ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ద్రోణ పర్వ
అభిమన్యువధ పర్వ
అధ్యాయ 51
సార
యుధిష్ఠిరను అభిమన్యువు హతనాద విషయవన్ను అనుక్రమవాగి అర్జుననిగె తిళిసిదుదు (1-15). మరుదిన జయద్రథనన్ను కొల్లువెనెందూ, కొల్లదిద్దరె తాను అగ్నిప్రవేశమాడువెనెందూ అర్జునను ప్రతిజ్ఞెమాడిదుదు (16-43).
07051001 యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
07051001a త్వయి యాతే మహాబాహో సంశప్తకబలం ప్రతి।
07051001c ప్రయత్నమకరోత్తీవ్రమాచార్యో గ్రహణే మమ।।
యుధిష్ఠిరను హేళిదను: “మహాబాహో! సంశప్తకర సేనెయ కడె నీను హోదనంతర నన్నన్ను హిడియలు ఆచార్యను తీవ్ర ప్రయత్నవన్ను మాడిదను.
07051002a వ్యాఢానీకం వయం ద్రోణం వరయామః స్మ సర్వశః।
07051002c ప్రతివ్యూహ్య రథానీకం యతమానం తథా రణే।।
హాగె రణదల్లి ప్రయత్నిసుత్తిద్ద ద్రోణన ఆ రథసేనెయ వ్యూహవన్ను నావు ప్రతివ్యూహదొందిగె ఎల్లకడెగళల్లియూ తడెదెవు.
07051003a స వార్యమాణో రథిభీ రక్షితేన మయా తథా।
07051003c అస్మానపి జఘానాశు పీడయన్నిశితైః శరైః।।
రథికరు అవనన్ను తడెయుత్తిద్దరు మత్తు నాను సురక్షితవాగిద్దె. ఆదరె అవను నమ్మన్ను నిశిత శరగళింద పీడిసుత్తిద్దను.
07051004a తే పీడ్యమానా ద్రోణేన ద్రోణానీకం న శక్నుమః।
07051004c ప్రతివీక్షితుమప్యాజౌ భేత్తుం తత్కుత ఏవ తు।।
ద్రోణనింద పీడితరాద నావు ద్రోణన సేనెయ కడె నోడలూ కూడ అసమర్థరాదెవు. హాగిరువాగ అదన్ను భేదిసువుదాదరూ హేగె సాధ్యవిత్తు?
07051005a వయం త్వప్రతిమం వీర్యే సర్వే సౌభద్రమాత్మజం।
07051005c ఉక్తవంతః స్మ తే తాత భింధ్యనీకమితి ప్రభో।।
ప్రభో! ఆగ వీర్యగళెల్లదరల్లి నినగె సమనాద సౌభద్రాత్మజనిగె నావు “మగూ! సేనెయన్ను భేదిసు!” ఎందు కేళికొండెవు.
07051006a స తథా చోదితోఽస్మాభిః సదశ్వ ఇవ వీర్యవాన్।
07051006c అసహ్యమపి తం భారం వోఢుమేవోపచక్రమే।।
హాగె నమ్మింద ప్రేరితనాద ఆ వీర్యవానను ఉత్తమ థళియ కుదురెయంతె సహిసలు కష్టవాదరూ ఆ భారవన్ను హొరలు ముందాదను.
07051007a స తవాస్త్రోపదేశేన వీర్యేణ చ సమన్వితః।
07051007c ప్రావిశత్తద్బలం బాలః సుపర్ణ ఇవ సాగరం।।
నిన్న అస్త్రోపదేశదింద మత్తు వీర్యదింద సమన్వితనాద ఆ బాలకను గరుడను సాగరవన్ను హేగో హాగె ఆ సేనెయన్ను ప్రవేశిసిదను.
07051008a తేఽనుయాతా వయం వీరం సాత్వతీపుత్రమాహవే।
07051008c ప్రవేష్టుకామాస్తేనైవ యేన స ప్రావిశచ్చమూం।।
అవను ప్రవేశిసిద మార్గదిందలే వ్యూహవన్ను ప్రవేశిసలు ఇచ్చిసి నావెల్లరూ ఆహవదల్లి సాత్వతీపుత్ర వీరనన్ను అనుసరిసి హోదెవు.
07051009a తతః సైంధవకో రాజా క్షుద్రస్తాత జయద్రథః।
07051009c వరదానేన రుద్రస్య సర్వాన్నః సమవారయత్।।
అయ్యా! ఆగ క్షుద్ర రాజ సైంధవ జయద్రథను రుద్రన వరదానదింద నమ్మెల్లరన్నూ తడెదను.
07051010a తతో ద్రోణః కృపః కర్ణో ద్రౌణిశ్చ స బృహద్బలః।
07051010c కృతవర్మా చ సౌభద్రం షడ్రథాః పర్యవారయన్।।
ఆగ ద్రోణ, కృప, కర్ణ, ద్రౌణి, బృహద్బల మత్తు కృతవర్మ ఈ షడ్రథరు సౌభద్రనన్ను సుత్తువరెదరు.
07051011a పరివార్య తు తైః సర్వైర్యుధి బాలో మహారథైః।
07051011c యతమానః పరం శక్త్యా బహుభిర్విరథీకృతః।।
అవరెల్ల మహారథరింద యుద్ధదల్లి సుత్తువరెయల్పట్టు పరమ శక్తియింద హోరాడుత్తిద్ద ఆ బాలకనన్ను అనేకరు విరథరన్నాగి మాడిదరు.
07051012a తతో దౌఃశాసనిః క్షిప్రం తథా తైర్విరథీకృతం।
07051012c సంశయం పరమం ప్రాప్య దిష్టాంతేనాభ్యయోజయత్।।
ఆగ పరమ సంకటవన్ను అనుభవిసిద దౌఃశాసనియు ఆ విరథనాదవనన్ను క్షిప్రవాగి గదెయింద ప్రహరిసి సంహరిసిదను.
07051013a స తు హత్వా సహస్రాణి ద్విపాశ్వరథసాదినాం।
07051013c రాజపుత్రశతం చాగ్ర్యం వీరాంశ్చాలక్షితాన్బహూన్।।
07051014a బృహద్బలం చ రాజానం స్వర్గేణాజౌ ప్రయోజ్య హ।
07051014c తతః పరమధర్మాత్మా దిష్టాంతముపజగ్మివాన్।।
సహస్రారు ఆనె-కుదురె-రథారూఢరన్ను సంహరిసి, అనేక నూరు అగ్ర వీర రాజపుత్రరన్ను సంహరిసి, రాజ బృహద్బలనన్నూ స్వర్గక్కె కళుహిసి నంతర ఆ పరమ ధర్మాత్మను మృత్యువశనాదను.
07051015a ఏతావదేవ నిర్వృత్తమస్మాకం శోకవర్ధనం।
07051015c స చైవం పురుషవ్యాఘ్రః స్వర్గలోకమవాప్తవాన్।।
నమ్మ శోకవన్ను హెచ్చిసిద ఆ పురుషవ్యాఘ్రను ఈ రీతి నడెదుకొండు స్వర్గలోకవన్ను పడెదను.””
07051016 సంజయ ఉవాచ।
07051016a తతోఽర్జునో వచః శ్రుత్వా ధర్మరాజేన భాషితం।
07051016c హా పుత్ర ఇతి నిఃశ్వస్య వ్యథితో న్యపతద్భువి।।
సంజయను హేళిదను: “ధర్మరాజను ఆడిద మాతన్ను కేళి అర్జునను “హా పుత్ర!” ఎందు నిట్టుసిరు బిడుత్తా వ్యథితనాగి భూమియ మేలె బిద్దను.
07051017a విషణ్ణవదనాః సర్వే పరిగృహ్య ధనంజయం।
07051017c నేత్రైరనిమిషైర్దీనాః ప్రత్యవేక్షన్పరస్పరం।।
ఎల్లరూ విషణ్ణవదనరాగి ధనంజయన్ను హిడిదు, దీనరాగి ఎవెయిక్కదే పరస్పరరన్ను నోడుత్తిద్దరు.
07051018a ప్రతిలభ్య తతః సంజ్ఞాం వాసవిః క్రోధమూర్చితః।
07051018c కంపమానో జ్వరేణేవ నిఃశ్వసంశ్చ ముహుర్ముహుః।।
07051019a పాణిం పాణౌ వినిష్పిష్య శ్వసమానోఽశ్రునేత్రవాన్।
07051019c ఉన్మత్త ఇవ విప్రేక్షన్నిదం వచనమబ్రవీత్।।
ఆగ సంజ్ఞెగళన్ను పడెద వాసవియు క్రోధమూర్ఛితనాగి, జ్వరదల్లిరువవనంతె కంపిసుత్తా, పునః పునః నిట్టుసిరు బిడుత్తా, కైయింద కైయన్ను ఉజ్జుత్తా, కణ్ణుగళల్లి నీరు తుంబిసికొండు ఉన్మత్తనాదవనంతె యావుదో దిక్కన్ను దిట్టిసి నోడుత్తా ఈ మాతన్నాడిదను:
07051020a సత్యం వః ప్రతిజానామి శ్వోఽస్మి హంతా జయద్రథం।
07051020c న చేద్వధభయాద్భీతో ధార్తరాష్ట్రాన్ప్రహాస్యతి।।
07051021a న చాస్మాం శరణం గచ్చేత్కృష్ణం వా పురుషోత్తమం।
07051021c భవంతం వా మహారాజ శ్వోఽస్మి హంతా జయద్రథం।।
“నిమ్మెల్లర నడువె ఈ సత్యప్రతిజ్ఞెయన్ను మాడుత్తేనె! నాళె నాను జయద్రథనన్ను సంహరిసుత్తేనె! భయదింద భీతనాగి అవను ధార్తరాష్ట్రరన్ను బిట్టు ఓడి హోగదిద్దరె, నన్న అథవా పురుషోత్తమ కృష్ణన అథవా మహారాజ నిన్న శరణు హోగదిద్దరె నాళె నాను జయద్రథనన్ను కొల్లుత్తేనె!
07051022a ధార్తరాష్ట్రప్రియకరం మయి విస్మృతసౌహృదం।
07051022c పాపం బాలవధే హేతుం శ్వోఽస్మి హంతా జయద్రథం।।
ధార్తరాష్ట్రరిగె ప్రియంకరనాద, సౌహార్దతెయన్ను మరెతిరువ, బాలవధెగె కారణనాద ఆ పాపి జయద్రథనన్ను నాళె నాను వధిసుత్తేనె!
07051023a రక్షమాణాశ్చ తం సంఖ్యే యే మాం యోత్స్యంతి కే చన।
07051023c అపి ద్రోణకృపౌ వీరౌ చాదయిష్యామి తాం శరైః।।
యుద్ధదల్లి అవనన్ను రక్షణెమాడలు యావ కెలవరు నన్నొడనె హోరాడుత్తారో అవరు వీర ద్రోణ-కృపరే ఆగిద్దరూ, అవరన్ను శరగళింద ముచ్చిబిడుత్తేనె!
07051024a యద్యేతదేవం సంగ్రామే న కుర్యాం పురుషర్షభాః।
07051024c మా స్మ పుణ్యకృతాం లోకాన్ప్రాప్నుయాన్ శూరసమ్మతాన్।।
పురుషర్షభరే! ఒందువేళె సంగ్రామదల్లి ఇదన్ను నాను మాడదే ఇద్దరె శూరరిగె సమ్మతవాద పుణ్యకృతర లోకగళు ననగె దొరెయదిరలి!
07051025a యే లోకా మాతృహంతౄణాం యే చాపి పితృఘాతినాం।
07051025c గురుదారగామినాం యే చ పిశునానాం చ యే తథా।।
07051026a సాధూనసూయతాం యే చ యే చాపి పరివాదినాం।
07051026c యే చ నిక్షేపహర్తౄణాం యే చ విశ్వాసఘాతినాం।।
07051027a భుక్తపూర్వాం స్త్రియం యే చ నిందతామఘశంసినాం।
07051027c బ్రహ్మఘ్నానాం చ యే లోకా యే చ గోఘాతినామపి।।
07051028a పాయసం వా యవాన్నం వా శాకం కృసరమేవ వా।
07051028c సమ్యావాపూపమాంసాని యే చ లోకా వృథాశ్నతాం।
07051028e తానహ్నైవాధిగచ్చేయం న చేద్ధన్యాం జయద్రథం।।
మాతాపితృగళన్ను హత్యెమాడిదవరిగె, గురుపత్నియన్ను భోగిసిదవరిగె, చాడికోరరిగె, సాధుగళన్ను నిందిసిదవరిగె, ఇతరర మేలె మిథ్యాపవాదవన్ను హొరిసువవరిగె, విశ్వాసదింద ఇట్ట నిధియన్ను అపహరిసిదవరిగె, విశ్వాసఘాతిగళిగె, ఇన్నొబ్బరు భోగిసిద స్త్రీయన్ను కూడువవనిగె, యావాగలూ పాపకర మాతుగళన్నే ఆడువవరిగె, బ్రహ్మహత్యెయన్ను మాడిదవరిగె, గోహత్యెయన్ను మాడిదవరిగె, పాయస-గోధియ అన్న-కాయి-పల్యెగళు-తిలాన్న-హోళిగె-మాంస ఇవుగళన్ను నివేదిసదే భక్షిసువవనిగె యావ నరక లోకగళు ప్రాప్తవాగువవో అవుగళిగె నాను నాళె జయద్రథనన్ను కొల్లదే ఇద్దరె హోగుత్తేనె.
07051029a వేదాధ్యాయినమత్యర్థం సంశితం వా ద్విజోత్తమం।
07051029c అవమన్యమానో యాన్యాతి వృద్ధాన్సాధూంస్తథా గురూన్।।
07051030a స్పృశతాం బ్రాహ్మణం గాం చ పాదేనాగ్నిం చ యాం లభేత్।
07051030c యాప్సు శ్లేష్మ పురీషం వా మూత్రం వా ముంచతాం గతిః।
07051030e తాం గచ్చేయం గతిం ఘోరాం న చేద్ధన్యాం జయద్రథం।।
వేదాధ్యాయియాద మత్తు అత్యంత కఠోర నిష్ఠెయల్లిరువ ద్విజోత్తమనన్ను, వృద్ధరన్ను, సాధుగళన్ను, మత్తు గురుగళన్ను అవమానిసువనిగె; బ్రాహ్మణనన్నూ, గోవన్నూ, అగ్నియన్నూ కాలినింద ఒదెయువవనిగె; నీరినల్లి కఫ, మల అథవా మూత్రగళన్ను విసర్జిసువవనిగె యావ ఘోర గతియు ప్రాప్తవాగువుదో అదు ననగూ కూడ జయద్రథనన్ను కొల్లదే ఇద్దరె ప్రాప్తవాగుత్తదె.
07051031a నగ్నస్య స్నాయమానస్య యా చ వంధ్యాతిథేర్గతిః।
07051031c ఉత్కోచినాం మృషోక్తీనాం వంచకానాం చ యా గతిః।।
07051031e ఆత్మాపహారిణాం యా చ యా చ మిథ్యాభిశంసినాం।
07051032a భృత్యైః సందృశ్యమానానాం పుత్రదారాశ్రితైస్తథా।।
07051032c అసంవిభజ్య క్షుద్రాణాం యా గతిర్మృష్టమశ్నతాం।
07051032e తాం గచ్చేయం గతిం ఘోరాం న చేద్ధన్యాం జయద్రథం।।
నగ్నరాగి స్నానమాడువవరిగె, అతిథియన్ను నిందిసి కళుహిసువవరిగె, లంచతిన్నువవరిగె, సుళ్ళుహేళువవరిగె, వంచనెమాడువవరిగె, ఆత్మహత్యె మాడికొళ్ళువవరిగె, ఇతరర మేలె మిథ్యారోప మాడువవరిగె, సేవకర ఆజ్ఞెయంతె నడెయువవరిగె, మక్కళు-హెండతి-ఆశ్రితరొందిగె హంచికొళ్ళదే మృష్టాన్నవన్ను భుంజిసువవనిగె యావ ఘోర గతిగళు ప్రాప్తవాగువవో అవు ననగూ కూడ జయద్రథనన్ను నాను సంహరిసదే ఇద్దరె ప్రాప్తవాగుత్తవె.
07051033a సంశ్రితం వాపి యస్త్యక్త్వా సాధుం తద్వచనే రతం।
07051033c న బిభర్తి నృశంసాత్మా నిందతే చోపకారిణం।।
07051034a అర్హతే ప్రాతివేశ్యాయ శ్రాద్ధం యో న దదాతి చ।
07051034c అనర్హతే చ యో దద్యాద్వృషలీపత్యురేవ చ।।
07051035a మద్యపో భిన్నమర్యాదః కృతఘ్నో భ్రాతృనిందకః।
07051035c తేషాం గతిమియాం క్షిప్రం న చేద్ధన్యాం జయద్రథం।।
ఆశ్రయదల్లిరువవరన్ను త్యజిసి అవర పోషణెయన్ను మాడద క్రూరిగె, ఉపకారమాడిదవరన్ను నిందిసువవరిగె, యోగ్యనాగిరువ పక్కద మనెయవనన్ను శ్రాద్ధక్కె కరెయదే ఇరువవనిగె, శూద్రళన్ను వివాహవాద అనర్హ బ్రాహ్మణనన్ను శ్రాద్ధక్కె కరెయువవనిగె, మద్యపాన మాడువవనిగె, ధర్మమర్యాదెయన్ను మీరిదవనిగె, కృతఘ్ననిగె, భ్రాతృనిందకనిగె దొరెయువ గతియు ఒందువేళె నాను జయద్రథనన్ను కొల్లదే ఇద్దరె క్షిప్రవాగి ననగాగలి.
07051036a ధర్మాదపేతా యే చాన్యే మయా నాత్రానుకీర్తితాః।
07051036c యే చానుకీర్తితాః క్షిప్రం తేషాం గతిమవాప్నుయాం।
07051036e యది వ్యుష్టామిమాం రాత్రిం శ్వో న హన్యాం జయద్రథం।।
ఈ హిందె హేళిదవరన్ను బిట్టు ఇన్నూ ఇతర పాపకర్మిగళిగె ప్రాప్తవాగువ గతియు ఒందు వేళె ఈ రాత్రియన్ను కళెద నాళె నాను జయద్రథనన్ను సంహరిసదిద్దరె ననగాగలి.
07051037a ఇమాం చాప్యపరాం భూయః ప్రతిజ్ఞాం మే నిబోధత।
07051037c యద్యస్మిన్నహతే పాపే సూర్యోఽస్తముపయాస్యతి।।
07051037e ఇహైవ సంప్రవేష్టాహం జ్వలితం జాతవేదసం।।
ఈ నన్న మత్తొందు ప్రతిజ్ఞెయన్ను కేళిరి! ఒందువేళె ఆ పాపియు హతనాగదే సూర్యను అస్తనాదనెందాదరె ఇల్లియే నాను ఉరియుత్తిరువ అగ్నియన్ను ప్రవేశిసుత్తేనె!
07051038a అసురసురమనుష్యాః పక్షిణో వోరగా వా పితృరజనిచరా వా బ్రహ్మదేవర్షయో వా।
07051038c చరమచరమపీదం యత్పరం చాపి తస్మాత్ తదపి మమ రిపుం తం రక్షితుం నైవ శక్తాః।।
అసురరు, సురరు, మనుష్యరు, పక్షిగళు, ఉరుగగళు, పితృగణగళు, నిశాచరరు, బ్రహ్మర్షిగళు, దేవర్షిగళు, ఈ చరాచర జగత్తు, ఇవుగళల్లదే ఇన్నూ యావ శక్తిగళివెయో అవుగళెల్లవూ సేరిదరూ నన్న శత్రువన్ను రక్షిసలారరు.
07051039a యది విశతి రసాతలం తదగ్ర్యం వియదపి దేవపురం దితేః పురం వా।
07051039c తదపి శరశతైరహం ప్రభాతే భృశమభిపత్య రిపోః శిరోఽభిహర్తా।।
అవను పాతాళక్కే హోగలి, అల్లింద ముందక్కూ హోగలి, ఆకాశక్కే హోగలి, దేవలోకక్కె హోగలి, దైత్యర పట్టణక్కాదరూ హోగలి – బెళగాదొడనెయే నాను అల్లియే హోగి నూరారు బాణగళింద నన్న శత్రువిన శిరవన్ను హారిసుత్తేనె!”
07051040a ఏవముక్త్వా విచిక్షేప గాండీవం సవ్యదక్షిణం।
07051040c తస్య శబ్దమతిక్రమ్య ధనుఃశబ్దోఽస్పృశద్దివం।।
హీగె హేళి అవను గాండీవవన్ను ఎరడూ కైగళింద టేంకరిసిదను. ఆ ధనుస్సిన ఘోషవు ఎల్లవన్నూ అతిక్రమిసి దిక్కుగళన్ను ముట్టితు.
07051041a అర్జునేన ప్రతిజ్ఞాతే పాంచజన్యం జనార్దనః।
07051041c ప్రదధ్మౌ తత్ర సంక్రుద్ధో దేవదత్తం ధనంజయః।।
అర్జునను ప్రతిజ్ఞెమాడలు జనార్దనను పాంచజన్యవన్నూ సంక్రుద్ధ ధనంజయను దేవదత్తవన్నూ ఊదిదరు.
07051042a స పాంచజన్యోఽచ్యుతవక్త్రవాయునా భృశం సుపూర్ణోదరనిఃసృతధ్వనిః।
07051042c జగత్సపాతాలవియద్దిగీశ్వరం ప్రకంపయామాస యుగాత్యయే యథా।।
అచ్యుతన బాయియ వాయువినింద పాంచజన్యద ఉదరభాగవు సంపూర్ణవాగి తుంబి, అల్లింద హొరబంద శబ్ధవు పాతాల, ఆకాశ, దిక్కుగళు మత్తు దిక్పాలకరింద కూడిద సంపూర్ణ జగత్తు ఇవెల్లవన్నూ యుగాంతవో ఎంబంతె నడుగిసితు.
07051043a తతో వాదిత్రఘోషాశ్చ ప్రాదురాసన్సమంతతః।
07051043c సింహనాదాశ్చ పాండూనాం ప్రతిజ్ఞాతే మహాత్మనా।।
ఆ మహాత్మను ప్రతిజ్ఞెమాడలు ఎల్లకడె వాద్య ఘోషగళు మొళగిదవు మత్తు పాండవరు సింహనాదగైదరు.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి అభిమన్యువధ పర్వణి అర్జునప్రతిజ్ఞాయాం ఏకపంచాశత్తమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి అభిమన్యువధ పర్వదల్లి అర్జునప్రతిజ్ఞె ఎన్నువ ఐవత్తొందనే అధ్యాయవు.
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ద్రోణ పర్వణి అభిమన్యువ ధపర్వః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ద్రోణ పర్వదల్లి అభిమన్యువధ పర్వవు.
ఇదూవరెగిన ఒట్టు మహాపర్వగళు-6/18, ఉపపర్వగళు-67/100, అధ్యాయగళు-1028/1995, శ్లోకగళు-35164/73784.