પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
દ્રોણ પર્વ
સંશપ્તકવધ પર્વ
અધ્યાય 28
સાર
ભગદત્તવધॆ (1-44).
07028001 ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
07028001a તથા ક્રુદ્ધઃ કિમકરોદ્ભગદત્તસ્ય પાંડવઃ।
07028001c પ્રાગ્જ્યોતિષો વા પાર્થસ્ય તન્મે શંસ યથાતથં।।
ધૃતરાષ્ટ્રનુ હેળિદનુ: “આગ ક્રુદ્ધ પાંડવનુ ભગદત્તનિગॆ એનુ માડિદનુ? અથવા પ્રાગ્જ્યોતિષનુ પાર્થનિગॆ એનુ માડિદનુ? અદન્નુ નનગॆ નડॆદહાગॆ હેળુ.”
07028002 સંજય ઉવાચ।
07028002a પ્રાગ્જ્યોતિષેણ સંસક્તાવુભૌ દાશાર્હપાંડવૌ।
07028002c મૃત્યોરિવાંતિકં પ્રાપ્તૌ સર્વભૂતાનિ મેનિરે।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “પ્રાગ્જ્યોતિષનॊડનॆ યુદ્ધમાડુત્તિદ્દ દાશાર્હ-પાંડવરિબ્બરૂ મૃત્યુવિન બળિ હોગુત્તિદ્દારॆંદુ સર્વ ભૂતગળૂ અંદુકॊંડવુ.
07028003a તથા હિ શરવર્ષાણિ પાતયત્યનિશં પ્રભો।
07028003c ભગદત્તો ગજસ્કંધાત્કૃષ્ણયોઃ સ્યંદનસ્થયોઃ।।
હાગॆયે પ્રભુ ભગદત્તનુ આનॆય ભુજદ મેલિંદ રથદલ્લિ કુળિતિદ્દ ઇબ્બરુ કૃષ્ણર મેલૂ તડॆયિલ્લદે શરવર્ષવન્નુ સુરિસિદનુ.
07028004a અથ કાર્ષ્ણાયસૈર્બાણૈઃ પૂર્ણકાર્મુકનિઃસૃતૈઃ।
07028004c અવિધ્યદ્દેવકીપુત્રં હેમપુંખૈઃ શિલાશિતૈઃ।।
આગ કપ્પુ ઉક્કિન હેમપુંખદ શિલાશિત બાણવન્નુ હૂડિ બિલ્લન્નુ અકર્ણાંતવાગિ ऎળॆદુ દેવકીપુત્રનન્નુ હॊડॆદનુ.
07028005a અગ્નિસ્પર્શસમાસ્તીક્ષ્ણા ભગદત્તેન ચોદિતાઃ।
07028005c નિર્ભિદ્ય દેવકીપુત્રં ક્ષિતિં જગ્મુઃ શરાસ્તતઃ।।
ભગદત્તનુ પ્રયોગિસિદ, મુટ્ટલુ અગ્નિયંતॆ તીક્ષ્ણવાગિદ્દ આ બાણવુ દેવકીપુત્રનન્નુ બેધિસિ ભૂમિયન્નુ પ્રવેશિસિતુ.
07028006a તસ્ય પાર્થો ધનુશ્ચિત્ત્વા શરાવાપં નિહત્ય ચ।
07028006c લાડયન્નિવ રાજાનં ભગદત્તમયોધયત્।।
આગ પાર્થનુ અવન ધનુસ્સન્નુ કત્તરિસિ, અંગરક્ષકરન્નૂ સંહરિસિ, રાજા ભગદત્તનન્નુ અણગિસુવ રીતિયલ્લિ હॊડॆદનુ.
07028007a સોઽર્કરશ્મિનિભાંસ્તીક્ષ્ણાંસ્તોમરાન્વૈ ચતુર્દશ।
07028007c પ્રેરયત્સવ્યસાચી તાંસ્ત્રિધૈકૈકમથાચ્ચિનત્।।
અનંતર અવનુ હદિનાલ્કુ તીક્ષ્ણ સૂર્યન રશ્મિગળંતહ તોમરગળન્નુ પ્રયોગિસલુ, સવ્યસાચિયુ આ ऒંદॊંદન્નૂ ऎરॆડॆરॆડન્નાગિ માડિ કત્તરિસિદનુ.
07028008a તતો નાગસ્ય તદ્વર્મ વ્યધમત્પાકશાસનિઃ।
07028008c શરજાલેન સ બભૌ વ્યભ્રઃ પર્વતરાડિવ।।
આગ પાકશાસનિયુ શરજાલદિંદ આનॆય કવચવન્નુ બેધિસિદનુ. અદુ મોડગળિલ્લદ પર્વતદંતॆ કંડિતુ.
07028009a તતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષઃ શક્તિં હેમદંડામયસ્મયીં।
07028009c વ્યસૃજદ્વાસુદેવાય દ્વિધા તામર્જુનોઽચ્ચિનત્।।
આગ પ્રાગ્જ્યોતિષનુ ઉક્કિનિંદ રચિતવાદ હેમદંડદ શક્તિયન્નુ વાસુદેવન મેલॆ ऎસॆયલુ અર્જુનનુ અદન્નુ ऎરડાગિ તુંડરિસિદનુ.
07028010a તતશ્ચત્રં ધ્વજં ચૈવ ચિત્ત્વા રાજ્ઞોઽર્જુનઃ શરૈઃ।
07028010c વિવ્યાધ દશભિસ્તૂર્ણમુત્સ્મયન્પર્વતાધિપં।।
આગ અર્જુનનુ શરગળિંદ રાજન ચત્ર-ધ્વજગળન્નુ કત્તરિસિ, તક્ષણવે નસુનગુત્તા હત્તુ બાણગળિંદ પર્વતાધિપનન્નુ ગાયગॊળિસિદનુ.
07028011a સોઽતિવિદ્ધોઽર્જુનશરૈઃ સુપુંખૈઃ કંકપત્રિભિઃ।
07028011c ભગદત્તસ્તતઃ ક્રુદ્ધઃ પાંડવસ્ય મહાત્મનઃ।।
07028012a વ્યસૃજત્તોમરાન્મૂર્ધ્નિ શ્વેતાશ્વસ્યોન્નનાદ ચ।
અર્જુનન આ સુંદર પુંખગળ કંકપત્રિગળિંદ ગાયગॊંડુ ક્રુદ્ધનાદ ભગદત્તનુ મહાત્મ શ્વેતાશ્વ અર્જુનન તલॆગॆ ગુરિયિટ્ટુ તોમરગળન્નુ ऎસॆદુ જોરાગિ ગર્જિસિદનુ.
07028012c તૈરર્જુનસ્ય સમરે કિરીટં પરિવર્તિતં।।
07028013a પરિવૃત્તં કિરીટં તં યમયન્નેવ ફલ્ગુનઃ।
07028013c સુદૃષ્ટઃ ક્રિયતાં લોક ઇતિ રાજાનમબ્રવીત્।।
અવુ અર્જુનન કિરીટવન્નુ તલॆકॆળગॆ માડિદવુ. કિરીટવન્નુ સરિમાડિકॊળ્ળુત્તા ફલ્ગુનનુ રાજનિગॆ “લોકવॆલ્લવન્નૂ ऒમ્મॆ નોડિકॊંડુબિડુ!” ऎંદુ હેળિદનુ.
07028014a એવમુક્તસ્તુ સંક્રુદ્ધઃ શરવર્ષેણ પાંડવં।
07028014c અભ્યવર્ષત્સગોવિંદં ધનુરાદાય ભાસ્વરં।।
હીગॆ હેળલુ સંક્રુદ્ધનાગિ પ્રકાશમાનવાદ ધનુસ્સન્નુ ऎત્તિકॊંડુ ગોવિંદનॊંદિગॆ પાંડવન મેલॆ શરવર્ષવન્નુ સુરિસિદનુ.
07028015a તસ્ય પાર્થો ધનુશ્ચિત્ત્વા તૂણીરાન્સન્નિકૃત્ય ચ।
07028015c ત્વરમાણો દ્વિસપ્તત્યા સર્વમર્મસ્વતાડયત્।।
પાર્થનુ અવન ધનુસ્સન્નુ કત્તરિસિ ભત્તળિકॆયન્નુ પુડિમાડિદનુ. ત્વરॆમાડિ ઇપ્પત્તॆરડુ બાણગળિંદ અવન સર્વ મર્મગળિગૂ હॊડॆદનુ.
07028016a વિદ્ધસ્તથાપ્યવ્યથિતો વૈષ્ણવાસ્ત્રમુદીરયન્।
07028016c અભિમંત્ર્યાંકુશં ક્રુદ્ધો વ્યસૃજત્પાંડવોરસિ।।
અદરિંદ ગાયગॊંડુ વ્યથિતનાદ અવનુ ક્રુદ્ધનાગિ વૈષ્ણવાસ્ત્રવન્નુ સ્મરિસિકॊંડુ અંકુશવન્નુ અભિમંત્રિસિ પાંડવન ऎદॆગॆ ગુરિયિટ્ટુ ऎસॆદનુ.
07028017a વિસૃષ્ટં ભગદત્તેન તદસ્ત્રં સર્વઘાતકં।
07028017c ઉરસા પ્રતિજગ્રાહ પાર્થં સંચાદ્ય કેશવઃ।।
ભગદત્તનિંદ પ્રયોગિસલ્પટ્ટ આ સર્વઘાતક અસ્ત્રવન્નુ કેશવનુ પાર્થનિગॆ આવરણવાગિ નિંતુ તન્ન વક્ષઃસ્થળદલ્લિ ધરિસિદનુ.
07028018a વૈજયંત્યભવન્માલા તદસ્ત્રં કેશવોરસિ।
07028018c તતોઽર્જુનઃ ક્લાંતમનાઃ કેશવં પ્રત્યભાષત।।
આ અસ્ત્રવુ કેશવન ऎદॆયમેલॆ વૈજયંતિ માલॆયાયિતુ. આગ અર્જુનનુ આયાસગॊંડ મનસ્સિનિંદ કેશવનિગॆ હેળિદનુ:
07028019a અયુધ્યમાનસ્તુરગાન્સમ્યંતાસ્મિ જનાર્દન।
07028019c ઇત્યુક્ત્વા પુંડરીકાક્ષ પ્રતિજ્ઞાં સ્વાં ન રક્ષસિ।।
“પુંડરીકાક્ષ! જનાર્દન! યુદ્ધવન્નુ માડદે કુદુરॆગળન્નૂ માત્ર નડॆસુત્તેનॆ ऎંદુ માડિદ્દ પ્રતિજ્ઞॆયન્નુ નીનુ રક્ષિસુત્તિલ્લ.
07028020a યદ્યહં વ્યસની વા સ્યામશક્તો વા નિવારણે।
07028020c તતસ્ત્વયૈવં કાર્યં સ્યાન્ન તુ કાર્યં મયિ સ્થિતે।।
ऒંદુવેળॆ નાનુ વ્યસનદિંદિદ્દરॆ અથવા ઇદન્નુ નિવારિસલુ અશક્તનાગિદ્દરॆ નીનુ ઇદન્નુ માડબહુદાગિત્તુ. આદરॆ નાનુ ઇલ્લિ શક્યનાગિરુવાગ નીનુ હીગॆ માડબારદાગિત્તુ.
07028021a સબાણઃ સધનુશ્ચાહં સસુરાસુરમાનવાન્।
07028021c શક્તો લોકાનિમાં જેતું તચ્ચાપિ વિદિતં તવ।।
ધનુર્બાણસહિતનાદ નાનુ સુરાસુર માનવરॊંદિગॆ ઈ લોકવન્નુ ગॆલ્લનુ શક્ય ऎન્નુવુદૂ કૂડ નિનગॆ તિળિદે ઇદॆ.”
07028022a તતોઽર્જુનં વાસુદેવઃ પ્રત્યુવાચાર્થવદ્વચઃ।
07028022c શૃણુ ગુહ્યમિદં પાર્થ યથા વૃત્તં પુરાનઘ।।
આગ વાસુદેવનુ અર્જુનનિગॆ અર્થવત્તાદ માતુગળિંદ ઉત્તરિસિદનુ: “અનઘ! પાર્થ! હિંદॆ નડॆદ ઈ ગુહ્ય વૃત્તાંતવન્નુ કેળુ.
07028023a ચતુર્મૂર્તિરહં શશ્વલ્લોકત્રાણાર્થમુદ્યતઃ।
07028023c આત્માનં પ્રવિભજ્યેહ લોકાનાં હિતમાદધે।।
ચતુર્મૂર્તિયાદ નાનુ શાશ્વતવાગિ લોકોદ્ધારદલ્લિ તॊડગિદ્દેનॆ. લોકગળ હિતક્કાગિ નન્નન્નુ નાને વિભજન માડિકॊંડિદ્દેનॆ.
07028024a એકા મૂર્તિસ્તપશ્ચર્યાં કુરુતે મે ભુવિ સ્થિતા।
07028024c અપરા પશ્યતિ જગત્કુર્વાણં સાધ્વસાધુની।।
નન્ન ऒંદુ મૂર્તિયુ ભૂમિય મેલિદ્દુકॊંડુ તપશ્ચર્યવન્નુ માડુત્તિદॆ. ઇન્નॊંદુ જગત્તિનલ્લિ નડॆયુવ ऒળ્ળॆયદુ-કॆટ્ટવુગળન્નુ નોડુત્તિરુત્તદॆ.
07028025a અપરા કુરુતે કર્મ માનુષં લોકમાશ્રિતા।
07028025c શેતે ચતુર્થી ત્વપરા નિદ્રાં વર્ષસહસ્રિકાં।।
ઇન્નॊંદુ મનુષ્ય લોકવન્નાશ્રયિસિ કર્મગળન્નુ માડુત્તિરુત્તદॆ. નાલ્કનॆય ઇન્નॊંદુ સહસ્રવર્ષગળ પર્યંત નિદ્રાવસ્થॆયલ્લિ મલગિરુત્તદॆ.
07028026a યાસૌ વર્ષસહસ્રાંતે મૂર્તિરુત્તિષ્ઠતે મમ।
07028026c વરાર્હેભ્યો વરાં શ્રેષ્ઠાંસ્તસ્મિન્કાલે દદાતિ સા।।
નન્ન ઈ મૂર્તિયુ સહસ્ર વર્ષગળ અંત્યદલ્લિ એળુત્તદॆ. આ કાલદલ્લિ વરગળિગॆ અર્હરાદવરુ કેળિદ શ્રેષ્ઠ વરગળન્નુ અદુ કરુણિસુત્તદॆ.
07028027a તં તુ કાલમનુપ્રાપ્તં વિદિત્વા પૃથિવી તદા।
07028027c પ્રાયાચત વરં યં માં નરકાર્થાય તં શૃણુ।।
અંતહ ऒંદુ કાલવુ બંદॊદગિદાગ તિળિદુ પૃથ્વિયુ નરકનિગાગિ નન્નિંદ ऒંદુ વરવન્નુ કેળિદ્દળુ. અદન્નુ કેળુ.
07028028a દેવાનામસુરાણાં ચ અવધ્યસ્તનયોઽસ્તુ મે।
07028028c ઉપેતો વૈષ્ણવાસ્ત્રેણ તન્મે ત્વં દાતુમર્હસિ।।
“નન્ન મગનુ દેવ મત્તુ અસુરરિંદ અવધ્યનાગલિ. અવનુ વૈષ્ણવાસ્ત્રવન્નુ હॊંદિરબેકુ. નનગॆ ઇદન્નુ દયપાલિસબેકુ.”
07028029a એવં વરમહં શ્રુત્વા જગત્યાસ્તનયે તદા।
07028029c અમોઘમસ્ત્રમદદં વૈષ્ણવં તદહં પુરા।।
ઈ રીતિય વરવન્નુ કેળિ નાનુ ભૂમિય તનયનિગॆ અમોઘવાદ ઈ વૈષ્ણવાસ્ત્રવન્નુ હિંદॆ નીડિદ્દॆ.
07028030a અવોચં ચૈતદસ્ત્રં વૈ હ્યમોઘં ભવતુ ક્ષમે।
07028030c નરકસ્યાભિરક્ષાર્થં નૈનં કશ્ચિદ્વધિષ્યતિ।।
અવળિગॆ હેળિદ્દॆ: “ઈ અમોઘ અસ્ત્રવુ નરકનન્નુ રક્ષિસુત્તદॆ. ઇદુ અવનલ્લિ ઇરુવાગ યારૂ અવનન્નુ વધિસલારરુ.
07028031a અનેનાસ્ત્રેણ તે ગુપ્તઃ સુતઃ પરબલાર્દનઃ।
07028031c ભવિષ્યતિ દુરાધર્ષઃ સર્વલોકેષુ સર્વદા।।
ઈ અસ્ત્રદિંદ નિન્ન મગ પરબલાર્દનનુ સર્વલોકગળલ્લિ સર્વરિંદ જયિસલસાધ્યનાગિરુત્તાનॆ.”
07028032a તથેત્યુક્ત્વા ગતા દેવી કૃતકામા મનસ્વિની।
07028032c સ ચાપ્યાસીદ્દુરાધર્ષો નરકઃ શત્રુતાપનઃ।।
હાગॆયે આગલॆંદુ હેળિ બયસિદુદન્નુ પડॆદુ આ મનસ્વિની દેવિયુ હોદળુ. શત્રુતાપન નરકનાદરો અદરિંદાગિ દુરાધર્ષનાગિદ્દનુ.
07028033a તસ્માત્પ્રાગ્જ્યોતિષં પ્રાપ્તં તદસ્ત્રં પાર્થ મામકં।
07028033c નાસ્યાવધ્યોઽસ્તિ લોકેષુ સેંદ્રરુદ્રેષુ મારિષ।।
પાર્થ! અવનિંદ નન્ન આ અસ્ત્રવન્નુ પ્રાગ્જ્યોતિષનુ પડॆદનુ. મારિષ! અદરિંદ ઇવનુ લોકદલ્લિ ઇંદ્ર રુદ્રરિગૂ અવધ્યનુ.
07028034a તન્મયા ત્વત્કૃતેનૈતદન્યથા વ્યપનાશિતં।
07028034c વિયુક્તં પરમાસ્ત્રેણ જહિ પાર્થ મહાસુરં।।
07028035a વૈરિણં યુધિ દુર્ધર્ષં ભગદત્તં સુરદ્વિષં।
07028035c યથાહં જઘ્નિવાન્પૂર્વં હિતાર્થં નરકં તથા।।
નિનગાગિયે હॊરતુ બેરॆ યાવ કારણદિંદલૂ નાનુ અદન્નુ નાશગॊળિસલિલ્લ. પાર્થ! હિંદॆ નાનુ લોક હિતાર્થક્કાગિ હેગॆ નરકનન્નુ સંહરિસિદॆનો હાગॆ પરમાસ્ત્રવન્નુ પ્રયોગિસિ યુદ્ધદલ્લિ વૈરિ દુર્ધર્ષ સુરદ્વેષી ભગદત્તનન્નુ સંહરિસુ.”
07028036a એવમુક્તસ્તતઃ પાર્થઃ કેશવેન મહાત્મના।
07028036c ભગદત્તં શિતૈર્બાણૈઃ સહસા સમવાકિરત્।।
મહાત્મ કેશવનુ હીગॆ હેળલુ પાર્થનુ તક્ષણવે ભગદત્તનન્નુ નિશિત બાણગળિંદ મુચ્ચિદનુ.
07028037a તતઃ પાર્થો મહાબાહુરસંભ્રાંતો મહામનાઃ।
07028037c કુંભયોરંતરે નાગં નારાચેન સમાર્પયત્।।
આગ મહામન મહાબાહુ પાર્થનુ અસંભ્રાંતનાગિ નારાચદિંદ આનॆય કુંભસ્થળદ મધ્યદલ્લિ હॊડॆદનુ.
07028038a સમાસાદ્ય તુ તં નાગં બાણો વજ્ર ઇવાચલં।
07028038c અભ્યગાત્સહ પુંખેન વલ્મીકમિવ પન્નગઃ।।
આ બાણવુ વજ્રવુ પર્વતવન્નુ હॊગુવંતॆ મત્તુ સર્પવુ બિલવન્નુ હॊગુવંતॆ પુંખગળॊંદિગॆ આનॆય ऒળ હॊક્કિતુ.
07028039a સ તુ વિષ્ટભ્ય ગાત્રાણિ દંતાભ્યામવનિં યયૌ।
07028039c નદન્નાર્તસ્વરં પ્રાણાનુત્સસર્જ મહાદ્વિપઃ।।
આ મહાગજવુ તન્ન અંગાંગગળન્નુ નિષ્ક્રિયગॊળિસિ ऎરડૂ દંતગળન્નુ ભૂમિગॆ ઊરિકॊંડુ, આર્તસ્વરદલ્લિ કૂગિ પ્રાણગળન્નુ તॊરॆયિતુ.
07028040a તતશ્ચંદ્રાર્ધબિંબેન શરેણ નતપર્વણા।
07028040c બિભેદ હૃદયં રાજ્ઞો ભગદત્તસ્ય પાંડવઃ।।
આગ પાંડવનુ અર્ધચંદ્રદ બિંબવુળ્ળ નતપર્વ શરદિંદ રાજા ભગદત્તન હૃધયવન્નુ બેધિસિદનુ.
07028041a સ ભિન્નહૃદયો રાજા ભગદત્તઃ કિરીટિના।
07028041c શરાસનં શરાંશ્ચૈવ ગતાસુઃ પ્રમુમોચ હ।।
કિરીટિયિંદ ભિન્નહૃદયનાદ રાજા ભગદત્તનુ ऒડનॆયે અસુ નીગિદનુ. અવન કૈયલ્લિદ્દ બાણ ભત્તળિકॆગળુ કॆળગॆ બિદ્દવુ.
07028042a શિરસસ્તસ્ય વિભ્રષ્ટઃ પપાત ચ વરાંકુશઃ।
07028042c નાલતાડનવિભ્રષ્ટં પલાશં નલિનાદિવ।।
કમલદ નાળવન્નુ હॊડॆદરॆ કમલવુ બીળુવંતॆ અવન શિરસ્ત્રાણ મત્તુ શ્રેષ્ઠ અંકુશગળુ કॆળગॆ ઉરુળિદવુ.
07028043a સ હેમમાલી તપનીયભાંડાત્ પપાત નાગાદ્ગિરિસન્નિકાશાત્।
07028043c સુપુષ્પિતો મારુતવેગરુગ્ણો મહીધરાગ્રાદિવ કર્ણિકારઃ।।
હૂગળિંદ સમૃદ્ધ બॆટ્ટદ કણગિલॆ મરવુ ભિરુગાળિય બડિતક્કॆ સિલુકિ બુડમેલાગિ બॆટ્ટદ તુદિયિંદ કॆળક્કॆ બીળુવંતॆ સુવર્ણમાલॆયિંદ અમલંકૃતનાગિદ્દ ભગદત્તનુ સુવર્ણાભરણ વિભૂષિત પર્વતોપમ આનॆય મેલિંદ કॆળગॆ બિદ્દનુ.
07028044a નિહત્ય તં નરપતિમિંદ્રવિક્રમં સખાયમિંદ્રસ્ય તથૈંદ્રિરાહવે।
07028044c તતોઽપરાંસ્તવ જયકાંક્ષિણો નરાન્ બભંજ વાયુર્બલવાન્દ્રુમાનિવ।।
ઈ રીતિ નરપતિ ઇંદ્રવિક્રમિ ઇંદ્રન સખનન્નુ આહવદલ્લિ સંહરિસિ ઐંદ્રિયુ વિજયદ આકાંક્ષॆયિંદિદ્દ નિન્ન કડॆય યોધરન્નુ ચંડમારુતવુ વૃક્ષગળન્નુ ધ્વંસમાડુવંતॆ ધ્વંસમાડિદનુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે દ્રોણ પર્વણિ સંશપ્તકવધ પર્વણિ ભગદત્તવધે અષ્ટવિંશોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ દ્રોણ પર્વદલ્લિ સંશપ્તકવધ પર્વદલ્લિ ભગદત્તવધ ऎન્નુવ ઇપ્પત્તॆંટને અધ્યાયવુ.