પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
દ્રોણ પર્વ
પ્રતિજ્ઞા પર્વ
અધ્યાય 54
સાર
દારુણ ઉત્પાત દર્શન (1-8). શ્રીકૃષ્ણનુ સુભદ્રॆયન્નુ સંતવિસિદ્દુદુ (9-26).
07054001 સંજય ઉવાચ।
07054001a તાં નિશાં દુઃખશોકાર્તૌ શ્વસંતાવિવ ચોરગૌ।
07054001c નિદ્રાં નૈવોપલેભાતે વાસુદેવધનંજયૌ।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “વાસુદેવ-ધનંજયરુ દુઃખશોકાર્તરાગિ સર્પગળંતॆ નિટ્ટુસિરુ બિડુત્તા નિદ્રॆયન્નુ પડॆયલારદે હોદરુ.
07054002a નરનારાયણૌ ક્રુદ્ધૌ જ્ઞાત્વા દેવાઃ સવાસવાઃ।
07054002c વ્યથિતાશ્ચિંતયામાસુઃ કિં સ્વિદેતદ્ભવિષ્યતિ।।
નર-નારાયણરુ ક્રુદ્ધરાગિદ્દારॆ ऎન્નુવુદન્નુ તિળિદુ વાસવનॊંદિગॆ દેવતॆગળુ વ્યથિતરાગિ મુંદેનુ નડॆયલિદॆ? ऎંદુ ચિંતિસતॊડગિદરુ.
07054003a વવુશ્ચ દારુણા વાતા રૂક્ષા ગોરાભિશંસિનઃ।
07054003c સકબંધસ્તથાદિત્યે પરિઘઃ સમદૃશ્યત।।
ભયસૂચકવાદ દારુણ ક્રૂર ગાળિયુ બીસતॊડગિતુ. સૂર્યન સુત્તલૂ દુંડાદ પરિધિયુ કબંધદॊડનॆ કાણિસિકॊંડિતુ.
07054004a શુષ્કાશન્યશ્ચ નિષ્પેતુઃ સનિર્ઘાતાઃ સવિદ્યુતઃ।
07054004c ચચાલ ચાપિ પૃથિવી સશૈલવનકાનના।।
મિંચિનॊડનॆ ગર્જિસુત્તા ऒણ સિડિલુગળુ સિડિદવુ. શૈલ-વન-કાનનગળॊંદિગॆ ભૂમિયુ નડુગિતુ.
07054005a ચુક્ષુભુશ્ચ મહારાજ સાગરા મકરાલયાઃ।
07054005c પ્રતિસ્રોતઃ પ્રવૃત્તાશ્ચ તથા ગંતું સમુદ્રગાઃ।।
મહારાજ! મકરાલય સાગરગળુ અલ્લોલકલ્લોલગॊંડવુ. સમુદ્રદ કડॆ હરિયુત્તિદ્દ નદિગળુ હિંદિરુગિ અવુ હુટ્ટિદ કડॆ હરિયતॊડગિદવુ.
07054006a રથાશ્વનરનાગાનાં પ્રવૃત્તમધરોત્તરં।
07054006c ક્રવ્યાદાનાં પ્રમોદાર્થં યમરાષ્ટ્રવિવૃદ્ધયે।।
યમન રાષ્ટ્રન વૃદ્ધિગાગિ મત્તુ ક્રવ્યાદગળ સંતોષાર્થવાગિ અશ્વ-ગજ-રથ-પદાતિ સૈનિકર ऎરડુ તુટિગળૂ અદુરતॊડગિદવુ.
07054007a વાહનાનિ શકૃન્મૂત્રે મુમુચૂ રુરુદુશ્ચ હ।
07054007c તાન્દૃષ્ટ્વા દારુણાન્સર્વાનુત્પાતાઽલ્લોમહર્ષણાન્।।
આ ऎલ્લ રોમાંચકારી દારુણ ઉત્પાતગળન્નુ નોડિ વાહનગળુ રોદિસિદવુ મત્તુ મલમૂત્રગળન્નુ વિસર્જિસિદવુ.
07054008a સર્વે તે વ્યથિતાઃ સૈન્યાસ્ત્વદીયા ભરતર્ષભ।
07054008c શ્રુત્વા મહાબલસ્યોગ્રાં પ્રતિજ્ઞાં સવ્યસાચિનઃ।।
ભરતર્ષભ! નિન્ન સેનॆયવરॆલ્લરૂ મહાબલ સવ્યસાચિય ઉગ્ર પ્રતિજ્ઞॆયન્નુ કેળિ વ્યથિતરાદરુ.
07054009a અથ કૃષ્ણં મહાબાહુરબ્રવીત્પાકશાસનિઃ।
07054009c આશ્વાસય સુભદ્રાં ત્વં ભગિનીં સ્નુષયા સહ।।
આગ મહાબાહુ પાકશાસનિયુ કૃષ્ણનિગॆ હેળિદનુ: “સॊસॆયॊંદિગિરુવ નિન્ન તંગિ સુભદ્રॆયન્નુ સંતવિસુ!
07054010a સ્નુષા શ્વશ્વ્રાનઘાયસ્તે વિશોકે કુરુ માધવ।
07054010c સામ્ના સત્યેન યુક્તેન વચસાશ્વાસય પ્રભો।।
માધવ! પ્રભો! સॊસॆય મત્તુ અવળ સખિયર શોકવન્નુ સાંત્વનદ મત્તુ સત્યદિંદ કૂડિદ માતુગળિંદ દૂરમાડુ!”
07054011a તતોઽર્જુનગૃહં ગત્વા વાસુદેવઃ સુદુર્મનાઃ।
07054011c ભગિનીં પુત્રશોકાર્તામાશ્વાસયત દુઃખિતાં।।
આગ વાસુદેવનુ દુઃખદિંદ અર્જુનન મનॆગॆ હોગિ પુત્રશોકદિંદ આર્તળાગિ દુઃખિતળાગિદ્દ તંગિયન્નુ સંતવિસિદનુ:
07054012a મા શોકં કુરુ વાર્ષ્ણેયિ કુમારં પ્રતિ સસ્નુષા।
07054012c સર્વેષાં પ્રાણિનાં ભીરુ નિષ્ઠૈષા કાલનિર્મિતા।।
“વાર્ષ્ણેયી! સॊસॆયॊંદિગॆ કુમારનિગાગિ શોકિસબેડ! ભીરુ! પ્રાણિગળॆલ્લવૂ કાલનિર્મિતવાદ ઈ પરિસ્થિતિગॆ બંદે બરુત્તવॆ.
07054013a કુલે જતસ્ય વીરસ્ય ક્ષત્રિયસ્ય વિશેષતઃ।
07054013c સદૃશં મરણં હ્યેતત્તવ પુત્રસ્ય મા શુચઃ।।
વિશેષવાગિ વીર ક્ષત્રિયર કુલદલ્લિ હુટ્ટિદ ઈ નિન્ન પુત્રન મરણવુ અવનિગॆ તક્કુદાગિદॆ. શોકિસબેડ!
07054014a દિષ્ટ્યા મહારથો વીરઃ પિતુસ્તુલ્યપરાક્રમઃ।
07054014c ક્ષાત્રેણ વિધિના પ્રાપ્તો વીરાભિલષિતાં ગતિં।।
અદૃષ્ટદિંદ તન્ન તંદॆય પરાક્રમક્કॆ સમનાદ વીર મહારથનુ ક્ષાત્ર વીરરુ બયસુવ ગતિયન્નુ વિધિવત્તાગિયે પડॆદિદ્દાનॆ.
07054015a જિત્વા સુબહુશઃ શત્રૂન્પ્રેષયિત્વા ચ મૃત્યવે।
07054015c ગતઃ પુણ્યકૃતાં લોકાન્સર્વકામદુહોઽક્ષયાન્।।
બહળષ્ટુ શત્રુગળન્નુ ગॆદ્દુ, મૃત્યુલોકગળિગૂ કળુહિસિ અવનુ સર્વકામગળન્નૂ પૂરૈસબલ્લ પુણ્યકૃતર અક્ષય લોકગળિગॆ હોગિદ્દાનॆ.
07054016a તપસા બ્રહ્મચર્યેણ શ્રુતેન પ્રજ્ઞયાપિ ચ।
07054016c સંતો યાં ગતિમિચ્ચંતિ પ્રાપ્તસ્તાં તવ પુત્રકઃ।।
તપસ્સુ, બ્રહ્મચર્ય, શાસ્ત્રજ્ઞાન મત્તુ પ્રજ્ઞॆય મૂલક સંતરુ યાવ ગતિયન્નુ બયસુત્તારો આ ગતિયન્ને નિન્ન મગનુ પડॆદિદ્દાનॆ.
07054017a વીરસૂર્વીરપત્ની ત્વં વીરશ્વશુરબાંધવા।
07054017c મા શુચસ્તનયં ભદ્રે ગતઃ સ પરમાં ગતિં।।
ભદ્રે! વીરમાતॆયાદ, વીરન પત્નિયાદ, વીરપુત્રિયાદ, વીરરન્ને બાંધવરન્નાગિ પડॆદિરુવ નીનુ મગન કુરિતુ શોકિસબેડ. અવનુ પરમ ગતિયન્નુ પડॆદિદ્દાનॆ.
07054018a પ્રાપ્સ્યતે ચાપ્યસૌ ક્ષુદ્રઃ સૈંધવો બાલઘાતકઃ।
07054018c અસ્યાવલેપસ્ય ફલં સસુહૃદ્ગણબાંધવઃ।।
ક્ષુદ્ર બાલઘાતક સૈંધવનુ તન્ન સુહૃદ્ગણ-બાંધવરॊંદિગॆ ઈ પાપદ ફલવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.
07054019a વ્યુષ્ટાયાં તુ વરારોહે રજન્યાં પાપકર્મકૃત્।
07054019c ન હિ મોક્ષ્યતિ પાર્થાત્સ પ્રવિષ્ટોઽપ્યમરાવતીં।।
વરારોહે! ઈ રાત્રિ કળॆદરॆ આ પાપકર્મિયુ અમરાવતિયલ્લિ હॊક્કિકॊંડરૂ પાર્થનિંદ બિડુગડॆ હॊંદલાર!
07054020a શ્વઃ શિરઃ શ્રોષ્યસે તસ્ય સૈંધવસ્ય રણે હૃતં।
07054020c સમંતપંચકાદ્બાહ્યં વિશોકા ભવ મા રુદઃ।।
સૈંધવન શિરસ્સુ રણદલ્લિ હારિહોગિ સમંતપંચકદ હॊરગॆ બિદ્દિતુ ऎન્નુવુદન્નુ નીનુ નાળॆયે કેળુવॆ. શોકરહિતળાગિરુ. રોદિસબેડ!
07054021a ક્ષત્રધર્મં પુરસ્કૃત્ય ગતઃ શૂરઃ સતાં ગતિં।
07054021c યાં વયં પ્રાપ્નુયામેહ યે ચાન્યે શસ્ત્રજીવિનઃ।।
ક્ષત્રધર્મવન્નુ આદરિસિ અવનુ શૂર સંતર ગતિયન્નુ પડॆદિદ્દાનॆ. નાવુ મત્તુ અન્ય શસ્ત્રજીવિગળૂ કૂડ ઇદે ગતિયન્નુ પડॆયુત્તેવॆ.
07054022a વ્યૂઢોરસ્કો મહાબાહુરનિવર્તી વરપ્રણુત્।
07054022c ગતસ્તવ વરારોહે પુત્રઃ સ્વર્ગં જ્વરં જહિ।।
વરારોહે! વિશાલ હॆગલિન, યુદ્ધદલ્લિ બॆન્નુતોરિસદ, શત્રુગળન્નુ ગॆદ્દ નિન્ન મગ આ મહાબાહુવુ સ્વર્ગક્કॆ હોગિદ્દાનॆ. પરિતપિસુવુદન્નુ બિડુ!
07054023a અનુ જાતશ્ચ પિતરં માતૃપક્ષં ચ વીર્યવાન્।
07054023c સહસ્રશો રિપૂન્ હત્વા હતઃ શૂરો મહારથઃ।।
આ શૂર મહારથ વીર્યવાનનુ તંદॆ મત્તુ તાયિય કુલગળન્નુ અનુસરિસિ સહસ્રારુ શત્રુગળન્નુ સંહરિસિ હતનાદનુ.
07054024a આશ્વાસય સ્નુષાં રાજ્ઞિ મા શુચઃ ક્ષત્રિયે ભૃષં।
07054024c શ્વઃ પ્રિયં સુમહચ્ચ્રુત્વા વિશોકા ભવ નંદિનિ।।
રાણિ! ક્ષત્રિયે! નિન્ન સॊસॆયન્નુ સંતવિસુ. તુંબા દુઃખિસબેડ. નંદિનિ! નાળॆયે નીનુ અત્યંત પ્રિયવાર્તॆયન્નુ કેળુવॆ. વિશોકળાગુ!
07054025a યત્પાર્થેન પ્રતિજ્ઞાતં તત્તથા ન તદન્યથા।
07054025c ચિકીર્ષિતં હિ તે ભર્તુર્ન ભવેજ્જાતુ નિષ્ફલં।।
પાર્થનુ પ્રતિજ્ઞॆમાડિદંતॆયે નડॆયુત્તદॆ. અન્યથા અલ્લ. નિન્ન ગંડનુ બયસિદુદુ ऎંદૂ નિષ્ફલવાગુવુદિલ્લ.
07054026a યદિ ચ મનુજપન્નગાઃ પિશાચા રજનિચરાઃ પતગાઃ સુરાસુરાશ્ચ।
07054026c રણગતમભિયાંતિ સિંધુરાજં ન સ ભવિતા સહ તૈરપિ પ્રભાતે।।
ऒંદુવેળॆ મનુષ્યરુ, પન્નગરુ, પિશાચિગળુ, રજનીચરરુ, પક્ષિગળુ, સુરાસુરરૂ કૂડ રણરંગદલ્લિ સેરિ સિંધુરાજનન્નુ રક્ષિસલુ બંદરૂ બॆળિગ્ગॆ અવરॆલ્લરॊડનॆયૂ અવનુ ઉળિયુવુદિલ્લ!””
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે દ્રોણ પર્વણિ પ્રતિજ્ઞા પર્વણિ સુભદ્રાશ્વાસને ચતુષ્પંચાશત્તમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ દ્રોણ પર્વદલ્લિ પ્રતિજ્ઞા પર્વદલ્લિ સુભદ્રાશ્વાસન ऎન્નુવ ઐવત્નાલ્કને અધ્યાયવુ.