ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
భీష్మ పర్వ
భీష్మవధ పర్వ
అధ్యాయ 108
సార
ద్రోణను అశ్వత్థామనిగె కాణువ నిమిత్తగళు భీష్మన పతనవన్ను సూచిసుత్తవెయెందూ తావు జీవద అసె తొరెదు యుద్ధమాడబేకెందూ హేళిదుదు (1-41).
06108001 సంజయ ఉవాచ।
06108001a అథ వీరో మహేష్వాసో మత్తవారణవిక్రమః।
06108001c సమాదాయ మహచ్చాపం మత్తవారణవారణం।।
06108002a విధున్వానో ధనుః శ్రేష్ఠం ద్రావయాణో మహారథాన్।
06108002c పృతనాం పాండవేయానాం పాతయానో మహారథః।।
సంజయను హేళిదను: “ఆగ వీర మహేష్వాస, మత్తవారణవిక్రమి మహారథ ద్రోణను మత్తవారణవన్నూ తడెయబహుదాదంత మహాచాపవన్ను ఎత్తి హిడిదు ఆ శ్రేష్ఠ ధనుస్సన్ను టేంకరిసుత్తా మహారథ పాండవేయర సేనెయ మేలె ఎరగిదను.
06108003a నిమిత్తాని నిమిత్తజ్ఞః సర్వతో వీక్ష్య వీర్యవాన్।
06108003c ప్రతపంతమనీకాని ద్రోణః పుత్రమభాషత।।
సేనెగళ మేలె ఆక్రమణమాడువాగ ఎల్లకడె నిమిత్తగళన్ను వీక్షిసి వీర్యవాన్ నిమిత్తజ్ఞ ద్రోణను మగనిగె హేళిదను:
06108004a అయం స దివసస్తాత యత్ర పార్థో మహారథః।
06108004c జిఘాంసుః సమరే భీష్మం పరం యత్నం కరిష్యతి।।
“మగు! ఇందిన దివస మహారథ పార్థను సమరదల్లిరువ భీష్మనన్ను కొల్లలు పరమ యత్నవన్ను మాడుత్తానె.
06108005a ఉత్పతంతి హి మే బాణా ధనుః ప్రస్ఫురతీవ మే।
06108005c యోగమస్త్రాణి గచ్ఛంతి క్రూరే మే వర్తతే మతిః।।
నన్న బాణగళు కుప్పళిసుత్తివె. నన్న ధనుస్సు ఆకళిసువంతిదె. అస్త్రగళు వ్యర్థవాగుత్తివె. నన్న బుద్ధియు క్రూరవాగి వర్తిసుత్తిదె.
06108006a దిక్షు శాంతాసు ఘోరాణి వ్యాహరంతి మృగద్విజాః।
06108006c నీచైర్గృధ్రా నిలీయంతే భారతానాం చమూం ప్రతి।।
ఘోర మృగపక్షిగళు దిక్కుగళల్లి కూగుత్తివె. భారతర సేనెయ కడె కెళగినింద హద్దుగళు అదృశ్యవాగుత్తివె.
06108007a నష్టప్రభ ఇవాదిత్యః సర్వతో లోహితా దిశః।
06108007c రసతే వ్యథతే భూమిరనుష్టనతి వాహనం।।
ఆదిత్యను ప్రభెయన్ను కళెదుకొండిరువంతిదె. ఎల్లకడె దిక్కుగళు కెంపాగివె. భూమియు కిరుచిత్తిరువంతిదె. కంపిసుత్తిదె.
06108008a కంకా గృధ్రా బలాకాశ్చ వ్యాహరంతి ముహుర్ముహుః।
06108008c శివాశ్చాశివనిర్ఘోషా వేదయంత్యో మహద్భయం।।
కంకగళు, హద్దుగళు మత్తు బలాకగళు మత్తె మత్తె కూగుత్తివె. నరిగళు అశివవాగి కూగుత్తా మహా భయవన్ను సూచిసుత్తివె.
06108009a పపాత మహతీ చోల్కా మధ్యేనాదిత్యమండలాత్।
06108009c సకబంధశ్చ పరిఘో భానుమావృత్య తిష్ఠతి।।
ఆదిత్యమండలద మధ్యదింద మహా ఉల్కెయొందు బిద్దితు. పరిఘ నక్షత్రవు శిరవిల్లదే సూర్యన్ను ఆవరిసి నింతిదె.
06108010a పరివేషస్తథా ఘోరశ్చంద్రభాస్కరయోరభూత్।
06108010c వేదయానో భయం ఘోరం రాజ్ఞాం దేహావకర్తనం।।
క్షత్రియర దేహ కత్తరిసువ ఘోర భయవన్ను సూచిసుత్తా చంద్ర-భాస్కరరు ఘోరరూపవన్ను తాళిద్దారె.
06108011a దేవతాయతనస్థాశ్చ కౌరవేంద్రస్య దేవతాః।
06108011c కంపంతే చ హసంతే చ నృత్యంతి చ రుదంతి చ।।
కౌరవేంద్రన దేవాలయగళల్లిరువ దేవతెగళు కంపిసుత్తివె, నగుత్తివె, కుణియుత్తివె మత్తు రోదిసుత్తివె.
06108012a అపసవ్యం గ్రహాశ్చక్రురలక్ష్మాణం నిశాకరం।
06108012c అవాక్శిరాశ్చ భగవానుదతిష్ఠత చంద్రమాః।।
భగవాన్ చంద్రమను కొంబుగళు కెళగాగి కాణిసుత్తిద్దానె.
06108013a వపూంషి చ నరేంద్రాణాం విగతానీవ లక్షయే।
06108013c ధార్తరాష్ట్రస్య సైన్యేషు న చ భ్రాజంతి దంశితాః।।
ధార్తరాష్ట్రన సేనెయల్లి నరేంద్రర ముఖగళు మాసిదంతె కాణుత్తివె. అవర కవచగళు హొళెయుత్తిల్ల.
06108014a సేనయోరుభయోశ్చైవ సమంతాచ్చ్రూయతే మహాన్।
06108014c పాంచజన్యస్య నిర్ఘోషో గాండీవస్య చ నిస్వనః।।
ఎరడూ సేనెగళల్లి ఎల్ల కడెగళింద పాంచజన్యద మహా నిర్ఘోష మత్తు గాండీవద టేంకారవు కేళి బరుత్తిదె.
06108015a ధ్రువమాస్థాయ బీభత్సురుత్తమాస్త్రాణి సంయుగే।
06108015c అపాస్యాన్యాన్రణే యోధానభ్యస్యతి పితామహం।।
నిశ్చయవాగియూ సంయుగదల్లి బీభత్సువు ఉత్తమ అస్త్రగళన్ను బళసి రణదల్లి ఇతరరన్ను తప్పిసికొండు పితామహన హత్తిర హోగుత్తానె.
06108016a హృష్యంతి రోమకూపాని సీదతీవ చ మే మనః।
06108016c చింతయిత్వా మహాబాహో భీష్మార్జునసమాగమం।।
మహాబాహో! భీష్మార్జునర సమాగమవన్ను యోచిసియే నన్న మనస్సు సుడుత్తిదె మత్తు రోమకూపగళు హర్షితగొళ్ళుత్తివె.
06108017a తం చైవ నికృతిప్రజ్ఞం పాంచాల్యం పాపచేతసం।
06108017c పురస్కృత్య రణే పార్థో భీష్మస్యాయోధనం గతః।।
ఆ పాపచేతస నికృతిప్రజ్ఞ పాంచాల్యనన్ను రణదల్లి ముందిరిసికొండు పార్థను భీష్మనొందిగె యుద్ధమాడలు హోగిద్దానె.
06108018a అబ్రవీచ్చ పురా భీష్మో నాహం హన్యాం శిఖండినం।
06108018c స్త్రీ హ్యేషా విహితా ధాత్రా దైవాచ్చ స పునః పుమాన్।।
హిందె భీష్మను ఈ శిఖండినియన్ను నాను కొల్లువుదిల్లవెందు హేళిద్దను. ఏకెందరె స్త్రీయెందు ధాత్రువింద విహితళాగి దైవవశాత్ పునః పురుషనాగిద్దానె.
06108019a అమంగల్యధ్వజశ్చైవ యాజ్ఞసేనిర్మహారథః।
06108019c న చామంగలకేతోః స ప్రహరేదాపగాసుతః।।
మహారథ యాజ్ఞసేనియు అమంగలధ్వజనూ1 ఆగిద్దానె. అపగాసుతను ఆ అమంగల కేతువన్ను ప్రహరిసువుదిల్ల.
06108020a ఏతద్విచింతయానస్య ప్రజ్ఞా సీదతి మే భృశం।
06108020c అద్యైవ తు రణే పార్థః కురువృద్ధముపాద్రవత్।।
ఇదన్ను యోచిసి నన్న ప్రజ్ఞెయు తుంబా సడిలవాగుత్తిదె. ఇందు రణదల్లి పార్థను కురువృద్ధనన్ను ఆక్రమిసుత్తానె.
06108021a యుధిష్ఠిరస్య చ క్రోధో భీష్మార్జునసమాగమః।
06108021c మమ చాస్త్రాభిసంరంభః ప్రజానామశుభం ధ్రువం।।
యుధిష్ఠిరన క్రోధ, భీమార్జునర సమాగమ, నన్న అస్త్రగళ సంభ్రమ ఇవుగళింద ప్రజెగళిగె అశుభవు నిశ్చయ.
06108022a మనస్వీ బలవాన్ శూరః కృతాస్త్రో దృఢవిక్రమః।
06108022c దూరపాతీ దృఢేషుశ్చ నిమిత్తజ్ఞశ్చ పాండవః।।
06108023a అజేయః సమరే చైవ దేవైరపి సవాసవైః।
06108023c బలవాన్బుద్ధిమాంశ్చైవ జితక్లేశో యుధాం వరః।।
06108024a విజయీ చ రణే నిత్యం భైరవాస్త్రశ్చ పాండవః।
06108024c తస్య మార్గం పరిహరన్ద్రుతం గచ్ఛ యతవ్రతం।।
పాండవను మనస్వీ, బలవాన, శూర, కృతాస్త్ర, దృఢవిక్రమి, బహుదూర హొడెయబల్లవను, దృఢవాగి హిడియబల్లను, మత్తు నిమిత్తగళన్ను అరితవను. అవను సమరదల్లి వాసవనొందిగె దేవతెగళిగూ అజేయను. పాండవను బలవాన్, బుద్ధిమాన్, క్లేశగళన్ను గెద్దవను, యోధరల్లి శ్రేష్ఠ, రణదల్లి నిత్యవూ విజయి మత్తు భైరవను. అవన మార్గదల్లియే హోగి యతవ్రతనల్లిగె హోగు.
06108025a పశ్య చైతన్మహాబాహో వైశసం సముపస్థితం।
06108025c హేమచిత్రాణి శూరాణాం మహాంతి చ శుభాని చ।।
06108026a కవచాన్యవదీర్యంతే శరైః సన్నతపర్వభిః।
06108026c చిద్యంతే చ ధ్వజాగ్రాణి తోమరాణి ధనూంషి చ।।
మహాబాహో! అల్లి ఆగువ వైశమవన్ను నోడు. శూరర హేమచిత్రగళ, మహా శుభ కవచగళు సన్నతపర్వ శరగళింద సీళల్పడుత్తవె. ధ్వజాగ్రగళు, తోమరగళు మత్తు ధనుస్సుగళు తుండాగుత్తవె.
06108027a ప్రాసాశ్చ విమలాస్తీక్ష్ణాః శక్త్యశ్చ కనకోజ్జ్వలాః।
06108027c వైజయంత్యశ్చ నాగానాం సంక్రుద్ధేన కిరీటినా।।
సంక్రుద్ధనాద కిరీటియు విమల ప్రాసగళన్నూ, తీక్ష్ణ శక్తిగళన్నూ, ఆనెగళ కనకోజ్జ్వల వైజంతిగళన్నూ ఛిద్రగొళిసుత్తానె.
06108028a నాయం సంరక్షితుం కాలః ప్రాణాన్పుత్రోపజీవిభిః।
06108028c యాహి స్వర్గం పురస్కృత్య యశసే విజయాయ చ।।
పుత్ర! ఉపజీవన మాడుత్తిరువ నమగె నమ్మ ప్రాణగళన్ను రక్షిసికొళ్ళువ కాలవిదల్ల. స్వర్గ, యశస్సు మత్తు విజయగళన్ను ముందిరిసికొండు హోగు.
06108029a హయనాగరథావర్తాం మహాఘోరాం సుదుస్తరాం।
06108029c రథేన సంగ్రామనదీం తరత్యేష కపిధ్వజః।।
హయ-నాగ-రథగళింద కూడిద ఈ మహాఘోర సుదుస్తర సంగ్రామనదియన్ను కపిధ్వజను తన్న రథదింద దాటుత్తానె.
06108030a బ్రహ్మణ్యతా దమో దానం తపశ్చ చరితం మహత్।
06108030c ఇహైవ దృశ్యతే రాజ్ఞో భ్రాతా యస్య ధనంజయః।।
06108031a భీమసేనశ్చ బలవాన్మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
06108031c వాసుదేవశ్చ వార్ష్ణేయో యస్య నాథో వ్యవస్థితః।।
బ్రహ్మణ్యతె, దమ, దాన, తపస్సు, మత్తు మహా చారిత్ర్యగళన్ను ధనంజయ, బలవాన్ భీమసేన, మత్తు పాండవ మాద్రీపుత్రరీర్వర భ్రాత, యార నాథను వార్ష్ణేయ వాసుదేవనో ఆ ధర్మరాజనల్లి కాణుత్తవె.
06108032a తస్యైష మన్యుప్రభవో ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేః।
06108032c తపోదగ్ధశరీరస్య కోపో దహతి భారతాన్।।
అదే ప్రభువిన కోపవు, తపస్సినింద దగ్ధశరీరన కోపవు భారతరన్ను మత్తు దుర్మతి ధార్తరాష్ట్రనన్ను సుడుత్తదె.
06108033a ఏష సందృశ్యతే పార్థో వాసుదేవవ్యపాశ్రయః।
06108033c దారయన్సర్వసైన్యాని ధార్తరాష్ట్రాణి సర్వశః।।
వాసుదేవనన్ను ఆశ్రయిసి పార్థను ధార్తరాష్ట్రర సర్వ సైన్యగళన్ను ఎల్లకడెయింద సీళికొండు బరువుదు కాణుత్తదె.
06108034a ఏతదాలోక్యతే సైన్యం క్షోభ్యమాణం కిరీటినా।
06108034c మహోర్మినద్ధం సుమహత్తిమినేవ నదీముఖం।।
మహా తిమింగిలవు దొడ్డ అలెగళ మహా సముద్రవన్ను హేగో హాగె కిరీటియు ఈ సైన్యవన్ను క్షోభెగొళిసువుదన్ను నోడు.
06108035a హాహాకిలకిలాశబ్దాః శ్రూయంతే చ చమూముఖే।
06108035c యాహి పాంచాలదాయాదమహం యాస్యే యుధిష్ఠిరం।।
సేనెయ ముంభాగదల్లి హాహాకిలికిల శబ్ధగళు కేళిబరుత్తివె. పాంచాలదాయదనల్లిగె హోగు. నాను యుధిష్ఠిరనొందిగె యుద్ధమాడుత్తేనె.
06108036a దుర్లభం హ్యంతరం రాజ్ఞో వ్యూహస్యామితతేజసః।
06108036c సముద్రకుక్షిప్రతిమం సర్వతోఽతిరథైః స్థితైః।।
ఎల్లకడెగళల్లియూ అతిరథరు నింతిరువ అమిత తేజస్వి రాజన వ్యూహద ఒళభాగవు సముద్ర కుక్షియంతె దుర్లభవాగిదె.
06108037a సాత్యకిశ్చాభిమన్యుశ్చ ధృష్టద్యుమ్నవృకోదరౌ।
06108037c పరిరక్షంతి రాజానం యమౌ చ మనుజేశ్వరం।।
రాజ మనుజేశ్వరనన్ను సాత్యకి, అభిమన్యు, ధృష్టద్యుమ్న, వృకోదరరు మత్తు యమళరు రక్షిసుత్తిద్దారె.
06108038a ఉపేంద్రసదృశః శ్యామో మహాశాల ఇవోద్గతః।
06108038c ఏష గచ్ఛత్యనీకాని ద్వితీయ ఇవ ఫల్గునః।।
ఇగో! ఉపేంద్రసదృశనాద శ్యామవర్ణి మహాశాలదంతె ఎత్తరనాగిరువ ఈ ఎరడనెయ ఫల్గునియు సేనెగళొందిగె హోగుత్తిద్దానె.
06108039a ఉత్తమాస్త్రాణి చాదత్స్వ గృహీత్వాన్యన్మహద్ధనుః।
06108039c పార్శ్వతో యాహి రాజానం యుధ్యస్వ చ వృకోదరం।।
వత్స! ఉత్తమ అస్త్రగళన్నూ మహాధనుస్సన్నూ హిడిదు హోగి రాజన పక్కదల్లిరువ వృకోదరనొడనె యుద్ధమాడు.
06108040a కో హి నేచ్ఛేత్ప్రియం పుత్రం జీవంతం శాశ్వతీః సమాః।
06108040c క్షత్రధర్మం పురస్కృత్య తతస్త్వా వినియుజ్ఞహే।।
తన్న ప్రియపుత్రను శాశ్వత వర్షగళు జీవితనాగిరబేకెందు యారు తానే ఇచ్ఛిసువుదిల్ల? క్షత్రధర్మవన్ను పురస్కరిసి నిన్నన్ను యుద్ధక్కె నియోజిసుత్తిద్దేనె.
06108041a ఏష చాపి రణే భీష్మో దహతే వై మహాచమూం।
06108041c యుద్ధే సుసదృశస్తాత యమస్య వరుణస్య చ।।
రణదల్లి ఈ భీష్మనూ సహ మహాసేనెయన్ను దహిసువను. మగూ! ఇవను యుద్ధదల్లి యమ మత్తు వరుణర సదృశను.””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే భీష్మ పర్వణి భీష్మవధ పర్వణి ద్రోణాశ్వత్థామసంవాదే అష్టాధికశతతమోఽధ్యాయః।।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి భీష్మ పర్వదల్లి భీష్మవధ పర్వదల్లి ద్రోణాశ్వత్థామసంవాద ఎన్నువ నూరాఎంటనే అధ్యాయవు.
-
హరళుగిడద చిహ్నెయు శిఖండియ ధ్వజదల్లిదె. ↩︎