પ્રવેશ
।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।
શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત
શ્રી મહાભારત
ભીષ્મ પર્વ
ભીષ્મવધ પર્વ
અધ્યાય 102
સાર
ભીષ્મન પરાક્રમદ વર્ણનॆ (1-29). કૃષ્ણાર્જુનર સંવાદ (30-37). ભીષ્માર્જુનર યુદ્ધ (38-49). કૃષ્ણનુ ભીષ્મનન્નુ વધિસલુ મુંદાદુદુ; ऒંભત્તને દિનદ યુદ્ધ સમાપ્તિ (50-78).
06102001 સંજય ઉવાચ।
06102001a તતઃ પિતા તવ ક્રુદ્ધો નિશિતૈઃ સાયકોત્તમૈઃ।
06102001c આજઘાન રણે પાર્થાન્સહસેનાન્સમંતતઃ।।
સંજયનુ હેળિદનુ: “આગ નિન્ન તંદॆયુ ક્રુદ્ધનાગિ નિશિત ઉત્તમ સાયકગળિંદ રણદલ્લિ સેનॆગળॊંદિગॆ ऎલ્લॆડॆયિંદલૂ પાર્થરન્નુ હॊડॆદનુ.
06102002a ભીમં દ્વાદશભિર્વિદ્ધ્વા સાત્યકિં નવભિઃ શરૈઃ।
06102002c નકુલં ચ ત્રિભિર્બાણૈઃ સહદેવં ચ સપ્તભિઃ।।
06102003a યુધિષ્ઠિરં દ્વાદશભિર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્।
06102003c ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તતો વિદ્ધ્વા વિનનાદ મહાબલઃ।।
ભીમનન્નુ હન્નॆરડરિંદ હॊડॆદુ સાત્યકિયન્નુ ऒંભત્તુ શરગળિંદ, મત્તુ નકુલનન્નુ મૂરુ બાણગળિંદ, સહદેવનન્નુ એળરિંદ, મત્તુ યુધિષ્ઠિરનન્નુ તોળુ-તॊડॆગળલ્લિ હન્નॆરડુ બાણગળિંદ હॊડॆદનુ. નંતર ધૃષ્ટદ્યુમ્નનન્નુ હॊડॆદુ આ મહાબલનુ જોરાગિ કૂગિદનુ.
06102004a તં દ્વાદશાર્ધૈર્નકુલો માધવશ્ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ।
06102004c ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ સપ્તત્યા ભીમસેનશ્ચ પંચભિઃ।।
06102004e યુધિષ્ઠિરો દ્વાદશભિઃ પ્રત્યવિધ્યત્પિતામહં।।
અદક્કॆ પ્રતિયાગિ પિતામહનન્નુ નકુલનુ હન્નॆરડુ શરગળિંદ, માધવનુ મૂરરિંદ, ધૃષ્ટદ્યુમ્નનુ એળરિંદ, ભીમસેનનુ ઐદરિંદ મત્તુ યુધિષ્ઠિરનુ હન્નॆરડરિંદ હॊડॆદરુ.
06102005a દ્રોણસ્તુ સાત્યકિં વિદ્ધ્વા ભીમસેનમવિધ્યત।
06102005c એકૈકં પંચભિર્બાણૈર્યમદંડોપમૈઃ શિતૈઃ।।
દ્રોણનાદરો સાત્યકિયન્નુ હॊડॆદુ ભીમસેનનન્નુ હॊડॆદનુ. ऒબ્બॊબ્બરન્નૂ યમદંડદંતિરુવ નિશિત ઐદૈદુ બાણગળિંદ હॊડॆદનુ.
06102006a તૌ ચ તં પ્રત્યવિધ્યેતાં ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ।
06102006c તોત્ત્રૈરિવ મહાનાગં દ્રોણં બ્રાહ્મણપુંગવં।।
માવટિગનુ મહાગજવન્નુ અંકુશદિંદ તિવિયુવંતॆ બ્રાહ્મણપુંગવ દ્રોણનન્નુ અવરિબ્બરૂ મૂરુ નેર હોગુવ બાણગળિંદ તિરુગિ હॊડॆદરુ.
06102007a સૌવીરાઃ કિતવાઃ પ્રાચ્યાઃ પ્રતીચ્યોદીચ્યમાલવાઃ।
06102007c અભીષાહાઃ શૂરસેનાઃ શિબયોઽથ વસાતયઃ।
06102007e સંગ્રામે નાજહુર્ભીષ્મં વધ્યમાનાઃ શિતૈઃ શરૈઃ।।
સૌવીરરુ, કિતવરુ, પૂર્વદેશીયરુ, પશ્ચિમ દેશીયરુ, ઉત્તર દેશીયરુ, માલવરુ, અભીષાહરુ, શૂરસેનરુ, શિબિગળુ મત્તુ વસાતિગળુ - ઇવરॆલ્લરુ સંગ્રામદલ્લિ નિશિત શરગળિંદ પ્રહરિતરાદરૂ ભીષ્મનન્નુ બિટ્ટુ હોગલિલ્લ.
06102008a તથૈવાન્યે વધ્યમાનાઃ પાંડવેયૈર્મહાત્મભિઃ।
06102008c પાંડવાનભ્યવર્તંત વિવિધાયુધપાણયઃ।
06102008e તથૈવ પાંડવા રાજન્પરિવવ્રુઃ પિતામહં।।
હીગॆ વિવિધાયુધગળન્નુ હિડિદુ પાંડવરન્નુ હોરાડુત્તિદ્દ અન્યરૂ કૂડ મહાત્મ પાંડવેયરિંદ વધિસલ્પડુત્તિદ્દરુ. રાજન્! હાગॆયે પાંડવરુ પિતામહનન્નુ સુત્તુવરॆદરુ.
06102009a સ સમંતાત્પરિવૃતો રથૌઘૈરપરાજિતઃ।
06102009c ગહનેઽગ્નિરિવોત્સૃષ્ટઃ પ્રજજ્વાલ દહન્પરાન્।।
ऎલ્લકડॆગળિંદ રથગળ ગુંપુગળિંદ સુત્તુવરॆયલ્પટ્ટ આ અપરાજિતનાદરો ગહન અરણ્યદલ્લિ હબ્બિદ બॆંકિયંતॆ શત્રુગળન્નુ સુડુત્તા પ્રજ્વલિસિદનુ.
06102010a રથાગ્ન્યગારશ્ચાપાર્ચિરસિશક્તિગદેંધનઃ।
06102010c શરસ્ફુલિંગો ભીષ્માગ્નિર્દદાહ ક્ષત્રિયર્ષભાન્।।
ભીષ્મન રથવે અગ્નિગારવાગિત્તુ. ધનુસ્સે જ્વાલॆયાગિત્તુ. ખડ્ગ, શક્તિ મત્તુ ગદॆગળે ઇંધનગળાગિદ્દવુ. શરગળુ કિડિગળંતિદ્દવુ. હીગॆ અવનુ ક્ષત્રિયર્ષભરન્નુ સુટ્ટુ ભસ્મમાડિદનુ.
06102011a સુવર્ણપુંખૈરિષુભિર્ગાર્ધ્રપક્ષૈઃ સુતેજનૈઃ।
06102011c કર્ણિનાલીકનારાચૈશ્ચાદયામાસ તદ્બલં।।
હદ્દિન રॆક્કॆગળિંદ કૂડિદ સુવર્ણભૂષિત નિશિત બાણગળિંદલૂ, કર્ણિ-નાલીક-નારાચગળિંદલૂ આ સેનॆયન્નુ મુચ્ચિબિટ્ટનુ.
06102012a અપાતયદ્ધ્વજાંશ્ચૈવ રથિનશ્ચ શિતૈઃ શરૈઃ।
06102012c મુંડતાલવનાનીવ ચકાર સ રથવ્રજાન્।।
નિશિત શરગળિંદ ધ્વજગળન્નુ મત્તુ રથિગળન્નુ ઉરુળિસિદનુ. રથ સેનॆયન્નુ તલॆયિલ્લદ તાલદ મરદંતॆ માડિદનુ.
06102013a નિર્મનુષ્યાન્રથાન્રાજન્ગજાનશ્વાંશ્ચ સંયુગે।
06102013c અકરોત્સ મહાબાહુઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।।
રાજન્! આ સર્વશસ્ત્રભૃતરલ્લિ શ્રેષ્ઠ મહાબાહુવુ સંયુગદલ્લિ રથ-આનॆ-કુદુરॆગળન્નુ નિર્મનુષ્યરન્નાગિ માડિદનુ.
06102014a તસ્ય જ્યાતલનિર્ઘોષં વિસ્ફૂર્જિતમિવાશનેઃ।
06102014c નિશમ્ય સર્વભૂતાનિ સમકંપંત ભારત।।
ભારત! સિડિલિન ગર્જનॆયંતॆ કેળિ બરુત્તિદ્દ અવન બિલ્લિન ટેંકારશબ્ધવન્નુ કેળિ સર્વપ્રાણિગળૂ નડુગિદવુ.
06102015a અમોઘા હ્યપતન્બાણાઃ પિતુસ્તે ભરતર્ષભ।
06102015c નાસજ્જંત તનુત્રેષુ ભીષ્મચાપચ્યુતાઃ શરાઃ।।
ભરતર્ષભ! નિન્ન તંદॆયુ પ્રયોગિસુત્તિદ્દ બાણગળુ ऒમ્મॆયૂ વ્યર્થવાગુત્તિરલિલ્લ. ભીષ્મનિંદ હॊરટ બાણગળુ અવર દેહવન્નુ ભેદિસિ હॊરબરુત્તિદ્દવુ.
06102016a હતવીરાન્રથાન્રાજન્સંયુક્તાં જવનૈર્હયૈઃ।
06102016c અપશ્યામ મહારાજ હ્રિયમાણાન્રણાજિરે।।
રાજન્! મહારાજ! વીરરન્નુ કળॆદુકॊંડુ રથગળન્નુ કુદુરॆગળુ માત્ર ऎળॆદુકॊંડુ રણરંગદલ્લિ ઓડિહોગુત્તિરુવુદન્નુ કંડॆવુ.
06102017a ચેદિકાશિકરૂષાણાં સહસ્રાણિ ચતુર્દશ।
06102017c મહારથાઃ સમાખ્યાતાઃ કુલપુત્રાસ્તનુત્યજઃ।
06102017e અપરાવર્તિનઃ સર્વે સુવર્ણવિકૃતધ્વજાઃ।।
06102018a સંગ્રામે ભીષ્મમાસાદ્ય વ્યાદિતાસ્યમિવાંતકં।
06102018c નિમગ્નાઃ પરલોકાય સવાજિરથકુંજરાઃ।।
હદિનાલ્કુ સાવિર સત્કુલ પ્રસૂત, પ્રાણવન્ને મુડુપાગિટ્ટિદ્દ, વિખ્યાત, યુદ્ધદલ્લિ હિમ્મॆટ્ટદે ઇદ્દ, સુવર્ણભૂષિત ધ્વજવિદ્દ ચેદિ-કાશિ-કરૂષ મહારથરુ બાયિકળॆદ અંતકનંતિરુવ ભીષ્મનॊડનॆ યુદ્ધમાડિ કુદુરॆ-રથ-આનॆગળॊંદિગॆ નાશરાગિ પરલોકવન્નુ સેરિદરુ.
06102019a ભગ્નાક્ષોપસ્કરાન્કાંશ્ચિદ્ભગ્નચક્રાંશ્ચ સર્વશઃ।
06102019c અપશ્યામ રથાન્રાજન્શતશોઽથ સહસ્રશઃ।।
રાજન્! અલ્લિ ભગ્નવાગિદ્દ ધુરિગળુળ્ળ, સલકરણॆગળુ હॊરબિદ્દિદ્દ, ગાલિગળુ મુરિદિદ્દ નૂરારુ સહસ્રારુ રથગળન્નુ ऎલ્લ કડॆ નોડિદॆવુ.
06102020a સવરૂથૈ રથૈર્ભગ્નૈ રથિભિશ્ચ નિપાતિતૈઃ।
06102020c શરૈઃ સુકવચૈશ્ચિન્નૈઃ પટ્ટિશૈશ્ચ વિશાં પતે।।
06102021a ગદાભિર્મુસલૈશ્ચૈવ નિસ્ત્રિંશૈશ્ચ શિલીમુખૈઃ।
06102021c અનુકર્ષૈરુપાસંગૈશ્ચક્રૈર્ભગ્નૈશ્ચ મારિષ।।
06102022a બાહુભિઃ કાર્મુકૈઃ ખડ્ગૈઃ શિરોભિશ્ચ સકુંડલૈઃ।
06102022c તલત્રૈરંગુલિત્રૈશ્ચ ધ્વજૈશ્ચ વિનિપાતિતૈઃ।।
06102022e ચાપૈશ્ચ બહુધા ચિન્નૈઃ સમાસ્તીર્યત મેદિની।।
વિશાંપતે! મારિષ! નॊગગળુ તુંડાગિદ્દ રથગળુ, કॆળગॆ બિદ્દ રથિગળુ, બાણગળુ, ऒડॆદ કવચગળુ, પટ્ટિશ-ગદॆ-મુસલગળુ, નિશિત શિલીમુખગળુ, રથદ તોળુમરગળુ, મુરિદિદ્દ ચક્રગળુ, કૈગળુ, બિલ્લુગળુ, ખડ્ગગળુ, કુંડલગળુ, તલॆગળુ, કૈચીલગળુ, બॆરળિગॆ હાકિકॊળ્ળુવ ચર્મદ સાધનળુ, કॆળક્કॆ બિદ્દ ધ્વજગળુ, મત્તુ તુંડાગિદ્દ અનેક ચાપગળિંદ રણભૂમિયુ તુંબિહોગિત્તુ.
06102023a હતારોહા ગજા રાજન્ હયાશ્ચ હતસાદિનઃ।
06102023c પરિપેતુર્દ્રુતં તત્ર શતશોઽથ સહસ્રશઃ।।
રાજન્! એરિદ્દવરન્નુ કળॆદુકॊંડ આનॆગળુ, સવારરન્નુ કળॆદુકॊંડ કુદુરॆગળુ નૂરારુ સહસ્રારુ સંખ્યॆગળલ્લિ અલ્લિ સત્તુ બિદ્દિદ્દવુ.
06102024a યતમાનાશ્ચ તે વીરા દ્રવમાણાન્મહારથાન્।
06102024c નાશક્નુવન્વારયિતું ભીષ્મબાણપ્રપીડિતાન્।।
ઓડુત્તિરુવ મહારથરન્નુ તડॆયલુ અવર વીરરુ ऎષ્ટે પ્રયત્નિસિદરૂ ભીષ્મન બાણગળિંદ પીડિતરાદ અવરન્નુ નિલ્લિસલુ અવરિગॆ સાધ્યવાગલિલ્લ.
06102025a મહેંદ્રસમવીર્યેણ વધ્યમાના મહાચમૂઃ।
06102025c અભજ્યત મહારાજ ન ચ દ્વૌ સહ ધાવતઃ।।
મહારાજ! મહેંદ્રનિગॆ સમનાદ વીર્યદિંદ વધિસલ્પટ્ટિદ્દ મહાસેનॆયુ સંપૂર્ણવાગિ નાશવાયિતુ. ઇબ્બરુ ऒટ્ટાગિ ઓડિ હોગલુ સાધ્યવાગુત્તિરલિલ્લ.
06102026a આવિદ્ધરથનાગાશ્વં પતિતધ્વજકૂબરં।
06102026c અનીકં પાંડુપુત્રાણાં હાહાભૂતમચેતનં।।
હાહાકાર માડિકॊંડુ ચેતનવન્ને કળॆદુકॊંડ પાંડુપુત્રર સેનॆય રથ-આનॆ-કુદુરॆગળન્નુ અવનુ હॊડॆદનુ મત્તુ ધ્વજ દંડગળન્નુ ઉરુળિસિદનુ.
06102027a જઘાનાત્ર પિતા પુત્રં પુત્રશ્ચ પિતરં તથા।
06102027c પ્રિયં સખાયં ચાક્રંદે સખા દૈવબલાત્કૃતઃ।।
દૈવબલદિંદલે પ્રેરિતરાગિ અલ્લિ તંદॆયંદિરુ મક્કળન્નૂ, હાગॆયે મક્કળુ તંદॆયરન્નૂ, ગॆળॆયરુ ગॆળॆયરન્નૂ કરॆદુ કॊલ્લુત્તિદ્દરુ.
06102028a વિમુચ્ય કવચાનન્યે પાંડુપુત્રસ્ય સૈનિકાઃ।
06102028c પ્રકીર્ય કેશાન્ધાવંતઃ પ્રત્યદૃશ્યંત ભારત।।
ભારત! પાંડુપુત્રન કॆલવુ સૈનિકરુ કવચગળન્નુ કળચિ, કૂદલુ બિચ્ચિ હરડિકॊંડુ ઓડિ હોગુત્તિરુવુદુ કંડુબંદિતુ.
06102029a તદ્ગોકુલમિવોદ્ભ્રાંતમુદ્ભ્રાંતરથકુંજરં।
06102029c દદૃશે પાંડુપુત્રસ્ય સૈન્યમાર્તસ્વરં તદા।।
હુલિયન્નુ કંડ ગોવુગળ સમૂહદંતॆ ભ્રાંતવાગિદ્દ, તલॆકॆળગાદ મૂકિગળ રથગળિંદ કૂડિદ્દ પાંડુપુત્રન સૈન્યવુ આર્તસ્વરદિંદ કૂગુત્તિદ્દુદુ કંડુબંદિતુ.
06102030a પ્રભજ્યમાનં સૈન્યં તુ દૃષ્ટ્વા યાદવનંદનઃ।
06102030c ઉવાચ પાર્થં બીભત્સું નિગૃહ્ય રથમુત્તમં।।
પુડિપુડિયાદ આ સૈન્યવન્નુ નોડિ યાદવનંદનનુ ઉત્તમ રથવન્નુ નિલ્લિસિ પાર્થ બીભત્સુવિગॆ નુડિદનુ:
06102031a અયં સ કાલઃ સંપ્રાપ્તઃ પાર્થ યઃ કાંક્ષિતસ્તવ।
06102031c પ્રહરાસ્મૈ નરવ્યાઘ્ર ન ચેન્મોહાત્પ્રમુહ્યસે।।
“પાર્થ! યાવ સમયવન્નુ નાવॆલ્લ બયસિ નિરીક્ષિસિદ્દॆવો આ સમયવુ બંદॊદગિદॆ. નરવ્યાઘ્ર! નીનીગ વ્યામોહદિંદ મોહિતનાગિરદે ઇદ્દરॆ ઈગલે ભીષ્મનન્નુ પ્રહરિસુ.
06102032a યત્પુરા કથિતં વીર ત્વયા રાજ્ઞાં સમાગમે।
06102032c વિરાટનગરે પાર્થ સંજયસ્ય સમીપતઃ।।
06102033a ભીષ્મદ્રોણમુખાન્સર્વાન્ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સૈનિકાન્।
06102033c સાનુબંધાન્ હનિષ્યામિ યે માં યોત્સ્યંતિ સંયુગે।।
06102034a ઇતિ તત્કુરુ કૌંતેય સત્યં વાક્યમરિંદમ।
06102034c ક્ષત્રધર્મમનુસ્મૃત્ય યુધ્યસ્વ ભરતર્ષભ।।
પાર્થ! હિંદॆ વિરાટનગરદલ્લિ રાજર સમાગમદલ્લિ સંજયનિરુવાગ “ભીષ્મ-દ્રોણ પ્રમુખરાદ ધાર્તરાષ્ટ્રન સૈનિકરॆલ્લરન્નૂ, અવર અનુયાયિગળॊંદિગॆ યારુ નન્નॊંદિગॆ સંયુગદલ્લિ યુદ્ધમાડુત્તારો અવરન્નુ સંહરિસુત્તેનॆ” ऎંદુ એનન્નુ નીનુ હેળિદ્દॆયો આ વાક્યવન્નુ સત્યવન્નાગિસુ. કૌંતેય! અરિંદમ! ભરતર્ષભ! ક્ષત્રધર્મવન્નુ નॆનપિસિકॊંડુ અદરંતॆ યુદ્ધમાડુ!”
06102035a ઇત્યુક્તો વાસુદેવેન તિર્યગ્દૃષ્ટિરધોમુખઃ।
06102035c અકામ ઇવ બીભત્સુરિદં વચનમબ્રવીત્।।
વાસુદેવનુ હીગॆ હેળલુ મુખવન્નુ કॆળગॆ માડિકॊંડુ ઓરॆનોટદિંદ ઇચ્છॆયે ઇલ્લદવનંતॆ બીભત્સુવુ ઈ માતન્નાડિદનુ:
06102036a અવધ્યાનાં વધં કૃત્વા રાજ્યં વા નરકોત્તરં।
06102036c દુઃખાનિ વનવાસે વા કિં નુ મે સુકૃતં ભવેત્।।
“અવધ્યરન્નુ વધॆમાડિ નરકક્કિંતલૂ નિંદ્યવાદ રાજ્યવુ ઉત્તમવે? વનવાસદલ્લિદ્દુ દુઃખવન્નુ અનુભવિસુવુદુ ऒળ્ળॆયદે?
06102037a ચોદયાશ્વાન્યતો ભીષ્મઃ કરિષ્યે વચનં તવ।
06102037c પાતયિષ્યામિ દુર્ધર્ષં વૃદ્ધં કુરુપિતામહં।।
ભીષ્મનॆલ્લિરુવનો અલ્લિગॆ કુદુરॆગળન્નુ ઓડિસુ. નિન્ન માતિનંતॆયે માડુત્તેનॆ. વૃદ્ધ કુરુપિતામહ દુર્ધર્ષનન્નુ કॆડવુત્તેનॆ.”
06102038a તતોઽશ્વાન્રજતપ્રખ્યાંશ્ચોદયામાસ માધવઃ।
06102038c યતો ભીષ્મસ્તતો રાજન્દુષ્પ્રેક્ષ્યો રશ્મિવાનિવ।।
રાજન્! આગ માધવનુ સૂર્યનંતॆ નોડલૂ કષ્ટનાગિદ્દ ભીષ્મનુ ऎલ્લિદ્દનો અલ્લિગॆ આ બॆળ્ળિય બણ્ણદ કુદુરॆગળન્નુ ઓડિસિદનુ.
06102039a તતસ્તત્પુનરાવૃત્તં યુધિષ્ઠિરબલં મહત્।
06102039c દૃષ્ટ્વા પાર્થં મહાબાહું ભીષ્માયોદ્યંતમાહવે।।
મહાબાહુ પાર્થનુ ભીષ્મનન્નુ રણદલ્લિ ऎદુરિસિ બરલુ યુધિષ્ઠિરન મહાસેનॆયુ હિંદિરુગિતુ.
06102040a તતો ભીષ્મઃ કુરુશ્રેષ્ઠઃ સિંહવદ્વિનદન્મુહુઃ।
06102040c ધનંજયરથં શીઘ્રં શરવર્ષૈરવાકિરત્।।
આગ કુરુશ્રેષ્ઠ ભીષ્મનુ સિંહદંતॆ પદે પદે ગર્જિસુત્તા શીઘ્રદલ્લિયે ધનંજયન રથવન્નુ બાણગળ મળॆયિંદ મુચ્ચિદનુ.
06102041a ક્ષણેન સ રથસ્તસ્ય સહયઃ સહસારથિઃ।
06102041c શરવર્ષેણ મહતા ન પ્રાજ્ઞાયત કિં ચન।।
ક્ષણદલ્લિયે આ શરવર્ષદિંદાગિ મહા રથવાગલી, સારથિયાગલી, રથદલ્લિદ્દવનાગલી કાણલે ઇલ્લ.
06102042a વાસુદેવસ્ત્વસંભ્રાંતો ધૈર્યમાસ્થાય સાત્વતઃ।
06102042c ચોદયામાસ તાનશ્વાન્વિતુન્નાન્ભીષ્મસાયકૈઃ।।
સાત્વત વાસુદેવનૂ સ્વલ્પવૂ ભ્રાંતનાગદે ધૈર્યવન્નુ તાળિ ભીષ્મન સાયકગળિંદ તત્તરિસિદ આ કુદુરॆગળન્નુ પ્રચોદિસિદનુ.
06102043a તતઃ પાર્થો ધનુર્ગૃહ્ય દિવ્યં જલદનિસ્વનં।
06102043c પાતયામાસ ભીષ્મસ્ય ધનુશ્ચિત્ત્વા શિતૈઃ શરૈઃ।।
આગ પાર્થનુ મેઘક્કॆ સમનાદ ધ્વનિયુળ્ળ દિવ્ય ધનુસ્સન્નુ હિડિદુ નિશિત બાણગળિંદ ભીષ્મન ધનુસ્સન્નુ કત્તરિસિ બીળિસિદનુ.
06102044a સ ચ્છિન્નધન્વા કૌરવ્યઃ પુનરન્યન્મહદ્ધનુઃ।
06102044c નિમેષાંતરમાત્રેણ સજ્યં ચક્રે પિતા તવ।।
ધનુસ્સુ તુંડાગલુ નિન્ન તંદॆ કૌરવ્યનુ પુનઃ ઇન્નॊંદુ મહાધનુસ્સન્નુ તॆગॆદુકॊંડુ નિમિષમાત્રદલ્લિ શિંજિનિયન્નુ બિગિદુ સજ્જુ ગॊળિસિદનુ.
06102045a વિચકર્ષ તતો દોર્ભ્યાં ધનુર્જલદનિસ્વનં।
06102045c અથાસ્ય તદપિ ક્રુદ્ધશ્ચિચ્છેદ ધનુરર્જુનઃ।।
આગ મેઘક્કॆ સમનાદ ધ્વનિયુળ્ળ આ ધનુસ્સન્નુ ऎરડૂ કૈગળિંદ સॆળॆયલુ આ ધનુસ્સન્નૂ કૂડ અર્જુનનુ ક્રુદ્ધનાગિ તુંડરિસિદનુ.
06102046a તસ્ય તત્પૂજયામાસ લાઘવં શંતનોઃ સુતઃ।
06102046c સાધુ પાર્થ મહાબાહો સાધુ કુંતીસુતેતિ ચ।।
અવન આ લાઘવવન્નુ શંતનુવિન મગનુ “સાધુ પાર્થ મહાબાહો! સાધુ કુંતીસુત!” ऎંદુ ગૌરવિસિદનુ.
06102047a સમાભાષ્યૈનમપરં પ્રગૃહ્ય રુચિરં ધનુઃ।
06102047c મુમોચ સમરે ભીષ્મઃ શરાન્પાર્થરથં પ્રતિ।।
હીગॆ હેળિ ઇન્નॊંદુ સુંદર ધનુસ્સન્નુ તॆગॆદુકॊંડુ ભીષ્મનુ પાર્થન રથદ મેલॆ શરગળન્નુ પ્રયોગિસિદનુ.
06102048a અદર્શયદ્વાસુદેવો હયયાને પરં બલં।
06102048c મોઘાન્કુર્વં શરાંસ્તસ્ય મંડલાનિ વિદર્શયન્।।
વાસુદેવનુ અનેક વિધદ મંડલક્રમગળલ્લિ કુદુરॆગળન્નુ તિરુગિસિ અવન શરગળન્નુ વ્યર્થગॊળિસિ કુદુરॆ ઓડિસુવુદરલ્લિ તનગિદ્દ અત્યંત શક્તિયન્નુ પ્રદર્શિસિદનુ.
06102049a શુશુભાતે નરવ્યાઘ્રૌ ભીષ્મપાર્થૌ શરક્ષતૌ।
06102049c ગોવૃષાવિવ સંરબ્ધૌ વિષાણોલ્લિખિતાંકિતૌ।।
ऎદુરાદ ગૂળિય કॊંબુગળ તિવિતદિંદ ગાયગॊંડુ રોષગॊંડ ऎરડુ ऎત્તુગળંતॆ બાણગળિંદ ગાયગॊંડ ભીષ્મ-પાર્થ નરવ્યાઘ્રરિબ્બરૂ શોભિસિદરુ.
06102050a વાસુદેવસ્તુ સંપ્રેક્ષ્ય પાર્થસ્ય મૃદુયુદ્ધતાં।
06102050c ભીષ્મં ચ શરવર્ષાણિ સૃજંતમનિશં યુધિ।।
06102051a પ્રતપંતમિવાદિત્યં મધ્યમાસાદ્ય સેનયોઃ।
06102051c વરાન્વરાન્વિનિઘ્નંતં પાંડુપુત્રસ્ય સૈનિકાન્।।
06102052a યુગાંતમિવ કુર્વાણં ભીષ્મં યૌધિષ્ઠિરે બલે।
06102052c નામૃષ્યત મહાબાહુર્માધવઃ પરવીરહા।।
પાર્થનુ મૃદુવાગિ યુદ્ધ માડુત્તિરુવુદન્નૂ, યુદ્ધદલ્લિ નિલુગડॆયિલ્લદે બાણગળ મળॆયન્નુ સુરિસુત્તિરુવ ભીષ્મનન્નૂ, ऎરડૂ સેનॆગળ મધ્યॆ સુડુત્તિરુવ આદિત્યનંતॆ પાંડુપુત્રર સૈનિકરન્નુ આય્દુ આય્દુ સંહરિસત્તિદ્દ, યુધિષ્ઠિરન સેનॆયન્નુ યુગાંતનંતॆ માડુત્તિદ્દ ભીષ્મનન્નુ નોડિ મહાબાહુ, માધવ, પરવીરહ વાસુદેવનુ સહિસલારદે હોદનુ.
06102053a ઉત્સૃજ્ય રજતપ્રખ્યાન્ હયાન્પાર્થસ્ય મારિષ।
06102053c ક્રુદ્ધો નામ મહાયોગી પ્રચસ્કંદ મહારથાત્।
06102053e અભિદુદ્રાવ ભીષ્મં સ ભુજપ્રહરણો બલી।।
06102054a પ્રતોદપાણિસ્તેજસ્વી સિંહવદ્વિનદન્મુહુઃ।
06102054c દારયન્નિવ પદ્ભ્યાં સ જગતીં જગતીશ્વરઃ।।
06102055a ક્રોધતામ્રેક્ષણઃ કૃષ્ણો જિઘાંસુરમિતદ્યુતિઃ।
06102055c ગ્રસન્નિવ ચ ચેતાંસિ તાવકાનાં મહાહવે।।
મારિષ! આગ પાર્થન બॆળ્ળિય બણ્ણદ કુદુરॆગળ કડિવાણગળન્નુ બિસુટુ ક્રુદ્ધનાદ આ મહાયોગિયુ મહારથદિંદ દુમુકિદનુ. ભુજગળન્ને આયુધગળન્નાગિરિસિકॊંડ આ બલશાલિ જગતીશ્વર અમિતદ્યુતિ કૃષ્ણનુ ચાવટિયન્ને કૈયલ્લિ હિડિદુ પુનઃ પુનઃ સિંહનાદ ગૈયુત્તા, હॆજ્જॆગળિંદ જગત્તન્ને સીળિ બિડુવંતॆ ક્રોધદિંદ કણ્ણુગળન્નુ કॆંપુમાડિકॊંડુ, મહાહવદલ્લિ નિન્નવર ચેતનગળન્નુ સॆળॆદુકॊળ્ળુવનો ऎન્નુવંતॆ કॊલ્લબેકॆંદુ ભીષ્મન કડॆગॆ ઓડિદનુ.
06102056a દૃષ્ટ્વા માધવમાક્રંદે ભીષ્માયોદ્યંતમાહવે।
06102056c હતો ભીષ્મો હતો ભીષ્મ ઇતિ તત્ર સ્મ સૈનિકાઃ।।
06102056e ક્રોશંતઃ પ્રાદ્રવન્સર્વે વાસુદેવભયાન્નરાઃ।।
ગર્જિસુત્તા ભીષ્મન કડॆ બરુત્તિદ્દ માધવનન્નુ નોડિ “આહવદલ્લિ ભીષ્મનુ હતનાદનુ! ભીષ્મનુ હતનાદનુ!” ऎંદુ અલ્લિદ્દ સૈનિકરુ કૂગિકॊંડુ ऎલ્લરૂ વાસુદેવન ભયદિંદ ઓડિહોદરુ.
06102057a પીતકૌશેયસંવીતો મણિશ્યામો જનાર્દનઃ।
06102057c શુશુભે વિદ્રવન્ભીષ્મં વિદ્યુન્માલી યથાંબુદઃ।।
પીતકૌશેયગળન્નુ ધરિસિદ્દ મણિશ્યામ જનાર્દનનુ ભીષ્મનॆડॆગॆ ઓડિ બરુવાગ મિંચિન માલॆયન્નુ ધરિસિદ્દ કપ્પુ મોડદંતॆ શોભિસિદનુ.
06102058a સ સિંહ ઇવ માતંગં યૂથર્ષભ ઇવર્ષભં।
06102058c અભિદુદ્રાવ તેજસ્વી વિનદન્યાદવર્ષભઃ।।
સિંહવુ મદગજવન્નુ અટ્ટિસિકॊંડુ હોગુવંતॆ, પડॆય હોરિયુ ગૂળિયન્નુ અટ્ટિસિકॊંડુ હોગુવંતॆ આ તેજસ્વિ યાદવર્ષભનુ ગર્જિસુત્તા ઓડિ બંદનુ.
06102059a તમાપતંતં સંપ્રેક્ષ્ય પુંડરીકાક્ષમાહવે।
06102059c અસંભ્રમં રણે ભીષ્મો વિચકર્ષ મહદ્ધનુઃ।
06102059e ઉવાચ ચૈનં ગોવિંદમસંભ્રાંતેન ચેતસા।।
આહવદલ્લિ તન્ન કડॆ ધાવિસિ બરુત્તિદ્દ પુંડરીકાક્ષનન્નુ નોડિ રણદલ્લિ ભીષ્મનુ ગાબરિ ગॊળ્ળલિલ્લ. મહાધનુસ્સન્નુ સॆળॆદુ ભ્રાંતિગॊંડિરદ ચેતસ્સિનિંદ ગોવિંદનિગॆ ઇદન્નુ નુડિદનુ:
06102060a એહ્યેહિ પુંડરીકાક્ષ દેવદેવ નમોઽસ્તુ તે।
06102060c મામદ્ય સાત્વતશ્રેષ્ઠ પાતયસ્વ મહાહવે।।
“બા! બા! પુંડરીકાક્ષ! દેવદેવ! નિનગॆ વંદનॆગળુ. સાત્વતશ્રેષ્ઠ! ઇંદુ ઈ મહાહવદલ્લિ નન્નન્નુ સંહરિસુ!
06102061a ત્વયા હિ દેવ સંગ્રામે હતસ્યાપિ મમાનઘ।
06102061c શ્રેય એવ પરં કૃષ્ણ લોકેઽમુષ્મિન્નિહૈવ ચ।।
06102061e સંભાવિતોઽસ્મિ ગોવિંદ ત્રૈલોક્યેનાદ્ય સંયુગે।।
દેવ! અનઘ! નિન્નિંદ નાનુ સંગ્રામદલ્લિ હતનાદરૂ નનગॆ લોકદલ્લિ પરમ કલ્યાણવે દॊરॆયુત્તદॆ. ગોવિંદ! ઇંદુ નાનુ સંયુગલ્લિ મૂરુ લોકગળલ્લિયૂ સંભાવિતનાગિદ્દેનॆ.”
06102062a અન્વગેવ તતઃ પાર્થસ્તમનુદ્રુત્ય કેશવં।
06102062c નિજગ્રાહ મહાબાહુર્બાહુભ્યાં પરિગૃહ્ય વૈ।।
અવન હિંદॆ ઓડિ બરુત્તિદ્દ મહાબાહુ પાર્થનુ કેશવનન્નુ ऎરડૂ કૈગળિંદ હિડિદુકॊંડનુ.
06102063a નિગૃહ્યમાણઃ પાર્થેન કૃષ્ણો રાજીવલોચનઃ।
06102063c જગામ ચૈનમાદાય વેગેન પુરુષોત્તમઃ।।
પાર્થનુ હિડિદુકॊંડરૂ પુરુષોત્તમ રાજીવલોચન કૃષ્ણનુ અવનન્નૂ ऎળॆદુકॊંડુ વેગવાગિ મુંદાદનુ.
06102064a પાર્થસ્તુ વિષ્ટભ્ય બલાચ્ચરણૌ પરવીરહા।
06102064c નિજઘ્રાહ હૃષીકેશં કથં ચિદ્દશમે પદે।।
પરવીરહ પાર્થનુ બલવાગિ અવન ચરણગળન્નુ હિડિદુકॊંડરૂ હૃષીકેશનુ સુમારુ હત્તુ હॆજ્જॆગળષ્ટુ હોગિબિટ્ટિદ્દનુ.
06102065a તત એનમુવાચાર્તઃ ક્રોધપર્યાકુલેક્ષણં।
06102065c નિઃશ્વસંતં યથા નાગમર્જુનઃ પરવીરહા।।
આગ પરવીરહ અર્જુનનુ આર્તનાગિ, કણ્ણુગળુ ક્રોધદિંદ કૂડિદવનાગિ, નાગર હાવિનંતॆ દીર્ઘ નિટ્ટુસિરુ બિડુત્તા ઈ માતન્નાડિદનુ:
06102066a નિવર્તસ્વ મહાબાહો નાનૃતં કર્તુમર્હસિ।
06102066c યત્ત્વયા કથિતં પૂર્વં ન યોત્સ્યામીતિ કેશવ।।
“મહાબાહો! હિંદિરુગુ! કેશવ! હિંદॆ નીનુ યુદ્ધ માડુવુદિલ્લવॆંદુ એનુ હેળિદ્દॆયો અદન્નુ સુળ્ળાગિસબારદુ.
06102067a મિથ્યાવાદીતિ લોકસ્ત્વાં કથયિષ્યતિ માધવ।
06102067c મમૈષ ભારઃ સર્વો હિ હનિષ્યામિ યતવ્રતં।।
માધવ! નિન્નન્નુ જનરુ સુળ્ળુબુરુક ऎંદુ કરॆયુત્તારॆ. યુદ્ધમાડુવ સંપૂર્ણ ભારવૂ નન્નદુ. ઈ યતવ્રતનન્નુ નાનુ સંહરિસુત્તેનॆ.
06102068a શપે માધવ સખ્યેન સત્યેન સુકૃતેન ચ।
06102068c અંતં યથા ગમિષ્યામિ શત્રૂણાં શત્રુકર્શન।।
માધવ! ઇદન્નુ નાનુ સખ્ય, સત્ય મત્તુ સુકૃતગળ મેલॆ આણॆયિટ્ટુ હેળુત્તિદ્દેનॆ. શત્રુસૂદન! નાનુ ऎલ્લ શત્રુગળન્નૂ કॊનॆગાણિસુત્તેનॆ.
06102069a અદ્યૈવ પશ્ય દુર્ધર્ષં પાત્યમાનં મહાવ્રતં।
06102069c તારાપતિમિવાપૂર્ણમંતકાલે યદૃચ્છયા।।
પૂર્ણચંદ્રનંતિરુવ ઈ દુર્ધર્ષ મહાવ્રતનન્નુ ઇંદે અવન ઇચ્છॆયંતॆયે સંહારમાડુવુદન્નુ નીનુ કાણુવॆ.”
06102070a માધવસ્તુ વચઃ શ્રુત્વા ફલ્ગુનસ્ય મહાત્મનઃ।
06102070c નકિંચિદુક્ત્વા સક્રોધ આરુરોહ રથં પુનઃ।।
મહાત્મ માધવનાદરો ફલ્ગુનન માતન્નુ કેળિ એનન્નૂ હેળદે સિટ્ટિનિંદ પુનઃ રથવન્નેરિદનુ.
06102071a તૌ રથસ્થૌ નરવ્યાઘ્રૌ ભીષ્મઃ શાંતનવઃ પુનઃ।
06102071c વવર્ષ શરવર્ષેણ મેઘો વૃષ્ટ્યા યથાચલૌ।।
અવરિબ્બરૂ નરવ્યાઘ્રરુ રથદલ્લિ કુળિતુકॊળ્ળલુ ભીષ્મ શાંતનવનુ પુનઃ અવર મેલॆ મોડવુ પર્વતદ મેલॆ સુરિસુવંતॆ બાણગળ મળॆયન્નુ સુરિસિદનુ.
06102072a પ્રાણાંશ્ચાદત્ત યોધાનાં પિતા દેવવ્રતસ્તવ।
06102072c ગભસ્તિભિરિવાદિત્યસ્તેજાંસિ શિશિરાત્યયે।।
ગભસ્તિ આદિત્યનુ શિશિર ઋતુવિનલ્લિ તેજસ્સુગળન્નુ હીરિકॊળ્ળુવંતॆ નિન્ન પિત દેવવ્રતનુ યોધર પ્રાણગળન્નુ તॆગॆદુકॊંડનુ.
06102073a યથા કુરૂણાં સૈન્યાનિ બભંજ યુધિ પાંડવઃ।
06102073c તથા પાંડવસૈન્યાનિ બભંજ યુધિ તે પિતા।।
યુદ્ધદલ્લિ કુરુગળ સેનॆયન્નુ પાંડવ અર્જુનનુ હેગॆ સદॆબડિદનો હાગॆ નિન્ન તંદॆયૂ કૂડ પાંડવ સેનॆગળન્નુ યુદ્ધદલ્લિ સદॆબડિદનુ.
06102074a હતવિદ્રુતસૈન્યાસ્તુ નિરુત્સાહા વિચેતસઃ।
06102074c નિરીક્ષિતું ન શેકુસ્તે ભીષ્મમપ્રતિમં રણે।।
06102074e મધ્યં ગતમિવાદિત્યં પ્રતપંતં સ્વતેજસા।।
હતરાગિ, નિરુત્સાહરાગિ, વિચેતસરાગિ સેનॆગળુ રણદલ્લિ મધ્યાહ્નદ સૂર્યનંતॆ તન્નદે તેજસ્સિનિંદ ઉરિયુત્તિદ્દ અપ્રતિમ ભીષ્મનન્નુ નોડલૂ શક્યરાગલિલ્લ.
06102075a તે વધ્યમાના ભીષ્મેણ કાલેનેવ યુગક્ષયે।
06102075c વીક્ષાં ચક્રુર્મહારાજ પાંડવા ભયપીડિતાઃ।।
મહારાજ! ભીષ્મનુ યુગક્ષયદલ્લિન કાલનંતॆ અવરન્નુ વધિસુત્તિદ્દુદન્નુ નોડિ પાંડવરુ ભયપીડિતરાદરુ.
06102076a ત્રાતારં નાધ્યગચ્છંત ગાવઃ પંકગતા ઇવ।
06102076c પિપીલિકા ઇવ ક્ષુણ્ણા દુર્બલા બલિના રણે।।
કॆસરિનલ્લિ સિલુકિકॊંડિદ્દ ગોવુગળંતॆ ત્રાતારરન્નુ કાણદે આ બલિગળુ રણદલ્લિ પિપીલિકગળંતॆ દુર્બલરૂ ક્ષુણ્ણરૂ આદરુ.
06102077a મહારથં ભારત દુષ્પ્રધર્ષં શરૌઘિણં પ્રતપંતં નરેંદ્રાન્।
06102077c ભીષ્મં ન શેકુઃ પ્રતિવીક્ષિતું તે શરાર્ચિષં સૂર્યમિવાતપંતં।।
ભારત! મહારથ, દુષ્પ્રધર્ષ, શરૌઘગળિંદ નરેંદ્રરન્નુ સુડુત્તિદ્દ, શરગળે કિરણગળાગિરુવ સૂર્યનંતॆ સુડુત્તિદ્દ આ ભીષ્મનન્નુ નોડલિક્કૂ સાધ્યવાગુત્તિરલિલ્લ.
06102078a વિમૃદ્નતસ્તસ્ય તુ પાંડુસેનાં અસ્તં જગામાથ સહસ્રરશ્મિઃ।
06102078c તતો બલાનાં શ્રમકર્શિતાનાં મનોઽવહારં પ્રતિ સંબભૂવ।।
અવનુ હીગॆ પાંડુસેનॆયન્નુ મર્દિસુત્તિરલુ સહસ્રરશ્મિ સૂર્યનુ અસ્તનાદનુ. આગ આયાસગॊંડિરુવ સેનॆગળિગॆ હિંદॆસરિયુવ કુરિતુ મનસ્સુ માડિદરુ.”
સમાપ્તિ
ઇતિ શ્રી મહાભારતે ભીષ્મ પર્વણિ ભીષ્મવધ પર્વણિ નવમદિવસયુદ્ધસમાપ્તૌ દ્વાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ભીષ્મ પર્વદલ્લિ ભીષ્મવધ પર્વદલ્લિ નવમદિવસયુદ્ધસમાપ્તિ ऎન્નુવ નૂરાऎરડને અધ્યાયવુ.