praveśa
|| oṃ oṃ namo nārāyaṇāya|| śrī vedavyāsāya namaḥ ||
śrī kṛṣṇadvaipāyana vedavyāsa viracita
śrī mahābhārata
udyoga parva
aṃbo'pākhyāna parva
adhyāya 180
sāra
paraśurāma-bhīṣmara mòdalanèya dinada yuddha (1-39).
05180001 bhīṣma uvāca|
05180001a tamahaṃ smayanniva raṇe pratyabhāṣaṃ vyavasthitaṃ|
05180001c bhūmiṣṭhaṃ notsahe yoddhuṃ bhavaṃtaṃ rathamāsthitaḥ||
bhīṣmanu hel̤idanu: “raṇadalli niṃtidda avanigè naguttā hel̤idènu: “rathada melè niṃtu nèlada melè niṃtiruva ninnòṃdigè yuddhamāḍalu utsāhavāguttilla.
05180002a āroha syaṃdanaṃ vīra kavacaṃ ca mahābhuja|
05180002c badhāna samare rāma yadi yoddhuṃ mayeccasi||
vīra! mahābhuja! raṇadalli nannòṃdigè yuddhamāḍalu bayasuvèyādarè rathavanneru! kavacavannu dharisu!”
05180003a tato māmabravīdrāmaḥ smayamāno raṇājire|
05180003c ratho me medinī bhīṣma vāhā vedāḥ sadaśvavat||
āga ā raṇadalli rāmanu naguttā nanagè hel̤idanu: “bhīṣma! mediniye nanna ratha. vedagal̤u naḍèsuva aśvagal̤aṃtè.
05180004a sūto me mātariśvā vai kavacaṃ vedamātaraḥ|
05180004c susaṃvīto raṇe tābhiryotsye'haṃ kurunaṃdana||
gāl̤iyu nanna sārathi. vedamātarèyu nanna kavaca. kurunaṃdana! ivugal̤iṃda surakṣitanāgi nānu raṇadalli ninnòṃdigè yuddha māḍuttenè.”
05180005a evaṃ bruvāṇo gāṃdhāre rāmo māṃ satyavikramaḥ|
05180005c śaravrātena mahatā sarvataḥ paryavārayat||
gāṃdhāre! hīgè hel̤i satyavikrami rāmanu nannannu mahā śaragal̤a mal̤èyiṃda èlla kaḍèyiṃdalū muccidanu.
05180006a tato'paśyaṃ jāmadagnyaṃ rathe divye vyavasthitaṃ|
05180006c sarvāyudhadhare śrīmatyadbhutopamadarśane||
āga nānu jāmadagnyanannu divya rathada melè sarvāyudhadharanāgi, śrīmat adbhuta suṃdaranāgi vyavasthitanāgiddudu kaṃḍubaṃditu.
05180007a manasā vihite puṇye vistīrṇe nagaropame|
05180007c divyāśvayuji sannaddhe kāṃcanena vibhūṣite||
avana puṇya manassiniṃda nirmisida rathavu nagaradaṃtè vistīrṇavāgittu. kāṃcana vibhūṣita divyāśvagal̤annu kaṭṭalāgittu. sannaddhavāgittu.
05180008a dhvajena ca mahābāho somālaṃkṛtalakṣmaṇā|
05180008c dhanurdharo baddhatūṇo baddhagodhāṃgulitravān||
ā mahābāhuvuvina dhvajavu somālaṃkṛta lakṣaṇaddāgittu. ā dhanurdharanu tūṇīragal̤annu kaṭṭikòṃḍiddanu. ugurugal̤igè godhagal̤annu kaṭṭikòṃḍiddanu.
05180009a sārathyaṃ kṛtavāṃstatra yuyutsorakṛtavraṇaḥ|
05180009c sakhā vedavidatyaṃtaṃ dayito bhārgavasya ha||
ā yodhanigè bhārgavana atyaṃta priya sakha, vedavida akṛtavraṇanu sārathyavannu māḍuttiddanu.
05180010a āhvayānaḥ sa māṃ yuddhe mano harṣayatīva me|
05180010c punaḥ punarabhikrośannabhiyāhīti bhārgavaḥ||
manassinalli atīva harṣagòṃḍu bhārgavanu yuddhadalli nannannu muṃdè bā èṃdu punaḥ punaḥ kūgi karèyuttiddanu.
05180011a tamādityamivodyaṃtamanādhṛṣyaṃ mahābalaṃ|
05180011c kṣatriyāṃtakaraṃ rāmamekamekaḥ samāsadaṃ||
āga ādityanaṃtè bèl̤aguttidda, anādṛṣyanāda, mahābala kṣatriyāṃtaka rāmanannu ekanāgi ekanannu èdurisidènu.
05180012a tato'haṃ bāṇapāteṣu triṣu vāhānnigṛhya vai|
05180012c avatīrya dhanurnyasya padātirṛṣisattamaṃ||
avanu mūru bāṇagal̤annu biṭṭu nanna kudurègal̤annu taḍèdāga nānu rathadiṃda kèl̤agil̤idu dhanussannu ā ṛṣisattamana pādagal̤alliṭṭènu.
05180013a abhyagaccaṃ tadā rāmamarciṣyandvijasattamaṃ|
05180013c abhivādya cainaṃ vidhivadabruvaṃ vākyamuttamaṃ||
āga dvijasattama rāmanannu arcisi vidhivattāgi abhivaṃdisi ī uttama vākyagal̤annu hel̤idènu:
05180014a yotsye tvayā raṇe rāma viśiṣṭenādhikena ca|
05180014c guruṇā dharmaśīlena jayamāśāssva me vibho||
“rāma! nanagiṃta nīnu viśiṣṭanāgiddīyè. mattu adhikanāgiddīyè. ādarū guru dharmaśīlanāda ninnòṃdigè yuddha māḍuttiddenè. vibho! nanagè jayavannu āśīrvadisu!”
05180015 rāma uvāca|
05180015a evametatkuruśreṣṭha kartavyaṃ bhūtimiccatā|
05180015c dharmo hyeṣa mahābāho viśiṣṭaiḥ saha yudhyatāṃ||
rāmanu hel̤idanu: “mahābāho! kuruśreṣṭha! òl̤l̤èyadannu bayasuvavanigè ide kartavya. tamagiṃtalū viśiṣṭavāgiruvavaròṃdigè yuddhamāḍuvavara dharmave idu.
05180016a śapeyaṃ tvāṃ na cedevamāgaccethā viśāṃ pate|
05180016c yudhyasva tvaṃ raṇe yatto dhairyamālaṃbya kaurava||
viśāṃpate! ī rīti barade iddiddarè nānu ninnannu śapisuttiddènu1. īga hogu! ninnalliruva balavannu avalaṃbisi raṇadalli yuddhamāḍu.
05180017a na tu te jayamāśāse tvāṃ hi jetumahaṃ sthitaḥ|
05180017c gacca yudhyasva dharmeṇa prīto'smi caritena te||
ādarè nānu ninagè jayavannu bayasuvudilla. ekèṃdarè ninnannu gèllale nānu illi niṃtiddenè. hogu! dharmadiṃda yuddhamāḍu! ninna naḍatèyannu mècciddenè.””
05180018 bhīṣma uvāca|
05180018a tato'haṃ taṃ namaskṛtya rathamāruhya satvaraḥ|
05180018c prādhmāpayaṃ raṇe śaṃkhaṃ punarhemavibhūṣitaṃ||
bhīṣmanu hel̤idanu: “āga nānu avanannu namaskarisi begane rathavanneridènu. innòmmè hema vibhūṣita śaṃkhavannu raṇadalli ūdidènu.
05180019a tato yuddhaṃ samabhavanmama tasya ca bhārata|
05180019c divasānsubahūnrājanparasparajigīṣayā||
bhārata! rājan! āga paraspararannu gèllalu bayasida avana mattu nanna naḍuvè bahal̤a dinagal̤a mahā yuddhavu naḍèyitu.
05180020a sa me tasminraṇe pūrvaṃ prāharatkaṃkapatribhiḥ|
05180020c ṣaṣṭyā śataiśca navabhiḥ śarāṇāmagnivarcasāṃ||
raṇadalli mòdalu avanu nannannu òṃbainūrā aravattu agnivarcasa kaṃkapatri bāṇagal̤iṃda hòḍèdanu.
05180021a catvārastena me vāhāḥ sūtaścaiva viśāṃ pate|
05180021c pratiruddhāstathaivāhaṃ samare daṃśitaḥ sthitaḥ||
viśāṃpate! nanna nālku kudurègal̤u mattu sūtanu taḍèhiḍiyalpaṭṭaru. ādarè nānu samaradalli kavacagal̤iṃda rakṣitanāgi niṃtènu.
05180022a namaskṛtya ca devebhyo brāhmaṇebhyaśca bhārata|
05180022c tamahaṃ smayanniva raṇe pratyabhāṣaṃ vyavasthitaṃ||
bhārata! devatègal̤igū brāhmaṇarigū namaskarisi nānu naguttā raṇadalli niṃtidda avanigè hel̤idènu:
05180023a ācāryatā mānitā me nirmaryāde hyapi tvayi|
05180023c bhūyastu śṛṇu me brahmansaṃpadaṃ dharmasaṃgrahe||
“nīnu maryādègal̤annu dāṭidarū ācāryanèṃdu gauravisidè. brahman! dharmasaṃgrahada mārgavenèṃdu innòmmè nannannu kel̤u.
05180024a ye te vedāḥ śarīrasthā brāhmaṇyaṃ yacca te mahat|
05180024c tapaśca sumahattaptaṃ na tebhyaḥ praharāmyahaṃ||
ninna dehadalli nèlèsiruva vedagal̤annu, brāhmaṇyavannu mattu sumahattaravāgi tapisida tapavannu nānu hòḍèyalārènu.
05180025a prahare kṣatradharmasya yaṃ tvaṃ rāma samāsthitaḥ|
05180025c brāhmaṇaḥ kṣatriyatvaṃ hi yāti śastrasamudyamāt||
rāma! nīnu samāsthitanāgiruva kṣatradharmakkè hòḍèyuttenè. ekèṃdarè śastragal̤annu hiḍidu brāhmaṇanu kṣatriyatvavannu paḍèyuttānè.
05180026a paśya me dhanuṣo vīryaṃ paśya bāhvorbalaṃ ca me|
05180026c eṣa te kārmukaṃ vīra dvidhā kurmi sasāyakaṃ||
nanna dhanussina vīryavannu noḍu! nanna bāhugal̤a balavannu noḍu! vīra! nānu ninna billu bāṇagal̤annu tuṃḍarisuttenè!”
05180027a tasyāhaṃ niśitaṃ bhallaṃ prāhiṇvaṃ bharatarṣabha|
05180027c tenāsya dhanuṣaḥ koṭiścinnā bhūmimathāgamat||
bharatarṣabha! āga nānu haritāda bhallavannu avana melè èsèyalu adu avana dhanussina tudiyannu tuṃḍumāḍi nèlakkè bīl̤isitu.
05180028a nava cāpi pṛṣatkānāṃ śatāni nataparvaṇāṃ|
05180028c prāhiṇvaṃ kaṃkapatrāṇāṃ jāmadagnyarathaṃ prati||
jāmadagniya rathada melè òṃbhainūru nera kaṃkapatri bāṇagal̤annu prayogisidènu.
05180029a kāye viṣaktāstu tadā vāyunābhisamīritāḥ|
05180029c celuḥ kṣaraṃto rudhiraṃ nāgā iva ca te śarāḥ||
avana dehakkè guriyāgiṭṭa, gāl̤iyiṃda vegavāgi hoda ā śaragal̤u raktakāruva nāgagal̤aṃtè hārihodavu.
05180030a kṣatajokṣitasarvāṃgaḥ kṣaransa rudhiraṃ vraṇaiḥ|
05180030c babhau rāmastadā rājanmerurdhātūnivotsṛjan||
rājan! avana iḍī dehavu gāyagal̤iṃda òddèyāgi raktavu suriyalu rāmanu dhātugal̤annu surisuttidda meru parvatadaṃtè toridanu.
05180031a hemaṃtāṃte'śoka iva raktastabakamaṃḍitaḥ|
05180031c babhau rāmastadā rājankva citkiṃśukasamnibhaḥ||
rājan! hemaṃta ṛtuvina aṃtyadalli kèṃpu hūvugal̤iṃda tuṃbida aśokadaṃtè athavā kiṃśukavṛkṣadaṃtè rāmanu kāṇisidanu.
05180032a tato'nyaddhanurādāya rāmaḥ krodhasamanvitaḥ|
05180032c hemapuṃkhānsuniśitāṃ śarāṃstān hi vavarṣa saḥ||
āga krodhasamanvitanāgi rāmanu innòṃdu dhanussannu èttikòṃḍu hemapuṃkhagal̤a, harita bāṇagal̤a mal̤èyannu surisidanu.
05180033a te samāsādya māṃ raudrā bahudhā marmabhedinaḥ|
05180033c akaṃpayanmahāvegāḥ sarpānalaviṣopamāḥ||
ā raudra marmabhedī sarpānalaviṣagal̤aṃtiruva bahu bāṇagal̤u nannannu hòḍèdu tattarisuvaṃtè māḍidavu.
05180034a tato'haṃ samavaṣṭabhya punarātmānamāhave|
05180034c śatasaṃkhyaiḥ śaraiḥ kruddhastadā rāmamavākiraṃ||
āga nānu yuddhadalli punaḥ cetarisikòṃḍu kopadiṃda rāmanannu nūrāru bāṇagal̤iṃda hòḍèdènu.
05180035a sa tairagnyarkasaṃkāśaiḥ śarairāśīviṣopamaiḥ|
05180035c śitairabhyardito rāmo maṃdacetā ivābhavat||
ā agni-arka saṃkāśa, viṣagal̤aṃtidda harita bāṇagal̤a rāśiyiṃda hòḍèta tiṃdu rāmanu mūrchègòṃḍaṃtādanu.
05180036a tato'haṃ kṛpayāviṣṭo viniṃdyātmānamātmanā|
05180036c dhigdhigityabruvanyuddhaṃ kṣatraṃ ca bharatarṣabha||
bharatarṣabha! āga nānu kṛpāviṣṭanāgi “kṣatradharmakkè dhikkāra! yuddhakkè dhikkāra!” èṃdu hel̤i nannannu nāne niṃdisikòṃḍènu.
05180037a asakṛccābruvaṃ rājaṃ śokavegapariplutaḥ|
05180037c aho bata kṛtaṃ pāpaṃ mayedaṃ kṣatrakarmaṇā||
rājan! śokavegapariplutanāgi tappāyitèṃdu hel̤idènu: “aho! kṣatranāgi nānu iṃdu ī pāpavannu māḍidènu.
05180038a gururdvijātirdharmātmā yadevaṃ pīḍitaḥ śaraiḥ|
05180038c tato na prāharaṃ bhūyo jāmadagnyāya bhārata||
nanna guru, dharmātmā brāhmaṇanannu ī rītiyāgi bāṇagal̤iṃda pīḍisidènalla!” bhārata! āga nānu jāmadagnigè innu hòḍèyalilla!
05180039a athāvatāpya pṛthivīṃ pūṣā divasasaṃkṣaye|
05180039c jagāmāstaṃ sahasrāṃśustato yuddhamupāramat||
aṣṭaralliye sahasrāṃśuvu pṛthviyannu bèl̤agisi divasakṣayadalli astamavāgalu namma yuddhavū niṃtitu.”
samāpti
iti śrī mahābhārate udyoga parvaṇi aṃbo'pākhyāna parvaṇi rāmabhīṣmayuddhe aśītyadhikaśatatamo'dhyāyaḥ|
idu śrī mahābhāratadalli udyoga parvadalli aṃbo'pākhyāna parvadalli rāmabhīṣmayuddhadalli nūrāèṃbhattanèya adhyāyavu.
-
muṃdè mahābhārata yuddhada araṃbhadalli yudhiṣṭhiranu bhīṣmanannu namaskarisalu hodāga bhīṣmanu avanigè ide mātannāḍuttānè (bhīṣma parva, adhyāya 22). ↩︎