024 ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನಸಂವಾದೇ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಃ

પ્રવેશ

।। ઓં ઓં નમો નારાયણાય।। શ્રી વેદવ્યાસાય નમઃ ।।

શ્રી કૃષ્ણદ્વૈપાયન વેદવ્યાસ વિરચિત

શ્રી મહાભારત

ભીષ્મ પર્વ

ભગવદ્ગીતા પર્વ

અધ્યાય 24

સાર

06024001 સંજય ઉવાચ।
06024001a તં તથા કૃપયાવિષ્ટમશ્રુપૂર્ણાકુલેક્ષણં।
06024001c વિષીદંતમિદં વાક્યમુવાચ મધુસૂદનઃ।।

સંજયનુ હેળિદનુ: “હીગॆ કનિકરદિંદ કંબનિદુંબિ દુઃખિસુત્તિરુવ અર્જુનનન્નુ કુરિતુ મધુસૂદનનુ ઈ માતન્નુ હેળિદનુ.

06024002 શ્રીભગવાનુવાચ।
06024002a કુતસ્ત્વા કશ્મલમિદં વિષમે સમુપસ્થિતં।
06024002c અનાર્યજુષ્ટમસ્વર્ગ્યમકીર્તિકરમર્જુન।।

શ્રીભગવાનનુ હેળિદનુ: “અર્જુન! ऒળ્ળॆયવરિગॆ હેળિસિદલ્લદ¹, સ્વર્ગવન્નુ દॊરકિસદ, હાગૂ અપકીર્તિકરવાદ ઇંથ કॊળકુ બુદ્ધિયુ ઈ વિષમકાલદલ્લિ નિનગॆલ્લિંદ બંદિતુ?²

06024003a ક્લૈબ્યં મા સ્મ ગમઃ પાર્થ નૈતત્ત્વય્યુપપદ્યતે।
06024003c ક્ષુદ્રં હૃદયદૌર્બલ્યં ત્યક્ત્વોત્તિષ્ઠ પરંતપ।।

પાર્થ! નપુંસકનંતॆ નુડિયદિરુ! નિન્નંથવરિગॆ ઇદુ હેળિસિદુદલ્લ. હગॆગળન્નુ ગॆલ્લબલ્લ નીનુ કીળાદ ઈ ऎદॆયળુકન્નુ તॊરॆદુ ऎદ્દુ નિલ્લુ!”

06024004 અર્જુન ઉવાચ।
06024004a કથં ભીષ્મમહં સંખ્યે દ્રોણં ચ મધુસૂદન।
06024004c ઇષુભિઃ પ્રતિયોત્સ્યામિ પૂજાર્હાવરિસૂદન।।

અર્જુનનુ હેળિદનુ: “મધુસૂદન! અરિસૂદન! પૂજાર્હરાગિરુવ ભીષ્મનન્નૂ, દ્રોણનન્નૂ યુદ્ધદલ્લિ ऎદુરિસિ બાણગળિંદ હેગॆ હॊડॆદેનુ?

06024005a ગુરૂનહત્વા હિ મહાનુભાવાં શ્રેયો ભોક્તું ભૈક્ષમપીહ લોકે।
06024005c હત્વાર્થકામાંસ્તુ ગુરૂનિહૈવ ભુંજીય ભોગાન્રુધિરપ્રદિગ્ધાન્।।

મહાનુભાવ ગુરુગળન્નુ કॊંદુ રાજ્યસુખવન્નુ પડॆયુવુદક્કિંત કॊલ્લદॆયે તિરિદુ તિન્નુવુદુ લેસુ. સુખાપેક્ષિ ગુરુગળન્નુ કॊંદરॆ અવર નॆત્તરિનિંદ તોયુવ ભોગવન્નલ્લવॆ નાવુ ઉણ્ણબેકુ?

06024006a ન ચૈતદ્વિદ્મઃ કતરન્નો ગરીયો યદ્વા જયેમ યદિ વા નો જયેયુઃ।
06024006c યાનેવ હત્વા ન જિજીવિષામસ્ તેઽવસ્થિતાઃ પ્રમુખે ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ।।

નાવુ ગॆલ્લુવॆવો અવરે ગॆલ્લુવરો! ઇવુગળલ્લિ યાવુદુ મેલાદુદુ ऎંદુ એનૂ તિળિયદાગિદॆ. યારન્નુ કॊંદુ નાવુ બદુકલુ બયસુવુદિલ્લવો આ કૌરવરે ઇદિરુ બંદુ નિંતિદ્દારॆ.

06024007a કાર્પણ્યદોષોપહતસ્વભાવઃ પૃચ્છામિ ત્વાં ધર્મસમ્મૂઢચેતાઃ।
06024007c યચ્છ્રેયઃ સ્યાન્નિશ્ચિતં બ્રૂહિ તન્મે શિષ્યસ્તેઽહં શાધિ માં ત્વાં પ્રપન્નં।।

વ્યસનદિંદલૂ પાપભીતિયિંદલૂ ऎદॆગારિકॆયન્નુ કળॆદુકॊંડિદ્દેનॆ. ધર્મદ વિચારદલ્લિયૂ મનસ્સુ મંકાગિદॆ. નાનુ નિન્ન શિષ્યનાગિ શરણુબંદિદ્દેનॆ. યાવુદુ શ્રેયવॆંદુ નીને નિર્ણયિસિ દારિ તોરુ!

06024008a ન હિ પ્રપશ્યામિ મમાપનુદ્યાદ્ યચ્છોકમુચ્છોષણમિંદ્રિયાણાં।
06024008c અવાપ્ય ભૂમાવસપત્નં ઋદ્ધં રાજ્યં સુરાણામપિ ચાધિપત્યં।।

દેવતॆગળ ऒડॆતનદિંદાગલી, બંધુગળિલ્લદ ઈ સંપદ્ભરિત ભૂમિય ऒડॆતનદિંદાગલી નન્ન ઇંદ્રિયગળન્નુ હિંડિબિડુવ ઈ નોવુ માયવાગદુ. ઇદક્કॆ ઉપાયવન્નુ કાણદાગિદ્દેનॆ.””

06024009 સંજય ઉવાચ।
06024009a એવમુક્ત્વા હૃષીકેશં ગુડાકેશઃ પરંતપ।
06024009c ન યોત્સ્ય ઇતિ ગોવિંદમુક્ત્વા તૂષ્ણીં બભૂવ હ।।

સંજયનુ હેળિદનુ: “પરંતપ ગુડાકેશ અર્જુનનુ હૃષીકેશ કૃષ્ણનિગॆ હીગॆ હેળિ “ગોવિંદ! નાનુ યુદ્ધમાડલારॆ!” ऎંદુ સુમ્મનાદનુ.

06024010a તમુવાચ હૃષીકેશઃ પ્રહસન્નિવ ભારત।
06024010c સેનયોરુભયોર્મધ્યે વિષીદંતમિદં વચઃ।।

ભારત! ऎરડૂ સેનॆગળ નડુવॆ શોકિસુત્તા કુળિતિદ્દ અર્જુનનન્નુ નોડિ હૃષીકેશનુ નગુવવનંતॆ હીગॆ હેળતॊડગિદનુ:

06024011 શ્રીભગવાનુવાચ।
06024011a અશોચ્યાનન્વશોચસ્ત્વં પ્રજ્ઞાવાદાંશ્ચ ભાષસે।
06024011c ગતાસૂનગતાસૂંશ્ચ નાનુશોચંતિ પંડિતાઃ।।

શ્રીભગવાનનુ હેળિદનુ: “નીનુ દુઃખપડબારદવરિગાગિ³ દુઃખિસુત્તિરુવॆ. તિળિદવરુ આડુવંથહ માતુગળન્નૂ આડુત્તિરુવॆ. તિળિદવરુ હોદવર (સત્તુહોદવર) મત્તુ ઇન્નૂ હોગદે ઇદ્દવર (ઇરુવવર) કુરિતુ શોકિસુવુદિલ્લ.

06024012a ન ત્વેવાહં જાતુ નાસં ન ત્વં નેમે જનાધિપાઃ।
06024012c ન ચૈવ ન ભવિષ્યામઃ સર્વે વયમતઃ પરં।।

નાનાગલી, નીનાગલી, ઈ અરસરાગલી હિંદॆ ઇરલિલ્લવॆંદલ્લ. મુંદॆ ઇરુવુદિલ્લવॆંદૂ અલ્લ.

06024013a દેહિનોઽસ્મિન્યથા દેહે કૌમારં યૌવનં જરા।
06024013c તથા દેહાંતરપ્રાપ્તિર્ધીરસ્તત્ર ન મુહ્યતિ⁴।।

દેહવન્નુ હॊંદિરુવાગ ઈ જીવનિગॆ બાલ્ય, તારુણ્ય, મુપ્પુ ऎંબી બદલાવણॆગળુ હેગॆ બરુવવો હાગॆયે ऒંદુ દેહવુ હોદરॆ ઇન્નॊંદુ દેહવુ પ્રાપ્તવાગુવુદુ. તિળિદવરુ ઈ વિષયદલ્લિ ગલિબિલિગॊળ્ળુવુદિલ્લ.

06024014a માત્રાસ્પર્શાસ્તુ કૌંતેય શીતોષ્ણસુખદુઃખદાઃ।
06024014c આગમાપાયિનોઽનિત્યાસ્તાંસ્તિતિક્ષસ્વ ભારત।।

⁵કૌંતેય! ભારત! ઇંદ્રિયગળॊડનॆ વિષયગળ સંયોગદિંદલે શીત-ઉષ્ણ મત્તુ સુખ-દુઃખગળ અનુભવવાગુવુદુ⁶. ઈ અનુભવગળિગॆ મॊદલॊંદિદॆ મત્તુ કॊનॆયॊંદિદॆ. આદુદરિંદ અવુ અનિત્યવાદવુ⁷. ઈ અનુભવગળન્નુ મॆટ્ટિ નિલ્લુ!⁸

06024015a યં હિ ન વ્યથયંત્યેતે પુરુષં પુરુષર્ષભ।
06024015c સમદુઃખસુખં ધીરં સોઽમૃતત્વાય કલ્પતે।।

પુરુષર્ષભ! યારુ ઈ અનુભવગળિંદ વ્યથॆપડુવુદિલ્લવો મત્તુ યારિગॆ દુઃખ સુખગળુ સમનાગિરુવવો આ ધીર⁹ પુરુષનુ અમૃતત્વ¹⁰વન્નુ પડॆદંતॆ.

06024016a નાસતો વિદ્યતે ભાવો નાભાવો વિદ્યતે સતઃ।
06024016c ઉભયોરપિ દૃષ્ટોઽમ્તસ્ત્વનયોસ્તત્ત્વદર્શિભિઃ।।

યાવુદુ સત્યવલ્લવો¹¹ અદર ઇરુવિકॆયિલ્લ¹². યાવુદુ સત્યવો¹³ અદુ ઇલ્લદે ઇરુવુદિલ્લ¹⁴. તત્ત્વવન્નુ કંડુકॊંડવરુ ઇવॆરડર કુરિતૂ ચॆન્નાગિ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ.

06024017a અવિનાશિ તુ તદ્વિદ્ધિ યેન સર્વમિદં તતં।
06024017c વિનાશમવ્યયસ્યાસ્ય ન કશ્ચિત્કર્તુમર્હતિ।।

યાવુદરિંદ ઇવॆલ્લવૂ¹⁵ ઇવॆયો¹⁶ અદુ અવિનાશિયॆંદુ તિળિ. ઈ અવ્યયવાદુદન્નુ યારૂ વિનાશગॊળિસલારરુ.

06024018a અંતવંત ઇમે દેહા નિત્યસ્યોક્તાઃ શરીરિણઃ।
06024018c અનાશિનોઽપ્રમેયસ્ય તસ્માદ્યુધ્યસ્વ ભારત।।

આ નિત્ય, અનાશિનિ¹⁷, અપ્રમેય¹⁸ન ઈ દેહગળુ ઇલ્લવાગુવંથવુગળુ¹⁹. આદુદરિંદ યુદ્ધમાડુ ભારત!

06024019a ય એનં વેત્તિ હંતારં યશ્ચૈનં મન્યતે હતં।
06024019c ઉભૌ તૌ ન વિજાનીતો નાયં હંતિ ન હન્યતે।।

ઇદુ કॊલ્લુત્તદॆયॆંદો અથવા કॊલ્લલ્પડુત્તદॆયॆંદો યારુ તિળિયુત્તારો અવરિબ્બરૂ તિળિદુકॊંડિલ્લ. ઇદુ કॊલ્લુવુદૂ ઇલ્લ. કॊલ્લલ્પડુવુદૂ ઇલ્લ.

06024020a ન જાયતે મ્રિયતે વા કદા ચિન્ નાયં ભૂત્વા ભવિતા વા ન ભૂયઃ।
06024020c અજો નિત્યઃ શાશ્વતોઽયં પુરાણો ન હન્યતે હન્યમાને શરીરે।।

ઇદુ હુટ્ટલૂ ઇલ્લ સાયુવુદૂ ઇલ્લ. ઇદ્દુદાદ ઇદુ મુંદॆ ઇલ્લદંતॆ આગુવુદિલ્લ. ઇદુ હુટ્ટિદુદલ્લ. ઇદુ નિત્ય. શાશ્વત. પુરાણ. શરીરવન્નુ કॊંદરૂ ઇદુ સાયુવુદિલ્લ²⁰.

06024021a વેદાવિનાશિનં નિત્યં ય એનમજમવ્યયં।
06024021c કથં સ પુરુષઃ પાર્થ કં ઘાતયતિ હંતિ કં।।

પાર્થ! ઇદુ અવિનાશિ. હુટ્ટિલ્લદુદુ. નિત્ય મત્તુ અવ્યય. ઇદન્નુ તિળિદ પુરુષનુ હેગॆ યારન્નુ કॊલ્લબલ્લનુ? યારન્નુ કॊલ્લિસબલ્લનુ?²¹

06024022a વાસાંસિ જીર્ણાનિ યથા વિહાય નવાનિ ગૃહ્ણાતિ નરોઽપરાણિ।
06024022c તથા શરીરાણિ વિહાય જીર્ણાન્ય્ અન્યાનિ સમ્યાતિ નવાનિ દેહી।।

જીર્ણવાદ બટ્ટॆગળન્નુ તॊરॆદુ હॊસબટ્ટॆગળન્નુ હેગॆ મનુષ્યનુ તॊડુત્તાનો હાગॆ ઇદુ જીર્ણવાદ શરીરગળન્નુ તॊરॆદુ બેરॆ હॊસ દેહગળન્નુ સેરુત્તદॆ²².

06024023a નૈનં છિંદંતિ શસ્ત્રાણિ નૈનં દહતિ પાવકઃ।
06024023c ન ચૈનં ક્લેદયંત્યાપો ન શોષયતિ મારુતઃ।।

ઇદન્નુ શસ્ત્રગળુ કત્તરિસલારવુ. બॆંકિયુ સુડલારદુ. નીરુ નॆનયિસલારદુ, મત્તુ ગાળિયુ ऒણગિસલારદુ²³.

06024024a અચ્છેદ્યોઽયમદાહ્યોઽયમક્લેદ્યોઽશોષ્ય એવ ચ।
06024024c નિત્યઃ સર્વગતઃ સ્થાણુરચલોઽયં સનાતનઃ।।

ઇદન્નુ કત્તરિસલાગદુ. ઇદન્નુ સુડલાગદુ. તોયિસલાગદુ મત્તુ ऒણગિસલૂ આગદુ. ઇદુ નિત્ય. ऎલ્લદરલ્લિ ઇરુવુદુ. સ્થિરવાગિરુવુદુ. અચરવાદુદુ મત્તુ સનાતનવાદુદુ²⁴.

06024025a અવ્યક્તોઽયમચિંત્યોઽયમવિકાર્યોઽયમુચ્યતે।
06024025c તસ્માદેવં વિદિત્વૈનં નાનુશોચિતુમર્હસિ।।

ઇદુ અવ્યક્ત²⁵, ઇદુ અચિંત્ય²⁶, મત્તુ અવિકારિ²⁷ ऎંદુ હેળુત્તારॆ. આદુદરિંદ અદુ હીગે ऎંદુ તિળિદિદॆયાદુદરિંદ નીનુ શોકપડબેકાદુદિલ્લ.

06024026a અથ ચૈનં નિત્યજાતં નિત્યં વા મન્યસે મૃતં।
06024026c તથાપિ ત્વં મહાબાહો નૈનં શોચિતુમર્હસિ।।

ऒંદુવેળॆ નીનુ ઇદુ નિત્યવૂ હુટ્ટુત્તિરુત્તદॆ મત્તુ સાયુત્તિરુત્તદॆ ऎંદુ તિળિદરૂ કૂડ, મહાબાહુ! ઈ રીતિયાગિ શોકિસબેકાગિલ્લ.

06024027a જાતસ્ય હિ ધ્રુવો મૃત્યુર્ધ્રુવં જન્મ મૃતસ્ય ચ।
06024027c તસ્માદપરિહાર્યેઽર્થે ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ।।

યાકॆંદરॆ હુટ્ટિદુદક્કॆ સાવુ નિશ્ચયવુ. સત્તિદુદક્કॆ હુટ્ટૂ નિશ્ચયવે. અનિવાર્યવાદ ઈ વિષયદલ્લિ દુઃખિસુવુદુ સરિયલ્લ.

06024028a અવ્યક્તાદીનિ ભૂતાનિ વ્યક્તમધ્યાનિ ભારત।
06024028c અવ્યક્તનિધનાન્યેવ તત્ર કા પરિદેવના।।

ભારત! આદિયલ્લિ ऎલ્લવૂ અવ્યક્તવાગિદ્દુ, મધ્યદલ્લિ વ્યક્તવાગુત્તવॆ. સાવિનનંતર અવુ અવ્યક્તવાગુત્તવॆ. ઇદરલ્લિ દુઃખિસુવુદેનિદॆ?

06024029a આશ્ચર્યવત્પશ્યતિ કશ્ચિદેનં આશ્ચર્યવદ્વદતિ તથૈવ ચાન્યઃ।
06024029c આશ્ચર્યવચ્ચૈનમન્યઃ શૃણોતિ શ્રુત્વાપ્યેનં વેદ ન ચૈવ કશ્ચિત્।।

કॆલવરુ ઇદન્નુ આશ્ચર્યવॆંદુ કાણુત્તારॆ. ઇતરરુ ઇદે આશ્ચર્યદ કુરિતુ માતન્નાડુત્તારॆ. ઇન્નૂ ઇતરરુ ઇદન્નુ આશ્ચર્યવॆંદુ કેળુત્તારॆ. ઇદન્નુ કેળિદનંતરવૂ કॆલવરિગॆ અર્થવાગુવુદિલ્લ.

06024030a દેહી નિત્યમવધ્યોઽયં દેહે સર્વસ્ય ભારત।
06024030c તસ્માત્સર્વાણિ ભૂતાનિ ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ।।

ભારત! ऎલ્લ દેહગળલ્લિરુવ ઈ દેહિયુ નિત્યવૂ અવધ્ય. આદુદરિંદ ઈ સર્વભૂતગળ કુરિતુ નીનુ શોચિસબેકાગિલ્લ.

06024031a સ્વધર્મમપિ ચાવેક્ષ્ય ન વિકંપિતુમર્હસિ।
06024031c ધર્મ્યાદ્ધિ યુદ્ધાચ્ચ્રેયોઽન્યત્ ક્ષત્રિયસ્ય ન વિદ્યતે।।

નિન્ન સ્વધર્મદ કુરિતુ યોચિસિદરॆ અલ્લિયૂ કૂડ નીનુ હિંજરિયુવ અવશ્યકતॆયિલ્લ. યાકॆંદરॆ ક્ષત્રિયનિગॆ ધર્મયુદ્ધક્કિંત હॆચ્ચિન શ્રેયસ્સન્નુ કॊડુવંથહુદુ બેરॆ યાવુદૂ ઇલ્લ.

06024032a યદૃચ્છયા ચોપપન્નં સ્વર્ગદ્વારમપાવૃતં।
06024032c સુખિનઃ ક્ષત્રિયાઃ પાર્થ લભંતે યુદ્ધમીદૃશં।।

પાર્થ! સ્વર્ગક્કॆ દ્વારવાગિરુવ, તાનાગિયે બંદॊદગિદ ઇંથહ યુદ્ધવન્નુ પડॆદ ક્ષત્રિયરુ બહળ સંતોષ પડુત્તારॆ.

06024033a અથ ચેત્ત્વં ઇમં ધર્મ્યં સંગ્રામં ન કરિષ્યસિ।
06024033c તતઃ સ્વધર્મં કીર્તિં ચ હિત્વા પાપમવાપ્સ્યસિ।।

ઈ ધર્મ સંગ્રામવન્નુ હોરાડદે ઇદ્દરॆ નીનુ સ્વધર્મવન્નૂ, કીર્તિયન્નૂ તॊરॆદુ પાપવન્નુ પડॆયુત્તીયॆ.

06024034a અકીર્તિં ચાપિ ભૂતાનિ કથયિષ્યંતિ તેઽવ્યયાં।
06024034c સંભાવિતસ્ય ચાકીર્તિર્મરણાદતિરિચ્યતે।।

ઇરુવવરુ કॊનॆયવરॆગૂ નિન્ન ઈ અકીર્તિય કુરિતુ હેળુત્તિરુત્તારॆ. સંભાવિતનિગॆ અકીર્તિયુ મરણક્કિંતલૂ અધિકવॆંદુ હેળુત્તારॆ.

06024035a ભયાદ્રણાદુપરતં મંસ્યંતે ત્વાં મહારથાઃ।
06024035c યેષાં ચ ત્વં બહુમતો ભૂત્વા યાસ્યસિ લાઘવં।।

મહારથિગળુ નીનુ ભયપટ્ટુ રણદિંદ હॊરહોદॆયॆંદુ તિળિયુત્તારॆ. યારુ નિન્નન્નુ ઈગ ગૌરવિસુત્તિરુવરો અવરિગે નીનુ હગુરાગુત્તીયॆ.

06024036a અવાચ્યવાદાંશ્ચ બહૂન્વદિષ્યંતિ તવાહિતાઃ।
06024036c નિંદંતસ્તવ સામર્થ્યં તતો દુઃખતરં નુ કિં।।

નિનગॆ આગદવરુ નિન્ન સામર્થ્યવન્નુ નિંદિસિ હેળબારદ બહળષ્ટુ માતુગળન્નાડુત્તારॆ. ઇદક્કિંદ હॆચ્ચિન દુઃખકરવાદુદુ એનિદॆ?

06024037a હતો વા પ્રાપ્સ્યસિ સ્વર્ગં જિત્વા વા ભોક્ષ્યસે મહીં।
06024037c તસ્માદુત્તિષ્ઠ કૌંતેય યુદ્ધાય કૃતનિશ્ચયઃ।।

ऒંદુવેળॆ નીનુ સત્તરॆ સ્વર્ગવન્નુ પડॆયુત્તીયॆ. અથવા ગॆદ્દરॆ ભૂમિયન્નુ ભોગિસુત્તીયॆ. આદુદરિંદ કૌંતેય! યુદ્ધમાડલુ નિર્ધરિસિ એળુ.

06024038a સુખદુઃખે સમે કૃત્વા લાભાલાભૌ જયાજયૌ।
06024038c તતો યુદ્ધાય યુજ્યસ્વ નૈવં પાપમવાપ્સ્યસિ।।

સુખ-દુઃખ, લાભ-નષ્ટ મત્તુ જય-સોલુગળન્નુ ऒંદાગિરિસિકॊંડુ યુદ્ધવન્નુ માડુ. ઇદરિંદ નીનુ પાપવન્નુ પડॆયુવુદિલ્લ.

06024039a એષા તેઽભિહિતા સાંખ્યે બુદ્ધિર્યોગે ત્વિમાં શૃણુ।
06024039c બુદ્ધ્યા યુક્તો યયા પાર્થ કર્મબંધં પ્રહાસ્યસિ।।

પાર્થ! ઇદુ સાંખ્યયોગવુ હેળિરુવંથ વિચાર. ઈગ કર્મયોગવુ હેળુવ વિચારવન્નુ કેળુ. ઇદરિંદ નીનુ કર્મ બંધનદિંદ મુક્તનાગુવॆ.

06024040a નેહાભિક્રમનાશોઽસ્તિ પ્રત્યવાયો ન વિદ્યતે।
06024040c સ્વલ્પમપ્યસ્ય ધર્મસ્ય ત્રાયતે મહતો ભયાત્।।

ઇદરલ્લિ પ્રયત્નવુ નષ્ટવાયિતॆન્નુવુદિલ્લ અથવા પ્રયત્નવુ કॆટ્ટ પરિણામવન્નુ નીડિતુ ऎન્નુવુદિલ્લ. ઈ રીતિ સ્વલ્પવાદરૂ નડॆદુકॊળ્ળુવુદરિંદ મહાભયવન્નુ દૂરવિરિસિકॊળ્ળબહુદુ.

06024041a વ્યવસાયાત્મિકા બુદ્ધિરેકેહ કુરુનંદન।
06024041c બહુશાખા હ્યનંતાશ્ચ બુદ્ધયોઽવ્યવસાયિનાં।।

કુરુનંદન! ઈ નડતॆયલ્લિ ઇદુ ऒંદે ऒંદુ વિચારવિદॆ. ઇદક્કॆ વ્યતિરિક્તવાગિ નડॆદુકॊળ્ળુવવરિગॆ બહુવિધદ, કॊનॆયે ઇલ્લદ વિચારગળિરુત્તવॆ.

06024042a યામિમાં પુષ્પિતાં વાચં પ્રવદંત્યવિપશ્ચિતઃ।
06024042c વેદવાદરતાઃ પાર્થ નાન્યદસ્તીતિ વાદિનઃ।।
06024043a કામાત્માનઃ સ્વર્ગપરા જન્મકર્મફલપ્રદાં।
06024043c ક્રિયાવિશેષબહુલાં ભોગૈશ્વર્યગતિં પ્રતિ।।

પાર્થ! ઇદન્નુ (કર્મયોગવન્નુ) તિળિયદવરુ, સ્વર્ગવન્ને પરમ ગુરિયન્નાગિસિકॊંડ કામાત્મરુ વેદદ પરવાગિયે વાદિસુત્તા વેદક્કॆ હॊરતાગિ ઇન્નિલ્લ ऎંદુ જન્મદ ફલવન્નુ કॊડુવ કર્મદ કુરિતુ, ભોગ ઐશ્વર્યગળન્નુ નીડુવ બહળ વિશેષ ક્રિયॆગળ કુરિતુ હૂવિનંથહ માતુગળન્નુ આડુત્તિરુત્તારॆ.

06024044a ભોગૈશ્વર્યપ્રસક્તાનાં તયાપહૃતચેતસાં।
06024044c વ્યવસાયાત્મિકા બુદ્ધિઃ સમાધૌ ન વિધીયતે।।

ભોગૈશ્વર્યદલ્લિયે આસક્તરાગિ આ માતુગળિંદ ચેતનવન્ને કળॆદુકॊંડવર બુદ્ધિગॆ વ્યવસાયાત્મિકવાદ સમાધિયે ગॊત્તિરુવુદિલ્લ.

06024045a ત્રૈગુણ્યવિષયા વેદા નિસ્ત્રૈગુણ્યો ભવાર્જુન।
06024045c નિર્દ્વંદ્વો નિત્યસત્ત્વસ્થો નિર્યોગક્ષેમ આત્મવાન્।।

ત્રિગુણગળુ વેદદ વિષયવાગિવॆ. અર્જુન! ત્રિગુણગળન્નુ મીરિદવનાગુ! દ્વંદ્વગળિલ્લદવનાગુ. નિત્યવૂ સત્ત્વગુણદલ્લિરુવવનાગુ. યોગ-ક્ષેમવિલ્લદવનાગુ²⁸. આત્મવંતનાગુ.

06024046a યાવાનર્થ ઉદપાને સર્વતઃ સંપ્લુતોદકે।
06024046c તાવાન્સર્વેષુ વેદેષુ બ્રાહ્મણસ્ય વિજાનતઃ।।

તિળિદિરુવ બ્રાહ્મણનિગॆ ऎલ્લકડॆયૂ નીરિન પ્રવાહવે ઇરુવાગ બાવિય નીરિન ઉપયોગવુ ऎષ્ટો અષ્ટે ऎલ્લવન્નૂ તિળિદિરુવ બ્રાહ્મણનિગॆ વેદગળ ઉપયોગ.

06024047a કર્મણ્યેવાધિકારસ્તે મા ફલેષુ કદા ચન।
06024047c મા કર્મફલહેતુર્ભૂર્મા તે સંગોઽસ્ત્વકર્મણિ।।

કર્માચરણॆયલ્લિ માત્ર નિનગॆ અધિકારવિદॆ. અદર ફલદ મેલॆંદૂ ઇલ્લ. ફલવન્નુ કારણવાગિટ્ટુકॊંડુ કર્મ માડબેડ. કર્મવન્નુ માડદॆયૂ ઇરબેડ.

06024048a યોગસ્થઃ કુરુ કર્માણિ સંગં ત્યક્ત્વા ધનંજય।
06024048c સિદ્ધ્યસિદ્ધ્યોઃ સમો ભૂત્વા સમત્વં યોગ ઉચ્યતે।।

ધનંજય! બાંધવ્યવન્નુ તॊરॆદુ, સિદ્ધિ-અસિદ્ધિગળલ્લિ સમનાગિદ્દુ, યોગસ્થનાગિ કર્મગળન્નુ માડુ. સમત્વવન્ને યોગ ऎન્નુત્તારॆ.

06024049a દૂરેણ હ્યવરં કર્મ બુદ્ધિયોગાદ્ધનંજય।
06024049c બુદ્ધૌ શરણમન્વિચ્છ કૃપણાઃ ફલહેતવઃ।।

ધનંજય! કર્મવુ બુદ્ધિયોગક્કિંત તુંબા કીળુ. બુદ્ધિયોગદલ્લિ શરણુ હોગુ. ફલક્કાગિ કર્મમાડુવવરુ કૃપણરુ.

06024050a બુદ્ધિયુક્તો જહાતીહ ઉભે સુકૃતદુષ્કૃતે।
06024050c તસ્માદ્યોગાય યુજ્યસ્વ યોગઃ કર્મસુ કૌશલં।।

બુદ્ધિયુક્તનાદવનુ સુકૃત દુષ્કૃતગળॆરડન્નૂ તॊરॆયુત્તાનॆ²⁹. આદુદરિંદ યોગવન્નુ અળવડિસિકો. કર્મદલ્લિ કૌશલ્યદિંદિરુવુદે યોગ.

06024051a કર્મજં બુદ્ધિયુક્તા હિ ફલં ત્યક્ત્વા મનીષિણઃ।
06024051c જન્મબંધવિનિર્મુક્તાઃ પદં ગચ્છંત્યનામયં।।

તિળિદવરુ બુદ્ધિયુક્તરાગિ કર્મદિંદુંટાદ ફલવન્નુ ત્યજિસિ જન્મબંધનદિંદ બિડુગડॆ હॊંદિ અનામય³⁰ પદવન્નુ પડॆયુત્તારॆ.

06024052a યદા તે મોહકલિલં બુદ્ધિર્વ્યતિતરિષ્યતિ।
06024052c તદા ગંતાસિ નિર્વેદં શ્રોતવ્યસ્ય શ્રુતસ્ય ચ।।

યાવાગ મનસ્સિન કિલુબુ તॊગલુવુદો આગ નીનુ કેળિદ્દર મત્તુ મુંદॆ કેળબહુદાદુદર યતાર્થ તિળુવળિકॆયન્નુ પડॆયુવॆ.

06024053a શ્રુતિવિપ્રતિપન્ના તે યદા સ્થાસ્યતિ નિશ્ચલા।
06024053c સમાધાવચલા બુદ્ધિસ્તદા યોગમવાપ્સ્યસિ।।

ઈગ કેળિદુદર ગॊંદલગળિંદ યાવાગ નીનુ નિશ્ચલવાગિ નિલ્લુત્તીયો મત્તુ સમાધાનદિંદ અચલ બુદ્ધિયવનાગુત્તીયો આગ યોગવન્નુ હॊંદુત્તીયॆ.”

06024054 અર્જુન ઉવાચ।
06024054a સ્થિતપ્રજ્ઞસ્ય કા ભાષા સમાધિસ્થસ્ય કેશવ।
06024054c સ્થિતધીઃ કિં પ્રભાષેત કિમાસીત વ્રજેત કિં।।

અર્જુનનુ હેળિદનુ: “કેશવ! સમાધિયલ્લિરુવ સ્થિતપ્રજ્ઞન વ્યાખ્યॆ એનુ? સ્થિતબુદ્દિયુળ્ળવન માતુ હેગિરુત્તદॆ? અવનુ હેગॆ કુળિતિરુત્તાનॆ? ઓડાડુત્તિરુત્તાનॆ?”

06024055 શ્રીભગવાનુવાચ।
06024055a પ્રજહાતિ યદા કામાન્સર્વાન્પાર્થ મનોગતાન્।
06024055c આત્મન્યેવાત્મના તુષ્ટઃ સ્થિતપ્રજ્ઞસ્તદોચ્યતે।।

શ્રીભગવાનનુ હેળિદનુ: “પાર્થ! મનોગતગળાદ ऎલ્લ કામગળન્નૂ સંપૂર્ણવાગિ તॊરॆદાગ, આત્મનુ આત્મનલ્લિયે તુષ્ટનાદાગ, સ્થિતપ્રજ્ઞ ऎંદુ કરॆયલ્પડુત્તાનॆ.

06024056a દુઃખેષ્વનુદ્વિગ્નમનાઃ સુખેષુ વિગતસ્પૃહઃ।
06024056c વીતરાગભયક્રોધઃ સ્થિતધીર્મુનિરુચ્યતે।।

દુઃખગળલ્લિ કુગ્ગદ મત્તુ સુખગળલ્લિ હિગ્ગદ મનસ્સુળ્ળ, રાગ, ભય મત્તુ ક્રોધગળન્નુ કળॆદુકॊંડ મુનિયન્નુ સ્થિતપ્રજ્ઞનॆંદુ હેળુત્તારॆ.

06024057a યઃ સર્વત્રાનભિસ્નેહસ્તત્તત્પ્રાપ્ય શુભાશુભં।
06024057c નાભિનંદતિ ન દ્વેષ્ટિ તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા।।

અવન પ્રજ્ઞॆયુ ऎલ્લિયૂ યાવુદરॊંદિગૂ અંટિકॊળ્ળદે પ્રતિષ્ઠિતવાગિરુત્તદॆ. ऎલ્લિંદલૂ યાવુદન્નૂ, ऒળ્ળॆયદાગિરલિ અથવા કॆટ્ટદ્દાગિરલિ. બંદિતॆંદુ સંતોષપડુવુદિલ્લ અથવા બેડવॆંદુ તિરસ્કરિસુવુદિલ્લ.

06024058a યદા સંહરતે ચાયં કૂર્મોઽંગાનીવ સર્વશઃ।
06024058c ઇંદ્રિયાણીંદ્રિયાર્થેભ્યસ્તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા।।

યાવાગ ઇવનુ ઇંદ્રિયગળન્નુ સંપૂર્ણવાગિ આમॆયુ તન્ન અંગગળન્નુ હેગો હાગॆ ऒળગॆ ऎળॆદુકॊળ્ળુત્તાનો આગ અવન પ્રજ્ઞॆયુ પ્રતિષ્ઠિતવાગિરુત્તદॆ.

06024059a વિષયા વિનિવર્તંતે નિરાહારસ્ય દેહિનઃ।
06024059c રસવર્જં રસોઽપ્યસ્ય પરં દૃષ્ટ્વા નિવર્તતે।।

નિરાહારિયાદ³¹ દેહિગॆ વિષયસુખગળુ દૂરવાગુત્તવॆ. પરવન્નુ કંડવનિગॆ રુચિયૂ કૂડ બેડવાગુત્તદॆ.

06024060a યતતો હ્યપિ કૌંતેય પુરુષસ્ય વિપશ્ચિતઃ।
06024060c ઇંદ્રિયાણિ પ્રમાથીનિ હરંતિ પ્રસભં મનઃ।।

કૌંતેય! પંડિતનાદ મનુષ્યનુ પ્રયત્નિસિદરૂ કૂડ ઇંદ્રિયગળુ હુચ્ચॆદ્દરॆ મનસ્સન્નુ બલાત્કારવાગિ કિત્તુકॊળ્ળુત્તવॆ.

06024061a તાનિ સર્વાણિ સંયમ્ય યુક્ત આસીત મત્પરઃ।
06024061c વશે હિ યસ્યેંદ્રિયાણિ તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા।।

નન્નલ્લિ યુક્તનાગિ અવॆલ્લવન્નૂ નિયંત્રિસબેકુ. યાર ઇંદ્રિયગળુ અવન વશદલ્લિરુત્તદॆયો અવન પ્રજ્ઞॆયુ પ્રતિષ્ઠિતવાગિરુત્તદॆ.

06024062a ધ્યાયતો વિષયાન્પુંસઃ સંગસ્તેષૂપજાયતે।
06024062c સંગાત્સંજાયતે કામઃ કામાત્ક્રોધોઽભિજાયતે।।
06024063a ક્રોધાદ્ભવતિ સમ્મોહઃ સમ્મોહાત્ સ્મૃતિવિભ્રમઃ।
06024063c સ્મૃતિભ્રંશાદ્બુદ્ધિનાશો બુદ્ધિનાશાત્પ્રણશ્યતિ।।

મનુષ્યનુ વિષયગળલ્લિ ધ્યાનવિટ્ટિરુવુદરિંદ અવુગળ જॊતॆ અંટિકॊળ્ળુત્તાનॆ. અંટિકॊળ્ળુવુદરિંદ કામવુ હુટ્ટુત્તદॆ, કામદિંદ ક્રોધવુ હુટ્ટુત્તદॆ. ક્રોધદિંદ સમ્મોહવુંટાગુત્તદॆ, સમ્મોહદિંદ સ્મૃતિવિભ્રમવાગુત્તદॆ. સ્મૃતિભ્રંશદિંદ બુદ્ધિનાશવાગુત્તદॆ, બુદ્ધિનાશદિંદ અવનુ નાશહॊંદુત્તાનॆ.

06024064a રાગદ્વેષવિયુક્તૈસ્તુ વિષયાનિંદ્રિયૈશ્ચરન્।
06024064c આત્મવશ્યૈર્વિધેયાત્મા પ્રસાદમધિગચ્છતિ।।

આદરॆ રાગ-દ્વેશગળિંદ મુક્તવાદ, અત્મદ વશદલ્લિરુવુ ઇંદ્રિયગળ મૂલક વિષયગળન્નુ પરિગ્રહિસિદરॆ અવનુ પ્રસાદવન્નુ હॊંદુત્તાનॆ.

06024065a પ્રસાદે સર્વદુઃખાનાં હાનિરસ્યોપજાયતે।
06024065c પ્રસન્નચેતસો હ્યાશુ બુદ્ધિઃ પર્યવતિષ્ઠતે।।

પ્રસાદદિંદ સર્વદુઃખગળ હરણવાગુત્તદॆ. યાકॆંદરॆ પ્રસન્નચેતસન બુદ્ધિયુ નॆલॆયલ્લિ નિંતિરુત્તદॆ.

06024066a નાસ્તિ બુદ્ધિરયુક્તસ્ય ન ચાયુક્તસ્ય ભાવના।
06024066c ન ચાભાવયતઃ શાંતિરશાંતસ્ય કુતઃ સુખં।।

બુદ્ધિયુ નॆલॆયિલ્લદવનલ્લિ યુક્તભાવનॆયુ ઇરુવુદિલ્લ. યુક્તભાવનॆયિલ્લદવનિગॆ શાંતિયॆન્નુવુદિરુવુદિલ્લ. શાંતિયિલ્લદવનિગॆ સુખવુ ऎલ્લિંદ?

06024067a ઇંદ્રિયાણાં હિ ચરતાં યન્મનોઽનુવિધીયતે।
06024067c તદસ્ય હરતિ પ્રજ્ઞાં વાયુર્નાવમિવાંભસિ।।

યાર મનસ્સુ અલॆયુવ ઇંદ્રિયગળન્ને અનુસરિસિ હોગુત્તદॆયો અદુ અવન પ્રજ્ઞॆયન્નુ નીરિનલ્લિ દોણિયન્નુ ગાળિયુ હેગો હાગॆ તેલિસુત્તદॆ.

06024068a તસ્માદ્યસ્ય મહાબાહો નિગૃહીતાનિ સર્વશઃ।
06024068c ઇંદ્રિયાણીંદ્રિયાર્થેભ્યસ્તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા।।

મહાબાહો! આદુદરિંદ ઇંદ્રિયગળॆલ્લવન્નૂ અવુગળ વિષયગળિંદ હિંદॆ ऎળॆદુકॊંડિરુવવન પ્રજ્ઞॆયુ પ્રતિષ્ઠિતવાગિરુત્તદॆ.

06024069a યા નિશા સર્વભૂતાનાં તસ્યાં જાગર્તિ સંયમી।
06024069c યસ્યાં જાગ્રતિ ભૂતાનિ સા નિશા પશ્યતો મુનેઃ।।

અંથહ સંયમિ મુનિયુ સર્વભૂતગળિગૂ કત્તલॆયॆનિસિરુવાગ ऎચ્ચરદિંદિરુત્તાનॆ મત્તુ ભૂતગળુ ऎચ્ચરદિંદિરુવાગ રાત્રિયન્નુ કાણુત્તાનॆ.

06024070a આપૂર્યમાણમચલપ્રતિષ્ઠં સમુદ્રમાપઃ પ્રવિશંતિ યદ્વત્।
06024070c તદ્વત્કામા યં પ્રવિશંતિ સર્વે સ શાંતિમાપ્નોતિ ન કામકામી।।

ऎલ્લॆડॆયિંદ નીરુ હરિદુબંદુ સેરિદરૂ સમુદ્રવુ અચલવાગિરુવંતॆ ऎલ્લ કામગળુ પ્રવેશિસિદરૂ અચલવાગિરુવવનિગॆ શાંતિ દॊરॆયુત્તદॆ. વિષયગળલ્લિ કામવન્નિટ્ટિરુવવનિગલ્લ.

06024071a વિહાય કામાન્યઃ સર્વાન્પુમાંશ્ચરતિ નિઃસ્પૃહઃ।
06024071c નિર્મમો નિરહંકારઃ સ શાંતિમધિગચ્છતિ।।

સર્વ કામગળન્નૂ તॊરॆદુ યાવુદક્કૂ અંટિકॊળ્ળદે ऎલ્લકડॆ સંચરિસુત્તિરુવવનિગॆ, હાગૂ ઇદુ નાનુ મત્તુ નન્નદુ ऎંબ અહંકારવિલ્લદે ઇદ્દવનિગॆ શાંતિયુ દॊરॆયુત્તદॆ.

06024072a એષા બ્રાહ્મી સ્થિતિઃ પાર્થ નૈનાં પ્રાપ્ય વિમુહ્યતિ।
06024072c સ્થિત્વાસ્યામંતકાલેઽપિ બ્રહ્મનિર્વાણં ઋચ્છતિ।।

પાર્થ! ઇદે બ્રાહ્મી સ્થિતિ. ઇદન્નુ હॊંદિદવનુ વિમુહ્યનાગુવુદિલ્લ. અંત્યકાલદલ્લિ કૂડ ઈ સ્થિતિયન્નુ હॊંદિદવનુ બ્રહ્મનિર્વાણવન્નુ પડॆયુત્તાનॆ.”

સમાપ્તિ

ઇતિ શ્રી મહાભારતે ભીષ્મ પર્વણિ ભગવદ્ગીતા પર્વણિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે સાંખ્યયોગો નામ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ।।
ઇદુ શ્રી મહાભારતદલ્લિ ભીષ્મ પર્વદલ્લિ ભગવદ્ગીતા પર્વદલ્લિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતા ઉપનિષત્તિનલ્લિ બ્રહ્મવિદ્યॆય યોગશાસ્ત્રદલ્લિ શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદદલ્લિ સાંખ્યયોગવॆંબ ऎરડને અધ્યાયવુ. ભીષ્મ પર્વણિ ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ।।
ભીષ્મ પર્વદલ્લિ ઇપ્પત્નાલ્કને અધ્યાયવુ.

અનાર્યજુષ્ટં ऎંદરॆ ‘કીળુજનરિંદ માડલ્પડુવ કાર્યવન્નુ માડુત્તિરુવॆ’ ऎંદર્થ. આર્યશબ્ધદ અર્થ ઈ રીતિયિદॆ: કર્તવ્યમાચરન્નાર્યમકર્તવ્યમનાચરન્| તિષ્ઠતિ પ્રકૃતાચારે સ આર્ય ઇતિ વૈ સ્મૃતઃ|| કર્તવ્યવન્નુ બિડદે નિષિદ્ધવાદુદન્નુ માડદે ધર્મસમ્મત આચાર-વ્યવહારગળલ્લિ ઇરુવવનિગॆ આર્ય ऎંદુ હॆસરુ. ↩︎
સ્વામિ વિવેકાનંદરુ ઈ શ્લોકદ મત્તુ મુંદિનદર પ્રામુખ્યતॆયન્નુ નિરૂપિસુત્તા “નીવુ ગીતॆયલ્લિ ઇન્નુ એનન્નૂ ઓદબેકાગિલ્લ. “કુતસ્ત્વા કશ્મલમિદં, ક્લૈબ્યં મા સ્મ ગમઃ પાર્થ” ऎંબ ઈ ऎરડુ શ્લોકગળન્નુ પારાયણમાડિ અદરલ્લિરુવ અર્થવન્નુ મનન માડિદરॆ સાકુ. ઇડી ગીતॆય બોધનॆય સારવે ઈ ऎરડુ શ્લોકગળલ્લિ અડકવાગિદॆ” ऎંદુ હેળિદ્દારॆ. ↩︎
ભીષ્મ-દ્રોણાદિગળુ અશોચ્યરુ ऎંદરॆ શોકક્કॆ તક્કવરલ્લ. અંદરॆ અવરુ યાવાગલૂ ઇરુવંથવરુ. અવરુ હિંદॆ ઇરલિલ્લ અથવા મુંદॆ ઇરુવુદિલ્લ ऎંબુદિલ્લ. ↩︎
અજાયમાનો બહુધા વિજાયતે| તસ્ય ધીરાઃ પરિજાનંતિ યોનિં|| ऎંબ પુરુષસૂક્તદ વાક્યદંતॆ હુટ્ટદॆયે ઇરુવવનુ અનેક પ્રકારવાગિ હુટ્ટુત્તાનॆ. ઇદર રહસ્યવન્નુ જ્ઞાનિગળાદવરુ તિળિદુકॊંડિરુત્તારॆ. ↩︎
હિંદિન શ્લોકદલ્લિ હેળિદંતॆ દેહાંતરપ્રાપ્તિગॆ જ્ઞાનિયાદવનુ વિમોહિતનાગિરદિદ્દરॆ ઈ દેહદલ્લિ અનુભવવાગુવ શીત-ઉષ્ણ-સુખ-દુઃખગળ્યાવવુ? આત્મ જ્ઞાનિગॆ શીતોષ્ણ સુખદુઃખગળ પરિવॆયે ઇરુવુદિલ્લવે? ઈ સંદેહગળિગॆ ઉત્તરવાગિ ઈ શ્લોકવિદॆ. ↩︎
માત્રાસ્પર્શઃ ऎંદરॆ તન્માત્રગળાદ શબ્ધ-સ્પર્શ-રૂપ-રસ-ગંધગળુ અવક્કॆ સંબંધિસિદ ઇંદ્રિયગળॊડનॆ - કિવિ, ચર્મ, કણ્ણુ, નાલિગॆ, મત્તુ મૂગુ ઇવુગળॊડનॆ સંપર્કિસિદાગ મનુષ્યનુ અનુભવિસુવ શીત-ઉષ્ણ-સુખ-દુઃખગળુ. ↩︎
મॊદલુ-કॊનॆગળિરુવ અનુભવગળુ નિત્યવલ્લદ્દુ અથવા ક્ષણિક ऎંદે તિળિયબેકુ. ↩︎
ઈ દેહક્કાગુવ અનુભવગળુ ઇંદ્રિયજન્મવાદવુગળુ. બંદુ-હોગતક્કવુગળુ. અશાશ્વતવાદવુગળુ. અવુગળન્નુ સહિસિકॊળ્ળલે બેકાગુત્તદॆ. ↩︎
ધિયઃ રાંતીતિ ધીરાઃ – બુદ્ધિય મેલॆ પૂર્ણ અધિકારવુળ્ળવનુ ધીર. ↩︎
હુટ્ટુ-સાવુગળિંદ મુક્તિ ↩︎
અસત્ ऎન્નુવ શબ્ધક્કॆ અનેક અર્થગળિવॆ: (૧) ઇરુવુદલ્લદ્દુ (૨) નિજવાદ ઇરુવિકॆયિલ્લદ્દુ (૩) તોરિકॆયદુ (૪) વાસ્તવવાગિ સ્વશક્તિ બલદિંદ ઇરદે મત્તॊંદર આશ્રયદિંદ નમ્મ ઇંદ્રિયગળિગॆ કિંચિત્કાલ માત્ર યાવુદુ તિળિદુબરુત્તદॆયો અદુ (૫) ગૂઢવાગિરુવ પદાર્થ – વાસ્તવદલ્લિ ઇરુવુદાદરૂ નમ્મ પાલિગॆ ઇલ્લવॆંબંતॆ તોરુવુદુ. અગોચરવાદુદુ. અવ્યક્તવાદુદુ. (૬) સાધુવલ્લદ્દુ, કॆટ્ટદ્દુ. ↩︎
યાવુદુ ઈગ ઇદ્દુદુ મુંદॆ ઇરુવુદિલ્લવો અદુ સત્યવલ્લ. ઇંદ્રિય-વિષયસંપર્કદિંદ ઉંટાગુવ શીતોષ્ણ-સુખદુઃખ અનુભવગળુ ઈગ ઇદ્દુ નંતર ઇલ્લદાગુવુદુદરિંદ – ક્ષણિકવાગિરુવુદુદરિંદ – સત્યવાદવુગળલ્લ. અદરંતॆયે દેહવૂ કૂડ ઈગ ઇદ્દુ મુંદॆ ઇલ્લવાગુવુદરિંદ સત્યવાદુદલ્લ. ↩︎
સત્ ऎન્નુવ શબ્ધક્કૂ અનેક અર્થગળિવॆ: (૧) ઇરુવુદુ (૨) સત્યવાદુદુ (૩) ગોચરવાગિરુવ પદાર્થ. યાવુદુ ઇદॆયॆંદુ નમગॆ ગॊત્તાગિદॆયો અદુ સત્. (૪) ऒળ્ળॆયદુ, સાધુવાદદ્દુ. ↩︎
યાવુદુ સદા ઇરુવુદો અંદરॆ યાવુદુ ઈગ ઇદ્દુ મુંદॆયૂ કૂડ ઇરુત્તદॆયો અદુ માત્ર સત્ય. અંદરॆ – ઈ દેહ મત્તુ શારીરિક અનુભવગળન્નુ અનુભવિસુવ આત્મવુ યાવાગલૂ ઇરુવુદરિંદ અદુ માત્ર સત્યવાદુદુ. ↩︎
સત્ મત્તુ અસત્ ऎરડૂ ↩︎
યાવુદુ ઈ સર્વવન્નૂ વ્યાપિસિકॊંડિરુવુદો અદુ ऎંદૂ અર્થવિદॆ. ↩︎
અનાશિનિ ऎંદરॆ અવિનાશી – નાશહॊંદદે ઇરુવંથદ્દુ. યાવુદક્કॆ હુટ્ટિલ્લવો અદક્કॆ નાશવૂ ઇલ્લ. સ્વભાવતઃ ઇદુ નાશહॊંદુવંથહુદલ્લ. ઇંથહ અવિનાશી આત્મક્કॆ અંતવંત દેહગળુ અંટિકॊંડિરુત્તવॆ. ↩︎
અપ્રમેય ऎંદરॆ અળતॆગॆ સિગદંથહુદુ અંદર્થ. શરીરવુ યાવુદક્કॆ સેરિરુવુદો આ અત્મન સ્વરૂપવન્નુ પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણગળિંદ નિશ્ચયિસલાગુવુદિલ્લ. ↩︎
અંતવંત: ઈ શરીરક્કॆ કॊનॆ તપ્પિદ્દિલ્લ. અંત્યગॊળ્ળુવુદે ઇદર સ્વભાવ ગુણ. કॆલવુ અર્થકારરુ અંતવંત શબ્ધક્કॆ અંતરવિરતક્કવુગળુ અંદરॆ ऒંદર નંતર ઇન્નॊંદુ બરુવંથવુગળુ ऎંદૂ અર્થૈસિદ્દારॆ. ↩︎
હુટ્ટુવુદુ ऎંદરॆ હિંદॆ ઇરલિલ્લ, ઈગ ઇદॆ ऎંદર્થ. ઇદુ દેહક્કॆ અન્વયિસુવુદે હॊરતુ આત્મક્કॆ અન્વયિસુવુદિલ્લ. મગુવુ હુટ્ટિતુ ऎંદરॆ શરીરવુ કાણિસિકॊંડિતુ ऎંદુ. હુટ્ટિદ શરીરક્કॆ મરણવુંટુ. યાવાગ ऒંદુ વસ્તુવિગॆ હુટ્ટે ઇલ્લવો અદક્કॆ મરણવૂ ઇલ્લ. આ વસ્તુવે આત્મવસ્તુ. અદુ હુટ્ટુવુદૂ ઇલ્લ; સાયુવુદૂ ઇલ્લ. હાગાદરॆ અદુ ઇલ્લવે ઇલ્લવો? ऎંદરॆ હાગલ્લ. ન મ્રિયતે વા કદાચિત્ હુટ્ટદિદ્દરૂ અદુ ઇદॆ ऎંબુદન્નુ હેળુવ સલુવાગિ શ્રીકૃષ્ણનુ ઇદન્નુ હેળિદ્દાનॆ. શરીરવુ હોદરॆ શરીરિયુ નાશહॊંદુવુદિલ્લ. મડિકॆગળુ ऒડॆદુહોગબહુદુ. મડિકॆગળલ્લિરુવ આકાશવુ નાશવાગુવુદિલ્લ. દેહદॊળગॆ સેરિકॊંડ આત્મવુ - ઇંદ્રિય, બુદ્ધિ, મનસ્સુ – ઈ કરણગળ મૂલક કॆલસમાડુત્તિરુત્તદॆ. કરણગળુ નશવાદરૂ (કણ્ણુ કાણિસદિદ્દરૂ, કિવિ કેળિસદિદ્દરૂ) આત્મવુ યથારૂપવાગિ ઇદ્દે ઇરુત્તદॆ. બॆળકુ નીડુવ ઉપકરણ (બલ્બ્) કॆટ્ટુહોદરॆ વિદ્યુચ્છક્તિયે નાશવાયિતુ ऎંદાગુવુદિલ્લ. અંતॆયે દેહવુ વિનાશહॊંદબહુદુ. આત્મવુ નાશવાગુવુદિલ્લ. હુટ્ટુ, બાલ્ય, યૌવન, વાર્ધક્ય, જન્માંતર - ઇવે મુંતાગિ આત્મનુ વેષવન્નુ બદલાયિસુત્તા હોગુવનુ. વેષગળિગॆ ऒંદુ આદિ ऒંદુ અંત્યવॆંબુદિદॆ. આદરॆ વેષ હાકિકॊળ્ળુવવનિગॆ આદિયુ ઇલ્લ. અંત્યવૂ ઇલ્લ. અવનુ પુરાણ પુરુષ. બહળ હિંદિનવનુ. અવનિલ્લદ કાલવે ઇલ્લ. કાલદ ऎષ્ટુ હિંદॆ હોદરૂ અવનિરુવનુ. અવનુ મॊદલુ; આમેલॆ કાલ-દેશગળુ. આદુદરિંદલે અવનન્નુ કલાતીતનॆંદુ કરॆયુત્તારॆ. નીરિન મેલિન ગુળ્ળॆયંતॆ ઈ શરીર. ગુળ્ળॆય હિંદॆ નીરિદॆ. શરીરદ હિંદॆ આત્મનિદ્દાનॆ. ગુળ્ળॆગળુ ऒડॆયિતॆંદરॆ નીરુ ઇલ્લદે હોગુવુદિલ્લ. શરીરવુ હોયિતॆંદરॆ આત્મનુ હોગુવુદિલ્લ. અસ્મિન્ મંત્રે ષટ્ ભાવવિકારાઃ લૌકિકવસ્તુવિક્રિયાઃ આતનિ પ્રતિષિધ્યંતે| સર્પપ્રકારવિક્રિયારહિતઃ આત્મા ઇતિ વાક્યાર્થઃ - ઈ મંત્રદલ્લિ લોકદ વસ્તુગળિગાગુવ આરુ ભાવવિકારગળુ આત્મનલ્લિરુવુદિલ્લવॆંદુ હેળિરુત્તદॆ. ઈ આરુ ભાવ વિકારગળુ - જાયતે (હુટ્ટુવુદુ), અસ્તિ (ઇરુવુદુ), વર્ધતે (બॆળॆયુવુદુ), પરિણમતે (માર્પડુવુદુ), અપક્ષીયતે (સવॆયુવુદુ) મત્તુ વિનશ્યતિ (હાળાગુવુદુ). કઠોપનિષત્તિન ऎરડનॆય વલ્લિયલ્લિ ઈ શ્લોકવે સ્વલ્પ વ્યત્યાસદિંદ હેળલ્પટ્ટિદॆ - ન જાયતે મ્રિયતે વા વિપશ્ચિન્નાયં કુતશ્ચિન્ન બભૂવ કશ્ચિત્| અજો નિત્યઃ શાશ્વતોઽયં પુરાણો ન હન્યતે હન્યમાને શરીરે|| આત્મનુ હુટ્ટુવુદૂ ઇલ્લ; સાયુવુદૂ ઇલ્લ. ઇવનુ યાવુદરિંદલૂ હુટ્ટલિલ્લ. ઇવનિંદ યારૂ હુટ્ટલિલ્લ. ઇવનુ જન્મરહિતનુ. નિત્યનુ. શાશ્વતનુ. પુરાણનુ. શરીરવુ નાશવાગુત્તિદ્દરૂ ઇવનુ નાશવાગુવુદિલ્લ. પુરાણઃ - હિંદॆયૂ હॊસદાગિદ્દવનુ, સદાકાલદલ્લિયૂ અપૂર્વનાગિ, નિત્યનૂતનનॆંદુ અનુભવિસલ્પડુવવનુ. પુરાપિ નવઃ સર્વદા અપૂર્વવત્ અનુભાવ્યઃ ऎંદુ શ્રીરામાનુજરુ વિવરણॆ નીડિદ્દારॆ. ↩︎
આત્મન નિજસ્થિતિયન્નુ તિળિદુકॊંડવનુ યારન્નુ (યાવ આત્મનન્નુ) કॊલ્લિસુત્તાનॆ? યારન્નુ (યાવ આત્મનન્નુ) કॊલ્લુત્તાનॆ? આત્મજ્ઞાનિગॆ કॊલ્લુવ, કॊલ્લિસિકॊળ્ળુવ અથવા કॊલ્લિસુવ પ્રશ્નॆયે ઉદ્ભવિસુવુદિલ્લ. હુત્તવન્નુ બડિદરॆ હાવુ સાયુવુદિલ્લ. દેહવે ऒંદુ હુત્ત. અદન્નુ બડિદરॆ આત્મનુ સાયુવુદિલ્લ. ઇદન્નુ જ્ઞાનિયાદવનુ મનગંડિરુત્તાનॆ. આત્મનુ નિત્યનુ. નામ-રૂપગળ વેષ ધરિસુવુદક્કॆ મુંચॆયૂ ઇવનુ ઇદ્દનુ. હાકિકॊંડ વેષવॆલ્લ અળિસિહોદરૂ અવનુ ઇન્નૂ ઇરુત્તાનॆ. અજ ऎંદરॆ હુટ્ટિલ્લદવનુ ऎંદર્થ. અવ્યયવॆંદરॆ નાશવાગદિરુવવનુ ऎંદર્થ. ↩︎
મનુષ્યનુ હરકુ બટ્ટॆગળન્નુ ऎસॆદુ હॊસ બટ્ટॆગળન્નુ તॊડુવંતॆ, જીવનુ હળॆયદાદ શરીરગળન્નુ તॊરॆદુ હॊસ શરીરગળન્નુ પડॆયુત્તાનॆ. હરિદુહોદ બટ્ટॆયન્નુ તॆગॆદુ હॊસબટ્ટॆયન્નુ હાકિકॊળ્ળુવાગ મુનુષ્યનુ તાનુ અનેક વર્ષગળિંદ ધરિસિદ્દ જીર્ણવસ્ત્રદ પરિત્યાગક્કાગિ પરિતપિસુવુદિલ્લ. ઈ દેહવુ દુડિદુ-દુડિદુ કૃશવાગિરુવુદુ. યાવ સુધારણॆયૂ ઇદક્કॆ સલ્લદાગુત્તદॆ. આ સમયદલ્લિ જીર્ણવાગિ હોદ ઈ શરીરક્કાગિ આત્મનુ પરિતપિસુત્તા કુળિતુકॊળ્ળુવુદિલ્લ. જીર્ણવસ્ત્રવન્નુ બદલાયિસુવંતॆ જીર્ણ શરીરવન્નુ બદલાયિસુત્તાનॆ. નૂતન શરીરવન્નુ પડॆદુકॊળ્ળુત્તાનॆ. હળે મનॆયિંદ હॊસમનॆગॆ હોદંતॆ. હાવુ પॊરॆબિટ્ટંતॆ. ऒંદન્નુ બિટ્ટॊડનॆયે મત્તॊંદુ સિદ્ધવાગિબિડુત્તદॆ. હળॆય પીતાંબરવન્નॆસॆદુ હॊસ ગોણીતાટન્નુ યારૂ ઉડલુ હોગુવુદિલ્લ. હળॆય પીતાંબરવન્નુ બિટ્ટુ હॊસ પીતાંબરવન્ને ઉટ્ટારુ. હॊસ શરીરવુ યાવુદાદરૂ આગબહુદે? રાજન શરીરવન્નુ તॊરॆદુ નાયિય શરીરવન્નુ ગ્રહિસબહુદે? નાયિય શરીરવૂ નૂતનવાગિયે ઇરબહુદુ. આદરॆ હાગॆ ધરિસુવુદરિંદ હર્ષવિલ્લ. ઇંથહુદે શરીરવુ સિક્કુવુદॆંબ સિદ્ધાંતવેનુ? હॊસ શરીરવેનો સિક્કબહુદુ. આદરॆ ઈગ તાનિરુવુદક્કિંત શ્રેષ્ઠ શરીરવુ દॊરકુત્તદॆયॆંબુદક્કॆ આધારવિદॆયે? આધારવિદॆયॆંબુદક્કॆ શ્રી રામાનુજરુ ઈ શ્લોકક્કॆ ધર્મયુદ્ધે શરીરં સૃજતાં ત્યક્તશરીરાદધિકતર કલ્યાણરીરગૃહણં શાસ્ત્રાવદગમત ઇતિ જીર્ણાનિ વાસાંસિ વિહાય નવાનિ કલ્યાણાનિ વાસાંસિ ગૃહ્ણાતામિવ હર્ષનિમિત્તમેવાત્રોપલભ્યતે| ऎંદુ વ્યાખ્યॆ માડિરુત્તારॆ. અંદરॆ ધર્મયુદ્ધદલ્લિ શરીરત્યાગમાડુવવરુ ઉત્તમવાદ નૂતન વસ્ત્રગ્રહણદંતॆ ઉત્તમોત્તમ શરીરગળન્ને પડॆયુત્તારॆ. હર્ષવન્ને પડॆયુત્તારॆ. ↩︎
આત્મધર્મવે બેરॆ; દેહધર્મવે બેરॆ. દેહવન્નુ કત્તરિસબહુદુ; સુડબહુદુ; તોયિસબહુદુ; ऒણગિસબહુદુ. આદરॆ નિરવયનાદ મત્તુ નિર્ગુણનાદ આત્મનન્નુ શસ્ત્ર, અગ્નિ, નીરુ, ગાળિ-ઇવુગળુ એનૂ માડલારવુ. ↩︎
પંચભૂતગળુ આત્મનન્નુ એનૂ માડલારવુ. આત્મવુ દેહવલ્લ; દેહવન્નુ ઉપયોગિસિકॊળ્ળુવવનુ. દેહક્કॆ બાધॆયાદરૂ આત્મક્કॆ બાધॆયાગુવુદિલ્લ. અવનુ નિત્ય. બદલાવણॆયિલ્લદવનુ. ચલનચિત્રદ બિળિય તॆરॆગॆ ઇવનન્નુ હોલિસબહુદુ. તॆરॆય મેલॆ બીળુવ ચિત્રદલ્લિ બॆંકિહॊત્તિગॊળ્ળુત્તદॆ. ભિરુગાળિ એળુત્તદॆ. જલપાતવિરુત્તદॆ. આદરॆ તॆરॆયુ ઇવુગળિંદ બાધિતવાગુવુદિલ્લ. અદુ યથાપૂર્વવાગિયે ઇરુત્તદॆ. નિત્યનાગિરુવુદરિંદ અવનુ સર્વગત. ऎલ્લ કડॆયલ્લિયૂ ઇરુવવનુ. સર્વ વ્યાપકનુ. ↩︎
અવ્યક્ત ऎંદરॆ કણ્ણિગॆ કાણિસદે ઇરુવુદુ. નાવુ દેહવન્નુ નોડબહુદુ. આદરॆ અદર હિંદિરુવ આત્મનન્નુ કાણલારॆવુ. વ્યક્તાવ્યક્તશબ્ધગળ અર્થવન્નુ મોક્ષધર્મપર્વદલ્લિ હીગॆ નિરૂપવાગિદॆ: ઇંદ્રિયૈર્ગૃહ્યતે યદ્યત્તત્તદ્વ્યક્તમિતિ સ્થિતિઃ| અવ્યક્તમિતિ વિજ્ઞેયં લિંગગ્રાહ્યમતીંદ્રિયં|| ઇંદ્રિયગળિંદ ગ્રહિસલ્પડુવુદક્કॆ વ્યક્તવॆંદૂ ઇંદ્રિયગળિંદ ગ્રહિસલ્પડદે અતીદ્રિયવાગિ હેતુગળિંદ ગ્રહિસલ્પડુવુદક્કॆ અવ્યક્તવॆંદૂ તિળિદુકॊળ્ળબેકુ. આત્મનુ અવ્યક્ત. કણ્ણિગॆ કાણિસદે ઇરતક્કવનુ. ↩︎
આત્મનુ કણ્ણિગॆ કાણિસદે ઇદ્દરॆ ઊહॆગાદરૂ સિક્કુવનો? યોચિસિ અવનન્નુ તિળિયલુ સાધ્યવાગુવુદો? ઇલ્લ. ચિંતનॆગૂ અવનુ સિક્કદવનુ. એનન્નુ કુરિતુ ચિંતિસબેકુ? યાવુદાદરૂ વિષયવન્નુ ચિંતિસબેકાદરॆ ऎલ્લિયાદરૂ કેળિદ્દાગિરબેકુ. નોડિદ્દાગિરબેકુ. મૂસિદ્દાગિરબેકુ. રુચિનોડિદ્દાગિરબેકુ. આદરॆ આત્મનુ ઇંદ્રિયગળિગॆ સિલુકુવવનલ્લવॆંદરॆ ઇવુગળિગવનુ વિષયવે અલ્લ. મનસ્સિકૂ નિલુકદંતવનુ. યતો વાચો નિવર્તંતે અપ્રાપ્તઃ મુનસા સહ! પરમપુરુષન નિજસ્વરૂપવન્નુ તિળિયલાગદે વેદગળૂ સહ મુનસ્સિનॊડનॆ હિંદિરુગુત્તવॆ. ↩︎
અવિકારિ ऎંદરॆ વિકારરહિતનુ ऎંદર્થ. હાલિગॆ હॆપ્પુ હાકિદરॆ મॊસરિન વિકારવન્નુ હॊંદુવંતॆ ઇવનુ વિકારહॊંદુવુદિલ્લ. યથા ક્ષીરં દધ્યાતંચનાદિના વિકારિ ન તથા અયં આત્મા| બાલ્ય, યૌવન, વાર્ધક્ય – ઇવુગળॆલ્લવૂ દેહદ વિકારગળુ. આત્મન વિકારગળલ્લ. આકારવિદ્દરલ્લવે વિકારવાગુવુદુ? આકારવે ઇલ્લવॆંદમેલॆ વિકારદ પશ્નॆયે ઇલ્લ. ↩︎
ઇલ્લદ્દન્નુ પડॆયુવ મત્તુ ઇદ્દુદન્નુ કાપાડુવ ગોજુ બેડ. ↩︎
ઇદુ ऒળ્ળॆય કॆલસ ઇદુ કॆટ્ટ કॆલસ ऎન્નુવ દ્વંદ્વગળિરુવુદિલ્લ. ↩︎
દુઃખવિલ્લદ . ↩︎
સેવિસદે ઇરુવવન ↩︎