pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
bhīṣma parva
bhagavadgītā parva
adhyāya 16
sāra
saṁjayanu yuddhada varṇaneyannu prāraṁbhisidudu (1-10). duryōdhananu sarvaprayatnadiṁda bhīṣmanannu rakṣisalu mattu śikhaṁḍiyannu vadhisalu duḥśāsananige hēḷidudu (11-20). sainyavarṇane (21-46).
06016001 saṁjaya uvāca।
06016001a tvadyuktō'yamanupraśnō mahārāja yathārhasi।
06016001c na tu duryōdhanē dōṣamimamāsaktumarhasi।।
saṁjayanu hēḷidanu: “mahārāja! arhanāgiruva nīnu kēḷuttiruva ī praśnegaḷu ninage takkudāgiyē ive. ādare ī dōṣavannu duryōdhanana mēle hākuvudu sariyalla.
06016002a ya ātmanō duścaritādaśubhaṁ prāpnuyānnaraḥ।
06016002c ēnasā tēna nānyaṁ sa upāśaṁkitumarhati।।
tanna duścaritagaḷiṁdāgi aśubhavannu paḍeda naranu adu anyanu māḍiddu eṁdu horisabāradu.
06016003a mahārāja manuṣyēṣu niṁdyaṁ yaḥ sarvamācarēt।
06016003c sa vadhyaḥ sarvalōkasya niṁditāni samācaran।।
mahārāja! itararige yāru ella rītiyalli niṁdanīyavāgi naḍedukoḷḷuttānō adannu māḍidavanu sarvalōkagaḷa niṁdanege mattu vadhege arha.
06016004a nikārō nikr̥tiprajñaiḥ pāṁḍavaistvatpratīkṣayā।
06016004c anubhūtaḥ sahāmātyaiḥ kṣāṁtaṁ ca suciraṁ vanē।।
mōsagaḷannu ariyadē idda pāṁḍavaru ninnannu nōḍikoṁḍu amātyaroṁdige kṣāṁtarāgi bahukāla vanadalli anubhavisidaru.
06016005a hayānāṁ ca gajānāṁ ca śūrāṇāṁ cāmitaujasāṁ।
06016005c pratyakṣaṁ yanmayā dr̥ṣṭaṁ dr̥ṣṭaṁ yōgabalēna ca।।
06016006a śr̥ṇu tatpr̥thivīpāla mā ca śōkē manaḥ kr̥thāḥ।
06016006c diṣṭamētatpurā nūnamēvaṁbhāvi narādhipa।।
mahīpāla! yōgabaladiṁda nānu pratyakṣavāgi kaṁḍa kuduregaḷa, ānegaḷa, amitaujasa śūrara dr̥śyagaḷannu nōḍiruvudannu kēḷu. manassannu śōkakkoḷapaḍisabēḍa. narādhipa! idu hīgeyē āguttadeyeṁdu hiṁdeyē daiva nirdhitavāgittu.
06016007a namaskr̥tvā pitustē'haṁ pārāśaryāya dhīmatē।
06016007c yasya prasādāddivyaṁ mē prāptaṁ jñānamanuttamaṁ।।
yāra prasādadiṁda nanage ī divyavāda anuttama jñānavu prāptavāyitō ā ninna taṁde dhīmata pāraśaryanige namaskarisuttēne.
06016008a dr̥ṣṭiścātīṁdriyā rājandūrāccravaṇamēva ca।
06016008c paracittasya vijñānamatītānāgatasya ca।।
06016009a vyutthitōtpattivijñānamākāśē ca gatiḥ sadā।
06016009c śastrairasaṁgō yuddhēṣu varadānānmahātmanaḥ।।
rājan! atīṁdriya dr̥ṣṭi, dūraddannū kēḷuva, innobbara cittavannu – atītavannū anāgatavannū – tiḷiyuva viśēṣa jñāna, sadā ākāśadalliyū saṁcarisaballa, yuddhadalli śastragaḷu tāgada varadānavannu nānu ā mahātmaniṁda paḍede.
06016010a śr̥ṇu mē vistarēṇēdaṁ vicitraṁ paramādbhutaṁ।
06016010c bhāratānāṁ mahadyuddhaṁ yathābhūllōmaharṣaṇaṁ।।
vicitravāda, paramādbhutavāda, lōmaharṣaṇavāda ī bhāratara mahāyuddhavannu naḍeda hāge nanniṁda kēḷu.
06016011a tēṣvanīkēṣu yattēṣu vyūḍhēṣu ca vidhānataḥ।
06016011c duryōdhanō mahārāja duḥśāsanamathābravīt।।
mahārāja! ā sēnegaḷannu vidhānataḥ vyūhagaḷalli racisuvāga duryōdhananu duḥśāsananige hīge hēḷidanu:
06016012a duḥśāsana rathāstūrṇaṁ yujyaṁtāṁ bhīṣmarakṣiṇaḥ।
06016012c anīkāni ca sarvāṇi śīghraṁ tvamanucōdaya।।
“duḥśāsana! ī rathagaḷannu takṣaṇavē bhīṣmana rakṣaṇege baḷasu. ella sēnegaḷannū śīghravāgi pracōdisu.
06016013a ayaṁ mā samanuprāptō varṣapūgābhiciṁtitaḥ।
06016013c pāṁḍavānāṁ sasainyānāṁ kurūṇāṁ ca samāgamaḥ।।
bahaḷa varṣagaḷiṁda bayasuttiruva, sēnegaḷoṁdige pāṁḍavara mattu kauravara samāgamada ā avakāśavu īga baṁdodagide.
06016014a nātaḥ kāryatamaṁ manyē raṇē bhīṣmasya rakṣaṇāt।
06016014c hanyādguptō hyasau pārthānsōmakāṁśca sasr̥ṁjayān।।
bhīṣmana rakṣaṇeyannu biṭṭu bēre yāva kelasavū mukhyavādudallaveṁdu tiḷididdēne. ēkeṁdare uḷisikoṁḍare ivanu sōmaka-sr̥ṁjayaroṁdige pārtharannu saṁharisuttāne.
06016015a abravīcca viśuddhātmā nāhaṁ hanyāṁ śikhaṁḍinaṁ।
06016015c śrūyatē strī hyasau pūrvaṁ tasmādvarjyō raṇē mama।।
“nānu śikhaṁḍiyannu saṁharisuvudilla. avanu hiṁde strīyāgiddaneṁdu hēḷuttāre. ādudariṁda raṇadalli nānu avanannu varjisuttēne” eṁdu ā viśuddhātmanu hēḷiddanu.
06016016a tasmādbhīṣmō rakṣitavyō viśēṣēṇēti mē matiḥ।
06016016c śikhaṁḍinō vadhē yattāḥ sarvē tiṣṭhaṁtu māmakāḥ।।
ādudariṁda viśēṣavāgi bhīṣmanannu rakṣisabēkeṁdu nanna vicāra. nannavarellarū śikhaṁḍiya vadhege nillali.
06016017a tathā prācyāḥ pratīcyāśca dākṣiṇātyōttarāpathāḥ।
06016017c sarvaśastrāstrakuśalāstē rakṣaṁtu pitāmahaṁ।।
hāgeyē pūrva, paścima, uttara, dakṣiṇagaḷiṁda baṁda sarva śastrāstrakuśalarū pitāmahanannu rakṣisali.
06016018a arakṣyamāṇaṁ hi vr̥kō hanyātsiṁhaṁ mahābalaṁ।
06016018c mā siṁhaṁ jaṁbukēnēva ghātayāmaḥ śikhaṁḍinā।।
siṁhavu mahābalaśāliyāgiddarū rakṣaṇeyilladiddare tōḷavu koṁduhākuttade. nariyaṁtiruva śikhaṁḍiyiṁda kollalpaḍadaṁte ī siṁhavannu rakṣisōṇa.
06016019a vāmaṁ cakraṁ yudhāmanyuruttamaujāśca dakṣiṇaṁ।
06016019c gōptārau phalgunasyaitau phalgunō'pi śikhaṁḍinaḥ।।
yudhāmanyuvu eḍa cakravannū uttamaujasanu bala cakravannū rakṣisuttiddāre. śikhaṁḍiyannu rakṣisuva phalgunanaṁte ī ibbaru.
06016020a saṁrakṣyamāṇaḥ pārthēna bhīṣmēṇa ca vivarjitaḥ।
06016020c yathā na hanyādgāṁgēyaṁ duḥśāsana tathā kuru।।
duḥśāsana! pārthaniṁda saṁrakṣisalpaṭṭa mattu bhīṣmaniṁda vivarjitanāda avanu gāṁgēyanannu kolladahāge māḍu.”
06016021a tatō rajanyāṁ vyuṣṭāyāṁ śabdaḥ samabhavanmahān।
06016021c krōśatāṁ bhūmipālānāṁ yujyatāṁ yujyatāmiti।।
āga rātriyu kaḷeyalu “horaḍi! horaḍi!” eṁba bhūmipālara kūgina mahā śabdhavuṁṭāyitu.
06016022a śaṁkhaduṁdubhinirghōṣaiḥ siṁhanādaiśca bhārata।
06016022c hayahēṣitaśabdaiśca rathanēmisvanaistathā।।
06016023a gajānāṁ br̥ṁhatāṁ caiva yōdhānāṁ cābhigarjatāṁ।
06016023c kṣvēḍitāsphōṭitōtkruṣṭaistumulaṁ sarvatō'bhavat।।
ella kaḍegaḷiṁdalū śaṁkha-duṁdubhigaḷa nirghōṣa, siṁhanāda, kuduregaḷa hīṁkārada śabdha, rathacakragaḷa śabdha, ānegaḷa ghīḷu, yōdhara garjane, cappaḷe, tōḷugaḷannu capparisuva śabdha hīge tumulavuṁṭāyitu.
06016024a udatiṣṭhanmahārāja sarvaṁ yuktamaśēṣataḥ।
06016024c sūryōdayē mahatsainyaṁ kurupāṁḍavasēnayōḥ।
06016024e tava rājēṁdra putrāṇāṁ pāṁḍavānāṁ tathaiva ca।।
mahārāja! rājēṁdra! sūryanu udayisidāga kurupāṁḍava sēnegaḷa, ninna putrara mattu pāṁḍavara ā mahāsēneyu saṁpūrṇavāgi kāṇisikoṁḍavu.
06016025a tatra nāgā rathāścaiva jāṁbūnadapariṣkr̥tāḥ।
06016025c vibhrājamānā dr̥śyaṁtē mēghā iva savidyutaḥ।।
alli baṁgāradiṁda alaṁkarisisalpaṭṭa ānegaḷu mattu rathagaḷu vidyuttiniṁdoḍagūḍida mōḍagaḷaṁte hoḷedu kāṇuttiddavu.
06016026a rathānīkānyadr̥śyaṁta nagarāṇīva bhūriśaḥ।
06016026c atīva śuśubhē tatra pitā tē pūrṇacaṁdravat।।
bahusaṁkhyeyallida ā rathagaḷa sēnegaḷu nagaragaḷaṁte tōruttiddavu. alli ninna taṁdeyu pūrṇacaṁdranaṁte atīvavāgi śōbhisuttiddanu.
06016027a dhanurbhirr̥ṣṭibhiḥ khaḍgairgadābhiḥ śaktitōmaraiḥ।
06016027c yōdhāḥ praharaṇaiḥ śubhraiḥ svēṣvanīkēṣvavasthitāḥ।।
yōdharu dhanussu, khaḍga, gade, śakti, tōmara modalāda śubhra praharaṇagaḷannu hiḍidu tamma tamma sēnegaḷalli niṁtiddaru.
06016028a gajā rathāḥ padātāśca turagāśca viśāṁ patē।
06016028c vyatiṣṭhanvāgurākārāḥ śataśō'tha sahasraśaḥ।।
viśāṁpatē! ānegaḷu, rathagaḷu, padātigaḷu mattu turagagaḷu nūrāru sahasrāru saṁkhyegaḷalli vāgurada ākāradalli racisalpaṭṭiddaru.
06016029a dhvajā bahuvidhākārā vyadr̥śyaṁta samucchritāḥ।
06016029c svēṣāṁ caiva parēṣāṁ ca dyutimaṁtaḥ sahasraśaḥ।।
nammalli mattu avaralli sahasrāru hoḷeyuttiruva bahuvidhada ākāragaḷa dhvajagaḷu hārāḍuttiruvudu kaṁḍubaṁdavu.
06016030a kāṁcanā maṇicitrāṁgā jvalaṁta iva pāvakāḥ।
06016030c arciṣmaṁtō vyarōcaṁta dhvajā rājñāṁ sahasraśaḥ।।
kāṁcana maṇigaḷiṁda alaṁkarisalpaṭṭa, agniyaṁte beḷaguttiruva ā kavacadhāri rājara sahasrāru dhvajagaḷu miṁcuttiddavu.
06016031a mahēṁdrakētavaḥ śubhrā mahēṁdrasadanēṣviva।
06016031c sannaddhāstēṣu tē vīrā dadr̥śuryuddhakāṁkṣiṇaḥ।।
mahēṁdrana sadanakke kaṭṭida śubhravāda mahēṁdra dhvajagaḷaṁte yuddhakāṁkṣiṇarāda, sannaddharāda ā vīraru kāṇuttiddaru.
06016032a udyatairāyudhaiścitrāstalabaddhāḥ kalāpinaḥ।
06016032c r̥ṣabhākṣā manuṣyēṁdrāścamūmukhagatā babhuḥ।।
carmada kaibaṁdigaḷannu dharisi āyudhagaḷannu mēletti hiḍidu, mukhagaḷannu mēlemāḍikoṁḍu ā r̥ṣabhākṣa manuṣyēṁdraru sēnegaḷa muṁde niṁtiddaru.
06016033a śakuniḥ saubalaḥ śalyaḥ saiṁdhavō'tha jayadrathaḥ।
06016033c viṁdānuviṁdāvāvaṁtyau kāṁbōjaśca sudakṣiṇaḥ।।
06016034a śrutāyudhaśca kāliṁgō jayatsēnaśca pārthivaḥ।
06016034c br̥hadbalaśca kauśalyaḥ kr̥tavarmā ca sātvataḥ।।
06016035a daśaitē puruṣavyāghrāḥ śūrāḥ parighabāhavaḥ।
06016035c akṣauhiṇīnāṁ patayō yajvānō bhūridakṣiṇāḥ।।
saubala śakuni, śalya, saiṁdhava jayadratha, avaṁtiya viṁda-anuviṁdaribbaru, kāṁbōjada sudakṣiṇa, śrutāyudha, kaliṁgada rāja jayatsēna, kauśalya, br̥hadbala, sātvata kr̥tavarma – ī hattu parighadaṁtaha bāhugaḷidda, bhūridakṣiṇegaḷannittu yajñagaḷannu māḍidda puruṣavyāghra śūraru akṣauhiṇigaḷa nāyakarāgiddaru.
06016036a ētē cānyē ca bahavō duryōdhanavaśānugāḥ।
06016036c rājānō rājaputrāśca nītimaṁtō mahābalāḥ।।
06016037a sannaddhāḥ samadr̥śyaṁta svēṣvanīkēṣvavasthitāḥ।
06016037c baddhakr̥ṣṇājināḥ sarvē dhvajinō muṁjamālinaḥ।।
ivaru innū itara bahaḷaṣṭu duryōdhanana vaśānuga nītimaṁta mattu mahābala rājaru mattu rājaputraru ellarū kr̥ṣṇājinagaḷannu kaṭṭi, dhvaja, mālegaḷannu kaṭṭikoṁḍu tamma tamma sēnegaḷalli yuddha sannaddharāgiruvudu kaṁḍitu.
06016038a sr̥ṣṭā duryōdhanasyārthē brahmalōkāya dīkṣitāḥ।
06016038c samr̥ddhā daśa vāhinyaḥ parigr̥hya vyavasthitāḥ।।
ī hattu samr̥ddha vāhinigaḷallidda avaru saṁtōṣadiṁda duryōdhananigāgi brahmalōkakke hōgalu dīkṣitarāgiddaru.
06016039a ēkādaśī dhārtarāṣṭrī kauravāṇāṁ mahācamūḥ।
06016039c agrataḥ sarvasainyānāṁ yatra śāṁtanavō'graṇīḥ।।
hannoṁdaneyadu ella sēnegaḷa muṁde idda, śāṁtanavanu agraṇiyāgidda dhārtarāṣṭrī kauravara mahāsēneyāgittu.
06016040a śvētōṣṇīṣaṁ śvētahayaṁ śvētavarmāṇamacyutaṁ।
06016040c apaśyāma mahārāja bhīṣmaṁ caṁdramivōditaṁ।।
mahārāja! biḷiya muṁḍāsu, biḷiya kudure, biḷiya kavacagaḷiṁda ā acyuta bhīṣmanu udayisuttiruva caṁdramanaṁte tōridanu.
06016041a hēmatāladhvajaṁ bhīṣmaṁ rājatē syaṁdanē sthitaṁ।
06016041c śvētābhra iva tīkṣṇāṁśuṁ dadr̥śuḥ kurupāṁḍavāḥ।।
baṁgārada tāladhvajaviruva beḷḷiya rathada mēle niṁtidda bhīṣmanu kurupāṁḍavarige biḷiya mōḍagaḷa madhye iruva sūryanaṁte kaṁḍanu.
06016042a dr̥ṣṭvā camūmukhē bhīṣmaṁ samakaṁpaṁta pāṁḍavāḥ।
06016042c sr̥ṁjayāśca mahēṣvāsā dhr̥ṣṭadyumnapurōgamāḥ।।
sēnegaḷa muṁde iruva bhīṣmanannu nōḍi mahēṣvāsa dhr̥ṣṭadyumnana nāyakatvadallidda pāṁḍavaru mattu sr̥ṁjayaru naḍugidaru.
06016043a jr̥ṁbhamāṇaṁ mahāsiṁhaṁ dr̥ṣṭvā kṣudramr̥gā yathā।
06016043c dhr̥ṣṭadyumnamukhāḥ sarvē samudvivijirē muhuḥ।।
bāyikaḷeda mahāsiṁhavannu nōḍi kṣudramr̥gagaḷu hēgō hāge dhr̥ṣṭadyumnana nāyakatvadallidda ellarū bhītarāgi punaḥ punaḥ naḍugidaru.
06016044a ēkādaśaitāḥ śrījuṣṭā vāhinyastava bhārata।
06016044c pāṁḍavānāṁ tathā sapta mahāpuruṣapālitāḥ।।
bhārata! ivu śrījuṣṭavāgiruva ninna hannoṁdu vāhinigaḷu. hāgeyē mahāpuruṣa pāṁḍavariṁda pālitavāda ēḷiddavu.
06016045a unmattamakarāvartau mahāgrāhasamākulau।
06016045c yugāṁtē samupētau dvau dr̥śyētē sāgarāviva।।
paraspararannu edurisi sēridda ā eraḍū sēnegaḷū mahā mosaḷegaḷiṁda kūḍida, unmatta masaḷegaḷiṁda kūḍida yugāṁtada sāgaragaḷaṁte kaṁḍavu.
06016046a naiva nastādr̥śō rājandr̥ṣṭapūrvō na ca śrutaḥ।
06016046c anīkānāṁ samētānāṁ samavāyastathāvidhaḥ।।
rājan! ī taraha sēnegaḷu yuddhakkāgi ī vidhadalli sēriruvudannu idakkū modalu nōḍiralilla kēḷiralilla.”
samāpti
iti śrī mahābhāratē bhīṣma parvaṇi bhagavadgītā parvaṇi sainyavarṇanē ṣōḍaśō'dhyāyaḥ।।
idu śrī mahābhāratadalli bhīṣma parvadalli bhagavadgītā parvadalli sainyavarṇaneyeṁba hadināranē adhyāyavu.