ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఉద్యోగ పర్వ
అంబోఽపాఖ్యాన పర్వ
అధ్యాయ 178
సార
పరశురామను భీష్మనన్ను కరెయిసి అవను అంబెయన్ను స్వీకరిసబేకెందు ఆజ్ఞాపిసలు భీష్మను తన్న ప్రతిజ్ఞెయన్ను నెనపిసికొట్టు అంబెయన్ను మదువెయాగలు నిరాకరిసిదుదు (1-11). ఆగ పరశురామను “నన్న మాతినంతె మాడదే ఇద్దరె ఇందే అమాత్యరొందిగె నిన్నన్ను కొల్లుత్తేనె” ఎందు హేళలు అవనన్ను ప్రీతియ మాతుగళింద భీష్మను యాచిసిదరూ శాంతనాగదిరలు యుద్ధవన్ను నిశ్చయిసిదుదు (12-38).
05178001 భీష్మ ఉవాచ।
05178001a తతస్తృతీయే దివసే సమే దేశే వ్యవస్థితః।
05178001c ప్రేషయామాస మే రాజన్ప్రాప్తోఽస్మీతి మహావ్రతః।।
భీష్మను హేళిదను: “రాజన్! సమ ప్రదేశదల్లి నెలెసిద మూరనెయ దివసదల్లి ఆ మహావ్రతను నాను బందిద్దేనె ఎందు సందేశవన్ను ననగె కళుహిసిదను.
05178002a తమాగతమహం శ్రుత్వా విషయాంతం మహాబలం।
05178002c అభ్యగచ్చం జవేనాశు ప్రీత్యా తేజోనిధిం ప్రభుం।।
05178003a గాం పురస్కృత్య రాజేంద్ర బ్రాహ్మణైః పరివారితః।
05178003c ఋత్విగ్భిర్దేవకల్పైశ్చ తథైవ చ పురోహితైః।।
రాజేంద్ర! నమ్మ దేశద గడిగె ఆ మహాబల తేజోనిధి ప్రభువు బందిద్దానెందు కేళి నాను ప్రీతియింద గోవుగళన్ను ముందిరిసికొండు బ్రాహ్మణరు, మత్తు దేవకల్ప ఋత్విగరు హాగూ పురోహితరింద సుత్తువరెయల్పట్టు అవనల్లిగె హోదెను.
05178004a స మామభిగతం దృష్ట్వా జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్।
05178004c ప్రతిజగ్రాహ తాం పూజాం వచనం చేదమబ్రవీత్।।
నాను బందిదుదన్ను నోడి ప్రతాపవాన్ జామదగ్నియు ఆ పూజెయన్ను స్వీకరిసి ఈ మాతుగళన్నాడిదను:
05178005a భీష్మ కాం బుద్ధిమాస్థాయ కాశిరాజసుతా త్వయా।
05178005c అకామేయమిహానీతా పునశ్చైవ విసర్జితా।।
“భీష్మ! యావ బుద్ధియన్ను బళసి నీను మొదలు బయసదే ఇద్ద కాశిరాజసుతెయన్ను కరెదుకొండు హోదె, మత్తు నంతర అవళన్ను విసర్జిసిదె?
05178006a విభ్రంశితా త్వయా హీయం ధర్మావాప్తేః పరావరాత్।
05178006c పరామృష్టాం త్వయా హీమాం కో హి గంతుమిహార్హతి।।
నిన్న కారణదింద ఇవళు ధర్మద మేల్మట్టదింద కీళుమట్టక్కె తళ్ళల్పట్టిద్దాళె. ఏకెందరె నిన్నింద ముట్టల్పట్ట ఇవళొందిగె యారు తానే హోగలు బరుత్తదె?
05178007a ప్రత్యాఖ్యాతా హి శాల్వేన త్వయా నీతేతి భారత।
05178007c తస్మాదిమాం మన్నియోగాత్ప్రతిగృహ్ణీష్వ భారత।।
భారత! నిన్నింద కరెదుకొండు హోదవళెందు శాల్వనూ కూడ ఇవళన్ను హిందె కళుహిసిద్దానె. ఆదుదరింద భారత! నన్న నియోగదంతె ఇవళన్ను నీను స్వీకరిసు.
05178008a స్వధర్మం పురుషవ్యాఘ్ర రాజపుత్రీ లభత్వియం।
05178008c న యుక్తమవమానోఽయం కర్తుం రాజ్ఞా త్వయానఘ।।
పురుషవ్యాఘ్ర! ఈ రాజపుత్రియు స్వధర్మవన్ను పడెయలి. అనఘ! రాజనాద నీను ఇవళన్ను అపమానిసువుదు సరియల్ల.”
05178009a తతస్తం నాతిమనసం సముదీక్ష్యాహమబ్రువం।
05178009c నాహమేనాం పునర్దద్యాం భ్రాత్రే బ్రహ్మన్కథం చన।।
అవను తుంబా కుపితనాగిల్లవెందు గ్రహిసి నాను హేళిదెను: “బ్రహ్మన్! ఇవళన్ను నాను పునః నన్న తమ్మనిగె ఏను మాడిదరూ కొడలారె.
05178010a శాల్వస్యాహమితి ప్రాహ పురా మామిహ భార్గవ।
05178010c మయా చైవాభ్యనుజ్ఞాతా గతా సౌభపురం ప్రతి।।
భార్గవ! ఇవళు మొదలు “నాను శాల్వనవళు” ఎందు ననగె హేళిదళు. ఆదర నంతరవే నాను సౌభపురక్కె హోగలు అనుమతియన్ను కూడ కొట్టె.
05178011a న భయాన్నాప్యనుక్రోశాన్న లోభాన్నార్థకామ్యయా।
05178011c క్షత్రధర్మమహం జహ్యామితి మే వ్రతమాహితం।।
భయదిందాగలీ, అనుక్రోశదిందాగలీ, అర్థ-కామగళ లోభదిందాగలీ క్షత్ర ధర్మవన్ను తొరెయువుదిల్ల. ఇదు నాను నడెసికొండు బందిరువ వ్రత.”
05178012a అథ మామబ్రవీద్రామః క్రోధపర్యాకులేక్షణః।
05178012c న కరిష్యసి చేదేతద్వాక్యం మే కురుపుంగవ।।
05178013a హనిష్యామి సహామాత్యం త్వామద్యేతి పునః పునః।
ఆగ క్రోధదింద కణ్ణుగళన్ను తిరుగిసుత్తా రామను ననగె “కురుపుంగవ! నన్న మాతినంతె మాడదే ఇద్దరె ఇందే అమాత్యరొందిగె నిన్నన్ను కొల్లుత్తేనె” ఎందు పునః పునః హేళిదను.
05178013c సంరంభాదబ్రవీద్రామః క్రోధపర్యాకులేక్షణః।।
05178014a తమహం గీర్భిరిష్టాభిః పునః పునరరిందమం।
05178014c అయాచం భృగుశార్దూలం న చైవ ప్రశశామ సః।।
రామను హీగె క్రోధదింద కణ్ణుగళన్ను తిరుగిసుత్తా ఆవేశదల్లి హేళిదను. నాను పునః పునః ఆ అరిందమనన్ను ప్రీతియ మాతుగళింద యాచిసిదె. ఆదరూ భృగుశార్దూలను శాంతనాగలిల్ల.
05178015a తమహం ప్రణమ్య శిరసా భూయో బ్రాహ్మణసత్తమం।
05178015c అబ్రువం కారణం కిం తద్యత్త్వం యోద్ధుమిహేచ్చసి।।
ఆగ నాను ఆ బ్రహ్మణసత్తమనిగె ఇన్నొమ్మె శిరసా నమస్కరిసి కేళిదెను: “యావ కారణక్కాగి నీను నన్నొడనె యుద్ధ మాడలు బయసుత్తీయె?
05178016a ఇష్వస్త్రం మమ బాలస్య భవతైవ చతుర్విధం।
05178016c ఉపదిష్టం మహాబాహో శిష్యోఽస్మి తవ భార్గవ।।
మహాబాహో! బాలకనాగిరువాగలే ననగె చతుర్విధద అస్త్రగళన్ను నీను ఉపదేశిసిద్దె. నాను నిన్న శిష్య భార్గవ!”
05178017a తతో మామబ్రవీద్రామః క్రోధసంరక్తలోచనః।
05178017c జానీషే మాం గురుం భీష్మ న చేమాం ప్రతిగృహ్ణసే।
05178017e సుతాం కాశ్యస్య కౌరవ్య మత్ప్రియార్థం మహీపతే।।
ఆగ రామను క్రోధదింద రక్తలోచననాగి ననగె హేళిదను: “భీష్మ! నాను నిన్న గురువెందు నీను తిళిదిద్దీయె. కౌరవ! మహీపతే! ఆదరూ నీను నన్న ప్రీతిగాగి ఈ కాశిసుతెయన్ను హిందె తెగెదుకొళ్ళుత్తిల్లవల్ల!
05178018a న హి తే విద్యతే శాంతిరన్యథా కురునందన।
05178018c గృహాణేమాం మహాబాహో రక్షస్వ కులమాత్మనః।
05178018e త్వయా విభ్రంశితా హీయం భర్తారం నాభిగచ్చతి।।
కురునందన! అన్యథా నినగె శాంతియిల్లవెందు తిళిదుకో! మహాబాహో! ఇవళన్ను స్వీకరిసి నిన్న కులవన్ను రక్షిసు. నిన్నింద కీళుస్థానక్కె తళ్ళల్పట్ట అవళు భర్తారనన్ను పడెయువుదిల్ల.”
05178019a తథా బ్రువంతం తమహం రామం పరపురంజయం।
05178019c నైతదేవం పునర్భావి బ్రహ్మర్షే కిం శ్రమేణ తే।।
హీగె హేళుత్తిరువ పరపురంజయ రామనిగె నాను హేళిదెను: “బ్రహ్మర్షే! ఇదు హీగె ఆగువుదే ఇల్ల. నీను ఏకె సుమ్మనె శ్రమపడుత్తీయె?
05178020a గురుత్వం త్వయి సంప్రేక్ష్య జామదగ్న్య పురాతనం।
05178020c ప్రసాదయే త్వాం భగవంస్త్యక్తైషా హి పురా మయా।।
జామదగ్ని! నన్న పురాతన గురువెందు నిన్నల్లి ప్రసాదవన్ను బేడుత్తిద్దేనె. భగవన్! ఇవళన్ను నాను హిందెయే త్యజిసియాగిదె.
05178021a కో జాతు పరభావాం హి నారీం వ్యాలీమివ స్థితాం।
05178021c వాసయేత గృహే జానన్ స్త్రీణాం దోషాన్మహాత్యయాన్।।
స్త్రీయర మహాదోషగళన్ను తిళిదిరువ యారుతానే ఇన్నొబ్బనల్లి ప్రీతియన్నిట్టుకొండిరువవళన్ను హావినంతె తన్న మనెయల్లి ఇరిసికొళ్ళుత్తానె?
05178022a న భయాద్వాసవస్యాపి ధర్మం జహ్యాం మహాద్యుతే।
05178022c ప్రసీద మా వా యద్వా తే కార్యం తత్కురు మాచిరం।।
వాసవన భయదిందలూ నాను ధర్మవన్ను తొరెయువుదిల్ల మహాద్యుతే! నన్న మేలె కరుణె తోరు. అథవా ననగేను మాడబేకో అదన్ను బేగనే మాడు.
05178023a అయం చాపి విశుద్ధాత్మన్పురాణే శ్రూయతే విభో।
05178023c మరుత్తేన మహాబుద్ధే గీతః శ్లోకో మహాత్మనా।।
విశుద్ధాత్మన్! విభో! మహాబుద్ధి మహాత్మ మరుత్తను పురాణగళల్లి ఈ గీత శ్లోకవన్ను హేళిద్దానె:
05178024a గురోరప్యవలిప్తస్య కార్యాకార్యమజానతః।
05178024c ఉత్పథప్రతిపన్నస్య కార్యం భవతి శాసనం।।
“గురువు బయసిదుదన్ను మాడబేకు. అవను తిళియదే ఇద్దిరబహుదు. తప్పు-సరిగళన్ను అరియదే ఇద్దిరబహుదు. అథవా ధర్మద దారియన్ను తప్పిరబహుదు.”
05178025a స త్వం గురురితి ప్రేమ్ణా మయా సమ్మానితో భృశం।
05178025c గురువృత్తం న జానీషే తస్మాద్యోత్స్యామ్యహం త్వయా।।
నీను గురువెంబ ప్రేమదింద నాను నిన్నన్ను తుంబా సమ్మానిసుత్తేనె. గురువిన నడతెయు నినగె తిళిదిల్ల. ఆదుదరింద నాను నిన్నొందిగె యుద్ధ మాడుత్తేనె.
05178026a గురుం న హన్యాం సమరే బ్రాహ్మణం చ విశేషతః।
05178026c విశేషతస్తపోవృద్ధమేవం క్షాంతం మయా తవ।।
ఆదరె సమరదల్లి గురువన్ను, అదరల్లూ విశేషవాగి బ్రాహ్మణనన్ను, నాను కొల్లువుదిల్ల. తపోవృద్ధనాద నిన్నల్లి ననగె విశేషవాద క్షాంతియిదె.
05178027a ఉద్యతేషుమథో దృష్ట్వా బ్రాహ్మణం క్షత్రబంధువత్।
05178027c యో హన్యాత్సమరే క్రుద్ధో యుధ్యంతమపలాయినం।
05178027e బ్రహ్మహత్యా న తస్య స్యాదితి ధర్మేషు నిశ్చయః।।
ఆదరె ఆయుధవన్ను హిడిదెత్తి హోరాడువ అథవా యుద్ధదల్లి పలాయన మాడదే ఇద్ద బ్రాహ్మణనన్ను క్షత్రియనాదవను కొందరె అవనిగె బ్రహ్మహత్యా దోషవిల్లవెందు ధర్మనిశ్చయవిదె.
05178028a క్షత్రియాణాం స్థితో ధర్మే క్షత్రియోఽస్మి తపోధన।
05178028c యో యథా వర్తతే యస్మింస్తథా తస్మిన్ప్రవర్తయన్।
05178028e నాధర్మం సమవాప్నోతి నరః శ్రేయశ్చ విందతి।।
తపోధన! క్షత్రియర ధర్మదల్లిరువ క్షత్రియను నాను. ఇన్నొబ్బను హేగె వర్తిసుత్తానో అదర ప్రకార ప్రవర్తిసిదరె అవను అధర్మవన్ను పడెయువుదిల్ల. అంథహ నరను శ్రేయస్సన్ను పడెయుత్తానె.
05178029a అర్థే వా యది వా ధర్మే సమర్థో దేశకాలవిత్।
05178029c అనర్థసంశయాపన్నః శ్రేయాన్నిఃసంశయేన చ।।
అర్థ, ధర్మ, అథవా దేశకాలగళల్లి సమర్థనాదవను అవనిగాగువ లాభగళ కురితు సంశయవిద్దరె ఆ సంశయవన్ను హోగలాడిసికొండరె ఒళ్ళెయదు.
05178030a యస్మాత్సంశయితేఽర్థేఽస్మిన్యథాన్యాయం ప్రవర్తసే।
05178030c తస్మాద్యోత్స్యామి సహితస్త్వయా రామ మహాహవే।
05178030e పశ్య మే బాహువీర్యం చ విక్రమం చాతిమానుషం।।
అసంశయవాగిద్దుదన్ను న్యాయవెందు నిర్ణయిసి నీను వర్తిసుత్తిరువుదరింద నాను నిన్నొందిగె మహారణదల్లి యుద్ధమాడుత్తేనె. నన్న బాహువీర్యవన్నూ అతిమానుష విక్రమవన్నూ నోడు!
05178031a ఏవం గతేఽపి తు మయా యచ్చక్యం భృగునందన।
05178031c తత్కరిష్యే కురుక్షేత్రే యోత్స్యే విప్ర త్వయా సహ।
05178031e ద్వంద్వే రామ యథేష్టం తే సజ్జో భవ మహామునే।।
భృగునందన! ఇల్లియ వరెగె బందూ ననగె ఏను శక్యవాగుత్తదెయో అదన్ను మాడుత్తేనె. విప్ర! నిన్నొందిగె కురుక్షేత్రదల్లి హోరాడుత్తేనె. రామ! ఇష్టవాదష్టూ ద్వంద్వయుద్ధ మాడు! మహామునే! సిద్ధనాగు!
05178032a తత్ర త్వం నిహతో రామ మయా శరశతాచితః।
05178032c లప్స్యసే నిర్జితాఽల్లోకాం శస్త్రపూతో మహారణే।।
రామ! అల్లి నిన్నన్ను కొల్లుత్తేనె. నన్న నూరారు శరగళింద హొడెయల్పట్టు మహారణదల్లి నన్న శస్త్రగళింద పునీతనాగి గెద్ద లోకగళన్ను సేరుత్తీయె!
05178033a స గచ్చ వినివర్తస్వ కురుక్షేత్రం రణప్రియ।
05178033c తత్రైష్యామి మహాబాహో యుద్ధాయ త్వాం తపోధన।।
ఆదుదరింద రణప్రియ! హోగి కురుక్షేత్రక్కె హిందిరుగు. తపోధన! మహాబాహో! అల్లియే నిన్నన్ను యుద్ధదల్లి భేటియాగుత్తేనె.
05178034a అపి యత్ర త్వయా రామ కృతం శౌచం పురా పితుః।
05178034c తత్రాహమపి హత్వా త్వాం శౌచం కర్తాస్మి భార్గవ।।
భార్గవ! హిందె ఎల్లి నీను నిన్న పితృగళిగె పవిత్రవాగిద్దెయో అల్లియే నిన్నన్ను కొందు నాను శౌచవన్ను మాడుత్తేనె.
05178035a తత్ర గచ్చస్వ రామ త్వం త్వరితం యుద్ధదుర్మద।
05178035c వ్యపనేష్యామి తే దర్పం పౌరాణం బ్రాహ్మణబ్రువ।।
యుద్ధదుర్మద రామ! అల్లి బేగ హోగు. హిందినింద నినగిరువ ఈ బ్రాహ్మణనెంబ దర్పవన్ను కళెయుత్తేనె.
05178036a యచ్చాపి కత్థసే రామ బహుశః పరిషత్సు వై।
05178036c నిర్జితాః క్షత్రియా లోకే మయైకేనేతి తచ్చృణు।।
రామ! నానొబ్బనే లోకద క్షత్రియరన్ను సోలిసిదె ఎందు బహళష్టు పరిషత్తుగళల్లి కొచ్చికొళ్ళుత్తా బందిద్దీయె! నన్నన్ను కేళు!
05178037a న తదా జాయతే భీష్మో మద్విధః క్షత్రియోఽపి వా।
05178037c యస్తే యుద్ధమయం దర్పం కామం చ వ్యపనాశయేత్।।
ఆ సమయదల్లి భీష్మను హుట్టిరలిల్ల. అథవా యుద్ధదల్లి నినగిరువ దర్ప మత్తు ఆసెయన్ను కళెయువ నన్నంథహ క్షత్రియనూ కూడ ఇరలిల్ల.
05178038a సోఽహం జాతో మహాబాహో భీష్మః పరపురంజయః।
05178038c వ్యపనేష్యామి తే దర్పం యుద్ధే రామ న సంశయః।
మహాబాహో! ఈగ నాను - పరపురంజయ భీష్మను - హుట్టిద్దేనె. రామ! యుద్ధదల్లి నిన్న దర్పవన్ను మురియుత్తేనె ఎన్నువుదరల్లి సంశయవిల్ల.”
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి అంబోఽపాఖ్యాన పర్వణి పరశురామభీష్మయోః కురుక్షేత్రావతరణే అష్టసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి అంబోఽపాఖ్యాన పర్వదల్లి పరశురామభీష్మర కురుక్షేత్రావతరణదల్లి నూరాఎప్పత్తెంటనెయ అధ్యాయవు.