత్తా శినిపుంగవ శైనేయనిగె హేళిదను.
07085041a యః స ధర్మః పురా దృష్టః సద్భిః శైనేయ శాశ్వతః।
07085041c సాంపరాయే సుహృత్కృత్యే తస్య కాలోఽయమాగతః।।
“శైనేయ! హిందె సదాచారిగళు యావుదన్ను శాశ్వత ధర్మవెందు కండుకొండిద్దరో ఆ ఆపత్తినల్లిరువ సుహృదయరిగె మాడబేకాద కర్తవ్యద కాలవు బందొదగిదె.
07085042a సర్వేష్వపి చ యోధేషు చింతయన్శినిపుంగవ।
07085042c త్వత్తః సుహృత్తమం కం చిన్నాభిజానామి సాత్యకే।।
శినిపుంగవ! సాత్యకే! ఎల్ల యోధర కురితు యోచిసిదరూ నిన్నంతహ ఉత్తమనాద బేరె యారన్నూ నాను తిళియెను.
07085043a యో హి ప్రీతమనా నిత్యం యశ్చ నిత్యమనువ్రతః।
07085043c స కార్యే సాంపరాయే తు నియోజ్య ఇతి మే మతిః।।
యారు నిత్యవూ ప్రీతమనస్కనాగిరుత్తానో, నిత్యవూ అనువ్రతనాగిరుత్తానో అవనిగే ఆపత్తినల్లి కార్యవన్ను నియోజిసబేకు ఎందు నన్న అభిప్రాయ.
07085044a యథా చ కేశవో నిత్యం పాండవానాం పరాయణం।
07085044c తథా త్వమపి వార్ష్ణేయ కృష్ణతుల్యపరాక్రమః।।
వార్ష్ణేయ! కేశవను హేగె నిత్యవూ పాండవరన్నే నెనెయుత్తిరుత్తానో హాగె పరాక్రమదల్లి కృష్ణన సమనాద నీనూ కూడ.
07085045a సోఽహం భారం సమాధాస్యే త్వయి తం వోఢుమర్హసి।
07085045c అభిప్రాయం చ మే నిత్యం న వృథా కర్తుమర్హసి।।
నాను నిన్న మేలె ఒందు భారవన్ను హొరిసుత్తిద్దేనె. అదన్ను నీను హొరబేకు. ఎందూ ఇదన్ను నిర్వహిసదే ఇరబారదెందు నన్న అభిప్రాయ.
07085046a స త్వం భ్రాతుర్వయస్యస్య గురోరపి చ సంయుగే।
07085046c కురు కృచ్చ్రే సహాయార్థమర్జునస్య నరర్షభ।।
నరర్షభ! అర్జునను నినగె అణ్ణనంతె. గెళెయనంతె. మత్తు గురువినంతె కూడ. కష్టదల్లిరువ అవనిగె నీను సహాయమాడు.
07085047a త్వం హి సత్యవ్రతః శూరో మిత్రాణామభయంకరః।
07085047c లోకే విఖ్యాయసే వీర కర్మభిః సత్యవాగితి।।
నీను సత్యవ్రత, శూర, మిత్రరిగె అభయవన్నుంటుమాడువవను. వీర! లోకదల్లి నీను సత్య కర్మ మత్తు మాతుగళిగె విఖ్యాతనాగిద్దీయె.
07085048a యో హి శైనేయ మిత్రార్థే యుధ్యమానస్త్యజేత్తనుం।
07085048c పృథివీం వా ద్విజాతిభ్యో యో దద్యాత్సమమేవ తత్।।
శైనేయ! యారు మిత్రనిగాగి యుద్ధమాడుత్తా దేహవన్ను త్యజిసుత్తానో అవను ద్విజాతియవరిగె భూమియన్ను దానవన్నాగిత్తవనిగె సమ.
07085049a శ్రుతాశ్చ బహవోఽస్మాభీ రాజానో యే దివం గతాః।
07085049c దత్త్వేమాం పృథివీం కృత్స్నాం బ్రాహ్మణేభ్యో యథావిధి।।
నావూ కూడ బహళష్టు రాజరు ఈ భూమియన్ను సంపూర్ణవాగి యథావిధియాగి బ్రాహ్మణరిగె కొట్టు స్వర్గక్కె హోగిదుదన్ను కేళిద్దేవె.
07085050a ఏవం త్వామపి ధర్మాత్మన్ప్రయాచేఽహం కృతాంజలిః।
07085050c పృథివీదానతుల్యం స్యాదధికం వా ఫలం విభో।।
ధర్మాత్మన్! విభో! హీగె నీనూ కూడ భూదానక్కె సమానవాద అథవా అదక్కూ అధికవాద ఫలవన్ను పడె ఎందు కైముగిదు కేళికొళ్ళుత్తిద్దేనె.
07085051a ఏక ఏవ సదా కృష్ణో మిత్రాణామభయంకరః।
07085051c రణే సంత్యజతి ప్రాణాన్ద్వితీయస్త్వం చ సాత్యకే।।
ఒబ్బనిద్దానె- రణదల్లి ప్రాణగళన్ను తొరెదూ సదా మిత్రరిగె అభయవన్నుంటుమాడువ కృష్ణ. ఇన్నొబ్బను నీను సాత్యకి.
07085052a విక్రాంతస్య చ వీరస్య యుద్ధే ప్రార్థయతో యశః।
07085052c శూర ఏవ సహాయః స్యాన్నేతరః ప్రాకృతో జనః।।
యశస్సన్ను బయసువ వీర విక్రాంతనిగె యుద్ధదల్లి శూరను మాత్ర సహాయమాడబల్ల, సాధారణ జనరల్ల.
07085053a ఈదృశే తు పరామర్దే వర్తమానస్య మాధవ।
07085053c త్వదన్యో హి రణే గోప్తా విజయస్య న విద్యతే।।
మాధవ! నడెయుత్తిరువ ఈ సంకటదల్లి నీను మాత్ర రణదల్లి విజయనన్ను రక్షిసబల్లె. బేరె యారూ ఇల్ల.
07085054a శ్లాఘన్నేవ హి కర్మాణి శతశస్తవ పాండవః।
07085054c మమ సంజనయన్ హర్షం పునః పునరకీర్తయత్।।
నిన్న నూరారు కర్మగళన్ను హొగళుత్తా పాండవ అర్జునను ననగె నిన్న కురితు హర్షదింద కణ్ణుగళు తేవగొండిరలు పునః పునః వర్ణిసిద్దను.
07085055a లఘ్వస్త్రశ్చిత్రయోధీ చ తథా లఘుపరాక్రమః।
07085055c ప్రాజ్ఞః సర్వాస్త్రవిచ్చూరో ముహ్యతే న చ సమ్యుగే।।
07085056a మహాస్కంధో మహోరస్కో మహాబాహుర్మహాధనుః।
07085056c మహాబలో మహావీర్యః స మహాత్మా మహారథః।।
07085057a శిష్యో మమ సఖా చైవ ప్రియోఽస్యాహం ప్రియశ్చ మే।
07085057c యుయుధానః సహాయో మే ప్రమథిష్యతి కౌరవాన్।।
“యుయుధానను అస్త్రగళల్లి చాకచక్యతెయుళ్ళవను. చిత్రయోధీ. హాగెయే లఘు పరాక్రమి. ప్రాజ్ఞ. సర్వాస్త్రగళన్నూ తిళిదవను. యుద్ధదల్లి ఎందూ మరుళాగదవను. అవను విశాల భుజవుళ్ళవను. విశాల ఎదెయుళ్ళవను. మహాబాహు మత్తు మహాధనుస్సుళ్ళవను. నన్న శిష్య మత్తు సఖనూ కూడ. నాను అవనిగె ప్రియనాగిద్దేనె. అవను ననగె ప్రియనాగిద్దానె. కౌరవరన్ను సదెబడియువుదరల్లి అవను ననగె సహాయ మాడుత్తానె.
07085058a అస్మదర్థం చ రాజేంద్ర సన్నహ్యేద్యది కేశవః।
07085058c రామో వాప్యనిరుద్ధో వా ప్రద్యుమ్నో వా మహారథః।।
07085059a గదో వా సారణో వాపి సాంబో వా సహ వృష్ణిభిః।
07085059c సహాయార్థం మహారాజ సంగ్రామోత్తమమూర్ధని।।
07085060a తథాప్యహం నరవ్యాఘ్రం శైనేయం సత్యవిక్రమం।
07085060c సాహాయ్యే వినియోక్ష్యామి నాస్తి మేఽన్యో హి తత్సమః।।
రాజేంద్ర! నమగాగి ఒందువేళె కేశవ, రామ, అనిరుద్ధ, మహారథ ప్రద్యుమ్న, గద, సారణ, సాంబ అథవా ఇతర వృష్ణిగళు సహాయక్కెందు ఉత్తమ సంగ్రామదల్లి సన్నద్దరాగిద్దరె ఆగలూ కూడ నాను నరవ్యాఘ్ర శైనేయ సత్యవిక్రమనన్ను సహాయక్కెందు ఆరిసికొళ్ళుత్తేనె. ఏకెందరె అవన సరిసమనాదవను బేరె ఇల్ల.”
07085061a ఇతి ద్వైతవనే తాత మామువాచ ధనంజయః।
07085061c పరోక్షం త్వద్గుణాంస్తథ్యాన్కథయన్నార్యసంసది।।
అయ్యా! హీగె ద్వైతవనదల్లి ధనంజయను నీనిల్లదిరువాగ ఒమ్మె ఆర్యర సంసదియల్లి నిన్న గుణగళన్ను హొగళుత్తా హేళిద్దను.
07085062a తస్య త్వమేవం సంకల్పం న వృథా కర్తుమర్హసి।
07085062c ధనంజయస్య వార్ష్ణేయ మమ భీమస్య చోభయోః।।
వార్ష్ణేయ! ఆ ధనంజయన హాగూ నన్న మత్తు భీమరిబ్బర సంకల్పగళన్ను నీను హాళుమాడబారదు.
07085063a యచ్చాపి తీర్థాని చరన్నగచ్చం ద్వారకాం ప్రతి।
07085063c తత్రాహమపి తే భక్తిమర్జునం ప్రతి దృష్టవాన్।।
తీర్థగళల్లి తిరుగాడి ద్వారకెయ కడె బందిద్దాగ అల్లి కూడ అర్జునన కురితు నినగిరువ భక్తియన్ను నాను నోడిద్దేనె.
07085064a న తత్సౌహృదమన్యేషు మయా శైనేయ లక్షితం।
07085064c యథా త్వమస్మాన్భజసే వర్తమానానుపప్లవే।।
శైనేయ! నావు ఉపప్లవదల్లి ఇరువాగ నీను నమ్మన్ను ప్రీతిసువష్టు బేరె యారన్నూ నాను కండిరలిల్ల.
07085065a సోఽభిజాత్యా చ భక్త్యా చ సఖ్యస్యాచార్యకస్య చ।
07085065c సౌహృదస్య చ వీర్యస్య కులీనత్వస్య మాధవ।।
07085066a సత్యస్య చ మహాబాహో అనుకంపార్థమేవ చ।
07085066c అనురూపం మహేష్వాస కర్మ త్వం కర్తుమర్హసి।।
మాధవ! మహాబాహో! మహేష్వాస! ఉత్తమ కులదల్లి జన్మవిత్తిద్దీయె. నిన్న భక్తి, సఖ్య, ఆచార్యకత్వ, సౌహృదత్వ, వీర్య మత్తు సత్య-అనుకంపగళిగె అనురూపవాద కర్మవన్ను నీను మాడబేకు.
07085067a సోయోధనో హి సహసా గతో ద్రోణేన దంశితః।
07085067c పూర్వమేవ తు యాతాస్తే కౌరవాణాం మహారథాః।।
సుయోధనను త్వరెమాడి ద్రోణనింద కవచవన్ను కట్టిసికొండు మత్తు అదక్కె మొదలే కౌరవ మహారథరు హోగిద్దారె.
07085068a సుమహాన్నినదశ్చైవ శ్రూయతే విజయం ప్రతి।
07085068c స శైనేయ జవేనాత్ర గంతుమర్హసి మాధవ।।
విజయ అర్జునన కడెయింద మహా నినాదవు కేళి బరుత్తిదె. శైనేయ! మాధవ! వేగదింద అల్లిగె హోగబేకాగిదె.
07085069a భీమసేనో వయం చైవ సంయత్తాః సహసైనికాః।
07085069c ద్రోణమావారయిష్యామో యది త్వాం ప్రతి యాస్యతి।।
అవన కడె నీను హోదరె భీమసేన మత్తు సైనికరొందిగె నావు ప్రయత్నపట్టు ద్రోణనన్ను తడెయుత్తేవె.
07085070a పశ్య శైనేయ సైన్యాని ద్రవమాణాని సంయుగే।
07085070c మహాంతం చ రణే శబ్దం దీర్యమాణాం చ భారతీం।।
శైనేయ! రణరంగదల్లి సైన్యగళు ఓడిహోగుత్తిరువుదన్ను నోడు! రణదల్లి మహా శబ్ధవు కేళిబరుత్తిదె. భారతీసేనెయు సీళిహోదంతె తోరుత్తిదె.
07085071a మహామారుతవేగేన సముద్రమివ పర్వసు।
07085071c ధార్తరాష్ట్రబలం తాత విక్షిప్తం సవ్యసాచినా।।
అయ్యా! పర్వదల్లి మహా చండమారుతద వేగదింద సముద్రవు హేగో హాగె సవ్యసాచియింద ధార్తరాష్ట్రన బలవు అల్లోలకల్లోలగొండిదె.
07085072a రథైర్విపరిధావద్భిర్మనుష్యైశ్చ హయైశ్చ హ।
07085072c సైన్యం రజఃసముద్ధూతమేతత్సంపరివర్తతే।।
అత్తిత్త రభసదింద ఓడాడుత్తిరువ రథ-కుదురె-మనుష్యరింద మేలెద్ద ధూళినింద సైన్యవు ముచ్చిహోగిబిట్టిదె.
07085073a సంవృతః సింధుసౌవీరైర్నఖరప్రాసయోధిభిః।
07085073c అత్యంతాపచితైః శూరైః ఫల్గునః పరవీరహా।।
పరవీరహ ఫల్గునను నఖర-ప్రాసగళింద యుద్ధమాడుత్తిరువ సంఘటితరాగిరువ సింధు-సౌవీర శూరరింద సుత్తువరెయల్పట్టిద్దానె.
07085074a నైతద్బలమసంవార్య శక్యో హంతుం జయద్రథః।
07085074c ఏతే హి సైంధవస్యార్థే సర్వే సంత్యక్తజీవితాః।।
సైంధవనిగాగి జీవవన్నే తొరెదు ఇరువ ఈ సైన్యవన్ను దాటదే జయద్రథనన్ను కొల్లువుదు అశక్య.
07085075a శరశక్తిధ్వజవనం హయనాగసమాకులం।
07085075c పశ్యైతద్ధార్తరాష్ట్రాణామనీకం సుదురాసదం।।
శర-శక్తి-ధ్వజగళ వనదంతిరువ, కుదురె-ఆనెగళ సమాకులగళింద కూడిరువ, తుంబా దురాసదవాగిరువ ధార్తరాష్ట్రర ఈ సేనెయన్నాదరూ నోడు!
07085076a శృణు దుందుభినిర్ఘోషం శంఖశబ్దాంశ్చ పుష్కలాన్।
07085076c సింహనాదరవాంశ్చైవ రథనేమిస్వనాంస్తథా।।
దుందుభిగళ నిర్ఘోషవన్నూ, పుష్కల శంఖశబ్ధగళన్నూ, సింహనాద కూగుగళన్నూ, రథచక్రగళ ధ్వనిగళన్నూ కేళు!
07085077a నాగానాం శృణు శబ్దం చ పత్తీనాం చ సహస్రశః।
07085077c సాదినాం ద్రవతాం చైవ శృణు కంపయతాం మహీం।।
సహస్రారు ఆనెగళ మత్తు పదాతిగళ శబ్ధవన్ను కేళు. ఓడుత్తిరువ అశ్వారోహిగళింద భూమియు కంపిసుత్తిరువుదన్నూ కేళు.
07085078a పురస్తాత్సైంధవానీకం ద్రోణానీకస్య పృష్ఠతః।
07085078c బహుత్వాద్ధి నరవ్యాఘ్ర దేవేంద్రమపి పీడయేత్।।
ముందె సైంధవన సేనెయిదె. హిందె ద్రోణన సేనెయిదె. నరవ్యాఘ్ర! ఈ బహుసేనెగళు దేవేంద్రనన్నూ పీడిసబల్లవు ఎందు తిళి.
07085079a అపర్యంతే బలే మగ్నో జహ్యాదపి చ జీవితం।
07085079c తస్మింశ్చ నిహతే యుద్ధే కథం జీవేత మాదృశః।
07085079e సర్వథాహమనుప్రాప్తః సుకృచ్చ్రం బత జీవితం।।
అపారవాద ఈ సేనెయల్లి ముళుగిహోద అవను జీవితవన్నూ తొరెయబహుదు. యుద్ధదల్లి అవను హతనాదరె నన్నంతవను హేగె జీవిసియాను? నీను బదుకిరువాగలే నాను సర్వథ మహా సంకటదల్లి సిలుకికొండిద్దేనె.
07085080a శ్యామో యువా గుడాకేశో దర్శనీయశ్చ పాండవః।
07085080c లఘ్వస్త్రశ్చిత్రయోధీ చ ప్రవిష్టస్తాత భారతీం।।
07085081a సూర్యోదయే మహాబాహుర్దివసశ్చాతివర్తతే।
శ్యామలవర్ణద యువక గుడాకేశ సుందర అస్త్రగళల్లి పరిణిత చిత్రయోధీ పాండవను సూర్యోదయదల్లియే భారతీ సేనెయన్ను ప్రవేశిసిద్దను. మహాబాహు! దివసవు కళెయుత్తా బందిదె.
07085081c తన్న జానామి వార్ష్ణేయ యది జీవతి వా న వా।
07085081e కురూణాం చాపి తత్సైన్యం సాగరప్రతిమం మహత్।।
వార్ష్ణేయ! అవను జీవితనాగిరువనో ఇల్లవో ఎన్నువుదు ననగె తిళిదిల్ల. కురుగళ ఆ సేనెయాదరో సాగరదంతె విశాలవాగిదె.
07085082a ఏక ఏవ చ బీభత్సుః ప్రవిష్టస్తాత భారతీం।
07085082c అవిషహ్యాం మహాబాహుః సురైరపి మహామృధే।।
అయ్యా! యుద్ధదల్లి దేవతెగళిందలూ ఎదురిసలాగద భారతీ సేనెయన్ను మహాబాహు బీభత్సువు ఒబ్బనే ప్రవేశిసిద్దానె.
07085083a న చ మే వర్తతే బుద్ధిరద్య యుద్ధే కథం చన।
07085083c ద్రోణోఽపి రభసో యుద్ధే మమ పీడయతే బలం।
07085083e ప్రత్యక్షం తే మహాబాహో యథాసౌ చరతి ద్విజః।।
ననగీగ యుద్ధదల్లి ఆసక్తియే హొరటు హోగిదె. ద్రోణరు రభసదింద యుద్ధమాడుత్తా నన్న సేనెయన్ను పీడిసుత్తిద్దారె. మహాబాహో! ఈ ద్విజను హేగె సంచరిసుత్తిద్దానె ఎన్నువుదన్ను నీనే నోడుత్తిరువె.
07085084a యుగపచ్చ సమేతానాం కార్యాణాం త్వం విచక్షణః।
07085084c మహార్థం లఘుసమ్యుక్తం కర్తుమర్హసి మాధవ।।
మాధవ! హీగె ఎరడు కార్యగళూ ఒట్టిగే బందొదగిదాగ వివేకియాద నీను హగురవాదుదన్ను బిట్టు మహార్థవిద్దుదన్ను మాడబేకు.
07085085a తస్య మే సర్వకార్యేషు కార్యమేతన్మతం సదా।
07085085c అర్జునస్య పరిత్రాణం కర్తవ్యమితి సంయుగే।।
సర్వకార్యగళల్లి అర్జునన రక్షణెయు సదా మహత్తరవాదుదు ఎందు ననగన్నిసుత్తదె. యుద్ధదల్లి అదు నిన్న కర్తవ్యవాగిదె.
07085086a నాహం శోచామి దాశార్హం గోప్తారం జగతః ప్రభుం।
07085086c స హి శక్తో రణే తాత త్రీఽల్లోకానపి సంగతాన్।।
07085087a విజేతుం పురుషవ్యాఘ్ర సత్యమేతద్బ్రవీమి తే।
07085087c కిం పునర్ధార్తరాష్ట్రస్య బలం ఏతత్సుదుర్బలం।।
అయ్యా! దాశార్హ, జగత్తిన ప్రభు, రక్షకను రణదల్లి శక్తనిల్లవెందు నాను యోచిసుత్తిల్ల. పురుషవ్యాఘ్ర! మూరులోకగళు ఒట్టాగి బందరూ అవను జయిసబల్ల. సత్యవన్ను హేళుత్తిద్దేనె. ఇన్ను దర్బలవాగిరువ ధార్తరాష్ట్రన సేనెయు యావ లెఖ్కక్కె?
07085088a అర్జునస్త్వేవ వార్ష్ణేయ పీడితో బహుభిర్యుధి।
07085088c ప్రజహ్యాత్సమరే ప్రాణాంస్తస్మాద్విందామి కశ్మలం।।
వార్ష్ణేయ! అర్జుననాదరో యుద్ధదల్లి అనేకరింద పీడితనాగిద్దానె. హీగిరువాగ అవను సమరదల్లి ప్రాణవన్నే త్యజిసబహుదు. ఇదరిందాగి నాను తుంబా అస్వస్థనాగిద్దేనె.
07085089a తస్య త్వం పదవీం గచ్చ గచ్చేయుస్త్వాదృశా యథా।
07085089c తాదృశస్యేదృశే కాలే మాదృశేనాభిచోదితః।।
నీను అవను ఇరువల్లిగె హోగు! అవనంథవను కష్టదల్లిరువాగ నన్నంథవను హేళిదంతె నిన్నంథవను మాడబేకాద సమయవిదు.
07085090a రణే వృష్ణిప్రవీరాణాం ద్వావేవాతిరథౌ స్మృతౌ।
07085090c ప్రద్యుమ్నశ్చ మహాబాహుస్త్వం చ సాత్వత విశ్రుతః।।
రణదల్లి వృష్ణిప్రవీరరల్లి ఇబ్బరే అతిరథరెందు కేళికొండు బందిద్దేవె. మహాబాహు ప్రద్యుమ్న మత్తు సాత్వతనాద నీను.
07085091a అస్త్రే నారాయణసమః సంకర్షణసమో బలే।
07085091c వీరతాయాం నరవ్యాఘ్ర ధనంజయసమో హ్యసి।।
అస్త్రగళల్లి నారాయణన సమనాగిరువె. బలదల్లి సంకర్షణన సమనాగిరువె. వీరతనదల్లి నరవ్యాఘ్ర! నీను ధనంజయన సమనాగిరువె.
07085092a భీష్మద్రోణావతిక్రమ్య సర్వయుద్ధవిశారదం।
07085092c త్వామద్య పురుషవ్యాఘ్రం లోకే సంతః ప్రచక్షతే।।
భీష్మ-ద్రోణరన్ను బిట్టరె ఇందు నీనే పురుషవ్యాఘ్ర, సర్వయుద్ధవిశారదనెందు లోకద సంతరు హేళుత్తారె.
07085093a నాసాధ్యం విద్యతే లోకే సాత్యకేరితి మాధవ।
07085093c తత్త్వాం యదభివక్ష్యామి తత్కురుష్వ మహాబల।।
మాధవ! మహాబల! సాత్యకిగె అసాధ్యవెన్నువుదే ఇల్ల ఎందు లోకదల్లి తిళిదుకొండిద్దారె. ఆదుదరింద నాను కేళికొండంతె మాడు.
07085094a సంభావనా హి లోకస్య తవ పార్థస్య చోభయోః।
07085094c నాన్యథా తాం మహాబాహో సంప్రకర్తుమిహార్హసి।।
మహాబాహో! జనరిగె నిన్న మత్తు పార్థ ఇబ్బర మేలూ ఈ సద్భావనెయిదె. ఇదక్కె హొరతాగి నీను మాడబారదు.
07085095a పరిత్యజ్య ప్రియాన్ప్రాణాన్రణే విచర వీరవత్।
07085095c న హి శైనేయ దాశార్హా రణే రక్షంతి జీవితం।।
శైనేయ! రణదల్లి ప్రియ ప్రాణగళన్ను పరిత్యజిసి వీరనంతె విచరిసు. దాశార్హరు రణదల్లి జీవవన్ను రక్షిసికొళ్ళువుదిల్ల.
07085096a అయుద్ధమనవస్థానం సంగ్రామే చ పలాయనం।
07085096c భీరూణామసతాం మార్గో నైష దాశార్హసేవితః।।
యుద్ధమాడదే ఇరువుదు మత్తు సంగ్రామదింద పలాయన మాడువుదు ఇవు హేడిగళ మత్తు కెట్టవర మార్గగళు. దాశార్హరు హోగువవుగళల్ల.
07085097a తవార్జునో గురుస్తాత ధర్మాత్మా శినిపుంగవ।
07085097c వాసుదేవో గురుశ్చాపి తవ పార్థస్య ధీమతః।।
శినిపుంగవ! ధర్మాత్మా! అయ్యా! అర్జునను నిన్న గురు. ధీమత వాసుదేవను నిన్న మత్తు పార్థన గురు.
07085098a కారణద్వయమేతద్ధి జానానస్త్వాహమబ్రువం।
07085098c మావమంస్థా వచో మహ్యం గురుస్తవ గురోర్హ్యహం।।
ఈ ఎరడు కారణగళింద నిన్నన్నే నాను ఈ కెలసక్కె హేళుత్తిద్దేనె. నన్న ఈ మాతన్ను నిరాదరిసబేడ. నాను నిన్న గురువిగూ గురు.
07085099a వాసుదేవమతం చైతన్మమ చైవార్జునస్య చ।
07085099c సత్యం ఏతన్మయోక్తం తే యాహి యత్ర ధనంజయః।।
వాసుదేవన మతవే నన్న మత్తు అర్జుననదూ హౌదు. సత్యవన్ను హేళుత్తిద్దేనె. ధనంజయనిరువల్లిగె హోగు.
07085100a ఏతద్వచనమాజ్ఞాయ మమ సత్యపరాక్రమ।
07085100c ప్రవిశైతద్బలం తాత ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేః।।
తాత! సత్యపరాక్రమ! నన్న ఈ మాతన్ను తిళిదుకొండు దుర్మతి ధార్తరాష్ట్రన సేనెయన్ను ప్రవేశిసు.
07085101a ప్రవిశ్య చ యథాన్యాయం సంగమ్య చ మహారథైః।
07085101c యథార్హమాత్మనః కర్మ రణే సాత్వత దర్శయ।।
సాత్వత! సేనెయొళగె ప్రవేశిసి యథాన్యాయవాగి మహారథరొడనె యుద్ధమాడి రణదల్లి నినగె అర్హవాగిరువ కర్మగళన్ను మాడి తోరిసు!””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి జయద్రథవధ పర్వణి యుధిష్ఠిరవాక్యే పంచాశీతితమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి జయద్రథవధ పర్వదల్లి యుధిష్ఠిరవాక్య ఎన్నువ ఎంభత్తైదనే అధ్యాయవు.