pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
bhīṣma parva
bhūmi parva
adhyāya 13
sāra
uttaradvīpādisaṁsthāna varṇana (1-50).
06013001 saṁjaya uvāca।
06013001a uttarēṣu tu kauravya dvīpēṣu śrūyatē kathā।
06013001c yathāśrutaṁ mahārāja bruvatastannibōdha mē।।
saṁjayanu hēḷidanu: “kauravya! uttaradalliruva dvīpagaḷa kuritu hēḷidudannu kēḷiddēvalla? mahārāja! kēḷidahāge adannu ninage hēḷuttēne. kēḷu.
06013002a ghr̥tatōyaḥ samudrō'tra dadhimaṁḍōdakō'paraḥ।
06013002c surōdaḥ sāgaraścaiva tathānyō gharmasāgaraḥ।।
alliruva samudrada nīru tuppa. adara naṁtarada samudrada nīru mosaru. naṁtaraddu sureyē nīrāgiruva sāgara mattu innoṁdu nīriruva gharmasāgara.
06013003a parasparēṇa dviguṇāḥ sarvē dvīpā narādhipa।
06013003c sarvataśca mahārāja parvataiḥ parivāritāḥ।।
narādhipa! avellavū parasparararigiṁta dviguṇavāgive. mahārāja! ellavū parvatagaḷiṁda suttuvareyalpaṭṭive.
06013004a gaurastu madhyamē dvīpē girirmānaḥśilō mahān।
06013004c parvataḥ paścimaḥ kr̥ṣṇō nārāyaṇanibhō nr̥pa।।
madhyama dvīpadalli keṁpuśileya gauravennuva mahā giriyide. nr̥pa! adakke paścimadalli kr̥ṣṇa eṁba, nārāyaṇanige priyavāda giriyide.
06013005a tatra ratnāni divyāni svayaṁ rakṣati kēśavaḥ।
06013005c prajāpatimupāsīnaḥ prajānāṁ vidadhē sukhaṁ।।
alli kēśavanu divya ratnagaḷannu svayaṁ rakṣisuttāne. prajāpatiyaṁte āsīnanāgi prajegaḷege vividha sukhagaḷannu karuṇisuttāne.
06013006a kuśadvīpē kuśastaṁbō madhyē janapadasya ha।
06013006c saṁpūjyatē śalmaliśca dvīpē śālmalikē nr̥pa।।
nr̥pa! alliya janapadagaḷa madhyeyiruva kuśadvīpa kuśastaṁbagaḷu, mattu śalmali dvīpa mattu śalmalī vr̥kṣagaḷu (būrugada maragaḷu) saṁpūjyavādavu.
06013007a krauṁcadvīpē mahākrauṁcō girī ratnacayākaraḥ।
06013007c saṁpūjyatē mahārāja cāturvarṇyēna nityadā।।
mahārāja! krauṁcadvīpadalliruva ratnagaḷa ākara mahākrauṁca giriyannu cāturvarṇadavaru nityavū pūjisuttāre.
06013008a gōmaṁdaḥ parvatō rājansumahānsarvadhātumān।
06013008c yatra nityaṁ nivasati śrīmānkamalalōcanaḥ।
06013008e mōkṣibhiḥ saṁstutō nityaṁ prabhurnārāyaṇō hariḥ।।
rājan! gōmaṁda parvatavu tuṁbā doḍḍadu mattu sarva dhātugaḷannū hoṁdiruvaṁthahudu. alli nityavū mōkṣahoṁdidavariṁda stutisalpaṭṭu śrīmān kamalalōcana prabhu hari nārāyaṇanu vāsisuttāne.
06013009a kuśadvīpē tu rājēṁdra parvatō vidrumaiścitaḥ।
06013009c sudhāmā nāma durdharṣō dvitīyō hēmaparvataḥ।।
06013010a dyutimānnāma kauravya tr̥tīyaḥ kumudō giriḥ।
06013010c caturthaḥ puṣpavānnāma paṁcamastu kuśēśayaḥ।।
06013011a ṣaṣṭhō harigirirnāma ṣaḍētē parvatōttamāḥ।
06013011c tēṣāmaṁtaraviṣkaṁbhō dviguṇaḥ pravibhāgaśaḥ।।
rājēṁdra! kuśadvīpadalli vidrumagaḷiṁda kūḍiruva sudhāma eṁba hesarina durdharṣa parvatavū mattu eraḍaneyadāgi hēmaparvata dyutimān, mūraneyadu kumuda giri, nālkaneyadu puṣpavān, aidaneyadu kuśēśaya mattu āraneyadara hesaru harigiri. ī āru uttama parvatagaḷu. avugaḷa vistāragaḷu kramēṇavāgi hiṁdinadakkiṁta dviguṇavāgive1.
06013012a audbhidaṁ prathamaṁ varṣaṁ dvitīyaṁ vēṇumaṁḍalaṁ।
06013012c tr̥tīyaṁ vai rathākāraṁ caturthaṁ pālanaṁ smr̥taṁ।।
06013013a dhr̥timatpaṁcamaṁ varṣaṁ ṣaṣṭhaṁ varṣaṁ prabhākaraṁ।
06013013c saptamaṁ kāpilaṁ varṣaṁ saptaitē varṣapuṁjakāḥ।।
audbhidavu modalaneya varṣa. eraḍaneyadu vēṇumaṁḍala. mūraneyadu rathākāra. nālkaneyadu pālanaveṁdu hēḷuttāre. dhr̥timat aidaneya varṣa. āraneya varṣavu prabhākara. ēḷaneyadu kapila varṣa. ī ēḷu varṣapuṁjakagaḷu.
06013014a ētēṣu dēvagaṁdharvāḥ prajāśca jagatīśvara।
06013014c viharaṁti ramaṁtē ca na tēṣu mriyatē janaḥ।।
jagatīśvara! ivugaḷalli dēva-gaṁdharvaru mattu prajegaḷu viharisi ramisuttāre. avugaḷalli janaru sāyuvudilla.
06013015a na tēṣu dasyavaḥ saṁti mlēcchajātyō'pi vā nr̥pa।
06013015c gauraprāyō janaḥ sarvaḥ sukumāraśca pārthiva।।
nr̥pa! ā varṣagaḷalli dasyugaḷū mlēccha jātiyavarū iruvudilla. pārthiva! janarellarū gauravarṇadavarū sukumārarū āgiruttāre.
06013016a avaśiṣṭēṣu varṣēṣu vakṣyāmi manujēśvara।
06013016c yathāśrutaṁ mahārāja tadavyagramanāḥ śr̥ṇu।।
manujēśvara! uḷidiruva varṣagaḷa kuritu kēḷidaṁte hēḷuttēne. mahārāja! avyagramassiniṁda adannu kēḷu.
06013017a krauṁcadvīpē mahārāja krauṁcō nāma mahāgiriḥ।
06013017c krauṁcātparō vāmanakō vāmanādaṁdhakārakaḥ।।
mahārāja! krauṁcadvīpadalli krauṁcaveṁba mahāgiri. krauṁcadiṁda ācege vāmanaka. vāmanadiṁda aṁdhakāraka.
06013018a aṁdhakārātparō rājanmainākaḥ parvatōttamaḥ।
06013018c mainākātparatō rājangōviṁdō giriruttamaḥ।।
rājan! aṁdhakārada āce parvatōttama mainākavide. rājan! mainākada āce uttama giri gōviṁdavide.
06013019a gōviṁdāttu parō rājannibiḍō nāma parvataḥ।
06013019c parastu dviguṇastēṣāṁ viṣkaṁbhō vaṁśavardhana।।
vaṁśavardhana! gōviṁdada āce vistīrṇadalli adara eraḍu paṭṭiruva nibiḍa eṁba hesarina parvatavide.
06013020a dēśāṁstatra pravakṣyāmi tanmē nigadataḥ śr̥ṇu।
06013020c krauṁcasya kuśalō dēśō vāmanasya manōnugaḥ।।
alli iruva dēśagaḷa kuritu hēḷuttēne. kēḷu. krauṁcadalliruvudu kuśala dēśa. vāmanadalliruvudu manōnuga.
06013021a manōnugātparaścōṣṇō dēśaḥ kurukulōdvaha।
06013021c uṣṇātparaḥ prāvarakaḥ prāvarādaṁdhakārakaḥ।।
kurukulōdvaha! manōnugada āceyiruva dēśavu uṣṇa. uṣṇada āce prāvaraka. prāvarakada āceyiruvudu aṁdhakāraka.
06013022a aṁdhakārakadēśāttu munidēśaḥ paraḥ smr̥taḥ।
06013022c munidēśātparaścaiva prōcyatē duṁdubhisvanaḥ।।
aṁdhakārakadēśada naṁtara munidēśaveṁdu hēḷuttāre. munidēśada āce duṁdubhisvanaveṁdu hēḷuttāre.
06013023a siddhacāraṇasaṁkīrṇō gauraprāyō janādhipa।
06013023c ētē dēśā mahārāja dēvagaṁdharvasēvitāḥ।।
janādhipa! mahārāja! ī siddha-cāraṇariṁda kūḍida, dēva-gaṁdharva sēvita dēśagaḷalliruvavavaru gauravarṇadavaru.
06013024a puṣkarē puṣkarō nāma parvatō maṇiratnamān।
06013024c tatra nityaṁ nivasati svayaṁ dēvaḥ prajāpatiḥ।।
puṣkaradalli puṣkara ennuva maṇiratnagaḷa parvatavide. alli nityavū svayaṁ dēva prajāpatiyu vāsisuttāne.
06013025a taṁ paryupāsatē nityaṁ dēvāḥ sarvē maharṣibhiḥ।
06013025c vāgbhirmanōnukūlābhiḥ pūjayaṁtō janādhipa।।
janādhipa! avanannu nityavū ella dēvategaḷū, maharṣigaḷū vāk, manassu mattu anukūlagaḷiṁda pūjisuttāre.
06013026a jaṁbūdvīpātpravartaṁtē ratnāni vividhānyuta।
06013026c dvīpēṣu tēṣu sarvēṣu prajānāṁ kurunaṁdana।।
06013027a viprāṇāṁ brahmacaryēṇa satyēna ca damēna ca।
06013027c ārōgyāyuḥpramāṇābhyāṁ dviguṇaṁ dviguṇaṁ tataḥ।।
kurunaṁdana! jaṁbūdvīpada vividha ratnagaḷannu taṁdu illi baḷasalāguttade. ī ella dvīpagaḷa prajegaḷu brahmacarya, satya, mattu damagaḷiṁda kūḍida vipraru. ivara ārōgya mattu āyussina pramāṇagaḷeraḍū dviguṇa dviguṇagaḷāguttā hōguttave.
06013028a ēkō janapadō rājandvīpēṣvētēṣu bhārata।
06013028c uktā janapadā yēṣu dharmaścaikaḥ pradr̥śyatē।।
bhārata! ī dvīpagaḷalli oṁdē janapadavide. ī janapadadalli oṁdē dharmavu kāṇisuttade eṁdu hēḷuttāre.
06013029a īśvarō daṁḍamudyamya svayamēva prajāpatiḥ।
06013029c dvīpānētānmahārāja rakṣaṁstiṣṭhati nityadā।।
mahārāja! svayaṁ prajāpati īśvaranu daṁḍavannu hiḍidu nityavū ī dvīpagaḷannu rakṣisalu niṁtiruvanu.
06013030a sa rājā sa śivō rājansa pitā sa pitāmahaḥ।
06013030c gōpāyati naraśrēṣṭha prajāḥ sajaḍapaṁḍitāḥ।।
rājan! avanē rājā. avanē śiva. avanē pita mattu pitāmaha. naraśrēṣṭha! jaḍa-paṁḍitarannū sēri prajegaḷannu avanē kāyuttāne.
06013031a bhōjanaṁ cātra kauravya prajāḥ svayamupasthitaṁ।
06013031c siddhamēva mahārāja bhuṁjatē tatra nityadā।।
kauravya! mahārāja! alli bhōjanavu tānē tayārāgi baruttade. alli siddhavāgiruva adannu alliyavaru nityavū bhuṁjisuttāre.
06013032a tataḥ paraṁ samā nāma dr̥śyatē lōkasaṁsthitiḥ।
06013032c caturaśrā mahārāja trayastriṁśattu maṁḍalaṁ।।
adara āce samā eṁba hesarina lōkasaṁsthitiyu kāṇisuttade. mahārāja! adu nālku kōṇagaḷiṁda kūḍiddu mūvatmūru maṁḍalagaḷannu hoṁdide.
06013033a tatra tiṣṭhaṁti kauravya catvārō lōkasammatāḥ।
06013033c diggajā bharataśrēṣṭha vāmanairāvatādayaḥ।
06013033e supratīkastathā rājanprabhinnakaraṭāmukhaḥ।।
kauravya! bharataśrēṣṭha! rājan! alli nālku lōkasammata diggajagaḷu - vāmana, airāvatadiṁda śuruvāgi supratīka mattu innoṁdu karaṭāmukha.
06013034a tasyāhaṁ parimāṇaṁ tu na saṁkhyātumihōtsahē।
06013034c asaṁkhyātaḥ sa nityaṁ hi tiryagūrdhvamadhastathā।।
avugaḷa parimāṇagaḷannu lekkamāḍi hēḷalu nanage utsāhavilla. avugaḷa agala, ettara mattu gātragaḷu nityavū asaṁkhyavādudu.
06013035a tatra vai vāyavō vāṁti digbhyaḥ sarvābhya ēva ca।
06013035c asaṁbādhā mahārāja tānnigr̥hṇaṁti tē gajāḥ।।
06013036a puṣkaraiḥ padmasaṁkāśairvarṣmavadbhirmahāprabhaiḥ।
06013036c tē śanaiḥ punarēvāśu vāyūnmuṁcaṁti nityaśaḥ।।
alli vāyuvu ella dikkugaḷiṁdalū bīsuttiruttāne. ā gāḷiyannu ī gajagaḷu padmasaṁkāśavāda, ēnannū eḷedukoḷḷabahudāda, mahāprabheyannuḷḷa tamma soṁḍilugaḷiṁda hiḍidiṭṭukoṁḍu, gāḷiyannu punaḥ mellanē nityavū biḍuttiruttave.
06013037a śvasadbhirmucyamānāstu diggajairiha mārutāḥ।
06013037c āgacchaṁti mahārāja tatastiṣṭhaṁti vai prajāḥ।।
mahārāja! ī rīti diggajagaḷa usirāṭadiṁda horabaṁda gāḷiyē illige baṁdu, prajegaḷu usirāḍuttave2.”
06013038 dhr̥tarāṣṭra uvāca।
06013038a parō vai vistarō'tyarthaṁ tvayā saṁjaya kīrtitaḥ।
06013038c darśitaṁ dvīpasaṁsthānaṁ uttaraṁ brūhi saṁjaya।।
dhr̥tarāṣṭranu hēḷidanu: “saṁjaya! modalaneya viṣayavannu nīnu bahaḷa vistāravāgi hēḷiddīye. dvīpagaḷiruva jāgagaḷannū hēḷiddīye. saṁjaya! innu uḷida viṣayagaḷa kuritu hēḷu.”
06013039 saṁjaya uvāca।
06013039a uktā dvīpā mahārāja grahānmē śr̥ṇu tattvataḥ।
06013039c svarbhānuḥ kauravaśrēṣṭha yāvadēṣa prabhāvataḥ।।
saṁjayanu hēḷidanu: “mahārāja! dvīpagaḷa kuritu hēḷiyāyitu. grahagaḷa kuritu tatvatavāgi nānu hēḷuvudannu kēḷu.
06013040a parimaṁḍalō mahārāja svarbhānuḥ śrūyatē grahaḥ।
06013040c yōjanānāṁ sahasrāṇi viṣkaṁbhō dvādaśāsya vai।।
mahārāja! graha svarbhānu3vu gōlākarada maṁḍaladalliddāneṁdu kēḷiddēve. adara vyāsavu hanneraḍu sāvira yōjanagaḷu.
06013041a pariṇāhēna ṣaṭtriṁśadvipulatvēna cānagha।
06013041c ṣaṣṭimāhuḥ śatānyasya budhāḥ paurāṇikāstathā।।
anagha! adara suttaḷate 36 sāvira yōjana, gātra(dappa)vu 6 sāvira yōjanaveṁdu tiḷida paurāṇikaru hēḷuttāre.
06013042a caṁdramāstu sahasrāṇi rājannēkādaśa smr̥taḥ।
06013042c viṣkaṁbhēṇa kuruśrēṣṭha trayastriṁśattu maṁḍalaṁ।
06013042e ēkōnaṣaṣṭirvaipulyāccītaraśmērmahātmanaḥ।।
rājan! caṁdrana vyāsavu hannoṁdu sāvira yōjanagaḷeṁdu hēḷuttāre. kuruśrēṣṭha! ā śītāṁśuvina maṁḍalada suttaḷateyu 33 sāvira yōjanagaḷu mattu dappavu 5,900 yōjanagaḷeṁdu mahātmaru hēḷuttāre4.
06013043a sūryastvaṣṭau sahasrāṇi dvē cānyē kurunaṁdana।
06013043c viṣkaṁbhēṇa tatō rājanmaṁḍalaṁ triṁśataṁ samaṁ।।
kurunaṁdana! rājan! sūryagrahada vistāra 10,000 yōjanagaḷu. suttaḷate 30,000 yōjanagaḷu.
06013044a aṣṭapaṁcāśataṁ rājanvipulatvēna cānagha।
06013044c śrūyatē paramōdāraḥ pataṁgō'sau vibhāvasuḥ।
06013044e ētatpramāṇamarkasya nirdiṣṭamiha bhārata।।
rājan! anagha! sūryana gātra 5,800 yōjanagaḷu. bhārata! hīge paramōdāranāda śīghragāmiyāda vibhāvasuvina nirdiṣṭa parimāṇavannu hēḷuttāre.
06013045a sa rāhuścādayatyētau yathākālaṁ mahattayā।
06013045c caṁdrādityau mahārāja saṁkṣēpō'yamudāhr̥taḥ।।
mahārāja! ivugaḷalli rāhuvē doḍḍagrahavādudariṁda kelavu samayagaḷalli idu caṁdra-ādityarannu muccibiḍuttade.
06013046a ityētattē mahārāja pr̥cchataḥ śāstracakṣuṣā।
06013046c sarvamuktaṁ yathātattvaṁ tasmāccamamavāpnuhi।।
mahārāja! nīnu kēḷidudakke ī mūru grahagaḷa kuritu ninage śāstragaḷa ādhāradaṁte ellavannū hēḷiddēne.
06013047a yathādr̥ṣṭaṁ mayā prōktaṁ saniryāṇamidaṁ jagat।
06013047c tasmādāśvasa kauravya putraṁ duryōdhanaṁ prati।।
jagattina nirmāṇa mattu adara svarūpavannu nīnu bayasidaṁte nānu hēḷiddēne. ī kathanavannu kēḷi kauravya! ninna maga duryōdhanana kuritu āśvāsaneyannu hoṁdu.
06013048a śrutvēdaṁ bharataśrēṣṭha bhūmiparva manōnugaṁ।
06013048c śrīmānbhavati rājanyaḥ siddhārthaḥ sādhusammataḥ।
06013048e āyurbalaṁ ca vīryaṁ ca tasya tējaśca vardhatē।।
bharataśrēṣṭha! ī bhūmiparvavannu manassiṭṭu kēḷuva rājanu śrīmaṁtanāguttāne, sidārthanāguttāne, sādhusammatanāguttāne. avana āyassu, bala, vīrya mattu tējassugaḷu vr̥ddhisuttave.
06013049a yaḥ śr̥ṇōti mahīpāla parvaṇīdaṁ yatavrataḥ।
06013049c prīyaṁtē pitarastasya tathaiva ca pitāmahāḥ।।
mahīpāla! niyatavāda vratānuṣṭānagaḷalliddukoṁḍu parvakalagaḷalli ī bhūmiparvavannu śraddheyiṁda kēḷuvavavara pitr̥gaḷū pitāmaharū saṁprītarāguttāre.
06013050a idaṁ tu bhārataṁ varṣaṁ yatra vartāmahē vayaṁ।
06013050c pūrvaṁ pravartatē puṇyaṁ tatsarvaṁ śrutavānasi।।
īga nāvu iruva mattu pūrvajaru puṇyakarmagaḷannu māḍiruva ī bhāratavarṣada kuritu nīnu ellavannū kēḷidaṁtāyitu.”
samāpti
iti śrī mahābhāratē bhīṣmaparvaṇi bhūmi parvaṇi uttaradvīpādisaṁsthāna varṇanē trayōdaśō'dhyāyaḥ।।
idu śrī mahābhāratadalli bhīṣmaparvadalli bhūmi parvadalli uttaradvīpādisaṁsthāna varṇanaveṁba hadimūranē adhyāyavu.
iti śrī mahābhāratē bhīṣma parvaṇi bhūmi parvaḥ।
idu śrī mahābhāratadalli bhīṣma parvadalli bhūmi parvavu.
idūvaregina oṭṭu mahāparvagaḷu-5/18, upaparvagaḷu-62/100, adhyāyagaḷu-873/1995, ślōkagaḷu-28239/73784.
-
kuśadvīpadalli modalaneyadāda gauraparvatakkū eraḍaneyadāda sudhāmaparvatakkū aṁtaravu oṁdu sāvira yōjanegaḷāgiddare sudhāma parvatakkū mūraneyadāda kumudaparvatakkū eraḍu sāvira yōjanegaḷu. kumudaparvatakkū puṣpavatparvatakkū aṁtara nālku sāvira yōjanegaḷu. hīge uttarōttara parvatagaḷa vistīrṇavu dviguṇavāguttā hōguttade. ↩︎
-
diggajagaḷa aparimēyatvavannu ī ślōkagaḷu sūcisuttave. ↩︎
-
rāhugraha . ↩︎
-
ādhunika khagōḷaśāstrada prakāra caṁdrana paridhi (suttaḷate) 10,951 kilō mīṭargaḷu athavā 6,783 mailugaḷu. adara vyāsavu 1732.4 kilō mīṭar gaḷu. http://www.universetoday.com/66662/circumference-of-the-moon/ ↩︎