પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
દ્રોણ પર્વ
જયદ્રથવધ પર્વ
અધ્યાય 82
સાર
બૃહત્ક્ષત્રનિંદ કેકય ક્ષેમધૂર્તિય વધॆ (1-8). ચેદિરાજ ધૃષ્ટકેતુવુ ત્રિગર્તર વીરધન્વનન્નુ વધિસિદુદુ (9-18). સહદેવનુ ત્રિગર્ત રાજકુમાર નિરમિત્રનન્નુ વધિસિદુદુ (19-29). સાત્યકિયુ મગધ રાજકુમાર વ્યાઘ્રદત્તનન્નુ વધિસિદુદુ (30-39).
07082001 સંજય ઉવાચ।
07082001a બૃહત્ક્ષત્રમથાયાંતં કેકયં દૃઢવિક્રમં।
07082001c ક્ષેમધૂર્તિર્મહારાજ વિવ્યાધોરસિ માર્ગણૈઃ।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “મહારાજ! મુંદॆ બરુત્તિદ્દ દૃઢવિક્રમિ કેકયનન્નુ ક્ષેમધૂર્તિયુ ऎદॆગॆ ગુરિયિટ્ટુ માર્ગણગળિંદ હॊડॆદનુ.
07082002a બૃહત્ક્ષત્રસ્તુ તં રાજા નવત્યા નતપર્વણાં।
07082002c આજઘ્ને ત્વરિતો યુદ્ધે દ્રોણાનીકબિભિત્સયા।।
રાજ બૃહત્ક્ષત્રનાદરો યુદ્ધદલ્લિ દ્રોણન સેનॆયન્નુ ભેદિસલુ બયસિ ત્વરॆમાડિ અવનન્નુ તॊંભત્તુ નતપર્વગળિંદ પ્રહરિસિદનુ.
07082003a ક્ષેમધૂર્તિસ્તુ સંક્રુદ્ધઃ કેકયસ્ય મહાત્મનઃ।
07082003c ધનુશ્ચિચ્ચેદ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ।।
સંક્રુદ્ધનાદ ક્ષેમધૂર્તિયાદરો ऎણ્ણॆકુડિદ નિશિત ભલ્લદિંદ મહાત્મ કેકયન ધનુસ્સન્નુ કત્તરિસિદનુ.
07082004a અથૈનં ચિન્નધન્વાનં શરેણ નતપર્વણા।
07082004c વિવ્યાધ હૃદયે તૂર્ણં પ્રવરં સર્વધન્વિનાં।।
મત્તુ તક્ષણવે ધનુસ્સન્નુ કળॆદુકॊંડ આ સર્વધન્વિગળલ્લિ શ્રેષ્ઠન ऎદॆગॆ નતપર્વ શરદિંદ હॊડॆદનુ.
07082005a અથાન્યદ્ધનુરાદાય બૃહત્ક્ષત્રો હસન્નિવ।
07082005c વ્યશ્વસૂતધ્વજં ચક્રે ક્ષેમધૂર્તિં મહારથં।।
આગ બૃહત્ક્ષત્રનુ નસુનક્કુ ઇન્નॊંદુ ધનુસ્સન્નુ ऎત્તિકॊંડુ મહારથ ક્ષેમધૂર્તિયન્નુ કુદુરॆ, સૂત મત્તુ ધ્વજગળિંદ વિહીનનન્નાગિ માડિદનુ.
07082006a તતોઽપરેણ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ।
07082006c જહાર નૃપતેઃ કાયાચ્ચિરો જ્વલિતકુંડલં।।
ઇન્નॊંદુ ऎણ્ણॆયન્નુ કુડિદ નિશિત ભલ્લદિંદ આ નૃપતિય કુંડલગળિંદ પ્રકાશિસુત્તિદ્દ શિરસ્સન્નુ દેહદિંદ કત્તરિસિદનુ.
07082007a તચ્ચિન્નં સહસા તસ્ય શિરઃ કુંચિતમૂર્ધજં।
07082007c સકિરીટં મહીં પ્રાપ્ય બભૌ જ્યોતિરિવાંબરાત્।।
ગુંગુરુકૂદલિન અવન તલॆયુ કિરીટદॊંદિગॆ ક્ષણદલ્લિયે તુંડાગિ અંબરદલ્લિંદ નક્ષત્રદંતॆ, ભૂમિયન્નુ સેરિતુ.
07082008a તં નિહત્ય રણે હૃષ્ટો બૃહત્ક્ષત્રો મહારથઃ।
07082008c સહસાભ્યપતત્સૈન્યં તાવકં પાર્થકારણાત્।।
રણદલ્લિ અવનન્નુ સંહરિસિ હૃષ્ટનાદ મહારથ બૃહત્ક્ષત્રનુ પાર્થન કારણદિંદ તક્ષણવે નિન્ન સેનॆય મેલॆ ऎરગિદનુ.
07082009a ધૃષ્ટકેતુમથાયાંતં દ્રોણહેતોઃ પરાક્રમી।
07082009c વીરધન્વા મહેષ્વાસો વારયામાસ ભારત।।
ભારત! દ્રોણન સલુવાગિ મુંદુવરॆયુત્તિદ્દ પરાક્રમી ધૃષ્ટકેતુવન્નુ મહેષ્વાસ વીરધન્વનુ તડॆદનુ.
07082010a તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય શરદંષ્ટ્રૌ તરસ્વિનૌ।
07082010c શરૈરનેકસાહસ્રૈરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ।।
પરસ્પરરન્નુ ऎદુરિસિદ અવરિબ્બરુ શરદંષ્ટ્ર તરસ્વિગળુ અનેક સહસ્ર શરગળિંદ અન્યોન્યરન્નુ હॊડॆદરુ.
07082011a તાવુભૌ નરશાર્દૂલૌ યુયુધાતે પરસ્પરં।
07082011c મહાવને તીવ્રમદૌ વારણાવિવ યૂથપૌ।।
અવરિબ્બરુ નરશાર્દૂલરૂ મહાવનદલ્લિ તીવ્ર મદવેરિદ ऎરડુ સલગગળંતॆ પરસ્પરરॊડનॆ યુદ્ધમાડિદરુ.
07082012a ગિરિગહ્વરમાસાદ્ય શાર્દૂલાવિવ રોષિતૌ।
07082012c યુયુધાતે મહાવીર્યૌ પરસ્પરજિઘાંસયા।।
ગિરિગહ્વરગળન્નુ સેરિ રોષિતરાગિ પરસ્પરરન્નુ કॊલ્લલુ બયસિદ શાર્દૂલગળંતॆ આ મહાવીરરુ હોરાડિદરુ.
07082013a તદ્યુદ્ધમાસીત્તુમુલં પ્રેક્ષણીયં વિશાં પતે।
07082013c સિદ્ધચારણસંઘાનાં વિસ્મયાદ્ભુતદર્શનં।।
વિશાંપતે! આગ પ્રેક્ષણીયવાદ તુમુલ યુદ્ધવુ નડॆયિતુ. આ અદ્ભુત દર્શનદિંદ સિદ્ધ-ચારણ સંઘગળુ વિસ્મયગॊંડવુ.
07082014a વીરધન્વા તતઃ ક્રુદ્ધો ધૃષ્ટકેતોઃ શરાસનં।
07082014c દ્વિધા ચિચ્ચેદ ભલ્લેન પ્રહસન્નિવ ભારત।।
ભારત! આગ વીરધન્વનુ ક્રુદ્ધનાગિ, નગુત્તિરુવવનંતॆ ભલ્લદિંદ ધૃષ્ટકેતુવિન ધનુસ્સન્નુ ऎરડાગિ તુંડરિસિદનુ.
07082015a તદુત્સૃજ્ય ધનુશ્ચિન્નં ચેદિરાજો મહારથઃ।
07082015c શક્તિં જગ્રાહ વિપુલાં રુક્મદંડામયસ્મયીં।।
તુંડાદ આ ધનુસ્સન્નુ ऎસॆદુ મહારથ ચેદિરાજનુ દપ્પનॆય ઉક્કિનિંદ માડલ્પટ્ટ, બંગારદ દંડવુળ્ળ, શક્તિયન્નુ હિડિદનુ.
07082016a તાં તુ શક્તિં મહાવીર્યાં દોર્ભ્યામાયમ્ય ભારત।
07082016c ચિક્ષેપ સહસા યત્તો વીરધન્વરથં પ્રતિ।।
ભારત! આ શક્તિયન્નુ ऎરડુ ભુજગળિંદલૂ મેલॆત્તિ મહાવીર્યદિંદ પ્રયત્નપટ્ટુ તક્ષણવે વીરધન્વન રથદ મેલॆ ऎસॆદનુ.
07082017a સ તયા વીરઘાતિન્યા શક્ત્યા ત્વભિહતો ભૃશં।
07082017c નિર્ભિન્નહૃદયસ્તૂર્ણં નિપપાત રથાન્મહીં।।
આ વીરઘાતિ શક્તિયિંદ તુંબા ગાયગॊંડ અવનુ તક્ષણવે હૃદયવુ ऒડॆદુ રથદિંદ નॆલક્કॆ બિદ્દનુ.
07082018a તસ્મિન્વિનિહતે શૂરે ત્રિગર્તાનાં મહારથે।
07082018c બલં તેઽભજ્યત વિભો પાંડવેયૈઃ સમંતતઃ।।
વિભો! આ ત્રિગર્તર મહારથ શૂરનુ હતનાગલુ પાંડવેયરુ નિન્ન સેનॆયન્નુ ऎલ્લ કડॆગળિંદ સદॆબડિદરુ.
07082019a સહદેવે તતઃ ષષ્ટિં સાયકાન્દુર્મુખોઽક્ષિપત્।
07082019c નનાદ ચ મહાનાદં તર્જયન્પાંડવં રણે।।
આગ દુર્મુખનુ સહદેવન મેલॆ અરવત્તુ સાયકગળન્નુ પ્રયોગિસિ પાંડવનન્નુ હॆદરિસુત્તા રણદલ્લિ મહાનાદવન્નુ ગર્જિસિદનુ.
07082020a મદ્રેયસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો દુર્મુખં દશભિઃ શરૈઃ।
07082020c ભ્રાતા ભ્રાતરમાયાંતં વિવ્યાધ પ્રહસન્નિવ।।
ભ્રાતૃ મદ્રેયનાદરો આગ ક્રુદ્ધનાગિ ऎદુરિસિ બરુત્તિદ્દ ભ્રાતા દુર્મુખનન્નુ નસુનગુત્તિરુવનો ऎન્નુવંતॆ હત્તુ શરગળિંદ હॊડॆદનુ.
07082021a તં રણે રભસં દૃષ્ટ્વા સહદેવં મહાબલં।
07082021c દુર્મુખો નવભિર્બાણૈસ્તાડયામાસ ભારત।।
ભારત! રણદલ્લિ રભસનાગિદ્દ આ મહાબલ સહદેવનન્નુ નોડિ દુર્મુખનુ અવનન્નુ ऒંભત્તુ બાણગળિંદ હॊડॆદનુ.
07082022a દુર્મુખસ્ય તુ ભલ્લેન ચિત્ત્વા કેતું મહાબલઃ।
07082022c જઘાન ચતુરો વાહાંશ્ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।।
આ મહાબલનુ ભલ્લદિંદ દુર્મુખન કેતુવન્નુ તુંડરિસિ નાલ્કુ નિશિત શરગળિંદ અવન નાલ્કુ કુદુરॆગળન્નુ સંહરિસિદનુ.
07082023a અથાપરેણ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ।
07082023c ચિચ્ચેદ સારથેઃ કાયાચ્ચિરો જ્વલિતકુંડલં।।
અનંતર ઇન્નॊંદુ, ऎણ્ણॆકુડિદ, નિશિત ભલ્લદિંદ અવન સારથિય હॊળॆયુવ કુંડલગળુળ્ળ શિરવન્નુ કાયદિંદ કત્તરિસિદનુ.
07082024a ક્ષુરપ્રેણ ચ તીક્ષ્ણેન કૌરવ્યસ્ય મહદ્ધનુઃ।
07082024c સહદેવો રણે ચિત્ત્વા તં ચ વિવ્યાધ પંચભિઃ।।
સહદેવનુ તીક્ષ્ણવાદ ક્ષુરપ્રદિંદ રણદલ્લિ કૌરવ્યન મહા ધનુસ્સન્નુ કત્તરિસિ અવનન્નૂ ઐદરિંદ હॊડॆદનુ.
07082025a હતાશ્વં તુ રથં ત્યક્ત્વા દુર્મુખો વિમનાસ્તદા।
07082025c આરુરોહ રથં રાજન્નિરમિત્રસ્ય ભારત।।
ભારત! રાજન્! અશ્વગળુ હતવાદ રથવન્નુ ત્યજિસિ દુર્મુખનુ વિમનસ્કનાગિ નિરમિત્રન રથવન્નુ એરિદનુ.
07082026a સહદેવસ્તતઃ ક્રુદ્ધો નિરમિત્રં મહાહવે।
07082026c જઘાન પૃતનામધ્યે ભલ્લેન પરવીરહા।।
આગ પરવીરહ સહદેવનુ મહાહવદલ્લિ ક્રુદ્ધનાગિ સેનॆગળ મધ્યદલ્લિ નિરમિત્રનન્નુ ભલ્લદિંદ હॊડॆદનુ.
07082027a સ પપાત રથોપસ્થાન્નિરમિત્રો જનેશ્વરઃ।
07082027c ત્રિગર્તરાજસ્ય સુતો વ્યથયંસ્તવ વાહિનીં।।
જનેશ્વર ત્રિગર્તરાજન મગનાદ નિરમિત્રનુ નિન્ન સેનॆયન્નુ વ્યથॆગીડુમાડુત્તા રથદ આસનદિંદ કॆળગુરુળિદનુ.
07082028a તં તુ હત્વા મહાબાહુઃ સહદેવો વ્યરોચત।
07082028c યથા દાશરથી રામઃ ખરં હત્વા મહાબલં।।
અવનન્નુ સંહરિસિ મહાબાહુ સહદેવનુ મહાબલ ખરનન્નુ સંહરિસિ રામ દાશરથિયુ હેગો હાગॆ વિરાજિસિદનુ.
07082029a હાહાકારો મહાનાસીત્ત્રિગર્તાનાં જનેશ્વર।
07082029c રાજપુત્રં હતં દૃષ્ટ્વા નિરમિત્રં મહાબલં।।
જનેશ્વર! રાજપુત્ર મહાબલ નિરમિત્રનુ હતનાદુદન્નુ નોડિ ત્રિગર્તરલ્લિ મહા હાહાકારવુંટાયિતુ.
07082030a નકુલસ્તે સુતં રાજન્વિકર્ણં પૃથુલોચનં।
07082030c મુહૂર્તાજ્જિતવાન્સંખ્યે તદદ્ભુતમિવાભવત્।।
રાજન્! નકુલનુ રણરંગદલ્લિ નિન્ન મગ વિશાલાક્ષ વિકર્ણનન્નુ ક્ષણમાત્રદલ્લિ ગॆદ્દનુ. અદॊંદુ અદ્ભુતવાગિત્તુ.
07082031a સાત્યકિં વ્યાઘ્રદત્તસ્તુ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
07082031c ચક્રેઽદૃશ્યં સાશ્વસૂતં સધ્વજં પૃતનાંતરે।।
રણદ ઇન્નॊંદુ કડॆ વ્યાઘ્રદત્તનુ સન્નતપર્વ શરગળિંદ સાત્યકિયન્નુ અવન કુદુરॆગળુ, સારથિ મત્તુ ધ્વજગળॊંદિગॆ કાણદંતॆ માડિબિટ્ટનુ.
07082032a તાન્નિવાર્ય શરાન્શૂરઃ શૈનેયઃ કૃતહસ્તવત્।
07082032c સાશ્વસૂતધ્વજં બાણૈર્વ્યાઘ્રદત્તમપાતયત્।।
આ શરગળન્નુ તડॆદુ કૈચળકવુળ્ળ શૂર શૈનેયનુ બાણગળિંદ વ્યાઘ્રદત્તનન્નુ અવન કુદુરॆગળુ, સારથિ મત્તુ ધ્વજગળિંદ ઉરુળિસિદનુ.
07082033a કુમારે નિહતે તસ્મિન્મગધસ્ય સુતે પ્રભો।
07082033c માગધાઃ સર્વતો યત્તા યુયુધાનમુપાદ્રવન્।।
પ્રભો! મગધન મગ કુમારનુ હતનાગલુ માગધરુ પ્રયત્નિસિ યુયુધાનનન્નુ ऎલ્લકડॆગળિંદ આક્રમણિસિદરુ.
07082034a વિસૃજંતઃ શરાંશ્ચૈવ તોમરાંશ્ચ સહસ્રશઃ।
07082034c ભિંડિપાલાંસ્તથા પ્રાસાન્મુદ્ગરાન્મુસલાનપિ।।
07082035a અયોધયન્રણે શૂરાઃ સાત્વતં યુદ્ધદુર્મદં।
આ શૂરરુ રણદલ્લિ યુદ્ધદુર્મદ સાત્વતનॊંદિગॆ સહસ્રારુ શર-તોમર-ભિંડિપાલ-પ્રાસ-મુદ્ગર-મુસલગળન્નુ પ્રયોગિસુત્તા યુદ્ધમાડિદરુ.
07082035c તાંસ્તુ સર્વાન્સ બલવાન્સાત્યક્તિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
07082035e નાતિકૃચ્ચ્રાદ્ધસન્નેવ વિજિગ્યે પુરુષર્ષભ।।
પુરુષર્ષભ! અવરॆલ્લરન્નૂ બલવાન્ યુદ્ધદુર્મદ સાત્યકિયુ સ્વલ્પવૂ કષ્ટપડદે નગુત્તલે પરાજયગॊળિસિદનુ.
07082036a માગધાન્દ્રવતો દૃષ્ટ્વા હતશેષાન્સમંતતઃ।
07082036c બલં તેઽભજ્યત વિભો યુયુધાનશરાર્દિતં।।
વિભો! હતશેષરાદ માગધરુ ઓડિ હોગુત્તિરુવુદન્નુ નોડિ યુયુધાનન શરગળિંદ પીડિતરાદ નિન્ન સેનॆયુ ધૃતિગॆટ્ટિતુ.
07082037a નાશયિત્વા રણે સૈન્યં ત્વદીયં માધવોત્તમઃ।
07082037c વિધુન્વાનો ધનુઃશ્રેષ્ઠં વ્યભ્રાજત મહાયશાઃ।।
હીગॆ રણદલ્લિ નિન્ન સૈન્યવન્નુ નાશગॊળિસુત્તા માધવોત્તમ મહાયશસ્વિયુ તન્ન શ્રેષ્ઠ ધનુસ્સન્નુ ટેંકરિસુત્તા પ્રકાશિસિદનુ.
07082038a ભજ્યમાનં બલં રાજન્સાત્વતેન મહાત્મના।
07082038c નાભ્યવર્તત યુદ્ધાય ત્રાસિતં દીર્ઘબાહુના।।
રાજન્! મહાત્મ સાત્વતનિંદ સદॆબડિયલ્પટ્ટ સેનॆયુ આ દીર્ઘબાહુવિનિંદ ભયગॊંડુ યુદ્ધક્કॆ હિંદિરુગિ બરલિલ્લ.
07082039a તતો દ્રોણો ભૃશં ક્રુદ્ધઃ સહસોદ્વૃત્ય ચક્ષુષી।
07082039c સાત્યકિં સત્યકર્માણં સ્વયમેવાભિદુદ્રુવે।।
આગ દ્રોણનુ તુંબા કુપિતનાગિ ऒમ્મॆલે અવન મેલॆ કણ્ણુહાયિસિ આ સાત્યકિ સત્યકર્મિયન્નુ સ્વયં તાને આક્રમણિસિદનુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે દ્રોણ પર્વણિ જયદ્રથવધ પર્વણિ સંકુલયુદ્ધે દ્વાશીતિતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ દ્રોણ પર્વદલ્લિ જયદ્રથવધ પર્વદલ્લિ સંકુલયુદ્ધ ऎન્નુવ ऎંભત્તॆરડને અધ્યાયવુ.