078 dvairathaḥ

praveśa

|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||

śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita

śrī mahābhārata

bhīṣma parva

bhīṣmavadha parva

adhyāya 78

sāra

bhīṣmanu arjunanannu èdurisi hodudu (1-13). droṇa-virāṭara yuddha; virāṭana maga śaṃkhana vadhè (14-24). śikhaṃḍi-aśvatthāmara yuddha; śikhaṃḍiya parābhava (25-35). sātyaki-alaṃbusara yuddha; sātyakiyu aiṃdrāstravannu prayogisidudu (36-43). dhṛṣṭadyumna-duryodhanara yuddha (44-50). kṛtavarma-bhīmasenara yuddha (51-57).

06078001 saṃjaya uvāca|
06078001a tathā pravṛtte saṃgrāme nivṛtte ca suśarmaṇi|
06078001c prabhagneṣu ca vīreṣu pāṃḍavena mahātmanā||
06078002a kṣubhyamāṇe bale tūrṇaṃ sāgarapratime tava|
06078002c pratyudyāte ca gāṃgeye tvaritaṃ vijayaṃ prati||
06078003a dṛṣṭvā duryodhano rājanraṇe pārthasya vikramaṃ|
06078003c tvaramāṇaḥ samabhyetya sarvāṃstānabravīnnṛpān||
06078004a teṣāṃ ca pramukhe śūraṃ suśarmāṇaṃ mahābalaṃ|
06078004c madhye sarvasya sainyasya bhṛśaṃ saṃharṣayanvacaḥ||

saṃjayanu hel̤idanu: “hāgè naḍèyuttiruva saṃgrāmadiṃda suśarmanu nivṛttanāgalu, mahātma pāṃḍavaniṃda vīraru prabhagnarāgalu, sāgaradaṃtidda ninna senèyu begane kṣobhègòl̤l̤alu, gāṃgeyanu tvarèmāḍi vijayana bal̤i dhāvisi baralu, raṇadalli pārthana vikramavannu noḍi tvarèmāḍi duryodhananu alli sainyada madhyadalli seridda nṛparèllarigè, èllarigū harṣavāguvaṃtè hel̤idanu:

06078005a eṣa bhīṣmaḥ śāṃtanavo yoddhukāmo dhanaṃjayaṃ|
06078005c sarvātmanā kuruśreṣṭhastyaktvā jīvitamātmanaḥ||

“ī kuruśreṣṭha bhīṣma śāṃtanavanu saṃpūrṇa manassiniṃda tanna jīvavanne tòrèdu dhanaṃjayanòḍanè yuddhamāḍalu bayasiddānè.

06078006a taṃ prayāṃtaṃ parānīkaṃ sarvasainyena bhārataṃ|
06078006c samyattāḥ samare sarve pālayadhvaṃ pitāmahaṃ||

samaradalli śatrusenèyannu nugguttiruva bhārata pitāmahanannu èlla sainyagal̤iṃda suttuvarèdu èllarū pālisiri.”

06078007a bāḍhamityevamuktvā tu tānyanīkāni sarvaśaḥ|
06078007c nareṃdrāṇāṃ mahārāja samājagmuḥ pitāmahaṃ||

āgalèṃdu hel̤i ā senèyallidda sarva nareṃdrarū pitāmahanannu hiṃbālisi hodaru.

06078008a tataḥ prayātaḥ sahasā bhīṣmaḥ śāṃtanavo'rjunaṃ|
06078008c raṇe bhāratamāyāṃtamāsasāda mahābalaṃ||
06078009a mahāśvetāśvayuktena bhīmavānaraketunā|
06078009c mahatā meghanādena rathenāti virājata||

āga vegadalli hòraṭu bhīṣma śāṃtanavanu mahāśvetāśvagal̤annu kaṭṭidda, bhīmavānaradhvajavannu hòṃdidda, meghanādadaṃtè guḍuguttidda mahā rathadalli virājisi tanna kaḍège barattidda mahābala bhārata arjunanannu èdurisidanu.

06078010a samare sarvasainyānānupayātaṃ dhanaṃjayaṃ|
06078010c abhavattumulo nādo bhayāddṛṣṭvā kirīṭinaṃ||

samaradalli baruttidda kirīṭī dhanaṃjayanannu noḍi bhayadiṃda sarvasainyagal̤alli tumula hāhākāravuṃṭāguttittu.

06078011a abhīśuhastaṃ kṛṣṇaṃ ca dṛṣṭvādityamivāparaṃ|
06078011c madhyaṃdinagataṃ saṃkhye na śekuḥ prativīkṣituṃ||

kaḍivāṇagal̤annu kaiyalli hiḍidu madhnāhnada innòbba sūryanaṃtiruva kṛṣṇanannu noḍalu avaru aśakyarādaru.

06078012a tathā śāṃtanavaṃ bhīṣmaṃ śvetāśvaṃ śvetakārmukaṃ|
06078012c na śekuḥ pāṃḍavā draṣṭuṃ śvetagrahamivoditaṃ||

hāgèye bil̤iya kudurègal̤a mattu bil̤iya billina udayisuttiruva śvetagrahadaṃtiruva bhīṣma śāṃtanavanannu pāṃḍavaru noḍalu aśakyarādaru.

06078013a sa sarvataḥ parivṛtastrigartaiḥ sumahātmabhiḥ|
06078013c bhrātṛbhistava putraiśca tathānyaiśca mahārathaiḥ||

avanu èllakaḍègal̤iṃda mahātma trigartariṃda mattu hāgèye mahāratharāda ninna sahodararu mattu makkal̤iṃda suttuvarèyalpaṭṭiddanu.

06078014a bhāradvājastu samare matsyaṃ vivyādha patriṇā|
06078014c dhvajaṃ cāsya śareṇājau dhanuścaikena cicchide||

samaradalli bhāradvājanādaro patrigal̤iṃda matsyanannu hòḍèdanu mattu śaragal̤iṃda avana dhvajavannū, òṃdariṃda dhanussannū kattarisidanu.

06078015a tadapāsya dhanuścinnaṃ virāṭo vāhinīpatiḥ|
06078015c anyadādatta vegena dhanurbhārasahaṃ dṛḍhaṃ|
06078015e śarāṃścāśīviṣākārāṃ jvalitānpannagāniva||

āga vāhinīpati virāṭanu tuṃḍāda billannu badigiṭṭu vegadiṃda innòṃdu dṛḍhavāda bhāravannu hòraballa dhanussannu mattu sarpagal̤aṃtè prajvalisuttiruva, viṣavannu kāruttiruva bāṇagal̤annu tègèdukòṃḍanu.

06078016a droṇaṃ tribhiḥ pravivyādha caturbhiścāsya vājinaḥ|
06078016c dhvajamekena vivyādha sārathiṃ cāsya paṃcabhiḥ|
06078016e dhanurekeṣuṇāvidhyattatrākrudhyaddvijarṣabhaḥ||

avanu droṇanannu mūrariṃda tirugi hòḍèdanu, nālkariṃda avana kudurègal̤annu, òṃdariṃda dhvajavannu mattu aidariṃda sārathiyannu hòḍèdanu. òṃdariṃda dhanussannu cènnāgi hòḍèdiddudariṃda dvijarṣabhanu tuṃbā kupitanādanu.

06078017a tasya droṇo'vadhīdaśvāṃ śaraiḥ sannataparvabhiḥ|
06078017c aṣṭābhirbharataśreṣṭha sūtamekena patriṇā||

bharataśreṣṭha! droṇanu avana kudurègal̤annu èṃṭu sannataparva śaragal̤iṃda mattu sārathiyannu òṃdu patriyiṃda vadhisidanu.

06078018a sa hatāśvādavaplutya syaṃdanāddhatasārathiḥ|
06078018c āruroha rathaṃ tūrṇaṃ śaṃkhasya rathināṃ varaḥ||

kudurègal̤u-sārathiyu hatarāgalu ā rathigal̤alli śreṣṭhanu takṣaṇave tanna rathadiṃda hāri śaṃkhana rathavanneridanu.

06078019a tatastu tau pitāputrau bhāradvājaṃ rathe sthitau|
06078019c mahatā śaravarṣeṇa vārayāmāsaturbalāt||

āga ā taṃdè-maga ibbarū rathadalli niṃtu bhāradvājanannu mahā śaravarṣadiṃda balavaṃtavāgi nillisidaru.

06078020a bhāradvājastataḥ kruddhaḥ śaramāśīviṣopamaṃ|
06078020c cikṣepa samare tūrṇaṃ śaṃkhaṃ prati janeśvara||

janeśvara! āga samaradalli takṣaṇave bhāradvājanu kruddhanāgi sarpada viṣadaṃtiruva śaravannu śaṃkhana melè prayogisidanu.

06078021a sa tasya hṛdayaṃ bhittvā pītvā śoṇitamāhave|
06078021c jagāma dharaṇiṃ bāṇo lohitārdrīkṛtacchaviḥ||

āhavadalli ā bāṇavu avana hṛdayavannu sīl̤i raktavannu kuḍidu rakta mattu māṃsagal̤iṃda lepanagòṃḍu bhūmiya melè bidditu.

06078022a sa papāta rathāttūrṇaṃ bhāradvājaśarāhataḥ|
06078022c dhanustyaktvā śarāṃścaiva pitureva samīpataḥ||

bharadvājana śaraniṃda hatanāda avanu takṣaṇave dhanussu-śaragal̤annu biṭṭu tanna taṃdèya samīpadalliruvāgale rathadiṃda biddanu.

06078023a hataṃ svamātmajaṃ dṛṣṭvā virāṭaḥ prādravadbhayāt|
06078023c utsṛjya samare droṇaṃ vyāttānanamivāṃtakaṃ||

tanna maganu hatanādudannu noḍi virāṭanu bāyikal̤èda aṃtakanaṃtiruva droṇanannu biṭṭu samaradiṃda palāyana māḍidanu.

06078024a bhāradvājastatastūrṇaṃ pāṃḍavānāṃ mahācamūṃ|
06078024c dārayāmāsa samare śataśo'tha sahasraśaḥ||

āga bhāradvājanu samaradalli pāṃḍavara mahāsenèyannu takṣaṇave nūrāru sahasrāru saṃkhyègal̤alli sadèbaḍiyatòḍagidanu.

06078025a śikhaṃḍyapi mahārāja drauṇimāsādya saṃyuge|
06078025c ājaghāna bhruvormadhye nārācaistribhirāśugaiḥ||

mahārāja! śikhaṃḍiyu saṃyugadalli drauṇiyannu èdurisi avana hubbugal̤a madhyè mūru āśuga nārācagal̤iṃda hòḍèdanu.

06078026a sa babhau naraśārdūlo lalāṭe saṃsthitaistribhiḥ|
06078026c śikharaiḥ kāṃcanamayairmerustribhirivocchritaiḥ||

haṇèyalli cuccikòṃḍidda ā mūru bāṇagal̤iṃda ā naraśārdūlanu kāṃcanamaya mūru śikharagal̤iṃda kūḍida meru parvatadaṃtè prakāśisidanu.

06078027a aśvatthāmā tataḥ kruddho nimeṣārdhāccikhaṃḍinaḥ|
06078027c sūtaṃ dhvajamatho rājaṃsturagānāyudhaṃ tathā|
06078027e śarairbahubhiruddiśya pātayāmāsa saṃyuge||

rājan! āga saṃyugadalli kruddhanāgi aśvatthāmanu nimiṣārdhadalli aneka śaragal̤annu prayogisi śikhaṃḍiya sūtanannū, dhvajavannū, kudurègal̤annū, āyudhagal̤annū bīl̤isidanu.

06078028a sa hatāśvādavaplutya rathādvai rathināṃ varaḥ|
06078028c khaḍgamādāya niśitaṃ vimalaṃ ca śarāvaraṃ|
06078028e śyenavadvyacaratkruddhaḥ śikhaṃḍī śatrutāpanaḥ||

kudurègal̤u hatavāgalu ā rathigal̤alli śreṣṭha śatrutāpana śikhaṃḍiyu rathadiṃda hāri niśita vimala khaḍga-gurāṇigal̤annu èttikòṃḍu kruddhanāgi giḍuganaṃtè saṃcarisatòḍagidanu.

06078029a sakhaḍgasya mahārāja caratastasya saṃyuge|
06078029c nāṃtaraṃ dadṛśe drauṇistadadbhutamivābhavat||

mahārāja! khaḍgavannu tirugisuttā saṃyugadalli saṃcarisisuttidda avanannu kòllalu drauṇigè avakāśave kāṇalilla. āga adbhutavāyitu.

06078030a tataḥ śarasahasrāṇi bahūni bharatarṣabha|
06078030c preṣayāmāsa samare drauṇiḥ paramakopanaḥ||

bharatarṣabha! āga samaradalli paramakupitanāda drauṇiyu aneka sahasra bāṇagal̤annu prayogisidanu.

06078031a tāmāpataṃtīṃ samare śaravṛṣṭiṃ sudāruṇāṃ|
06078031c asinā tīkṣṇadhāreṇa ciccheda balināṃ varaḥ||

baliṣṭaralli śreṣṭhanāda avanu samaradalli sudāruṇavāgi bīl̤uttidda ā śaravṛṣṭiyannu tīkṣṇa khaḍgadiṃda tuṃḍarisidanu.

06078032a tato'sya vimalaṃ drauṇiḥ śatacaṃdraṃ manoramaṃ|
06078032c carmācchinadasiṃ cāsya khaṃḍayāmāsa saṃyuge|
06078032e śitaiḥ subahuśo rājaṃstaṃ ca vivyādha patribhiḥ||

rājan! āga drauṇiyu nūrucaṃdragal̤idda avana manorama khaḍga gurāṇigal̤annu saṃyugadalli kattarisi aneka niśita patrigal̤iṃda avanannu hòḍèdanu.

06078033a śikhaṃḍī tu tataḥ khaḍgaṃ khaṃḍitaṃ tena sāyakaiḥ|
06078033c āvidhya vyasṛjattūrṇaṃ jvalaṃtamiva pannagaṃ||

āga kūḍale sāyakagal̤iṃda tuṃḍāda khaḍgavanne prajvalisuttiruva sarpadaṃtè śikhaṃḍiyu avana melè èsèdanu.

06078034a tamāpataṃtaṃ sahasā kālānalasamaprabhaṃ|
06078034c ciccheda samare drauṇirdarśayanpāṇilāghavaṃ|
06078034e śikhaṃḍinaṃ ca vivyādha śarairbahubhirāyasaiḥ||

kūḍale tanna melè bīl̤uttidda kālānalasamaprabhèya adannu samaradalli kattarisi drauṇiyu tanna hastalāghavavannu pradarśisidanu. mattu śikhaṃḍiyannu aneka āyasa śaragal̤iṃda gāyagòl̤isidanu.

06078035a śikhaṃḍī tu bhṛśaṃ rājaṃstāḍyamānaḥ śitaiḥ śaraiḥ|
06078035c āruroha rathaṃ tūrṇaṃ mādhavasya mahātmanaḥ||

rājan! niśita śaragal̤iṃda jorāgi hòḍèyalpaṭṭa śikhaṃḍiyādaro takṣaṇave mahātma mādhavana (sātyakiya) rathavanneridanu.

06078036a sātyakistu tataḥ kruddho rākṣasaṃ krūramāhave|
06078036c alaṃbusaṃ śarairghorairvivyādha balinaṃ balī||

āga baligal̤alli śreṣṭha sātyakiyādaro āhavadalli kruddhanāgi krūra rākṣasa alaṃbusanannu ghora śaragal̤iṃda hòḍèdanu.

06078037a rākṣaseṃdrastatastasya dhanuściccheda bhārata|
06078037c ardhacaṃdreṇa samare taṃ ca vivyādha sāyakaiḥ|
06078037e māyāṃ ca rākṣasīṃ kṛtvā śaravarṣairavākirat||

bhārata! āga rākṣaseṃdranu ardhacaṃdradiṃda avana dhanussannu kattarisidanu mattu samaradalli avanannu sāyakagal̤iṃda hòḍèdanu. rākṣasī māyèyannu māḍi avanannu śaravarṣagal̤iṃda muccidanu.

06078038a tatrādbhutamapaśyāma śaineyasya parākramaṃ|
06078038c nāsaṃbhramadyatsamare vadhyamānaḥ śitaiḥ śaraiḥ||

āga svalpavū gābharigòl̤l̤ade samaradalli niśita bāṇagal̤iṃda horāḍuva śaineyana parākramavannu nāvu noḍidèvu.

06078039a aiṃdramastraṃ ca vārṣṇeyo yojayāmāsa bhārata|
06078039c vijayādyadanuprāptaṃ mādhavena yaśasvinā||

bhārata! vārṣṇeyanu aiṃdrāstravannu hūḍidanu. ā mādhava yaśasviyu adannu vijayaniṃda paḍèdukòṃḍiddanu.

06078040a tadastraṃ bhasmasātkṛtvā māyāṃ tāṃ rākṣasīṃ tadā|
06078040c alaṃbusaṃ śarairghorairabhyākirata sarvaśaḥ|
06078040e parvataṃ vāridhārābhiḥ prāvṛṣīva balāhakaḥ||

ā astravu rākṣasī māyèyannu bhasmavāgisi, mahāmeghavu mal̤èsurisi parvatavannu muccibiḍuvaṃtè alaṃbusanannu èlla kaḍègal̤iṃda ghora śaragal̤iṃda muccibiṭṭitu.

06078041a tattathā pīḍitaṃ tena mādhavena mahātmanā|
06078041c pradudrāva bhayādrakṣo hitvā sātyakimāhave||

āga mahātma mādhavaniṃda pīḍitanāgi bhayadiṃda ā rākṣasanu āhavadalli sātyakiyannu biṭṭu palāyana māḍidanu.

06078042a tamajeyaṃ rākṣaseṃdraṃ saṃkhye maghavatā api|
06078042c śaineyaḥ prāṇadajjitvā yodhānāṃ tava paśyatāṃ||

ninna yodharu noḍuttiddaṃtèye yuddhadalli maghavatanigū ajeyanāgidda ā rākṣaseṃdranannu śaineyanu prāṇadiṃda gèddanu.

06078043a nyahanattāvakāṃścāpi sātyakiḥ satyavikramaḥ|
06078043c niśitairbahubhirbāṇaiste'dravaṃta bhayārditāḥ||

satyavikrami sātyakiyu jorāgi siṃhanādagaidanu mattu aneka niśita bāṇagal̤iṃda bhayārditarādavarannu oḍisidanu.

06078044a etasminneva kāle tu drupadasyātmajo balī|
06078044c dhṛṣṭadyumno mahārāja tava putraṃ janeśvaraṃ|
06078044e cādayāmāsa samare śaraiḥ sannataparvabhiḥ||

mahārāja! janeśvara! ide samayadalli drupadātmaja bali dhṛṣṭadyumnanu ninna maganannu samaradalli sannataparva śaragal̤iṃda hòḍèyatòḍagidanu.

06078045a saṃcādyamāno viśikhairdhṛṣṭadyumnena bhārata|
06078045c vivyathe na ca rājeṃdra tava putro janeśvaraḥ||

bhārata! rājeṃdra! dhṛṣṭadyumnana viśikhagal̤iṃda gāyagòṃḍa ninna putra janeśvaranu svalpavū vyathitanāgalilla.

06078046a dhṛṣṭadyumnaṃ ca samare tūrṇaṃ vivyādha sāyakaiḥ|
06078046c ṣaṣṭyā ca triṃśatā caiva tadadbhutamivābhavat||

avanu samaradalli takṣaṇave dhṛṣṭadyumnanannu tòṃbhattu sāyakagal̤iṃda hòḍèdanu. adòṃdu adbhutavāgittu.

06078047a tasya senāpatiḥ kruddho dhanuściccheda māriṣa|
06078047c hayāṃśca caturaḥ śīghraṃ nijaghāna mahārathaḥ|
06078047e śaraiścainaṃ suniśitaiḥ kṣipraṃ vivyādha saptabhiḥ||

māriṣa! ā mahāratha senāpatiyu kruddhanāgi avana billannu kattarisidanu, śīghravāgi nālkū kudurègal̤annu saṃharisidanu mattu kṣipravāgi el̤u niśita bāṇagal̤iṃda avanannu hòḍèdanu.

06078048a sa hatāśvānmahābāhuravaplutya rathādbalī|
06078048c padātirasimudyamya prādravatpārṣataṃ prati||

aśvagal̤u hatarāgalu mahābāhu baliyu rathadiṃda kèl̤agè dhumuki khaḍgavannu ètti hiḍidu kālnaḍugèyalliye pārṣatana kaḍè oḍi baṃdanu.

06078049a śakunistaṃ samabhyetya rājagṛddhī mahābalaḥ|
06078049c rājānaṃ sarvalokasya rathamāropayatsvakaṃ||

āga rājanannu bahuvāgi prītisuttidda mahābala śakuniyu baṃdu ā sarvalokada rājanannu tanna rathada melerisikòṃḍanu.

06078050a tato nṛpaṃ parājitya pārṣataḥ paravīrahā|
06078050c nyahanattāvakaṃ sainyaṃ vajrapāṇirivāsuraṃ||

āga nṛpanannu parājayagòl̤isi paravīraha pārṣatanu vajrapāṇiyu asurarannu hego hāgè ninnavara senèyannu saṃharisidanu.

06078051a kṛtavarmā raṇe bhīmaṃ śarairārcanmahārathaṃ|
06078051c pracchādayāmāsa ca taṃ mahāmegho raviṃ yathā||

raṇadalli kṛtavarmanu mahāratha bhīmanannu mahāmeghavu raviyannu hego hāgè śaragal̤annu surisi muccibiṭṭanu.

06078052a tataḥ prahasya samare bhīmasenaḥ paraṃtapaḥ|
06078052c preṣayāmāsa saṃkruddhaḥ sāyakānkṛtavarmaṇe||

āga samaradalli paraṃtapa bhīmasenanu nakku saṃkruddhanāgi kṛtavarmana melè sāyakagal̤annu prayogisidanu.

06078053a tairardyamāno'tirathaḥ sātvataḥ śastrakovidaḥ|
06078053c nākaṃpata mahārāja bhīmaṃ cārcaccitaiḥ śaraiḥ||

mahārāja! atiratha, śastrakovida sātvatanu avugal̤igè naḍugade bhīmanannu niśita śaragal̤iṃda gāyagòl̤isidanu.

06078054a tasyāśvāṃścaturo hatvā bhīmaseno mahābalaḥ|
06078054c sārathiṃ pātayāmāsa dhvajaṃ ca supariṣkṛtaṃ||

bhīmasena mahābalanu avana nālkū kudurègal̤annu kòṃdu supariṣkṛtavāgidda dhvajavannū sārathiyannū kèl̤agurul̤isidanu.

06078055a śarairbahuvidhaiścainamācinotparavīrahā|
06078055c śakalīkṛtasarvāṃgaḥ śvāvidvatsamadṛśyata||

āga paravīrahanu aneka vidhada śaragal̤iṃda avanannu hòḍèdanu. avana èlla aṃgāṃgagal̤ū kṣata-vikṣatavāgiddudu kaṃḍubaṃditu.

06078056a hatāśvāttu rathāttūrṇaṃ vṛṣakasya rathaṃ yayau|
06078056c syālasya te mahārāja tava putrasya paśyataḥ||

mahārāja! kudurègal̤annu kal̤èdukòṃḍa avanu kūḍale ninna maganu noḍuttiddaṃtè ninna bāva vṛṣakana rathavannu hattidanu.

06078057a bhīmaseno'pi saṃkruddhastava sainyamupādravat|
06078057c nijaghāna ca saṃkruddho daṃḍapāṇirivāṃtakaḥ||

bhīmasenanū kūḍa mahākopadiṃda ninna sainyavannu daṃḍapāṇi aṃtakanaṃtè saṃkruddhanāgi saṃharisidanu.”

samāpti

iti śrī mahābhārate bhīṣma parvaṇi bhīṣmavadha parvaṇi dvairathe aṣṭhasaptatitamo'dhyāyaḥ||
idu śrī mahābhāratadalli bhīṣma parvadalli bhīṣmavadha parvadalli dvairatha ènnuva èppattèṃṭane adhyāyavu.