പ്രവേശ
।। ഓം ഓം നമോ നാരായണായ।। ശ്രീ വേദവ്യാസായ നമഃ ।।
ശ്രീ കൃഷ്ണദ്വൈപായന വേദവ്യാസ വിരചിത
ശ്രീ മഹാഭാരത
ഭീഷ്മ പര്വ
ഭീഷ്മവധ പര്വ
അധ്യായ 51
സാര
അഭിമന്യു-അര്ജുനര പരാക്രമ; എരഡനേ ദിനദ യുദ്ധസമാപ്തി (1-43).
06051001 സംജയ ഉവാച।
06051001a ഗതാപരാഹ്ണഭൂയിഷ്ഠേ തസ്മിന്നഹനി ഭാരത।
06051001c രഥനാഗാശ്വപത്തീനാം സാദിനാം ച മഹാക്ഷയേ।।
06051002a ദ്രോണപുത്രേണ ശല്യേന കൃപേണ ച മഹാത്മനാ।
06051002c സമസജ്ജത പാംചാല്യസ്ത്രിഭിരേതൈര്മഹാരഥൈഃ।।
സംജയനു ഹേളിദനു: “ഭാരത! ആദിനദ അപരാഹ്ണവു കളെയലു രഥനാഗാശ്വപദാതിഗള മഹാക്ഷയവു മുംദുവരെദിരലു പാംചാല്യനു ഈ മൂവരു മഹാരഥ മഹാത്മരൊംദിഗെ - ദ്രോണപുത്ര, ശല്യ മത്തു കൃപ - യുദ്ധദല്ലി തൊഡഗിദനു.
06051003a സ ലോകവിദിതാനശ്വാന്നിജഘാന മഹാബലഃ।
06051003c ദ്രൌണേഃ പാംചാലദായാദഃ ശിതൈര്ദശഭിരാശുഗൈഃ।।
ആ മഹാബല പാംചാലദായാദനു ഹത്തു ഹരിത ആശുഗഗളിംദ ദ്രൌണിയ ലോകവിശ്രുത കുദുരെഗളന്നു സംഹരിസിദനു.
06051004a തതഃ ശല്യരഥം തൂര്ണമാസ്ഥായ ഹതവാഹനഃ।
06051004c ദ്രൌണിഃ പാംചാലദായാദമഭ്യവര്ഷദഥേഷുഭിഃ।।
ആഗ ഹതവാഹനനാദ ദ്രൌണിയു തക്ഷണവേ ശല്യന രഥവന്നു ഏരി പാംചാലദായദന മേലെ ബാണഗളിംദ ആക്രമണ മാഡിദനു.
06051005a ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം തു സംസക്തം ദ്രൌണിനാ ദൃശ്യ ഭാരത।
06051005c സൌഭദ്രോഽഭ്യപതത്തൂര്ണം വികിരന്നിശിതാം ശരാന്।।
ഭാരത! ധൃഷ്ടദ്യുമ്നനു ദ്രൌണിയൊംദിഗെ യുദ്ധദല്ലി നിരതനാഗിദ്ദുദന്നു നോഡി സൌഭദ്രനു വേഗദിംദ നിശിത ശരഗളന്നു എരചുത്താ ദ്രൌണിയന്നു എദുരിസിദനു.
06051006a സ ശല്യം പംചവിംശത്യാ കൃപം ച നവഭിഃ ശരൈഃ।
06051006c അശ്വത്ഥാമാനമഷ്ടാഭിര്വിവ്യാധ പുരുഷര്ഷഭ।।
പുരുഷര്ഷഭ! അവനു ശല്യനന്നു ഇപ്പത്തൈദു ശരഗളിംദ, കൃപനന്നു ഒംഭത്തരിംദ മത്തു അശ്വത്ഥാമനന്നു എംടു ബാണഗളിംദ ഹൊഡെദനു.
06051007a ആര്ജുനിം തു തതസ്തൂര്ണം ദ്രൌണിര്വിവ്യാധ പത്രിണാ।
06051007c ശല്യോ ദ്വാദശഭിശ്ചൈവ കൃപശ്ച നിശിതൈസ്ത്രിഭിഃ।।
ആഗ തക്ഷണവേ ആര്ജുനിയന്നു ദ്രൌണിയു പത്രിഗളിംദ, ശല്യനു ഹന്നെരഡു മത്തു കൃപനു മൂരു നിശിതബാണഗളിംദ ഹൊഡെദരു.
06051008a ലക്ഷ്മണസ്തവ പൌത്രസ്തു തവ പൌത്രമവസ്ഥിതം।
06051008c അഭ്യവര്തത സംഹൃഷ്ടസ്തതോ യുദ്ധമവര്തത।।
നിന്ന മൊമ്മഗ ലക്ഷ്മണനു നിന്ന മൊമ്മഗനന്നു എദുരിസലു, ആഗ സംഹൃഷ്ടരാദ അവരിബ്ബര നഡുവെ യുദ്ധവു നഡെയിതു.
06051009a ദൌര്യോധനിസ്തു സംക്രുദ്ധഃ സൌഭദ്രം നവഭിഃ ശരൈഃ।
06051009c വിവ്യാധ സമരേ രാജംസ്തദദ്ഭുതമിവാഭവത്।।
രാജന്! ദൌര്യോധനിയാദരോ സംക്രുദ്ധനാഗി സമരദല്ലി സൌഭദ്രനന്നു ഒംഭത്തു ശരഗളിംദ ഹൊഡെദനു. ആഗ ഈ അദ്ഭുതവായിതു.
06051010a അഭിമന്യുസ്തു സംക്രുദ്ധോ ഭ്രാതരം ഭരതര്ഷഭ।
06051010c ശരൈഃ പംചാശതാ രാജന് ക്ഷിപ്രഹസ്തോഽഭ്യവിധ്യത।।
രാജന്! ഭരതര്ഷഭ! സംക്രുദ്ധനാദ അഭിമന്യുവാദരോ തന്ന ഹസ്തലാഘവദിംദ തമ്മനന്നു ഐവത്തു ശരഗളിംദ ഹൊഡെദനു.
06051011a ലക്ഷ്മണോഽപി തതസ്തസ്യ ധനുശ്ചിച്ഛേദ പത്രിണാ।
06051011c മുഷ്ടിദേശേ മഹാരാജ തത ഉച്ചുക്രുശുര്ജനാഃ।।
മഹാരാജ! ആഗ ലക്ഷ്മണനൂ കൂഡ പത്രിഗളിംദ അവന മുഷ്ടിപ്രദേശക്കെ ഹൊഡെദു ധനുസ്സന്നു തുംഡരിസിദനു. ആഗ ജനരു കൂഗാഡിദരു.
06051012a തദ്വിഹായ ധനുശ്ചിന്നം സൌഭദ്രഃ പരവീരഹാ।
06051012c അന്യദാദത്തവാംശ്ചിത്രം കാര്മുകം വേഗവത്തരം।।
തുംഡാഗിദ്ദ ധനുസ്സന്നു ബിസാഡി പരവീരഹ സൌഭദ്രനു ഇന്നൊംദു ചിത്ര, വേഗവത്തര കാര്മുകവന്നു എത്തികൊംഡനു.
06051013a തൌ തത്ര സമരേ ഹൃഷ്ടൌ കൃതപ്രതികൃതൈഷിണൌ।
06051013c അന്യോന്യം വിശിഖൈസ്തീക്ഷ്ണൈര്ജഘ്നതുഃ പുരുഷര്ഷഭൌ।।
ആ ഇബ്ബരു പുരുഷര്ഷഭരൂ സമരദല്ലി ഹര്ഷിതരാഗി, പ്രതിഗെ പ്രതിമാഡുവുദരല്ലി ഇച്ഛെയുള്ളവരാഗിദ്ദു അന്യോന്യരന്നു തീക്ഷ്ണ വിശിഖഗളിംദ ഹൊഡെദരു.
06051014a തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ ദൃഷ്ട്വാ പുത്രം മഹാരഥം।
06051014c പീഡിതം തവ പൌത്രേണ പ്രായാത്തത്ര ജനേശ്വരഃ।।
ആഗ രാജാ ജനേശ്വര ദുര്യോധനനു നിന്ന പൌത്രനിംദ തന്ന മഗ മഹാരഥനു പീഡിതനാഗുത്തിരുവുദന്നു കംഡു അല്ലിഗെ ബംദനു.
06051015a സമ്നിവൃത്തേ തവ സുതേ സര്വ ഏവ ജനാധിപാഃ।
06051015c ആര്ജുനിം രഥവംശേന സമംതാത്പര്യവാരയന്।।
നിന്ന മഗനു അല്ലിഗെ ബരലു എല്ല ജനാധിപരൂ കൂഡ രഥസംകുലഗളിംദ ആര്ജുനിയന്നു എല്ല കഡെഗളിംദ സുത്തുവരെദരു.
06051016a സ തൈഃ പരിവൃതഃ ശൂരൈഃ ശൂരോ യുധി സുദുര്ജയൈഃ।
06051016c ന സ്മ വിവ്യഥതേ രാജന് കൃഷ്ണതുല്യപരാക്രമഃ।।
രാജന്! യുദ്ധദല്ലി ആ സുദുര്ജയ ശൂരരിംദ പരിവൃതനാഗിദ്ദരൂ ആ കൃഷ്ണതുല്യ പരാക്രമിയു സ്വല്പവൂ വ്യഥിതനാഗലില്ല.
06051017a സൌഭദ്രമഥ സംസക്തം തത്ര ദൃഷ്ട്വാ ധനംജയഃ।
06051017c അഭിദുദ്രാവ സംക്രുദ്ധസ്ത്രാതുകാമഃ സ്വമാത്മജം।।
സംസക്തനാഗിദ്ദ സൌഭദ്രനന്നു നോഡി ധനംജയനു തന്ന മഗനന്നു രക്ഷിസലു ബയസി സംക്രുദ്ധനാഗി അല്ലിഗെ ധാവിസിദനു.
06051018a തതഃ സരഥനാഗാശ്വാ ഭീഷ്മദ്രോണപുരോഗമാഃ।
06051018c അഭ്യവര്തംത രാജാനഃ സഹിതാഃ സവ്യസാചിനം।।
ആഗ രഥ-ആനെ-അശ്വഗളൊഡനെ ഭീഷ്മ-ദ്രോണരന്നു മുംദിരിസികൊംഡു രാജരു ഒട്ടിഗേ സവ്യസാചിയന്നു എദുരിസിദരു.
06051019a ഉദ്ധൂതം സഹസാ ഭൌമം നാഗാശ്വരഥസാദിഭിഃ।
06051019c ദിവാകരപഥം പ്രാപ്യ രജസ്തീവ്രമദൃശ്യത।।
ഒമ്മിംദൊമ്മെലേ ആനെ-രഥ-കുദുരെഗള ചലനവലനദിംദ ഭൂമിയല്ലി തീവ്രവാദ ധൂളെദ്ദു അദു സൂര്യന മാര്ഗദ വരെഗൂ തലുപിദുദു കംഡുബംദിതു.
06051020a താനി നാഗസഹസ്രാണി ഭൂമിപാലശതാനി ച।
06051020c തസ്യ ബാണപഥം പ്രാപ്യ നാഭ്യവര്തംത സര്വശഃ।।
അര്ജുനന ബാണപഥക്കെ സിലുകി സഹസ്രാരു ആനെഗളു മത്തു നൂരാരു ഭുമിപാലരു എല്ലകഡെ ഓഡി ഹോഗതൊഡഗിദരു.
06051021a പ്രണേദുഃ സര്വഭൂതാനി ബഭൂവുസ്തിമിരാ ദിശഃ।
06051021c കുരൂണാമനയസ്തീവ്രഃ സമദൃശ്യത ദാരുണഃ।।
എല്ല ഭൂതഗളു നോവിനിംദ കൂഗിദവു. ദിക്കുഗളു കത്തലെയിംദ തുംബിദവു. കുരുഗളു തീവ്ര കഷ്ടക്കീഡാഗിരുവുദു കംഡുബരുത്തിത്തു.
06051022a നാപ്യംതരിക്ഷം ന ദിശോ ന ഭൂമിര്ന ച ഭാസ്കരഃ।
06051022c പ്രജജ്ഞേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ശരസംഘൈഃ കിരീടിനഃ।।
കിരീടിയ ശരസംഘഗളിംദ തുംബി അംതരിക്ഷവാഗലീ, ദിക്കുഗളാഗലീ, ഭൂമിയാഗലീ, ഭാസ്കരനാഗലീ കാണലില്ല.
06051023a സാദിതധ്വജനാഗാസ്തു ഹതാശ്വാ രഥിനോ ഭൃശം।
06051023c വിപ്രദ്രുതരഥാഃ കേ ചിദ്ദൃശ്യംതേ രഥയൂഥപാഃ।।
അനേക ധ്വജഗളു നാശവാദവു, കുദുരെ-ആനെ-രഥികരു ഹതരാദരു. കെലവു രഥയൂഥപരൂ ഓഡിഹോഗുത്തിരുവുദു കംഡുബംദിതു.
06051024a വിരഥാ രഥിനശ്ചാന്യേ ധാവമാനാഃ സമംതതഃ।
06051024c തത്ര തത്രൈവ ദൃശ്യംതേ സായുധാഃ സാംഗദൈര്ഭുജൈഃ।।
അന്യ വിരഥ രഥിഗളു എല്ലകഡെ അല്ലല്ലി ആയുധഗളന്നു ഹിഡിദു, അംഗദ-ഭുജാഭരണഗളൊംദിഗെ ഓഡിഹോഗുത്തിരുവുദു കംഡുബംദിതു.
06051025a ഹയാരോഹാ ഹയാംസ്ത്യക്ത്വാ ഗജാരോഹാശ്ച ദംതിനഃ।
06051025c അര്ജുനസ്യ ഭയാദ്രാജന്സമംതാദ്വിപ്രദുദ്രുവുഃ।।
രാജന്! അര്ജുനന ഭയദിംദ ഹയാരൂഢരു കുദുരെഗളന്നു മത്തു ഗജാരൂഢരു ആനെഗളന്നു ബിട്ടു എല്ല കഡെ ഓഡി ഹോഗുദരു.
06051026a രഥേഭ്യശ്ച ഗജേഭ്യശ്ച ഹയേഭ്യശ്ച നരാധിപാഃ।
06051026c പതിതാഃ പാത്യമാനാശ്ച ദൃശ്യംതേഽര്ജുനതാഡിതാഃ।।
അര്ജുനനിംദ ഹൊഡെയല്പട്ടു രഥഗളു, ആനെഗളു, കുദുരെഗളു മത്തു നരാധിപരു ബിദ്ദുദു മത്തു ബീളുത്തിരുവുദു കംഡുബംദിതു.
06051027a സഗദാനുദ്യതാന്ബാഹൂന്സഖഡ്ഗാംശ്ച വിശാം പതേ।
06051027c സപ്രാസാംശ്ച സതൂണീരാന്സശരാന്സശരാസനാന്।।
06051028a സാംകുശാന്സപതാകാംശ്ച തത്ര തത്രാര്ജുനോ നൃണാം।
06051028c നിചകര്ത ശരൈരുഗ്രൈ രൌദ്രം ബിഭ്രദ്വപുസ്തദാ।।
വിശാംപതേ! ഗദെ-ഖഡ്ഗഗളന്നു എത്തി ഹിഡിദിദ്ദ കൈഗളന്നൂ, പ്രാസ-തൂണീര-ശര-ധനുസ്സു-അംകുശ-പതാകെഗളന്നു ഹിഡിദ കൈഗളന്നൂ മത്തു അവുഗളൊംദിഗെ നരരന്നു അര്ജുനനു ഉഗ്ര ബാണഗളിംദ കത്തരിസിദനു. ആഗ അവന മുഖവു രൌദ്രാകാരവന്നു താളിത്തു.
06051029a പരിഘാണാം പ്രവൃദ്ധാനാം മുദ്ഗരാണാം ച മാരിഷ।
06051029c പ്രാസാനാം ഭിംഡിപാലാനാം നിസ്ത്രിംശാനാം ച സംയുഗേ।।
06051030a പരശ്വധാനാം തീക്ഷ്ണാനാം തോമരാണാം ച ഭാരത।
06051030c വര്മണാം ചാപവിദ്ധാനാം കവചാനാം ച ഭൂതലേ।।
06051031a ധ്വജാനാം ചര്മണാം ചൈവ വ്യജനാനാം ച സര്വശഃ।
06051031c ചത്രാണാം ഹേമദംഡാനാം ചാമരാണാം ച ഭാരത।।
06051032a പ്രതോദാനാം കശാനാം ച യോക്ത്രാണാം ചൈവ മാരിഷ।
06051032c രാശയശ്ചാത്ര ദൃശ്യംതേ വിനികീര്ണാ രണക്ഷിതൌ।।
മാരിഷ! ഭാരത! ആ സംയുഗദ രണഭൂമിയല്ലി ഭൂതലദല്ലി പരിഘ-മുദ്ഗര-പ്രാസ-ഭിംഡിപാല-കത്തി-തീക്ഷ്ണ ഗംഡുഗൊഡലി-തോമര–കവച-തുംഡാദ ബില്ലുഗളു-ധ്വജ-ഗുരാണി-വ്യജനഗളു-ഛത്രഗളു-ഹേമദംഡഗളു-ചാമരഗളു-ചാവടിഗളു-നൊഗപട്ടിഗളു-മത്തു അംകുശഗളു രാശിരാശിയാഗി ഹരഡി ബിദ്ദിരുവുദു കംഡിതു.
06051033a നാസീത്തത്ര പുമാന്കശ്ചിത്തവ സൈന്യസ്യ ഭാരത।
06051033c യോഽര്ജുനം സമരേ ശൂരം പ്രത്യുദ്യായാത്കഥം ചന।।
ഭാരത! ആഗ അര്ജുനനൊംദിഗെ സമരദല്ലി പ്രതിയുദ്ധ മാഡബല്ല യാവ പുരുഷനൂ നിന്ന സേനെയല്ലി ഇരലില്ല.
06051034a യോ യോ ഹി സമരേ പാര്ഥം പത്യുദ്യാതി വിശാം പതേ।
06051034c സ സ വൈ വിശിഖൈസ്തീക്ഷ്ണൈഃ പരലോകായ നീയതേ।।
വിശാംപതേ! യാരു യാരു സമരദല്ലി പാര്ഥനന്നു എദുരിസി യുദ്ധമാഡിദരോ അവരെല്ലരൂ തീക്ഷ്ണ വിശിഖഗളിംദ പരലോകക്കെ കൊംഡൊയ്യല്പട്ടരു.
06051035a തേഷു വിദ്രവമാണേഷു തവ യോധേഷു സര്വശഃ।
06051035c അര്ജുനോ വാസുദേവശ്ച ദധ്മതുര്വാരിജോത്തമൌ।।
നിന്ന യോധരു ഹാഗെ ദിക്കാപാലാഗി ഓഡിഹോഗുത്തിരലു അര്ജുന-വാസുദേവരു തമ്മ ഉത്തമ ശംഖഗളന്നു ഊദിദരു.
06051036a തത്പ്രഭഗ്നം ബലം ദൃഷ്ട്വാ പിതാ ദേവവ്രതസ്തവ।
06051036c അബ്രവീത്സമരേ ശൂരം ഭാരദ്വാജം സ്മയന്നിവ।।
ആ ബലവു പ്രഭഗ്നവാഗുത്തിരുവുദന്നു നോഡി നിന്ന പിത ദേവവ്രതനു സമരദല്ലി ശൂര ഭാരദ്വാജനിഗെ മുഗുള്നക്കു ഹേളിദനു:
06051037a ഏഷ പാംഡുസുതോ വീരഃ കൃഷ്ണേന സഹിതോ ബലീ।
06051037c തഥാ കരോതി സൈന്യാനി യഥാ കുര്യാദ്ധനംജയഃ।।
“കൃഷ്ണന സഹിത ഈ വീര ബലീ പാംഡുസുതനു സൈന്യഗളല്ലി ധനംജയനു ഹേഗെ മാഡുത്താനോ ഹാഗെയേ മാഡുത്തിദ്ദാനെ!
06051038a ന ഹ്യേഷ സമരേ ശക്യോ ജേതുമദ്യ കഥം ചന।
06051038c യഥാസ്യ ദൃശ്യതേ രൂപം കാലാംതകയമോപമം।।
കാലാംതക യമനോപാദിയല്ലി കാണുവ രൂപവുള്ള ഇവനന്നു ഇംദു സമരദല്ലി ഗെല്ലലു ഖംഡിത സാധ്യവില്ല.
06051039a ന നിവര്തയിതും ചാപി ശക്യേയം മഹതീ ചമൂഃ।
06051039c അന്യോന്യപ്രേക്ഷയാ പശ്യ ദ്രവതീയം വരൂഥിനീ।।
അന്യോന്യരന്നു നോഡി ഓഡിഹോഗുത്തിരുവ ഈ മഹാസേനെ വരൂഥിനിയന്നു ഹിംദെ കരെതരലൂ ശക്യവില്ല.
06051040a ഏഷ ചാസ്തം ഗിരിശ്രേഷ്ഠം ഭാനുമാന്പ്രതിപദ്യതേ।
06051040c വപൂംഷി സര്വലോകസ്യ സംഹരന്നിവ സര്വഥാ।।
സര്വലോകഗള ദൃഷ്ടിഗളന്നു സര്വഥാ സംഹരിസലിദ്ദാനെയോ എന്നുവംതെ ഭാനുമതനു ഗിരിശ്രേഷ്ഠനല്ലി അസ്തനാഗുത്തിദ്ദാനെ.
06051041a തത്രാവഹാരം സംപ്രാപ്തം മന്യേഽഹം പുരുഷര്ഷഭ।
06051041c ശ്രാംതാ ഭീതാശ്ച നോ യോധാ ന യോത്സ്യംതി കഥം ചന।।
പുരുഷര്ഷഭ! ഹിംദെസരിയുവ കാലവു ബംദൊദഗിദെയെംദു നനഗന്നിസുത്തദെ. ആയാസഗൊംഡ, ഭീതരാദ യോധരു എംദൂ യുദ്ധമാഡലാരരു.”
06051042a ഏവമുക്ത്വാ തതോ ഭീഷ്മോ ദ്രോണമാചാര്യസത്തമം।
06051042c അവഹാരമഥോ ചക്രേ താവകാനാം മഹാരഥഃ।।
ഹീഗെ ആചാര്യസത്തമ ദ്രോണനിഗെ ഹേളി മഹാരഥ ഭീഷ്മനു നിന്നവരന്നു ഹിംദക്കെ കരെസികൊംഡനു.
06051043a തതോഽവഹാരഃ സൈന്യാനാം തവ തേഷാം ച ഭാരത।
06051043c അസ്തം ഗച്ഛതി സൂര്യേഽഭൂത്സംധ്യാകാലേ ച വര്തതി।।
ഭാരത! സൂര്യനു അസ്തവാഗലു, സംദ്യാകാലവുംടാഗലു, അവരു മത്തു നിന്നവരു സേനെഗളന്നു ഹിംദെതെഗെദുകൊംഡരു.”
സമാപ്തി
ഇതി ശ്രീ മഹാഭാരതേ ഭീഷ്മ പര്വണി ഭീഷ്മവധ പര്വണി ദ്വിതീയയുദ്ധദിവസാവഹാരേ ഏകപംചാശത്തമോഽധ്യായഃ।।
ഇദു ശ്രീ മഹാഭാരതദല്ലി ഭീഷ്മ പര്വദല്ലി ഭീഷ്മവധ പര്വദല്ലി ദ്വിതീയയുദ്ധദിവസാവഹാര എന്നുവ ഐവത്തൊംദനേ അധ്യായവു.