pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
bhīṣma parva
bhagavadgītā parva
adhyāya 19
sāra
pāṁḍavara sēnāvyūha (1-16). pāṁḍava sēneya varṇane (17-44).
06019001 dhr̥tarāṣṭra uvāca।
06019001a akṣauhiṇyō daśaikāṁ ca vyūḍhāṁ dr̥ṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ।
06019001c kathamalpēna sainyēna pratyavyūhata pāṁḍavaḥ।।
dhr̥tarāṣṭranu hēḷidanu: “hannoṁdu akṣauhiṇī sēneyu vyūhagoṁḍidudannu nōḍida pāṁḍava yudhiṣṭhiranu kaḍime sēneyiṁda hēge prativyūhavannu racisidanu?
06019002a yō vēda mānuṣaṁ vyūhaṁ daivaṁ gāṁdharvamāsuraṁ।
06019002c kathaṁ bhīṣmaṁ sa kauṁtēyaḥ pratyavyūhata pāṁḍavaḥ।।
mānuṣa, daiva, gāṁdharva, āsura vyūhagaḷannu tiḷididda bhīṣmanannu edurisi kauṁtēya pāṁḍavanu hēge vyūhavannu racisidanu?”
06019003 saṁjaya uvāca।
06019003a dhārtarāṣṭrāṇyanīkāni dr̥ṣṭvā vyūḍhāni pāṁḍavaḥ।
06019003c abhyabhāṣata dharmātmā dharmarājō dhanaṁjayaṁ।।
saṁjayanu hēḷidanu: “dhārtarāṣṭrara sēnegaḷū vyūhagoṁḍidannu nōḍida pāṁḍava dharmātma dharmarājanu dhanaṁjayanige hēḷidanu:
06019004a maharṣērvacanāttāta vēdayaṁti br̥haspatēḥ।
06019004c saṁhatānyōdhayēdalpānkāmaṁ vistārayēdbahūn।।
“ayyā! maharṣi br̥haspatiya mātugaḷaṁte kaḍimeyiruva sēneyu oṁdakkoṁdu tāgikoṁḍu saṁhatavāgirabēku. doḍḍa sēneyu bēkādaṣṭu vistāravāgi haraḍikoḷḷabahudu.
06019005a sūcīmukhamanīkaṁ syādalpānāṁ bahubhiḥ saha।
06019005c asmākaṁ ca tathā sainyamalpīyaḥ sutarāṁ paraiḥ।।
doḍḍa sēneyoṁdige yuddhamāḍuvāga saṇṇasēneya mukhavu sūjiya moneyaṁtirabēku. hēge nōḍidarū namma sēneyu śatrusainyakkiṁta saṇṇadu.
06019006a ētadvacanamājñāya maharṣērvyūha pāṁḍava।
06019006c taccrutvā dharmarājasya pratyabhāṣata phalguṇaḥ।।
pāṁḍava! maharṣiya ī mātannu tiḷidukoṁḍu vyūhavannu racisu.” dharmarājanannu kēḷi phalguṇanu uttarisidanu.
06019007a ēṣa vyūhāmi tē rājanvyūhaṁ paramadurjayaṁ।
06019007c acalaṁ nāma vajrākhyaṁ vihitaṁ vajrapāṇinā।।
“rājan! vajraveṁba hesariniṁda kareyalpaḍuva, vajrapāṇiyē hēḷikoṭṭiruva, parama durjayavāda vajraveṁba vyūhavannu ninagāgi racisuttēne.
06019008a yaḥ sa vāta ivōddhūtaḥ samarē duḥsahaḥ paraiḥ।
06019008c sa naḥ purō yōtsyati vai bhīmaḥ praharatāṁ varaḥ।।
oḍeduhōda bhirugāḷiyaṁte munnugguva, samaradalli śatrugaḷige duḥssahanāda, praharigaḷalli śrēṣṭha bhīmanu idara muṁde niṁtu hōrāḍuttāne.
06019009a tējāṁsi ripusainyānāṁ mr̥dnanpuruṣasattamaḥ।
06019009c agrē'graṇīryāsyati nō yuddhōpāyavicakṣaṇaḥ।।
yuddhada upāyagaḷannu kaṁḍukoṁḍiruva ā puruṣasattamanu tanna tējassiniṁdalē ripu sēnegaḷannu sadebaḍiyuttā muṁde namma agraṇiyāgi hōrāḍuttāne.
06019010a yaṁ dr̥ṣṭvā pārthivāḥ sarvē duryōdhanapurōgamāḥ।
06019010c nivartiṣyaṁti saṁbhrāṁtāḥ siṁhaṁ kṣudramr̥gā iva।।
avanannu nōḍi duryōdhanana nāyakatvadalliruva pārthivarellarū siṁhanannu kaṁḍa kṣudramr̥gagaḷaṁte saṁbhrāṁtarāgi hiṁdesariyuttāre.
06019011a taṁ sarvē saṁśrayiṣyāmaḥ prākāramakutōbhayaṁ।
06019011c bhīmaṁ praharatāṁ śrēṣṭhaṁ vajrapāṇimivāmarāḥ।।
nāvellarū gōḍeyaṁtiruva ā praharigaḷalli śrēṣṭha bhīmana hiṁde, vajrapāṇiya hiṁde amararu hēgō hāge abhayarāgi āśraya paḍeyōṇa.
06019012a na hi sō'sti pumā'llōkē yaḥ saṁkruddhaṁ vr̥kōdaraṁ।
06019012c draṣṭumatyugrakarmāṇaṁ viṣahēta nararṣabhaṁ।।
ā nararṣabha ugrakarmi saṁkruddha vr̥kōdaranannu nōḍi usirannu hiḍidukoṁḍirabahudāda puruṣaru ī lōkadalli yārū illa.
06019013a bhīmasēnō gadāṁ bibhradvajrasāramayīṁ dr̥ḍhāṁ।
06019013c caranvēgēna mahatā samudramapi śōṣayēt।।
vajrasāradiṁda tuṁbida dr̥ḍha gadeyannu bīsi bhīmasēnanu mahāvēgadiṁda naḍedu samudravannu kūḍa battisaballanu.
06019014a kēkayā dhr̥ṣṭakētuśca cēkitānaśca vīryavān।
06019014c ēta tiṣṭhaṁti sāmātyāḥ prēkṣakāstē narēśvara।।
06019015a dhr̥tarāṣṭrasya dāyādā iti bībhatsurabravīt।
kēkayaru, dhr̥ṣṭakētu mattu vīryavāna cēkitānaru amātyaroṁdige narēśvara! dhr̥tarāṣṭrana dāyādā ninnannu nōḍikoḷḷalu niṁtiruttāre.” hīge bībhatsuvu hēḷidanu.
06019015c bruvāṇaṁ tu tathā pārthaṁ sarvasainyāni māriṣa।
06019015e apūjayaṁstadā vāgbhiranukūlābhirāhavē।।
māriṣa! hāge hēḷida pārthanannu sarvasēnegaḷū anukūlakara mātugaḷiṁda raṇaraṁgadalli gauravisidaru.
06019016a ēvamuktvā mahābāhustathā cakrē dhanaṁjayaḥ।
06019016c vyūhya tāni balānyāśu prayayau phalgunastadā।।
hīge hēḷida hāgeyē mahābāhu dhanaṁjayanu māḍidanu. ā sēnegaḷannu vyūhadalli racisi phalgunanu muṁduvaredanu.
06019017a saṁprayātānkurūndr̥ṣṭvā pāṁḍavānāṁ mahācamūḥ।
06019017c gaṁgēva pūrṇā stimitā syaṁdamānā vyadr̥śyata।।
kurugaḷa sēneyannu guriyannāgiṭṭukoṁḍu hōguttidda pāṁḍavara mahāsēneyu nerebaṁda gaṁgeyu haridu baruttiruvaṁte kaṁḍitu.
06019018a bhīmasēnō'graṇīstēṣāṁ dhr̥ṣṭadyumnaśca pārṣataḥ।
06019018c nakulaḥ sahadēvaśca dhr̥ṣṭakētuśca vīryavān।।
avara agraṇigaḷāgi bhīmasēna, pārṣata dhr̥ṣṭadyumna, nakula, sahadēvaru mattu vīryavān dhr̥ṣṭakētu iddaru.
06019019a samudyōjya tataḥ paścādrājāpyakṣauhiṇīvr̥taḥ।
06019019c bhrātr̥bhiḥ saha putraiśca sō'bhyarakṣata pr̥ṣṭhataḥ।।
avara naṁtara avarannu hiṁdiniṁda rakṣisutta, oṁdu akṣauhiṇī sēneyoṁdige, sahōdararu mattu makkaḷannu kūḍikoṁḍu rāja virāṭanu horaṭanu.
06019020a cakrarakṣau tu bhīmasya mādrīputrau mahādyutī।
06019020c draupadēyāḥ sasaubhadrāḥ pr̥ṣṭhagōpāstarasvinaḥ।।
mahādyutī bhīmana cakragaḷannu mādrīputraru rakṣisuttiddaru. saubhadriyoṁdige draupadēyaru ā tarasviniyannu hiṁdiniṁda rakṣisuttiddaru.
06019021a dhr̥ṣṭadyumnaśca pāṁcālyastēṣāṁ gōptā mahārathaḥ।
06019021c sahitaḥ pr̥tanāśūrai rathamukhyaiḥ prabhadrakaiḥ।।
avarannu mahārathi pāṁcāla dhr̥ṣṭadyumnanu prabhadraka rathamukhyara, śūrara sēneyoṁdige rakṣisidanu.
06019022a śikhaṁḍī tu tataḥ paścādarjunēnābhirakṣitaḥ।
06019022c yattō bhīṣmavināśāya prayayau bharatarṣabha।।
bharatarṣabha! avara naṁtara arjunaniṁda rakṣitanāgi śikhaṁḍiyu bhīṣmana vināśakke muṁduvaredanu.
06019023a pr̥ṣṭhagōpō'rjunasyāpi yuyudhānō mahārathaḥ।
06019023c cakrarakṣau tu pāṁcālyau yudhāmanyūttamaujasau।।
arjunana hiṁde mahārathi yuyudhānaniddanu. arjunana rathacakragaḷannu pāṁcāla yudhāmanyu-uttamaujasaru rakṣisuttiddaru.
06019024a rājā tu madhyamānīkē kuṁtīputrō yudhiṣṭhiraḥ।
06019024c br̥hadbhiḥ kuṁjarairmattaiścaladbhiracalairiva।।
sēneya madhye kuṁtīputra rājā yudhiṣṭhiranu acala parvatagaḷu calisuttiruvavō eṁbaṁtidda anēka madisida ānegoḷaḍaniddanu.
06019025a akṣauhiṇyā ca pāṁcālyō yajñasēnō mahāmanāḥ।
06019025c virāṭamanvayātpaścātpāṁḍavārthē parākramī।।
mahāmanasvi parākramī pāṁcālya yajñasēnanu pāṁḍavanigāgi oṁdu akṣauhiṇī sēneyoṁdige virāṭanannu anusarisi hōguttiddanu.
06019026a tēṣāmādityacaṁdrābhāḥ kanakōttamabhūṣaṇāḥ।
06019026c nānācihnadharā rājanrathēṣvāsanmahādhvajāḥ।।
rājan! ā rājara rathagaḷa mēle nānā cihnegaḷannu dharisida, uttama kanaka bhūṣaṇagaḷa mattu āditya-caṁdrara kāṁtiyuḷḷa mahādhvajagaḷiddavu.
06019027a samutsarpya tataḥ paścāddhr̥ṣṭadyumnō mahārathaḥ।
06019027c bhrātr̥bhiḥ saha putraiśca sō'bhyarakṣadyudhiṣṭhiraṁ।।
avaru muṁduvareda naṁtara mahārathi dhr̥ṣṭadyumnanu sahōdararu mattu putraroḍagūḍi yudhiṣṭhiranannu hiṁdiniṁda rakṣisidanu.
06019028a tvadīyānāṁ parēṣāṁ ca rathēṣu vividhāndhvajān।
06019028c abhibhūyārjunasyaikō dhvajastasthau mahākapiḥ।।
ninna mattu avara rathagaḷalliruva vividha dhvajagaḷalli arjunanobbanadē dhvajadallidda mahākapiyu eddu kāṇisuttiddanu.
06019029a pādātāstvagratō'gacchannasiśaktyr̥ṣṭipāṇayaḥ।
06019029c anēkaśatasāhasrā bhīmasēnasya rakṣiṇaḥ।।
bhīmasēnana rakṣaṇegeṁdu khaḍga-śakti-r̥ṣṭipāṇigaḷāda anēka śatasahasra padātigaḷu muṁde hōguttiddaru.
06019030a vāraṇā daśasāhasrāḥ prabhinnakaraṭāmukhāḥ।
06019030c śūrā hēmamayairjālairdīpyamānā ivācalāḥ।।
06019031a kṣaraṁta iva jīmūtā madārdrāḥ padmagaṁdhinaḥ।
06019031c rājānamanvayuḥ paścāccalaṁta iva parvatāḥ।।
madada nīru suriyuttiruva, śūra, hēmamayajālagaḷiṁda beḷaguttiruva parvatagaḷaṁtidda, maḷesurisuva mōḍagaḷaṁtidda, kamalagaḷa sugaṁdhavannu sūsuttidda, calisuttiruva parvatagaḷaṁtidda hattu sāvira ānegaḷu rājanannu hiṁbālisidavu.
06019032a bhīmasēnō gadāṁ bhīmāṁ prakarṣanparighōpamāṁ।
06019032c pracakarṣa mahatsainyaṁ durādharṣō mahāmanāḥ।।
parighadaṁtidda ugra gadeyannu bīsutta durādharṣa mahāmanasvi bhīmasēnanu mahā sēneyannu puḍimāḍuvaṁtiddanu.
06019033a tamarkamiva duṣprēkṣyaṁ tapaṁtaṁ raśmimālinaṁ।
06019033c na śēkuḥ sarvatō yōdhāḥ prativīkṣitumaṁtikē।।
kiraṇamālini suḍuttiruva sūryanannu nōḍuvudu hēge kaṣṭavō hāge sarva yōdharū avanannu nēravāgi nōḍalu aśakyarādaru.
06019034a vajrō nāmaiṣa tu vyūhō durbhidaḥ sarvatōmukhaḥ।
06019034c cāpavidyuddhvajō ghōrō guptō gāṁḍīvadhanvanā।।
sarvatōmukhavāda, bhēdisalu kaṣṭavāda, cāpavidyudhvajada vajraveṁba hesarina ī vyūhavannu ghōra gāṁḍīvadhanviyu rakṣisuttiddanu.
06019035a yaṁ prativyūhya tiṣṭhaṁti pāṁḍavāstava vāhinīṁ।
06019035c ajēyō mānuṣē lōkē pāṁḍavairabhirakṣitaḥ।।
hīge ninna sēnege prativyūhavannu racisi pāṁḍavaru kāyuttiddaru. pāṁḍavariṁda rakṣitavāda ā sēneyu manuṣya lōkadalli ajēyavāgidditu.
06019036a saṁdhyāṁ tiṣṭhatsu sainyēṣu sūryasyōdayanaṁ prati।
06019036c prāvātsapr̥ṣatō vāyuranabhrē stanayitnumān।।
sēnegaḷu saṁdhyeyalli sūryōdayavannu kāyuttiralu mōḍagaḷillada ākāśadiṁda tuṁturu hanigaḷu biddavu mattu guḍugina śabdhavu kēḷibaṁditu.
06019037a viṣvagvātāśca vāṁtyugrā nīcaiḥ śarkarakarṣiṇaḥ।
06019037c rajaścōddhūyamānaṁ tu tamasāccādayajjagat।।
ella kaḍeyiṁdalū oṇa haveyu bīsatoḍagitu. adu neladiṁda monacāda kallina haraḷugaḷannu mēlebbisi haraḍitu. mattu daṭṭavāda dhūḷu mēleddu kattale āvarisitu.
06019038a papāta mahatī cōlkā prāṅmukhī bharatarṣabha।
06019038c udyaṁtaṁ sūryamāhatya vyaśīryata mahāsvanā।।
bharatarṣabha! pūrvadalli mahā ulkegaḷu biddavu mattu udayisuttiruva sūryanannu hoḍedu mahā śabdhadoṁdige oḍedu cūrāguttiddavu.
06019039a atha sajjīyamānēṣu sainyēṣu bharatarṣabha।
06019039c niṣprabhō'bhyudiyātsūryaḥ saghōṣō bhūścacāla ha।
06019039e vyaśīryata sanādā ca tadā bharatasattama।।
bharatarṣabha! bharatasattama! sēnegaḷu ī rīti sajjāgiruvāga kāṁtiyannu kaḷedukoṁḍa sūryanu udayisidanu. śabdhadoṁdige bhūmiyu naḍugitu, mattu śabdhadoṁdige biriyitu.
06019040a nirghātā bahavō rājandikṣu sarvāsu cābhavan।
06019040c prādurāsīdrajastīvraṁ na prājñāyata kiṁ cana।।
rājan! āga bahaḷaṣṭu guḍugina śabdhavu ella kaḍegaḷiṁda kēḷi baṁditu. dhūḷu eṣṭu daṭṭavāgitteṁdare ēnū kūḍa kāṇuttiralilla.
06019041a dhvajānāṁ dhūyamānānāṁ sahasā mātariśvanā।
06019041c kiṁkiṇījālanaddhānāṁ kāṁcanasragvatāṁ ravaiḥ।।
06019042a mahatāṁ sapatākānāmādityasamatējasāṁ।
06019042c sarvaṁ jhaṇajhaṇībhūtamāsīttālavanēṣviva।।
kiṁkiṇījālagaḷiṁda kaṭṭalpaṭṭa, kāṁcana mālegaḷiṁda alaṁkarisalpaṭṭa, āditya sama tējassuḷḷa ā ettara dhvajagaḷu gāḷiya vēgakke alugāḍi tālavr̥kṣada aḍaviyaṁte ellavū jhaṇajhaṇisidavu.
06019043a ēvaṁ tē puruṣavyāghrāḥ pāṁḍavā yuddhanaṁdinaḥ।
06019043c vyavasthitāḥ prativyūhya tava putrasya vāhinīṁ।।
hīge ā yuddhanaṁdina puruṣavyāghra pāṁḍavaru ninna putrana vāhinige prahivyūhavannu racisi vyavasthitarādaru.
06019044a sraṁsaṁta iva majjānō yōdhānāṁ bharatarṣabha।
06019044c dr̥ṣṭvāgratō bhīmasēnaṁ gadāpāṇimavasthitaṁ।।
bharatarṣabha! gadāpāṇiyāgi muṁde niṁtidda bhīmasēnanu yōdhara majjegaḷannē hīrikoḷḷuttānō eṁdu tōruttiddanu.”
samāpti
iti śrī mahābhāratē bhīṣma parvaṇi bhagavadgītā parvaṇi pāṁḍavasainyavyūhē ēkōnaviṁśō'dhyāyaḥ।।
idu śrī mahābhāratadalli bhīṣma parvadalli bhagavadgītā parvadalli pāṁḍavasainyavyūhaveṁba hattoṁbhattanē adhyāyavu.