praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
droṇa parva
jayadrathavadha parva
adhyāya 74
sāra
arjunanu senègal̤annu saṃharisi dārimāḍikòṭṭaṃtè kṛṣṇanu rathavannu saiṃdhavana kaḍè oḍisalu kudurègal̤u bal̤alidudu (1-16). arjunanu avaṃtiya viṃdānuviṃdarannu vadhisidudu (17-33). bal̤alida kudurègal̤igè nīrukuḍisalu arjunanu raṇaraṃgada madhyadalliye sarovaravannu nirmisidudu (34-58).
07074001 saṃjaya uvāca|
07074001a parivartamāne tvāditye tatra sūryasya raśmibhiḥ|
07074001c rajasā kīryamāṇāśca maṃdībhūtāśca sainikāḥ||
07074002a tiṣṭhatāṃ yudhyamānānāṃ punarāvartatāmapi|
07074002c bhajyatāṃ jayatāṃ caiva jagāma tadahaḥ śanaiḥ||
saṃjayanu hel̤idanu: “ādityanu alli maral̤i hoguttiralu, melèdda dhūl̤iniṃda sūryana raśmiyu kuṃditavāguttiralu, sainikaru niṃtiddaru, yuddhamāḍuttiddaru, jayavannu bayasi punaḥ hiṃdirugi baruttiddaru. hāgè dinavu mèllagè kal̤èyatòḍagitu.
07074003a tathā teṣu viṣakteṣu sainyeṣu jayagṛddhiṣu|
07074003c arjuno vāsudevaśca saiṃdhavāyaiva jagmatuḥ||
hāgè ā senègal̤u jayavannu bayasi horāḍuttiralu arjuna mattu vāsudevaru saiṃdhavana kaḍè hòraṭaru.
07074004a rathamārgapramāṇaṃ tu kauṃteyo niśitaiḥ śaraiḥ|
07074004c cakāra tatra paṃthānaṃ yayau yena janārdanaḥ||
kauṃteyanu niśita śaragal̤iṃda rathakkè bekādaṣṭu mārgavannu māḍikòḍuttiddanu. ā mārgadalli janārdananu hoguttiddanu.
07074005a yatra yatra ratho yāti pāṃḍavasya mahātmanaḥ|
07074005c tatra tatraiva dīryaṃte senāstava viśāṃ pate||
viśāṃpate! èllèlli mahātma pāṃḍavana rathavu hoguttitto allalli ninna senèyu sīl̤i hoguttittu.
07074006a rathaśikṣāṃ tu dāśārho darśayāmāsa vīryavān|
07074006c uttamādhamamadhyāni maṃḍalāni vidarśayan||
vīryavān dāśārhanu tanna rathaśikṣaṇavannu torisidanu. uttama, adhama mattu madhyama maṃḍalagal̤annu pradarśisidanu.
07074007a te tu nāmāṃkitāḥ pītāḥ kālajvalanasannibhāḥ|
07074007c snāyunaddhāḥ suparvāṇaḥ pṛthavo dīrghagāminaḥ||
07074008a vaiṇavāyasmayaśarāḥ svāyatā vividhānanāḥ|
07074008c rudhiraṃ patagaiḥ sārdhaṃ prāṇināṃ papurāhave||
07074009a rathasthitaḥ krośamātre yānasyatyarjunaḥ śarān|
07074009c rathe krośamatikrāṃte tasya te ghnaṃti śātravān||
hoguttiruva rathadalli niṃta arjunanu tanna nāmāṃkitavāgidda, hittāl̤èya, kālajvalanadaṃtiruva, snāyugal̤iṃda baṃdhisalpaṭṭa, neravāda, dappanāda, dūrahogaballa, bidiru athavā ukkiniṃda māḍalpaṭṭa, vividha śatrugal̤a jīvavannu tègèda, pakṣigal̤òḍanè yuddhadalli prāṇigal̤a raktavannu kuḍiyuva śaragal̤annu krośamātra dūra prayogisalu avugal̤u avana rathavu ā krośa dūravannu dāṭi baruvaṣṭaralli śatrugal̤annu saṃharisuttiddavu.
07074010a tārkṣyamārutaraṃhobhirvājibhiḥ sādhuvāhibhiḥ|
07074010c tathāgaccaddhṛṣīkeśaḥ kṛtsnaṃ vismāpayanjagat||
garuḍa-mārutaraṃtè vegavul̤l̤a sādhuvāhanagal̤āda kudurègal̤annu hṛṣīkeśanu hegè oḍisuttiddanèṃdarè adariṃda iḍī jagatte vismayagòṃḍitu.
07074011a na tathā gaccati rathastapanasya viśāṃ pate|
07074011c neṃdrasya na ca rudrasya nāpi vaiśravaṇasya ca||
viśāṃpate! adaraṃtè sūryana rathavāgalī iṃdrana, rudrana athavā vaiśravaṇana rathavāgalī oḍuvudilla.
07074012a nānyasya samare rājangatapūrvastathā rathaḥ|
07074012c yathā yayāvarjunasya manobhiprāyaśīghragaḥ||
rājan! hegè arjunana rathavu manassina abhiprāyagal̤aṣṭe śīghravāgi hoguttitto hāgè berè yāra rathavū ī hiṃdè raṇadalli oḍuttiralilla.
07074013a praviśya tu raṇe rājankeśavaḥ paravīrahā|
07074013c senāmadhye hayāṃstūrṇaṃ codayāmāsa bhārata||
bhārata! rājan! raṇavannu praveśisi paravīraha keśavanu senègal̤a madhyadalli takṣaṇave kudurègal̤annu pracodisidanu.
07074014a tatastasya rathaughasya madhyaṃ prāpya hayottamāḥ|
07074014c kṛccreṇa rathamūhustaṃ kṣutpipāsāśramānvitāḥ||
07074015a kṣatāśca bahubhiḥ śastrairyuddhaśauṃḍairanekaśaḥ|
07074015c maṃḍalāni vicitrāṇi viceruste muhurmuhuḥ||
07074016a hatānāṃ vājināgānāṃ rathānāṃ ca naraiḥ saha|
07074016c upariṣṭādatikrāṃtāḥ śailābhānāṃ sahasraśaḥ||
āga ā rathasamūhagal̤a madhyè baṃdu ā uttama kudurègal̤igè hasivu-bāyārikè-bal̤alikègal̤iṃda rathavannu hòralu kaṣṭavāyitu. avu aneka śastragal̤iṃda, aneka yuddhaśauṃḍariṃda gāyagòṃḍiddavu. punaḥ punaḥ vicitra maṃḍalagal̤alli tirugi bal̤aliddavu. hatavāgidda sāvirāru kudurè-ānè-ratha-narara hèṇagal̤a rāśigal̤annu hāri oḍi bal̤aliddavu.
07074017a etasminnaṃtare vīrāvāvaṃtyau bhrātarau nṛpa|
07074017c sahasenau samārcetāṃ pāṃḍavaṃ klāṃtavāhanaṃ||
nṛpa! ī madhyadalli bal̤alida kudurègal̤idda pāṃḍavanannu vīrarāda avaṃtiya sahodararu senègal̤òṃdigè ākramaṇisidaru.
07074018a tāvarjunaṃ catuḥṣaṣṭyā saptatyā ca janārdanaṃ|
07074018c śarāṇāṃ ca śatenāśvānavidhyetāṃ mudānvitau||
mudānvitarāda avaru arjunanannu aravatnālku mattu janārdananannu èppattu bāṇagal̤iṃda hāgū nūrariṃda kudurègal̤annu hòḍèdaru.
07074019a tāvarjuno mahārāja navabhirnataparvabhiḥ|
07074019c ājaghāna raṇe kruddho marmajño marmabhedibhiḥ||
mahārāja! marmajña arjunanu raṇadalli kruddhanāgi òṃbhattu marmabhedi nataparvagal̤iṃda avarannu hòḍèdanu.
07074020a tatastau tu śaraugheṇa bībhatsuṃ sahakeśavaṃ|
07074020c āccādayetāṃ saṃrabdhau siṃhanādaṃ ca nedatuḥ||
āga avaribbarū krodhitarāgi śara samūhagal̤iṃda keśavanòṃdigè bībhatsuvannu mucci, siṃhanādagaidaru.
07074021a tayostu dhanuṣī citre bhallābhyāṃ śvetavāhanaḥ|
07074021c cicceda samare tūrṇaṃ dhvajau ca kanakojjvalau||
śvetavāhananādaro samaradalli kūḍale bhallagal̤èraḍariṃda avara baṇṇada dhanussugal̤annū kanakojjvala dhvajagal̤annū kattarisidanu.
07074022a athānye dhanuṣī rājanpragṛhya samare tadā|
07074022c pāṃḍavaṃ bhṛśasaṃkruddhāvardayāmāsatuḥ śaraiḥ||
rājan! āga samaradalli berè dhanussugal̤annu tègèdu kòṃḍu, tuṃbā kruddharāgi, pāṃḍavanannu śaragal̤iṃda hòḍèyatòḍagidaru.
07074023a tayostu bhṛśasaṃkruddhaḥ śarābhyāṃ pāṃḍunaṃdanaḥ|
07074023c cicceda dhanuṣī tūrṇaṃ bhūya eva dhanaṃjayaḥ||
avara melè tuṃbā saṃkruddhanāda pāṃḍunaṃdana dhanaṃjayanu beganè èraḍu śaragal̤iṃda avara dhanussugal̤annu mattòmmè tuṃḍarisidanu.
07074024a tathānyairviśikhaistūrṇaṃ hemapuṃkhaiḥ śilāśitaiḥ|
07074024c jaghānāśvānsapadātāṃstathobhau pārṣṇisārathī||
anaṃtara kūḍale hemapuṃkhavul̤l̤a, śilāśita viśikhagal̤iṃda avara kudurègal̤annū, padātigal̤òṃdigè avara pārṣṇisārathigal̤annū saṃharisidanu.
07074025a jyeṣṭhasya ca śiraḥ kāyāt kṣurapreṇa nyakṛṃtata|
07074025c sa papāta hataḥ pṛthvyāṃ vātarugṇa iva drumaḥ||
kṣurapradiṃda hiriyavana śiravannu kāyadiṃda berpaḍisalu avanu bhirugāl̤igè sikka vṛkṣadaṃtè hatanāgi bhūmiya melè biddanu.
07074026a viṃdaṃ tu nihataṃ dṛṣṭvā anuviṃdaḥ pratāpavān|
07074026c hatāśvaṃ rathamutsṛjya gadāṃ gṛhya mahābalaḥ||
07074027a abhyadravata saṃgrāme bhrāturvadhamanusmaran|
07074027c gadayā gadināṃ śreṣṭho nṛtyanniva mahārathaḥ||
viṃdanu hatanādudannu noḍi pratāpavān mahābala gadigal̤alli śreṣṭha mahāratha anuviṃdanu aṇṇana vadhèyannu nènèdukòl̤l̤uttā, kudurègal̤annu kal̤èdukòṃḍidda rathadiṃda il̤idu gadèyannu hiḍidu gadèyòṃdigè nṛtyavāḍuttiruvano ènnuvaṃtè saṃgrāmadalli munnuggiddanu.
07074028a anuviṃdastu gadayā lalāṭe madhusūdanaṃ|
07074028c spṛṣṭvā nākaṃpayatkruddho mainākamiva parvataṃ||
anuviṃdanu kopagòṃḍu gadèyiṃda madhusūdanana haṇèya melè hòḍèyalu avanu maināka parvatadaṃtè haṃdāḍalilla.
07074029a tasyārjunaḥ śaraiḥ ṣaḍbhirgrīvāṃ pādau bhujau śiraḥ|
07074029c nicakarta sa saṃcinnaḥ papātādricayo yathā||
arjunanu āru śaragal̤iṃda avana kuttigèyannū, pādagal̤èraḍannū, bhujagal̤èraḍannū mattu śiravannū kattarisalu avanu puḍipuḍiyāda parvatadaṃtè tuṃḍāgi kèl̤agè biddanu.
07074030a tatastau nihatau dṛṣṭvā tayo rājanpadānugāḥ|
07074030c abhyadravaṃta saṃkruddhāḥ kiraṃtaḥ śataśaḥ śarān||
rājan! avaru hatarādudannu noḍi avara padānugaru saṃkruddharāgi nūrāru śaragal̤annu èracuttā ākramaṇisidaru.
07074031a tānarjunaḥ śaraistūrṇaṃ nihatya bharatarṣabha|
07074031c vyarocata yathā vahnirdāvaṃ dagdhvā himātyaye||
bharatarṣabha! avarannu kūḍale śaragal̤iṃda saṃharisi chal̤igālada kònèyalli araṇyavannu dahisi prajvalisuva agniyaṃtè arjunanu virājisidanu.
07074032a tayoḥ senāmatikramya kṛccrānniryāddhanaṃjayaḥ|
07074032c vibabhau jaladānbhittvā divākara ivoditaḥ||
kaṣṭadiṃda avara senèyannu atikramisi moḍada āvaraṇavannu òḍèdu udayisuva sūryanaṃtè kaṃḍanu.
07074033a taṃ dṛṣṭvā kuravastrastāḥ prahṛṣṭāścābhavanpunaḥ|
07074033c abhyavarṣaṃstadā pārthaṃ samaṃtādbharatarṣabha||
bharatarṣabha! avanu bal̤alidudannu kaṃḍu saṃtoṣagòṃḍu kurugal̤u punaḥ pārthanannu èlla kaḍègal̤iṃda ākramaṇisidaru.
07074034a śrāṃtaṃ cainaṃ samālakṣya jñātvā dūre ca saiṃdhavaṃ|
07074034c siṃhanādena mahatā sarvataḥ paryavārayan||
avanu āyāsagòṃḍidudannu mattu saiṃdhavanu innū dūradalliruvudannu til̤idu mahā siṃhanādadiṃda avanannu èllakaḍègal̤iṃda suttuvarèdaru.
07074035a tāṃstu dṛṣṭvā susaṃrabdhānutsmayanpuruṣarṣabhaḥ|
07074035c śanakairiva dāśārhamarjuno vākyamabravīt||
susaṃrabdharāgiruva avarannu noḍi nasunakku puruṣarṣabha arjunanu dāśārhanigè mèllanè nuḍidanu:
07074036a śarārditāśca glānāśca hayā dūre ca saiṃdhavaḥ|
07074036c kimihānaṃtaraṃ kāryaṃ jyāyiṣṭhaṃ tava rocate||
“kudurègal̤u bāṇagal̤iṃda gāyagòṃḍivè mattu bal̤alivè. saiṃdhavanū dūradalliddānè. īga mattu muṃdè māḍabekāgiruva kèlasavyāvudu? ninagè enu anisuttadè?
07074037a brūhi kṛṣṇa yathātattvaṃ tvaṃ hi prājñatamaḥ sadā|
07074037c bhavannetrā raṇe śatrūnvijeṣyaṃtīha pāṃḍavāḥ||
kṛṣṇa! iddudannu iddahāgè hel̤u. sadā ninagè hèccāgi til̤idiruttadè. raṇadalli śatrugal̤annu jayisuva pāṃḍavarigè nīne netāra.
07074038a mama tvanaṃtaraṃ kṛtyaṃ yadvai tatsannibodha me|
07074038c hayānvimucya hi sukhaṃ viśalyānkuru mādhava||
īga nānu enannu māḍabekèṃdu nanagè hel̤u. mādhava! kudurègal̤annu bicci avugal̤igè aṃṭikòṃḍiruva bāṇagal̤annu kīl̤u!”
07074039a evamuktastu pārthena keśavaḥ pratyuvāca taṃ|
07074039c mamāpyetanmataṃ pārtha yadidaṃ te prabhāṣitaṃ||
pārthanu hīgè hel̤alu keśavanu avanigè uttarisidanu: “pārtha! nīnu enu hel̤uttiddīyo adu nanna matavū āgidè.”
07074040 arjuna uvāca|
07074040a ahamāvārayiṣyāmi sarvasainyāni keśava|
07074040c tvamapyatra yathānyāyaṃ kuru kāryamanaṃtaraṃ||
arjunanu hel̤idanu: “keśava! nānu sarva senègal̤annū taḍèyuttenè. nīnu īga māḍabekādudannu māḍu!””
07074041 saṃjaya uvāca|
07074041a so'vatīrya rathopasthādasaṃbhrāṃto dhanaṃjayaḥ|
07074041c gāṃḍīvaṃ dhanurādāya tasthau giririvācalaḥ||
saṃjayanu hel̤idanu: “dhanaṃjayanu gābarigòl̤l̤ade rathadiṃda kèl̤agil̤idu gāṃḍīva dhanussannu hiḍidu giriyaṃtè acalavāgi niṃtanu.
07074042a tamabhyadhāvankrośaṃtaḥ kṣatriyā jayakāṃkṣiṇaḥ|
07074042c idaṃ cidramiti jñātvā dharaṇīsthaṃ dhanaṃjayaṃ||
āga ide avakāśavèṃdu til̤idu jayakāṃkṣi kṣatriyuru kūguttā avanannu ākramaṇisidaru.
07074043a tamekaṃ rathavaṃśena mahatā paryavārayan|
07074043c vikarṣaṃtaśca cāpāni visṛjaṃtaśca sāyakān||
avanòbbanannu mahā rathasamūhagal̤òṃdigè, cāpagal̤annu èl̤èyuttā sāyakagal̤annu biḍuttā suttuvarèdaru.
07074044a astrāṇi ca vicitrāṇi kruddhāstatra vyadarśayan|
07074044c cādayaṃtaḥ śaraiḥ pārthaṃ meghā iva divākaraṃ||
kruddharāgi vicitra astragal̤annu pradarśisuttā sūryanannu moḍagal̤aṃtè pārthanannu śaragal̤iṃda muccidaru.
07074045a abhyadravaṃta vegena kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabhaṃ|
07074045c rathasiṃhaṃ rathodārāḥ siṃhaṃ mattā iva dvipāḥ||
siṃhavannu madisida ānègal̤u hego hāgè vegadiṃda kṣatriya rathodāraru ā kṣatriyarṣabha rathasiṃhanannu ākramaṇisidaru.
07074046a tatra pārthasya bhujayormahadbalamadṛśyata|
07074046c yatkruddho bahulāḥ senāḥ sarvataḥ samavārayat||
hīgè kruddhavāgidda aneka senègal̤iṃda èllakaḍègal̤iṃda suttuvarèyalpaṭṭidda pārthana bhujagal̤a mahābalavannu alli noḍidèvu.
07074047a astrairastrāṇi saṃvārya dviṣatāṃ sarvato vibhuḥ|
07074047c iṣubhirbahubhistūrṇaṃ sarvāneva samāvṛṇot||
astragal̤iṃda astragal̤annu nivārisi vibhuvu kūḍale èllarū noḍuttiddaṃtèye aneka bāṇagal̤iṃda èllarannū muccibiṭṭanu.
07074048a tatrāṃtarikṣe bāṇānāṃ pragāḍhānāṃ viśāṃ pate|
07074048c saṃgharṣeṇa mahārciṣmānpāvakaḥ samajāyata||
viśāṃpate! aṃtarikṣadalli bahusaṃkhyāta bāṇagal̤a saṃgharṣadiṃdāgi jorāgi jvālègal̤a bèṃkiyu huṭṭikòṃḍitu.
07074049a tatra tatra maheṣvāsaiḥ śvasadbhiḥ śoṇitokṣitaiḥ|
07074049c hayairnāgaiśca saṃbhinnairnadadbhiścārikarśanaiḥ||
07074050a saṃrabdhaiścāribhirvīraiḥ prārthayadbhirjayaṃ mṛdhe|
07074050c ekasthairbahubhiḥ kruddhairūṣmeva samajāyata||
raktadiṃda toydu hogi niṭṭusiru biḍuttidda maheṣvāsariṃdalū, śatrunāśaka bāṇagal̤iṃda hòḍèyalpaṭṭu kirucikòl̤l̤uttiruva kudurè-ānègal̤iṃdalū, yuddhadalli jayavannu bayasi gābariyiṃda horāḍuttidda śatruvīrariṃdalū, kruddharāgi anekaru òṃde sthal̤adalli niṃtiruva alli bisiyu huṭṭikòṃḍitu.
07074051a śarormiṇaṃ dhvajāvartaṃ nāganakraṃ duratyayaṃ|
07074051c padātimatsyakalilaṃ śaṃkhaduṃdubhinisvanaṃ||
07074052a asaṃkhyeyamapāraṃ ca rajo''bhīlamatīva ca|
07074052c uṣṇīṣakamaṭhaccannaṃ patākāphenamālinaṃ||
07074053a rathasāgaramakṣobhyaṃ mātaṃgāṃgaśilācitaṃ|
07074053c velābhūtastadā pārthaḥ patribhiḥ samavārayat||
āga bāṇagal̤e alègal̤āgidda, dhvajagal̤e sul̤igal̤aṃtidda, ānègal̤e mòsal̤ègal̤aṃtidda, padātigal̤e mīnina samūhagal̤aṃtidda, śaṃkhaduṃdubhigal̤e bhorgarètavāgidda, śirastrāṇagal̤e āmègal̤aṃtidda, patākègal̤e nòrègal̤a sālinaṃtidda, ānègal̤e kallubaṃḍègal̤aṃtidda dāṭalasādyavāda, asaṃkhyavāda, apāravāda, ukki baruttiruva ā rathasāgaravannu pārthanu tīradaṃtāgi patrigal̤iṃda taḍèdanu.
07074054a tato janārdanaḥ saṃkhye priyaṃ puruṣasattamaṃ|
07074054c asaṃbhrāṃto mahābāhurarjunaṃ vākyamabravīt||
āga raṇaraṃgadalli mahābāhu janārdananu gābarigòl̤l̤ade idda puruṣasattama priya arjunanigè hīgè hel̤idanu:
07074055a udapānamihāśvānāṃ nālamasti raṇe'rjuna|
07074055c parīpsaṃte jalaṃ ceme peyaṃ na tvavagāhanaṃ||
“arjuna! kadaḍida nīridè. snānamāḍisabahudu. ādarè raṇadalli kudurègal̤u kuḍiyalu yogyavāda nīrannu bayasuttavè. snānamāḍuvaṃtahudannalla!”
07074056a idamastītyasaṃbhrāṃto bruvannastreṇa medinīṃ|
07074056c abhihatyārjunaścakre vājipānaṃ saraḥ śubhaṃ||
“ido illidè!” èṃdu hel̤i asaṃbhrāṃtanāda arjunanu astradiṃda mediniyannu bhedisi kudurègal̤u kuḍiyalu yogyavāda śubha sarovaravannu nirmisidanu.
07074057a śaravaṃśaṃ śarasthūṇaṃ śarāccādanamadbhutaṃ|
07074057c śaraveśmākarotpārthastvaṣṭevādbhutakarmakṛt||
adbhutakarmi pārthanu tvaṣṭanaṃtè bāṇagal̤iṃdale gal̤ugal̤annū, bāṇagal̤iṃdale kaṃbagal̤annū, bāṇagal̤iṃdale capparavannū māḍi śaragal̤a òṃdu manèyanne nirmisidanu.
07074058a tataḥ prahasya goviṃdaḥ sādhu sādhvityathābravīt|
07074058c śaraveśmani pārthena kṛte tasminmahāraṇe||
ā mahāraṇadalli pārthanu māḍida śaragal̤a manèyannu noḍi goviṃdanu nakku “sādhu! sādhu!” èṃdu hògal̤idanu.”
samāpti
iti śrī mahābhārate droṇa parvaṇi jayadrathavadha parvaṇi viṃdānuviṃdavadhe arjunasaronirmāṇe catuḥsaptatitamo'dhyāyaḥ||
idu śrī mahābhāratadalli droṇa parvadalli jayadrathavadha parvadalli viṃdānuviṃdavadhe arjunasaronirmāṇa ènnuva èppatnālkane adhyāyavu.