pravēśa
।। ōṁ ōṁ namō nārāyaṇāya।। śrī vēdavyāsāya namaḥ ।।
śrī kr̥ṣṇadvaipāyana vēdavyāsa viracita
śrī mahābhārata
udyōga parva
aṁbō'pākhyāna parva
adhyāya 180
sāra
paraśurāma-bhīṣmara modalaneya dinada yuddha (1-39).
05180001 bhīṣma uvāca।
05180001a tamahaṁ smayanniva raṇē pratyabhāṣaṁ vyavasthitaṁ।
05180001c bhūmiṣṭhaṁ nōtsahē yōddhuṁ bhavaṁtaṁ rathamāsthitaḥ।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “raṇadalli niṁtidda avanige naguttā hēḷidenu: “rathada mēle niṁtu nelada mēle niṁtiruva ninnoṁdige yuddhamāḍalu utsāhavāguttilla.
05180002a ārōha syaṁdanaṁ vīra kavacaṁ ca mahābhuja।
05180002c badhāna samarē rāma yadi yōddhuṁ mayēccasi।।
vīra! mahābhuja! raṇadalli nannoṁdige yuddhamāḍalu bayasuveyādare rathavannēru! kavacavannu dharisu!”
05180003a tatō māmabravīdrāmaḥ smayamānō raṇājirē।
05180003c rathō mē mēdinī bhīṣma vāhā vēdāḥ sadaśvavat।।
āga ā raṇadalli rāmanu naguttā nanage hēḷidanu: “bhīṣma! mēdiniyē nanna ratha. vēdagaḷu naḍesuva aśvagaḷaṁte.
05180004a sūtō mē mātariśvā vai kavacaṁ vēdamātaraḥ।
05180004c susaṁvītō raṇē tābhiryōtsyē'haṁ kurunaṁdana।।
gāḷiyu nanna sārathi. vēdamātareyu nanna kavaca. kurunaṁdana! ivugaḷiṁda surakṣitanāgi nānu raṇadalli ninnoṁdige yuddha māḍuttēne.”
05180005a ēvaṁ bruvāṇō gāṁdhārē rāmō māṁ satyavikramaḥ।
05180005c śaravrātēna mahatā sarvataḥ paryavārayat।।
gāṁdhārē! hīge hēḷi satyavikrami rāmanu nannannu mahā śaragaḷa maḷeyiṁda ella kaḍeyiṁdalū muccidanu.
05180006a tatō'paśyaṁ jāmadagnyaṁ rathē divyē vyavasthitaṁ।
05180006c sarvāyudhadharē śrīmatyadbhutōpamadarśanē।।
āga nānu jāmadagnyanannu divya rathada mēle sarvāyudhadharanāgi, śrīmat adbhuta suṁdaranāgi vyavasthitanāgiddudu kaṁḍubaṁditu.
05180007a manasā vihitē puṇyē vistīrṇē nagarōpamē।
05180007c divyāśvayuji sannaddhē kāṁcanēna vibhūṣitē।।
avana puṇya manassiniṁda nirmisida rathavu nagaradaṁte vistīrṇavāgittu. kāṁcana vibhūṣita divyāśvagaḷannu kaṭṭalāgittu. sannaddhavāgittu.
05180008a dhvajēna ca mahābāhō sōmālaṁkr̥talakṣmaṇā।
05180008c dhanurdharō baddhatūṇō baddhagōdhāṁgulitravān।।
ā mahābāhuvuvina dhvajavu sōmālaṁkr̥ta lakṣaṇaddāgittu. ā dhanurdharanu tūṇīragaḷannu kaṭṭikoṁḍiddanu. ugurugaḷige gōdhagaḷannu kaṭṭikoṁḍiddanu.
05180009a sārathyaṁ kr̥tavāṁstatra yuyutsōrakr̥tavraṇaḥ।
05180009c sakhā vēdavidatyaṁtaṁ dayitō bhārgavasya ha।।
ā yōdhanige bhārgavana atyaṁta priya sakha, vēdavida akr̥tavraṇanu sārathyavannu māḍuttiddanu.
05180010a āhvayānaḥ sa māṁ yuddhē manō harṣayatīva mē।
05180010c punaḥ punarabhikrōśannabhiyāhīti bhārgavaḥ।।
manassinalli atīva harṣagoṁḍu bhārgavanu yuddhadalli nannannu muṁde bā eṁdu punaḥ punaḥ kūgi kareyuttiddanu.
05180011a tamādityamivōdyaṁtamanādhr̥ṣyaṁ mahābalaṁ।
05180011c kṣatriyāṁtakaraṁ rāmamēkamēkaḥ samāsadaṁ।।
āga ādityanaṁte beḷaguttidda, anādr̥ṣyanāda, mahābala kṣatriyāṁtaka rāmanannu ēkanāgi ēkanannu edurisidenu.
05180012a tatō'haṁ bāṇapātēṣu triṣu vāhānnigr̥hya vai।
05180012c avatīrya dhanurnyasya padātirr̥ṣisattamaṁ।।
avanu mūru bāṇagaḷannu biṭṭu nanna kuduregaḷannu taḍedāga nānu rathadiṁda keḷagiḷidu dhanussannu ā r̥ṣisattamana pādagaḷalliṭṭenu.
05180013a abhyagaccaṁ tadā rāmamarciṣyandvijasattamaṁ।
05180013c abhivādya cainaṁ vidhivadabruvaṁ vākyamuttamaṁ।।
āga dvijasattama rāmanannu arcisi vidhivattāgi abhivaṁdisi ī uttama vākyagaḷannu hēḷidenu:
05180014a yōtsyē tvayā raṇē rāma viśiṣṭēnādhikēna ca।
05180014c guruṇā dharmaśīlēna jayamāśāssva mē vibhō।।
“rāma! nanagiṁta nīnu viśiṣṭanāgiddīye. mattu adhikanāgiddīye. ādarū guru dharmaśīlanāda ninnoṁdige yuddha māḍuttiddēne. vibhō! nanage jayavannu āśīrvadisu!”
05180015 rāma uvāca।
05180015a ēvamētatkuruśrēṣṭha kartavyaṁ bhūtimiccatā।
05180015c dharmō hyēṣa mahābāhō viśiṣṭaiḥ saha yudhyatāṁ।।
rāmanu hēḷidanu: “mahābāhō! kuruśrēṣṭha! oḷḷeyadannu bayasuvavanige idē kartavya. tamagiṁtalū viśiṣṭavāgiruvavaroṁdige yuddhamāḍuvavara dharmavē idu.
05180016a śapēyaṁ tvāṁ na cēdēvamāgaccēthā viśāṁ patē।
05180016c yudhyasva tvaṁ raṇē yattō dhairyamālaṁbya kaurava।।
viśāṁpatē! ī rīti baradē iddiddare nānu ninnannu śapisuttiddenu1. īga hōgu! ninnalliruva balavannu avalaṁbisi raṇadalli yuddhamāḍu.
05180017a na tu tē jayamāśāsē tvāṁ hi jētumahaṁ sthitaḥ।
05180017c gacca yudhyasva dharmēṇa prītō'smi caritēna tē।।
ādare nānu ninage jayavannu bayasuvudilla. ēkeṁdare ninnannu gellalē nānu illi niṁtiddēne. hōgu! dharmadiṁda yuddhamāḍu! ninna naḍateyannu mecciddēne.””
05180018 bhīṣma uvāca।
05180018a tatō'haṁ taṁ namaskr̥tya rathamāruhya satvaraḥ।
05180018c prādhmāpayaṁ raṇē śaṁkhaṁ punarhēmavibhūṣitaṁ।।
bhīṣmanu hēḷidanu: “āga nānu avanannu namaskarisi bēganē rathavannēridenu. innomme hēma vibhūṣita śaṁkhavannu raṇadalli ūdidenu.
05180019a tatō yuddhaṁ samabhavanmama tasya ca bhārata।
05180019c divasānsubahūnrājanparasparajigīṣayā।।
bhārata! rājan! āga paraspararannu gellalu bayasida avana mattu nanna naḍuve bahaḷa dinagaḷa mahā yuddhavu naḍeyitu.
05180020a sa mē tasminraṇē pūrvaṁ prāharatkaṁkapatribhiḥ।
05180020c ṣaṣṭyā śataiśca navabhiḥ śarāṇāmagnivarcasāṁ।।
raṇadalli modalu avanu nannannu oṁbainūrā aravattu agnivarcasa kaṁkapatri bāṇagaḷiṁda hoḍedanu.
05180021a catvārastēna mē vāhāḥ sūtaścaiva viśāṁ patē।
05180021c pratiruddhāstathaivāhaṁ samarē daṁśitaḥ sthitaḥ।।
viśāṁpatē! nanna nālku kuduregaḷu mattu sūtanu taḍehiḍiyalpaṭṭaru. ādare nānu samaradalli kavacagaḷiṁda rakṣitanāgi niṁtenu.
05180022a namaskr̥tya ca dēvēbhyō brāhmaṇēbhyaśca bhārata।
05180022c tamahaṁ smayanniva raṇē pratyabhāṣaṁ vyavasthitaṁ।।
bhārata! dēvategaḷigū brāhmaṇarigū namaskarisi nānu naguttā raṇadalli niṁtidda avanige hēḷidenu:
05180023a ācāryatā mānitā mē nirmaryādē hyapi tvayi।
05180023c bhūyastu śr̥ṇu mē brahmansaṁpadaṁ dharmasaṁgrahē।।
“nīnu maryādegaḷannu dāṭidarū ācāryaneṁdu gauraviside. brahman! dharmasaṁgrahada mārgavēneṁdu innomme nannannu kēḷu.
05180024a yē tē vēdāḥ śarīrasthā brāhmaṇyaṁ yacca tē mahat।
05180024c tapaśca sumahattaptaṁ na tēbhyaḥ praharāmyahaṁ।।
ninna dēhadalli nelesiruva vēdagaḷannu, brāhmaṇyavannu mattu sumahattaravāgi tapisida tapavannu nānu hoḍeyalārenu.
05180025a praharē kṣatradharmasya yaṁ tvaṁ rāma samāsthitaḥ।
05180025c brāhmaṇaḥ kṣatriyatvaṁ hi yāti śastrasamudyamāt।।
rāma! nīnu samāsthitanāgiruva kṣatradharmakke hoḍeyuttēne. ēkeṁdare śastragaḷannu hiḍidu brāhmaṇanu kṣatriyatvavannu paḍeyuttāne.
05180026a paśya mē dhanuṣō vīryaṁ paśya bāhvōrbalaṁ ca mē।
05180026c ēṣa tē kārmukaṁ vīra dvidhā kurmi sasāyakaṁ।।
nanna dhanussina vīryavannu nōḍu! nanna bāhugaḷa balavannu nōḍu! vīra! nānu ninna billu bāṇagaḷannu tuṁḍarisuttēne!”
05180027a tasyāhaṁ niśitaṁ bhallaṁ prāhiṇvaṁ bharatarṣabha।
05180027c tēnāsya dhanuṣaḥ kōṭiścinnā bhūmimathāgamat।।
bharatarṣabha! āga nānu haritāda bhallavannu avana mēle eseyalu adu avana dhanussina tudiyannu tuṁḍumāḍi nelakke bīḷisitu.
05180028a nava cāpi pr̥ṣatkānāṁ śatāni nataparvaṇāṁ।
05180028c prāhiṇvaṁ kaṁkapatrāṇāṁ jāmadagnyarathaṁ prati।।
jāmadagniya rathada mēle oṁbhainūru nēra kaṁkapatri bāṇagaḷannu prayōgisidenu.
05180029a kāyē viṣaktāstu tadā vāyunābhisamīritāḥ।
05180029c cēluḥ kṣaraṁtō rudhiraṁ nāgā iva ca tē śarāḥ।।
avana dēhakke guriyāgiṭṭa, gāḷiyiṁda vēgavāgi hōda ā śaragaḷu raktakāruva nāgagaḷaṁte hārihōdavu.
05180030a kṣatajōkṣitasarvāṁgaḥ kṣaransa rudhiraṁ vraṇaiḥ।
05180030c babhau rāmastadā rājanmērurdhātūnivōtsr̥jan।।
rājan! avana iḍī dēhavu gāyagaḷiṁda oddeyāgi raktavu suriyalu rāmanu dhātugaḷannu surisuttidda mēru parvatadaṁte tōridanu.
05180031a hēmaṁtāṁtē'śōka iva raktastabakamaṁḍitaḥ।
05180031c babhau rāmastadā rājankva citkiṁśukasamnibhaḥ।।
rājan! hēmaṁta r̥tuvina aṁtyadalli keṁpu hūvugaḷiṁda tuṁbida aśōkadaṁte athavā kiṁśukavr̥kṣadaṁte rāmanu kāṇisidanu.
05180032a tatō'nyaddhanurādāya rāmaḥ krōdhasamanvitaḥ।
05180032c hēmapuṁkhānsuniśitāṁ śarāṁstān hi vavarṣa saḥ।।
āga krōdhasamanvitanāgi rāmanu innoṁdu dhanussannu ettikoṁḍu hēmapuṁkhagaḷa, harita bāṇagaḷa maḷeyannu surisidanu.
05180033a tē samāsādya māṁ raudrā bahudhā marmabhēdinaḥ।
05180033c akaṁpayanmahāvēgāḥ sarpānalaviṣōpamāḥ।।
ā raudra marmabhēdī sarpānalaviṣagaḷaṁtiruva bahu bāṇagaḷu nannannu hoḍedu tattarisuvaṁte māḍidavu.
05180034a tatō'haṁ samavaṣṭabhya punarātmānamāhavē।
05180034c śatasaṁkhyaiḥ śaraiḥ kruddhastadā rāmamavākiraṁ।।
āga nānu yuddhadalli punaḥ cētarisikoṁḍu kōpadiṁda rāmanannu nūrāru bāṇagaḷiṁda hoḍedenu.
05180035a sa tairagnyarkasaṁkāśaiḥ śarairāśīviṣōpamaiḥ।
05180035c śitairabhyarditō rāmō maṁdacētā ivābhavat।।
ā agni-arka saṁkāśa, viṣagaḷaṁtidda harita bāṇagaḷa rāśiyiṁda hoḍeta tiṁdu rāmanu mūrchegoṁḍaṁtādanu.
05180036a tatō'haṁ kr̥payāviṣṭō viniṁdyātmānamātmanā।
05180036c dhigdhigityabruvanyuddhaṁ kṣatraṁ ca bharatarṣabha।।
bharatarṣabha! āga nānu kr̥pāviṣṭanāgi “kṣatradharmakke dhikkāra! yuddhakke dhikkāra!” eṁdu hēḷi nannannu nānē niṁdisikoṁḍenu.
05180037a asakr̥ccābruvaṁ rājaṁ śōkavēgapariplutaḥ।
05180037c ahō bata kr̥taṁ pāpaṁ mayēdaṁ kṣatrakarmaṇā।।
rājan! śōkavēgapariplutanāgi tappāyiteṁdu hēḷidenu: “ahō! kṣatranāgi nānu iṁdu ī pāpavannu māḍidenu.
05180038a gururdvijātirdharmātmā yadēvaṁ pīḍitaḥ śaraiḥ।
05180038c tatō na prāharaṁ bhūyō jāmadagnyāya bhārata।।
nanna guru, dharmātmā brāhmaṇanannu ī rītiyāgi bāṇagaḷiṁda pīḍisidenalla!” bhārata! āga nānu jāmadagnige innu hoḍeyalilla!
05180039a athāvatāpya pr̥thivīṁ pūṣā divasasaṁkṣayē।
05180039c jagāmāstaṁ sahasrāṁśustatō yuddhamupāramat।।
aṣṭaralliyē sahasrāṁśuvu pr̥thviyannu beḷagisi divasakṣayadalli astamavāgalu namma yuddhavū niṁtitu.”
samāpti
iti śrī mahābhāratē udyōga parvaṇi aṁbō'pākhyāna parvaṇi rāmabhīṣmayuddhē aśītyadhikaśatatamō'dhyāyaḥ।
idu śrī mahābhāratadalli udyōga parvadalli aṁbō'pākhyāna parvadalli rāmabhīṣmayuddhadalli nūrāeṁbhattaneya adhyāyavu.
-
muṁde mahābhārata yuddhada araṁbhadalli yudhiṣṭhiranu bhīṣmanannu namaskarisalu hōdāga bhīṣmanu avanige idē mātannāḍuttāne (bhīṣma parva, adhyāya 22). ↩︎