183 రామభీష్మయుద్ధః

ప్రవేశ

।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।

శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత

శ్రీ మహాభారత

ఉద్యోగ పర్వ

అంబోఽపాఖ్యాన పర్వ

అధ్యాయ 183

సార

పరశురామన బాణగళింద భీష్మను మూర్ఛితనాదుదు (1-10). వసుగళు భీష్మనన్ను ఉపచరిసిదుదు, గంగెయు అవన రథవన్ను నడెసిదుదు (11-17). రామను మూర్ఛితనాదుదు, నాల్కనెయ దినద యుద్ధవు ముగిదు, హాగె ఒట్టు ౨౩ దినగళ యుద్ధవు నడెదుదు (18-27).

05183001 భీష్మ ఉవాచ।
05183001a తతః ప్రభాతే రాజేంద్ర సూర్యే విమల ఉద్గతే।
05183001c భార్గవస్య మయా సార్ధం పునర్యుద్ధమవర్తత।।

భీష్మను హేళిదను: “రాజేంద్ర! ప్రభాతదల్లి విమల సూర్యను ఉదయవాగలు పునః నన్నొడనె భార్గవన యుద్ధవు నడెయితు.

05183002a తతో భ్రాంతే రథే తిష్ఠన్రామః ప్రహరతాం వరః।
05183002c వవర్ష శరవర్షాణి మయి శక్ర ఇవాచలే।।

ఆగ బెళగుత్తా నింతిద్ద ప్రహరిగళల్లి శ్రేష్ఠ రామను నన్న మేలె శక్రను పర్వతగళ మేలె హేగో హాగె శరవర్షగళన్ను సురిసిదను.

05183003a తేన సూతో మమ సుహృచ్చరవర్షేణ తాడితః।
05183003c నిపపాత రథోపస్థే మనో మమ విషాదయన్।।

ఆ శరవర్షదింద హొడెయల్పట్ట నన్న సూతను రథదల్లియే కుసిదు బిద్దు నన్న మనస్సన్ను దుఃఖగొళిసిదను.

05183004a తతః సూతః స మేఽత్యర్థం కశ్మలం ప్రావిశన్మహత్।
05183004c పృథివ్యాం చ శరాఘాతాన్నిపపాత ముమోహ చ।।

ఆగ అవనల్లి మహా కశ్మలవు ప్రవేశిసి నన్న సూతను శరఘాతదింద మూర్ఛెగొండు భూమియ మేలె బిద్దను.

05183005a తతః సూతోఽజహాత్ప్రాణాన్రామబాణప్రపీడితః।
05183005c ముహూర్తాదివ రాజేంద్ర మాం చ భీరావిశత్తదా।।

రామబాణపీడితనాగి అవను అసువన్ను నీగిదను. రాజేంద్ర! ఒందు క్షణ నన్నల్లి భీతియు ఆవేశగొండితు.

05183006a తతః సూతే హతే రాజన్ క్షిపతస్తస్య మే శరాన్।
05183006c ప్రమత్తమనసో రామః ప్రాహిణోన్మృత్యుసమ్మితాన్।।

రాజన్! సూతను హతనాగలు నాను ప్రమత్తమనస్కనాగిద్దాగ రామను నన్న మేలె మృత్యుసమ్మిత శరగళన్ను ఎసెదను.

05183007a తతః సూతవ్యసనినం విప్లుతం మాం స భార్గవః।
05183007c శరేణాభ్యహనద్గాఢం వికృష్య బలవద్ధనుః।।

సూతన వ్యసనదింద తత్తరిసుత్తిద్ద నన్న మేలె ఆ భార్గవను బలవాద ధనుస్సన్ను జోరాగి ఎళెదు బాణగళింద హొడెదను.

05183008a స మే జత్ర్వంతరే రాజన్నిపత్య రుధిరాశనః।
05183008c మయైవ సహ రాజేంద్ర జగామ వసుధాతలం।।

రాజన్! రాజేంద్ర! రక్తకుడియువ ఆ శరవు నన్నన్ను చుచ్చి హొరబందు నన్నొందిగే నెలద మేలె బిద్దితు.

05183009a మత్వా తు నిహతం రామస్తతో మాం భరతర్షభ।
05183009c మేఘవద్వ్యనదచ్చోచ్చైర్జహృషే చ పునః పునః।।

భరతర్షభ! నాను నిహతనాదెనెందు తిళిదు రామను మేఘదంతె జోరాగి పునః పునః హర్షోద్గార మాడిదను.

05183010a తథా తు పతితే రాజన్మయి రామో ముదా యుతః।
05183010c ఉదక్రోశన్మహానాదం సహ తైరనుయాయిభిః।।

రాజన్! నాను హాగె బీళలు రామను సంతోషగొండు అవన అనుయాయిగళొందిగె మహానాదవన్ను కూగిదను.

05183011a మమ తత్రాభవన్యే తు కౌరవాః పార్శ్వతః స్థితాః।
05183011c ఆగతా యే చ యుద్ధం తజ్జనాస్తత్ర దిదృక్షవః।।
05183011e ఆర్తిం పరమికాం జగ్ముస్తే తదా మయి పాతితే।।

ఆదరె యుద్ధవన్ను నోడలు బందిద్ద కౌరవరు నన్న పక్కదల్లి నింతు నాను బిద్దుదన్ను నోడి ఆర్తరాదరు.

05183012a తతోఽపశ్యం పాతితో రాజసింహ ద్విజానష్టౌ సూర్యహుతాశనాభాన్।
05183012c తే మాం సమంతాత్పరివార్య తస్థుః స్వబాహుభిః పరిగృహ్యాజిమధ్యే।।

రాజసింహ! అల్లి బిద్దాగ సూర్య-హుతాశనరంతె హొళెయుత్తిద్ద ఎంటు ద్విజరన్ను నోడిదెను. అవరు నన్నన్ను రణద మధ్యదల్లి తమ్మ బాహుగళింద మేలెత్తి హిడిదు నిల్లిసిదరు.

05183013a రక్ష్యమాణశ్చ తైర్విప్రైర్నాహం భూమిముపాస్పృశం।
05183013c అంతరిక్షే స్థితో హ్యస్మి తైర్విప్రైర్బాంధవైరివ।
05183013e స్వపన్నివాంతరిక్షే చ జలబిందుభిరుక్షితః।।

ఆ విప్రరింద హిడియల్పట్ట నాను నెలవన్ను ముట్టలిల్ల. ఆ విప్ర బాంధవర బెంబలదింద అంతరిక్షదల్లియే నింతిద్దెను. అవరు అంతరిక్షదింద నీరిన హనిగళన్ను చుముకిసిదరు.

05183014a తతస్తే బ్రాహ్మణా రాజన్నబ్రువన్పరిగృహ్య మాం।
05183014c మా భైరితి సమం సర్వే స్వస్తి తేఽస్త్వితి చాసకృత్।।

రాజన్! ఆగ ఆ బ్రాహ్మణరు నన్నన్ను హిడిదు “హెదరబేడ! ఎల్లవూ సరియాగుత్తదె!” ఎందు ఉపచరిసిదరు.

05183015a తతస్తేషామహం వాగ్భిస్తర్పితః సహసోత్థితః।
05183015c మాతరం సరితాం శ్రేష్ఠామపశ్యం రథమాస్థితాం।।

ఆగ అవర మాతుగళింద తృప్తనాగి నాను ఒమ్మెలే మేలెద్దెను. రథదల్లిద్ద మాతె శ్రేష్ఠ సరితెయన్ను నోడిదెను.

05183016a హయాశ్చ మే సంగృహీతాస్తయా వై మహానద్యా సమ్యతి కౌరవేంద్ర।
05183016c పాదౌ జనన్యాః ప్రతిపూజ్య చాహం తథార్ష్టిషేణం రథమభ్యరోహం।।

కౌరవేంద్ర! యుద్ధదల్లి ఆ మహానదియే నన్న కుదురెగళ కడివాణగళన్ను హిడిదు నడెసుత్తిద్దళు. నానాదరో అర్ష్టిషేణనన్ను హేగో హాగె జననియ పాదగళన్ను పూజిసి రథవన్నేరిదెను.

05183017a రరక్ష సా మమ రథం హయాంశ్చోపస్కరాణి చ।
05183017c తామహం ప్రాంజలిర్భూత్వా పునరేవ వ్యసర్జయం।।

అవళు నన్న రథవన్నూ కుదురెగళన్నూ ఉపకరణగళన్నూ రక్షిసిద్దళు. కైముగిదు నమస్కరిసి పునః అవళన్ను కళుహిసికొట్టెను.

05183018a తతోఽహం స్వయముద్యమ్య హయాంస్తాన్వాతరంహసః।
05183018c అయుధ్యం జామదగ్న్యేన నివృత్తేఽహని భారత।।

భారత! ఆగ నాను ఆ గాళియ వేగవుళ్ళ కుదురెగళన్ను స్వయం నియంత్రిసుత్తా దినవు కళెయువవరెగె జామదగ్నియొందిగె యుద్ధ మాడిదెను.

05183019a తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ వేగవంతం మహాబలం।
05183019c అముంచం సమరే బాణం రామాయ హృదయచ్చిదం।।

భరతశ్రేష్ఠ! ఆగ నాను సమరదల్లి వేగవంత మహాబలశాలి బాణవన్ను బిట్టు రామన హృదయవన్ను చుచ్చిదెను.

05183020a తతో జగామ వసుధాం బాణవేగప్రపీడితః।
05183020c జానుభ్యాం ధనురుత్సృజ్య రామో మోహవశం గతః।।

ఆగ బాణద వేగదింద పీడితనాద రామను ధనువన్ను బిట్టు తొడెగళన్నూరి నెలద మేలె బిద్దు మోహవశనాదను.

05183021a తతస్తస్మిన్నిపతితే రామే భూరిసహస్రదే।
05183021c ఆవవ్రుర్జలదా వ్యోమ క్షరంతో రుధిరం బహు।।

సహస్రభూరిగళన్నిత్త రామను హాగె బీళలు మోడగళు ఆకాశవన్ను కవిదు రక్తద మళెయన్ను సురిసిదవు.

05183022a ఉల్కాశ్చ శతశః పేతుః సనిర్ఘాతాః సకంపనాః।
05183022c అర్కం చ సహసా దీప్తం స్వర్భానురభిసంవృణోత్।।

భిరుగాళి మత్తు భూకంపగళొడనె నూరారు ఉల్కెగళు బిద్దవు. ఒమ్మిందొమ్మెలే స్వర్భానువు ఉరియుత్తిరువ సూర్యనన్ను ముచ్చిదను.

05183023a వవుశ్చ వాతాః పరుషాశ్చలితా చ వసుంధరా।
05183023c గృధ్రా బడాశ్చ కంకాశ్చ పరిపేతుర్ముదా యుతాః।।

చండమారుతవు బీసితు. భూమియు నడుగితు. హద్దు, కాగెగళు మత్తు బకపక్షిగళు గుంపాగి సంతోషదింద హారాడతొడగిదవు.

05183024a దీప్తాయాం దిశి గోమాయుర్దారుణం ముహురున్నదత్।
05183024c అనాహతా దుందుభయో వినేదుర్భృశనిస్వనాః।।

కెంపాగిద్ద దిగంతదల్లి నరిగళు దారుణవాగి మత్తె మత్తె కూగిదవు. బారిసదెయే దుందుభిగళు అతి జోరాగి శబ్ధమాడిదవు.

05183025a ఏతదౌత్పాతికం ఘోరమాసీద్భరతసత్తమ।
05183025c విసంజ్ఞాకల్పే ధరణీం గతే రామే మహాత్మని।।

భరతసత్తమ! మహాత్మ రామను మూర్ఛితనాగి నెలద మేలె బీళలు ఈ ఘోర ఉత్పాతగళు నడెదవు.

05183026a తతో రవిర్మందమరీచిమండలో జగామాస్తం పాంసుపుంజావగాఢః।
05183026c నిశా వ్యగాహత్సుఖశీతమారుతా తతో యుద్ధం ప్రత్యవహారయావః।।

కోమల కిరణగళు ముసుకిద రవియు మరీచిమండలదల్లి అస్తనాదను. సుఖ శీత మారుతగళొందిగె రాత్రియు పసరిసితు. ఆగ నావు యుద్ధదింద హిందె సరిదెవు.

05183027a ఏవం రాజన్నవహారో బభూవ తతః పునర్విమలేఽభూత్సుఘోరం।
05183027c కాల్యం కాల్యం వింశతిం వై దినాని తథైవ చాన్యాని దినాని త్రీణి।।

రాజన్! హీగె యుద్ధక్కె విరామవాయితు. బెళగాగలు పునః ఘోరయుద్ధవు నడెయితు. హీగె కాల కాలదల్లి ఇప్పత్తు మత్తు అన్య మూరు దినగళు యుద్ధవు నడెయితు.”

సమాప్తి

ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి అంబోఽపాఖ్యానపర్వణి రామభీష్మయుద్ధే త్ర్యశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి అంబోఽపాఖ్యాన పర్వదల్లి రామభీష్మయుద్ధదల్లి నూరాఎంభత్మూరనెయ అధ్యాయవు.