ప్రవేశ
।। ఓం ఓం నమో నారాయణాయ।। శ్రీ వేదవ్యాసాయ నమః ।।
శ్రీ కృష్ణద్వైపాయన వేదవ్యాస విరచిత
శ్రీ మహాభారత
ఉద్యోగ పర్వ
అంబోఽపాఖ్యాన పర్వ
అధ్యాయ 176
సార
అకృతవ్రణ అంబెయరు చర్చెమాడి భీష్మనన్నే శిక్షిసబేకెందు నిర్ధరిసిదుదు (1-14). మరుదిన బెళిగ్గె ఆగమిసిద పరశురామనల్లి అంబెయ కష్టగళన్ను నివేదిసిదుదు (15-42).
05176001 అకృతవ్రణ ఉవాచ।
05176001a దుఃఖద్వయమిదం భద్రే కతరస్య చికీర్షసి।
05176001c ప్రతికర్తవ్యమబలే తత్త్వం వత్సే బ్రవీహి మే।।
అకృతవ్రణను హేళిదను: “భద్రే! ఇల్లి ఎరడు దుఃఖగళివె. యావుదన్ను హోగలాడిసలు బయసువె? యావుదర ప్రతీకారవన్ను బయసుత్తీయె? సత్యవన్ను ననగె హేళు వత్సే!
05176002a యది సౌభపతిర్భద్రే నియోక్తవ్యో మతే తవ।
05176002c నియోక్ష్యతి మహాత్మా తం రామస్త్వద్ధితకామ్యయా।।
భద్రే! ఒందువేళె సౌభపతియన్ను సేరబేకెందు నిన్న మనస్సిద్దరె మహాత్మ రామను నినగోస్కరవాగి అవన మేలె నిబంధనెయన్ను హాకబల్లను.
05176003a అథాపగేయం భీష్మం తం రామేణేచ్చసి ధీమతా।
05176003c రణే వినిర్జితం ద్రష్టుం కుర్యాత్తదపి భార్గవః।।
అథవా ఆపగేయ భీష్మనన్ను రణదల్లి సోలువుదన్ను నోడబేకెందు ఇచ్ఛిసిదరె ఆ ధీమత భార్గవ రామను అదన్నూ మాడబల్లను.
05176004a సృంజయస్య వచః శ్రుత్వా తవ చైవ శుచిస్మితే।
05176004c యదత్రానంతరం కార్యం తదద్యైవ విచింత్యతాం।।
శుచిస్మితే! నిన్న మత్తు సృంజయన మాతన్ను కేళి అనంతర యావుదన్ను మాడబేకెందు యోచిసోణ.”
05176005 అంబోవాచ।
05176005a అపనీతాస్మి భీష్మేణ భగవన్నవిజానతా।
05176005c న హి జానాతి మే భీష్మో బ్రహ్మం శాల్వగతం మనః।।
అంబెయు హేళిదళు: “భగవన్! భీష్మను తిళియదెయే నన్నన్ను అపహరిసిదను. ఏకెందరె బ్రహ్మన్! భీష్మనిగె నన్న మనస్సు శాల్వనిగె హోగిత్తెందు తిళిదిరలిల్ల.
05176006a ఏతద్విచార్య మనసా భవానేవ వినిశ్చయం।
05176006c విచినోతు యథాన్యాయం విధానం క్రియతాం తథా।।
ఈ విచారవన్ను మనస్సినల్లిట్టుకొండు యథాన్యాయవాద ఉపాయవన్ను నీవే నిశ్చయిసబేకు మత్తు అదరంతె మాడబేకు.
05176007a భీష్మే వా కురుశార్దూలే శాల్వరాజేఽథ వా పునః।
05176007c ఉభయోరేవ వా బ్రహ్మన్యద్యుక్తం తత్సమాచర।।
బ్రహ్మన్! కురుశార్దూల భీష్మ అథవా శాల్వరాజ ఇబ్బరల్లి ఒబ్బర మేలె అథవా ఇబ్బర మేలూ, యావుదు సరియో, అదన్ను మాడు.
05176008a నివేదితం మయా హ్యేతద్దుఃఖమూలం యథాతథం।
05176008c విధానం తత్ర భగవన్కర్తుమర్హసి యుక్తితః।।
భగవన్! నన్న దుఃఖద మూలవన్ను యథావత్తాగి హేళిద్దేనె. భగవన్! అదర కురితు యావుదు సరియో అదన్ను మాడబేకు.”
05176009 అకృతవ్రణ ఉవాచ।
05176009a ఉపపన్నమిదం భద్రే యదేవం వరవర్ణిని।
05176009c ధర్మం ప్రతి వచో బ్రూయాః శృణు చేదం వచో మమ।।
అకృతవ్రణను హేళిదను: “భద్రే! వరవర్ణిని! నీను హేళిదుదెల్లవూ ధర్మద ప్రకారవే ఇవె. ఇన్ను నన్న మాతన్నూ కేళు.
05176010a యది త్వామాపగేయో వై న నయేద్గజసాహ్వయం।
05176010c శాల్వస్త్వాం శిరసా భీరు గృహ్ణీయాద్రామచోదితః।।
ఒందువేళె ఆపగేయను నిన్నన్ను గజసాహ్వయక్కె కరెదుకొండు హోగదే ఇద్దిద్దరె భీరు! రామన హేళికెయన్ను తలెయల్లి హొత్తు శాల్వను నిన్నన్ను స్వీకరిసుత్తిద్దను.
05176011a తేన త్వం నిర్జితా భద్రే యస్మాన్నీతాసి భామిని।
05176011c సంశయః శాల్వరాజస్య తేన త్వయి సుమధ్యమే।।
ఆదరె భద్రే! భామినీ! సుమధ్యమే! నిన్నన్ను అవను గెద్దు అపహరిసికొండు హోదుదరింద శాల్వరాజనిగె నిన్న మేలె సంశయ బందిదె.
05176012a భీష్మః పురుషమానీ చ జితకాశీ తథైవ చ।
05176012c తస్మాత్ప్రతిక్రియా యుక్తా భీష్మే కారయితుం త్వయా।।
భీష్మను పౌరుషద సొక్కినల్లిద్దానె. గెద్ద జంబదల్లిద్దానె. ఆదుదరింద నీను భీష్మనిగె ప్రతిక్రియె మాడిసువుదు యుక్తవాగిదె.”
05176013 అంబోవాచ।
05176013a మమాప్యేష మహాన్బ్రహ్మన్ హృది కామోఽభివర్తతే।
05176013c ఘాతయేయం యది రణే భీష్మమిత్యేవ నిత్యదా।।
అంబెయు హేళిదళు: “బ్రహ్మన్! ఒందువేళె నాను రణదల్లి భీష్మనన్ను కొల్లబహుదాగిద్దరె ఎన్నువ మహా కామవు నిత్యవూ నన్న హృదయదల్లి బెళెయుత్తిదె.
05176014a భీష్మం వా శాల్వరాజం వా యం వా దోషేణ గచ్చసి।
05176014c ప్రశాధి తం మహాబాహో యత్కృతేఽహం సుదుఃఖితా।।
దోషవు భీష్మన మేలాదరూ అథవా శాల్వరాజన మేలాదరూ హోగలి. ఆదరె మహాబాహో! యార కృత్యదింద నాను తుంబా దుఃఖితళాగిద్దేనో అవనన్ను శిక్షిసబేకు.””
05176015 భీష్మ ఉవాచ।
05176015a ఏవం కథయతామేవ తేషాం స దివసో గతః।
05176015c రాత్రిశ్చ భరతశ్రేష్ఠ సుఖశీతోష్ణమారుతా।।
భీష్మను హేళిదను: “భరతశ్రేష్ఠ! ఈ రీతి అవరు మాతనాడికొళ్ళుత్తిరువాగ దినవు కళెయితు. మత్తు సుఖ శీతోష్ణ మారుతవు బీసి రాత్రియూ కళెయితు.
05176016a తతో రామః ప్రాదురాసీత్ప్రజ్వలన్నివ తేజసా।
05176016c శిష్యైః పరివృతో రాజం జటాచీరధరో మునిః।।
ఆగ రాజన్! శిష్యరింద పరివృతనాగి జటాచీరధర ముని రామను ప్రజ్వలిసువ తేజస్సినొందిగె ఆగమిసిదను.
05176017a ధనుష్పాణిరదీనాత్మా ఖడ్గం బిభ్రత్పరశ్వధీ।
05176017c విరజా రాజశార్దూల సోఽభ్యయాత్సృంజయం నృపం।।
రాజశార్దూల! కైయల్లి ధనుస్సు, ఖడ్గ మత్తు పరశుగళన్ను హిడిదు ధూళిల్లదే హొళెయుత్తా అవను సృంజయర నృపనన్ను సమీపిసిదను.
05176018a తతస్తం తాపసా దృష్ట్వా స చ రాజా మహాతపాః।
05176018c తస్థుః ప్రాంజలయః సర్వే సా చ కన్యా తపస్వినీ।।
ఆగ ఆ తాపసనన్ను నోడి ఆ రాజ మహాతపస్వి, ఆ తపస్విని కన్యె మత్తు ఎల్లరూ కైముగిదు నింతుకొండరు.
05176019a పూజయామాసురవ్యగ్రా మధుపర్కేణ భార్గవం।
05176019c అర్చితశ్చ యథాయోగం నిషసాద సహైవ తైః।।
భార్గవనన్ను మధుపర్కదింద పూజిసిదరు. యథాయోగవాగి పూజిసల్పట్టు అవను అవరొందిగె కుళితుకొండను.
05176020a తతః పూర్వవ్యతీతాని కథయేతే స్మ తావుభౌ।
05176020c సృంజయశ్చ స రాజర్షిర్జామదగ్న్యశ్చ భారత।।
భారత! ఆగ రాజర్షి సృంజయ మత్తు జామదగ్ని ఇబ్బరూ హిందె నడెదుదర కురితు మాతుకథెయన్నాడిదరు.
05176021a తతః కథాంతే రాజర్షిర్భృగుశ్రేష్ఠం మహాబలం।
05176021c ఉవాచ మధురం కాలే రామం వచనమర్థవత్।।
ఆగ మాతిన కొనెయల్లి మధుర కాలదల్లి రాజర్షియు మహాబల భృగుశ్రేష్ఠ రామనిగె అర్థవత్తాద ఈ మాతుగళన్నాడిదను:
05176022a రామేయం మమ దౌహిత్రీ కాశిరాజసుతా ప్రభో।
05176022c అస్యాః శృణు యథాతత్త్వం కార్యం కార్యవిశారద।।
“రామ! ప్రభో! ఇవళు నన్న మగళ మగళు, కాశిరాజసుతె. కార్యవిశారద! ఇవళన్ను కేళి హేగె తిళియుత్తదెయో హాగె మాడు.”
05176023a పరమం కథ్యతాం చేతి తాం రామః ప్రత్యభాషత।
05176023c తతః సాభ్యగమద్రామం జ్వలంతమివ పావకం।।
“ఆగలి. హేళు!” ఎందు రామను అవళిగె హేళలు అవళు బెంకియంత కణ్ణీరన్ను సురిసుత్తా రామనల్లిగె బందళు.
05176024a సా చాభివాద్య చరణౌ రామస్య శిరసా శుభా।
05176024c స్పృష్ట్వా పద్మదలాభాభ్యాం పాణిభ్యామగ్రతః స్థితా।।
ఆ శుభెయు రామన చరణగళిగె శిరసా నమస్కరిసి, పద్మదలగళంతిరువ కైగళింద ముట్టి, నింతుకొండళు.
05176025a రురోద సా శోకవతీ బాష్పవ్యాకులలోచనా।
05176025c ప్రపేదే శరణం చైవ శరణ్యం భృగునందనం।।
కణ్ణీరుతుంబిద కణ్ణుగళ ఆ శోకవతియు రోదిసిదళు. శరణ్య భృగునందనన శరణు హొక్కళు.
05176026 రామ ఉవాచ।
05176026a యథాసి సృంజయస్యాస్య తథా మమ నృపాత్మజే।
05176026c బ్రూహి యత్తే మనోదుఃఖం కరిష్యే వచనం తవ।।
రామను హేళిదను: “నృపాత్మజే! సృంజయనిగె నీను హేగో హాగె ననగూ కూడ. నిన్న మనోదుఃఖవేనెందు హేళు. నిన్న మాతన్ను మాడికొడుత్తేనె.”
05176027 అంబోవాచ।
05176027a భగవం శరణం త్వాద్య ప్రపన్నాస్మి మహావ్రత।
05176027c శోకపంకార్ణవాద్ఘోరాదుద్ధరస్వ చ మాం విభో।।
అంబెయు హేళిదళు: “మహావ్రత! భగవన్! ఇందు నిన్న శరణు హొక్కిద్దేనె. విభో! నన్నన్ను ఘోరవాద ఈ శోకద కెసరు-కూపదింద ఉద్ధరిసు.””
05176028 భీష్మ ఉవాచ।
05176028a తస్యాశ్చ దృష్ట్వా రూపం చ వయశ్చాభినవం పునః।
05176028c సౌకుమార్యం పరం చైవ రామశ్చింతాపరోఽభవత్।।
భీష్మను హేళిదను: “అవళ రూప, వయస్సు, అభినవ మత్తు పరమ సౌకుమార్యవన్ను నోడి రామను చింతాపరనాదను.
05176029a కిమియం వక్ష్యతీత్యేవం విమృశన్భృగుసత్తమః।
05176029c ఇతి దధ్యౌ చిరం రామః కృపయాభిపరిప్లుతః।।
“ఇవళు ఏనన్ను హేళలిద్దాళె?” ఎందు విమర్శిసి భృగుసత్తమ రామను ఒందు క్షణ యోచిసి కృపెయింద అవళన్ను నోడిదను.
05176030a కథ్యతామితి సా భూయో రామేణోక్తా శుచిస్మితా।
05176030c సర్వమేవ యథాతత్త్వం కథయామాస భార్గవే।।
“హేళు!” ఎందు పునః రామను హేళలు శుచిస్మితెయు భార్గవనిగె నడెదుదెల్లవన్నూ హేళిదళు.
05176031a తచ్చ్రుత్వా జామదగ్న్యస్తు రాజపుత్ర్యా వచస్తదా।
05176031c ఉవాచ తాం వరారోహాం నిశ్చిత్యార్థవినిశ్చయం।।
రాజపుత్రియ ఆ మాతుగళన్ను కేళి జామదగ్నియు నిశ్చితార్థవన్ను ఆ వరారోహెగె తిళిసిదను.
05176032a ప్రేషయిష్యామి భీష్మాయ కురుశ్రేష్ఠాయ భామిని।
05176032c కరిష్యతి వచో ధర్మ్యం శ్రుత్వా మే స నరాధిపః।।
“భామినీ! కురుశ్రేష్ఠ భీష్మనిగె హేళి కళుహిసుత్తేనె. ఆ నరాధిపను నన్న మాతుగళన్ను కేళి ధర్మయుక్తవాదుదన్ను మాడుత్తానె.
05176033a న చేత్కరిష్యతి వచో మయోక్తం జాహ్నవీసుతః।
05176033c ధక్ష్యామ్యేనం రణే భద్రే సామాత్యం శస్త్రతేజసా।।
భద్రే! నాను హేళిద మాతినంతె నడెదుకొళ్ళదే ఇద్దరె నాను అస్త్రతేజస్సినింద అమాత్యరొందిగె జాహ్నవీసుతనన్ను రణదల్లి సుట్టుహాకుత్తేనె.
05176034a అథ వా తే మతిస్తత్ర రాజపుత్రి నివర్తతే।
05176034c తావచ్చాల్వపతిం వీరం యోజయామ్యత్ర కర్మణి।।
అథవా రాజపుత్రి! నినగె ఆ కడె మనస్సు తిరుగిదరె మొదలు నాను వీర శాల్వపతియన్ను కార్యగతనాగువంతె మాడుత్తేనె.”
05176035 అంబోవాచ।
05176035a విసర్జితాస్మి భీష్మేణ శ్రుత్వైవ భృగునందన।
05176035c శాల్వరాజగతం చేతో మమ పూర్వం మనీషితం।।
అంబెయు హేళిదళు: “భృగునందన! మొదలే నన్న మనస్సు శాల్వరాజన మేలె హోగిదె ఎందు తిళిదకూడలే భీష్మను నన్నన్ను బిట్టుబిట్టిద్దానె.
05176036a సౌభరాజముపేత్యాహమబ్రువం దుర్వచం వచః।
05176036c న చ మాం ప్రత్యగృహ్ణాత్స చారిత్రపరిశంకితః।।
సౌభరాజనల్లిగె హోగి అవనిగె నన్న కష్టద మాతుగళన్నాడిదెను. అవనాదరో నన్న చారిత్రవన్ను శంకిసి నన్నన్ను స్వీకరిసలిల్ల.
05176037a ఏతత్సర్వం వినిశ్చిత్య స్వబుద్ధ్యా భృగునందన।
05176037c యదత్రౌపయికం కార్యం తచ్చింతయితుమర్హసి।।
భృగునందన! ఇవెల్లవన్నూ స్వబుద్ధియింద విమర్శిసి ఈ విషయదల్లి ఏనన్ను మాడబేకెన్నువుదన్ను చింతిసబేకాగిదె.
05176038a మమాత్ర వ్యసనస్యాస్య భీష్మో మూలం మహావ్రతః।
05176038c యేనాహం వశమానీతా సముత్క్షిప్య బలాత్తదా।।
అల్లి నన్నన్ను వశమాడికొండు బలాత్కారవాగి ఎత్తికొండు హోద మహావ్రత భీష్మనే నన్న ఈ వ్యసనద మూల.
05176039a భీష్మం జహి మహాబాహో యత్కృతే దుఃఖమీదృశం।
05176039c ప్రాప్తాహం భృగుశార్దూల చరామ్యప్రియముత్తమం।।
మహాబాహో! భృగుశార్దూల! ఈ రీతియ దుఃఖవన్ను ననగె తందొదగిసిద, యారింద ఈ మహా దుఃఖవన్ను హొత్తు తిరుగుత్తిద్దేనో ఆ భీష్మనన్ను కొల్లు!
05176040a స హి లుబ్ధశ్చ మానీ చ జితకాశీ చ భార్గవ।
05176040c తస్మాత్ప్రతిక్రియా కర్తుం యుక్తా తస్మై త్వయానఘ।।
భార్గవ! అవను లుబ్ధ, సొక్కినవ, విజయశాలియెందు జంబవిదె. అనఘ! ఆదుదరింద అవనొందిగె సేడు తీరిసికొళ్ళువుదు యుక్తవాగిదె.
05176041a ఏష మే హ్రియమాణాయా భారతేన తదా విభో।
05176041c అభవద్ధృది సంకల్పో ఘాతయేయం మహావ్రతం।।
విభో! భారతను నన్నన్ను అపహరిసికొండు హోగుత్తిరువాగ ఆ మహావ్రతనన్ను కొల్లబేకెన్నువ సంకల్పవు నన్న హృదయదల్లి బందిత్తు.
05176042a తస్మాత్కామం మమాద్యేమం రామ సంవర్తయానఘ।
05176042c జహి భీష్మం మహాబాహో యథా వృత్రం పురందరః।।
రామ! అనఘ! మహాబాహో! నన్న బయకెయన్ను పూరైసు. పురందరను వృత్రనన్ను హేగో హాగె భీష్మనన్ను సంహరిసు!””
సమాప్తి
ఇతి శ్రీ మహాభారతే ఉద్యోగ పర్వణి అంబోఽపాఖ్యాన పర్వణి రామాంబాసంవాదే షడ్‌సప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః।
ఇదు శ్రీ మహాభారతదల్లి ఉద్యోగ పర్వదల్లి అంబోఽపాఖ్యాన పర్వదల్లి రామాంబాసంవాదదల్లి నూరాఎప్పత్తారనెయ అధ్యాయవు.